________________
१८४६
८१. परमाणु पोग्गल खंधाणं असिधाराइसु ओगाहणाइ परूवणं-
प. परमाणु पोग्गले णं भंते ! असिधार वा, खुरधार वा,
ओगाहेज्जा? . उ. हंता, गोयमा ! ओगाहेज्जा। प. सेणं भंते ! तत्थ छिज्जेज्ज वा, भिज्जेज्ज वा? उ. गोयमा ! नो इणठे समठे,
नो खलु तत्थ सत्थं कमइ। एवं जाव असंखेज्जपएसिओ।
प. अणंतपएसिए णं भंते ! खंधे असिधारं वा, खुरधारं वा
ओगाहेज्जा? उ. हंता, गोयमा ! ओगाहेज्जा।। प. सेणं भंते ! तत्थ छिज्जेज्ज वा,भिज्जेज्ज वा।। उ. गोयमा ! अत्थेगइए छिज्जेज्ज वा, भिज्जेज्ज वा,
अत्थेगइए नो छिज्जेज्ज वा,नो भिज्जेज्ज वा। प. परमाणु पोग्गले णं भंते ! अगणिकायस्स मज्झमझेणं
वीइवएज्जा? उ. हंता,गोयमा ! वीइवएज्जा। प. से णं भंते ! तत्थ झियाएज्जा? उ. गोयमा ! नो इणठे समठे,
नो खलु तत्थ सत्थं कमइ।
द्रव्यानुयोग-(३) ८१. परमाणु-पुद्गल स्कन्धों का असिधारादि पर अवगाहनादि का
प्ररूपणप्र. भंते ! क्या परमाणु पुद्गल तलवार की धार या छुरे की धार
पर अवगाहन करके रह सकता है? उ. हाँ, गौतम ! वह अवगाहना करके रह सकता है। प्र. भंते ! क्या वह छेदा-भेदा जा सकता है ? उ. गौतम ! यह अर्थ समर्थ नहीं है।
उस पर शस्त्र का प्रयोग नहीं हो सकता है। इसी प्रकार असंख्यातप्रदेशी स्कन्धों पर्यन्त (शस्त्र प्रयोग न
होने से) जानना चाहिए। प्र. भंते ! क्या अनन्तप्रदेशी स्कन्ध तलवार की धार या छुरे की
धार पर अवगाहन करके रह सकता है? . उ. हाँ, गौतम ! वह अवगाहन करके रह सकता है। प्र. भंते ! क्या वह छेदा-भेदा जा सकता है? उ. गौतम ! कोई अनन्तप्रदेशी स्कन्ध छिन्न-भिन्न हो सकता है,
कोई छिन्न-भिन्न नहीं हो सकता है। प्र. भंते ! क्या परमाणु पुद्गल अग्निकाय के बीच में प्रवेश कर
सकता है? उ. हाँ, गौतम ! वह प्रवेश कर सकता है। प्र. भंते ! क्या वह (अग्नि में) जल सकता है? उ. गौतम ! यह अर्थ समर्थ नहीं है।
उस पर शस्त्र का प्रयोग नहीं हो सकता है। (अर्थात् अग्नि से
नहीं जल सकता है।) प्र. भंते ! क्या वह पुष्कर संवर्तक नामक महामेघ के बीच में प्रवेश
कर सकता है? उ. हाँ, गौतम ! वह प्रवेश कर सकता है। प्र. भंते ! क्या वह (महामेघ में) भीग सकता है? उ. गौतम ! यह अर्थ समर्थ नहीं है।
क्योंकि उस पर शस्त्र का प्रयोग नहीं हो सकता है (अर्थात् वह
भीग नहीं सकता है।) प्र. भंते ! क्या वह गंगा महानदी के प्रतिस्रोत (विपरीत प्रवाह) में
गमन कर सकता है? उ. हाँ, गौतम ! वह (विपरीत प्रवाह) में गमन कर सकता है। प्र. भंते ! क्या वह विनष्ट हो सकता है? उ. गौतम ! यह अर्थ समर्थ नहीं है।
उस पर शस्त्र का प्रयोग नहीं हो सकता है (अर्थात् विनष्ट नहीं
हो सकता है।) प्र. भंते ! क्या वह उदकावर्त और उदक बिन्दु में अवगाहन करके
रह जाता है? उ. हाँ, गौतम ! वह अवगाहन करके रह सकता है। प्र. भंते ! क्या वह रूपान्तर में परिणत हो सकता है? उ. गौतम ! यह अर्थ समर्थ नहीं है।
उस पर शस्त्र का प्रयोग नहीं हो सकता है। (अर्थात् वह रूपान्तर में परिणत नहीं हो सकता है।)
प. से णं भंते ! पुक्खलसंवट्टगस्स महामेहस्स मज्झमज्झेणं
वीइवएज्जा? उ. हंता,गोयमा ! वीइवएज्जा। प. से णं भंते ! तत्थ उल्लेसिया? उ. गोयमा ! नो इणठे समठे,
नो खलु तत्थ सत्थं कमइ।
प. सेणं भंते ! गंगाए महाणदीए पडिसोयं हव्वमागच्छेज्जा?
'उ. हंता, गोयमा ! हव्वमागच्छेज्जा। प. से णं भंते ! तत्थ विणिहायमावज्जेज्जा? उ. गोयमा ! नो इणठे समठे,
नो खलु तत्थ सत्थं कमइ।
प. से णं भंते ! उदगावत्तं वा, उदगबिंदु वा ओगाहेज्जा?
उ. हंता, गोयमा ! ओगाहेज्जा। प. से णं भंते ! तत्थ परियावज्जेज्जा? उ. गोयमा ! नो इणढे समठे,
नो खलु तत्थ सत्थं कम।