________________
पुद्गल अध्ययन
९२. सेय-निरेय परमाणुपोग्गल खचाणं अंतरकाल परूवणं
प. परमाणुपोग्गलस्स णं भंते! सेयस्स केवइयं काल अंतर होइ ?
उ. गोयमा ! सद्वाणंतर पहुच्च-जहणेणं एक्कं समयं उक्कोसेण असंखेज्ज काल,
परद्वाणंतर पडुच्च-जहणणेण एक्कं समयं उक्कोसेण असंखेज्ज काल |
प. परमाणुपोग्गलस्स णं भंते ! निरेयस्स केवइयं कालं अंतरं होइ ?
उ. गोयमा ! सट्ठाणंतरं पडुच्च जहण्णेणं एक्कं समयं, उक्कोसेणं आवलियाए असंखेज्जइ भागं,
परट्ठानंतर पडुच्च जहण्णेणं एक्कं समयं उक्कोसेण असंखेज्जं कालं ।
प. दुपएसियस्स णं भंते ! खंधस्स सेयस्स केवइयं कालं अंतरं होइ ?
उ. गोयमा ! सट्ठाणंतरं पडुच्च जहण्णेणं एक्कं समयं, उक्कोसेणं असंखेज्जं कालं,
परट्ठाणंतरं पडुच्च जहणेण एक्कं समयं उक्कोसेणं अणतं कालं ।
प. दुपएसियस्स णं भंते! खंधस्स निरेयस्स केवइयं काल अंतरं होइ ?
उ. गौयमा ! सद्भाणंतर पडुच्च जहण्णेणं एक्कं समयं उक्कोसेणं आवलियाए असंखेज्जइभाग,
परट्ठाणंतरं पडुच्च-जहण्णेणं एक्कं समयं उक्कोसेणं अनंत काल,
एवं जाव अणतपएसियस्स ।
प. परमाणुपोग्गला णं भंते! सेयाणं केवइयं काल अंतर होइ ?
उ. गोयमा ! नत्थि अंतरं ।
प. परमाणुपोग्गला णं भंते! निरेयाण केवइयं काल अंतर होइ ?
उ. गोयमा ! नत्थि अंतरं,
एवं जाव अणतपएसियाणं खंधाणं ।
-विया. स. २५, उ. ४, सु. १९९-२०६
९३. सेय-निरेय परमाणुपोग्गल खंधाणं अप्पाबहुयं
प. एएसि णं भंते! परमाणुपोग्गलाणं सेयाणं निरेयाण य कयरे कयरेहिंतो अप्पा वा जाव विसेसाहिया या ?
उ. गोयमा ! १. सव्वत्थोवा परमाणुपोग्गला सेया,
२. निरेया असंखेज्जगुणा ।
एवं जाव असंखेज्जपएसियाणं खंधाणं।
१८५५
९२. सकम्प निष्कम्प परमाणु पुद्गल स्कन्धों के अन्तर काल का प्ररूपण
प्र. भंते! (एक) सकम्प परमाणु-पुद्गल का अन्तर काल कितना होता है ?
उ. गौतम ! स्वस्थान की अपेक्षा- जघन्य एक समय और उत्कृष्ट असंख्यातकाल का होता है।
परस्थान की अपेक्षा - जघन्य एक समय और उत्कृष्ट असंख्यात काल का होता है।
प्र. भंते ! निष्कम्प परमाणु- पुद्गल का अन्तरकाल कितना होता है ?
उ. गौतम ! स्वस्थान की अपेक्षा- जघन्य एक समय और उत्कृष्ट आवलिका के असंख्यातवें भाग का होता है।
परस्थान की अपेक्षा - जघन्य एक समय और उत्कृष्ट असंख्यात काल का होता है।
प्र. भंते ! सकम्प द्विप्रदेशी स्कन्ध का अन्तर काल कितना होता है ?
उ. गौतम ! स्वस्थान की अपेक्षा - जघन्य एक समय और उत्कृष्ट असंख्यात काल का होता है।
परस्थान की अपेक्षा - जघन्य एक समय और उत्कृष्ट अनन्त काल का होता है।
प्र. भंते ! निष्कम्प द्विप्रदेशी स्कन्ध का अन्तरकाल कितना होता है ?
उ. गौतम ! स्वस्थान की अपेक्षा - जघन्य एक समय और उत्कृष्ट आवलिका के असंख्यातवें भाग का होता है,
परस्थान की अपेक्षा - जघन्य एक समय और उत्कृष्ट 'अनन्तकाल का होता है।
इसी प्रकार सकम्प - निष्कम्प अनन्त- प्रदेशी स्कन्ध पर्यन्त अन्तर काल जानना चाहिए।
प्र. भंते ! सकम्प परमाणु पुद्गलों का अन्तर काल कितना होता है ?
उ. गौतम ! उनमें अन्तर काल नहीं होता है।
प्र. भंते ! निष्कम्प परमाणु-पुद्गलों का अन्तरकाल कितना होता है ?
उ. गौतम ! उनका भी अन्तर काल नहीं होता है।
इसी प्रकार सकम्प - निष्कम्प अनन्त- प्रदेशी स्कन्धों पर्यन्त अन्तर काल जानना चाहिए।
९३. सकम्प - निष्कम्प परमाणु पुद्गल स्कन्धों का अल्पबहुत्व
प्र. भंते! इन सकम्प और निष्कम्प परमाणु पुद्गलों में कौन किनसे अल्प यावत् विशेषाधिक हैं ?
उ. गौतम ! १. सबसे थोड़े सकम्प परमाणु पुद्गल हैं,
२. ( उनसे) निष्कम्प परमाणु-पुद्गल असंख्यातगुणे हैं। इसी प्रकार असंख्यात प्रदेशी स्कन्धों पर्यन्त के अल्पबहुत्व के विषय में जानना चाहिए।