________________
તપશ્ચર્યા અને તત્ત્વમેધ
૧૦૧
આ ઉતારાપરથી એમ જણાય છે કે ખેાધિસત્ત્વ રાજગૃહ નહિ જતાં પહેલાં આળાર કાલામ પાસે ગયા. આળાર કાલામ ક્રાસન્ન દેશને જ રહીરા હ. અંગુત્તનિકાયના તિકનિપાતમાં (સુત્ત નં. (૫) કાલામ નામક ક્ષત્રિયેાના કૈસપુત્ત શહેરના ઉલ્લેખ આવ્યે છે. તે ઉપરથી એમ જણાય છે કે આળાર કાલામ તે કાલામામાંÀા જ એક હતા. શાક અને કાલિય રાજ્યેામાં તેની ઘણી ખ્યાતિ હતી. તેના શિષ્યામાંના એકને–ભરંતુ કાલામને આશ્રમ કપિલવસ્તુમાં હતા, એ ઉપર કહ્યું છે. તેના ખીજા શિષ્યા અથવા બહુ તેા ઉદ્દક રામપુત્તના શિષ્યા પાસેના કાલિયેાના દેશમાં રહેતા હતા; અને શાક અને કાલિય દેશમાં એ સંપ્રદાયાને પ્રભાવ સારી પેઠે હતા, એમાં શંકા નથી. ખેાધિસત્ત્વ પ્રથમ ધ્યાનની પદ્ધતિ આ જ પરિવ્રાજકા પાસેથી શીખ્યા અને તેમણે જ તેને સંન્યાસદીક્ષા આપી હાવી જોઈ એ.
પણ શાકય કે કાલિય દેશના ક્રાઇ આશ્રમમાં રહીને સમય વિતાડવા એ એધિસત્ત્વને ઉચિત જણાયું નહિ. કલ્યાણકારક માર્ગનું અને શ્રેષ્ઠ, લેાકેાત્તર, શાન્ત, તત્ત્વનું જ્ઞાન મેળવવા માટે તે ખુદ આળાર કાલામને જઇ મળ્યા. તે વખતે આળાર કાલામ કાસલ દેશમાં કચક રહેતા હેવા જોઈ એ. તેણે ખેાધિસત્ત્વને ચાર પ્રકારનાં ધ્યાન અને તેના પછીનાં ત્રણ પથયાં શીખવ્યાં. પણ કેવળ સમાધિનાં આ સાત પગથિયાંથી તેને સંતાય હિંદુ થયેા. આ મનેનિગ્રહને માર્ગ હતા ખરા, પણ આખી માનવજાતિને માટે તે શે ઉપયોગ ? એટલા ખાતર જ એધિસત્વે કલ્યાણકારક માર્ગની શોધ
આગળ ચલાવી.
ઉદ્દક રામપુત્ત સાથે મેળાપ
આળાર કલામ અને ઉક રામપુત્ત એ અન્ને એક જ પ્રકારના સમાધિમા શીખવતા હતા. તે બન્નેમાં ફેર એટલા જ હતા કે આળાર કાલામ સમાધિનાં સાત પગથિયાં શીખવતા ત્યારે ઉક રામપુત્ત તેનાં
