________________
*
ધર્મ કથાનુયોગ-મહાવીરતીર્થ માં આજીવક તીર્થકર ગોશાલક કથાનક : સૂત્ર ૫૬
મનહર હતું. તે શરવણ ગામમાં ગબહુલ ભગવાનનું નાલંદાની વણકર શાળામાં વિહરણ– નામનો બ્રાહ્મણ રહેતો હતો. તે સમૃદ્ધ યાવત્ પ૪. ને કાળે તે સમયે હે ગૌતમ ! હું ત્રીસ વર્ષ કેઈથી ગાંજ્યો ન જાય તેવો હતો. વેદાદિ
સુધી ગૃહસ્થ રૂપે રહ્યો. અને માતા-પિતાના ચાવતુ સર્વ શાસ્ત્રમાં નિપુણ હતો. તે ગૌબહુલ
મૃત્યુ બાદ-આચારાંગના ભાવના અધ્યયનમાં બ્રાહ્મણની એક ગૌશાળા હતી. મંખલિ મંખ
જે વર્ણન છે તે પ્રમાણે એક દેવ-દૂષ્ય (ઈન્દ્ર અન્ય કઈ દિવસે ગર્ભવતી ભદ્રાભાર્યાની
દ્વારા પ્રદત્ત દિવ્ય વસ્ત્ર) લઈ, મુંડિત બની, સાથે, ચિત્રફલક હાથમાં લઈ લોકેને તે
ગૃહસ્થાવસ્થાનો ત્યાગ કરી મેં પ્રવજ્યા ગ્રહણ દેખાડી આજીવિકા મેળવતો એક ગામથી બીજા
કરી. ત્યારે હે ગૌતમ ! દીક્ષાના પહેલા વર્ષમાં ગામ ફરતો, જ્યાં શરવણ ગામ હતું, જ્યાં અર્ધ–અર્ધ માસના ઉપવાસ કરતો હું અસ્થિક ગબહુલ બ્રાહ્મણની ગૌશાળા હતી ત્યાં આવ્યો,
ગામની નિશ્રામાં પ્રથમ વર્ષાવાસ ગાળવા માટે આવીને ગૌબહુલ બ્રાહ્મણની ગૌશાળામાં એક
રહ્યો. બીજા વર્ષે એક એક માસનો ઉપવાસ બાજુ તેણે પાત્ર-ઉપકરણ રાખ્યા, રાખીને
કરતો, અનુક્રમે વિચરણ કરતો, એક ગામથી શરવણ ગામમાં ઉચ્ચ, નીચ અને મધ્યમ કુળના
બીજે ગામ જતો, જ્યાં રાજગૃહ નગરી હતી, ઘર સમુદાયમાં ભિક્ષાચર્યા માટે ફરવા લાગ્યો
જ્યાં નાલંદાનો બહારનો ભાગ હતો, જ્યાં અને નિવાસ માટે સર્વત્ર શોધખોળ કરવા
વણકર શાળા હતી ત્યાં આવ્યો. ત્યાં આવી લાગ્યો. શોધખોળ કરતાં કરતાં બીજે કયાંય
મેં યોગ્ય સ્થાન ગ્રહણ કર્યું, પછી વણકરસ્થાન ન મળતાં તે જ ગૌબહુલ બ્રાહ્મણની
શાળાના એક ભાગમાં વર્ષાઋતુ પસાર કરવા ગશાળામાં એક ભાગમાં વર્ષાવાસ ગાળવા
લાગ્યો. માટે રહ્યો.
ત્યારે હે ગૌતમ ! હું પહેલું માસ ક્ષમણ મંખલિભદ્રા દ્વારા પુત્રનું શાલક નામકરણ
કરતો વિહરી રહ્યો હતો. પર. પછી તે ભદ્રા ભાર્યાએ નવ માસ અને સાડાસાત રાત્રી દિવસ વીત્યા પછી સુકુમાર યાવત્
ગોશાલકનું પણ વણકર શાળામાં આગમનસુંદર બાળકને જન્મ આપ્યો. ત્યારે તે પપ. ત્યારે તે ગોશાલ સંખલિપુત્ર ચિત્રફલક બાળકના માતા-પિતાએ અગિયારમો દિવસ
હાથમાં લઈને મંખપણે આત્માને ભાવિત વીતી જતાં યાવતુ બારમા દિવસે આ પ્રકારે કરતો અનુક્રમથી ફરતો ફરતો ભાવતુ ગામોગામ તેનું ગુણયુક્ત, ગુણ નિષ્પન્ન નામ રાખ્યું–
ધૂમતો, જ્યાં રાજગૃહ નગરી હતી, જ્યાં ‘અમારો આ પુત્ર ગૌબહુલ બ્રાહ્મણની
નાલંદાનો બહાર નો ભાગ હતો, જ્યાં વણકરગૌશાળામાં જમ્યો છે, તેથી અમારા આ
શાળા હતી ત્યાં આવ્યો, આવીને તેણે વણકરબાળકનું નામ ગોશાલક ગોશાલક હો.' એવી શાળાના એક ખૂણામાં પાત્રો મૂક્યાં, મૂકીને રીતે તે બાળકના માતા-પિતાએ તેનું ગોશાલક
રાજગૃહ નગરીના ઉચ્ચ, નીચ યાવતુ અન્યત્ર નામકરણ કર્યું.
કયાંય પણ નિવાસસ્થાન ન મળતાં તે જ ગાશાલકની સંખચર્યા
વણકર શાળાના એક ભાગમાં તે વર્ષાવાસ
ગાળવા માટે રહેવા લાગ્યો. ૫૩. પછી બાળપણ વટાવી સમજણવાળો થતાં
જેણે યુવાની પ્રાપ્ત કરી છે તેવા ગોશાલકે ભગવાનના પ્રથમ માસક્ષમણના પારણામાં પાંચ પોતાનું સ્વતંત્ર ચિત્રફલક તૈયાર કર્યું અને
દિવ્ય પ્રગટવાચિત્રફલક હાથમાં રાખી મંખ રૂપે પોતાને પદ. હે ગૌતમ ! જ્યાં હું રહેતા હતા. હે ઓળખાવતો તે ફરવા લાગ્યો.
ગૌતમ ! ત્યારે હું પ્રથમ માસક્ષમણના
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
