________________
આર્યોને જય :
વૈદિક સંસ્કૃતિને મધ્યદેશમાં વિજય કૃષ્ણ ઈન્દ્રને હરાવ્યા પછી છ-સાતસો વર્ષે પાંડવકુલોત્પન્ન પરીક્ષિત અને તેનો દીકરો જનમેજય એ બે રાજાઓએ સપ્તસિધુમાં જન્મ પામેલી આર્યસંસ્કૃતિની સ્થાપના ગંગા-યમુનાના પ્રદેશમાં કરી. પાંડ આર્યસંસ્કૃતિના અનુયાયીઓ હતા એ હકીકત માટે વૈદિક સાહિત્યમાં આધાર મળતો નથી. કૃષ્ણ અને પાંડવો એ બેની વચ્ચે ઓછામાં ઓછે છસો વર્ષનો સમય તે વયો હોવો જોઈએ. મહાભારતમાં જે કૃષ્ણની વાર્તાઓ આવે છે તે ઉપર ઉપરથી વાંચીએ તોપણ તે પ્રક્ષિપ્ત હોય એવું લાગે છે. કાંઈ નહિ તે, ઈન્દ્ર સાથે યુદ્ધ કરવાવાળો. કૃષ્ણ અને મહાભારતનો કૃષ્ણ જુદા હતા એમ માનવું પડે છે. પાંડવોના વંશજે પરિક્ષિત અને જનમેજય એ બંનેએ તો વૈદિક સંસ્કૃતિને સારો આશ્રય આપ્યો હતો, એ અથર્વવેદ (કાર્ડી ૨૦, . ૧૨૭) ઉપરથી સ્પષ્ટ સાબિત થાય છે.'
સપ્તસિંધુમાં યતિઓની સંસ્કૃતિ સંપૂર્ણ નષ્ટ થઈ, તેમ છતાં તે મુખ્યત્વે મધ્ય હિન્દુસ્તાનમાં વિદ્યમાન હતી, એ વાત ઉપર આપેલા છાંદોગ્ય ઉપનિષદના ઉતારા ઉપરથી અને પાલિ સાહિત્યના સુત્તનિપાતમાં મળી આવતા “બ્રાહ્મણ ધામિક' સુત્ત ઉપરથી દેખાય છે સપ્તસિંધુના ચાતુવણે મધ્ય હિન્દુસ્તાનમાં પણ જડ નાખી હતી. ફરક એટલો જ હતો કે, સપ્તસિંધુના બ્રાહ્મણોએ આર્યોના વિજયમાંથી પેદા થયેલી યજ્ઞયાગની સંસ્કૃતિ સંપૂર્ણપણે અપનાવી હતી. મધ્ય હિન્દુસ્તાનમાં બ્રાહ્મણો અગ્નિપૂજા તો કરતા હતા, પણ તે પૂજામાં પ્રાણીઓનું બલિદાન અપાતું ન હતું. ચોખા, જવ વગેરે ચીજો વડે જ તેઓ અગ્નિદેવની પૂજા કરતા. પરંતુ પરીક્ષિત અને જનમેજય રાજાઓએ યજ્ઞયાગનો પ્રારંભ કર્યા પછી આ જૂની અહિસાત્મક બ્રાહ્મણ
૧ હિંદી સંસ્કૃતિ અને અહિંસા પૃ. ૩૭–૩૮. ૨ હિંદી સંસ્કૃતિ અને અહિંસા પૃ. ૩૯-૪૦.
