________________
પરિશિષ્ટ પહેલું
૨૯૭
તેમને માટે અમરત્વનાં દ્વાર ઉઘડ્યાં છે. જેમને સાંભળવાની ઇચછા હોય તેમણે શ્રદ્ધા રાખવી.”
ઉપદ્રવ થશે એ ડરથી, હે બ્રહ્મદેવ, મેં શ્રેષ્ઠ પ્રણીત ધર્મ ઉપદે નહિ ! ! ”
અને હે ભિક્ષુઓ, વિપસ્સી ભગવાને ધર્મોપદેશ કરવાનું વચન આપ્યું એમ જાણી તે મહાબ્રહ્મા ભગવાનને અભિવાદન અને પ્રદક્ષિણા કરીને ત્યાં જ અંતર્ધાન પામ્યા.
આ સાત ખંડેમાં ત્રીજો ખંડ પહેલાં રચાયો હોવો જોઈએ. કારણ કે તે ત્રિપિટકના સૌથી પ્રાચીન સુત્તનિપાત ગ્રંથમાંના સેલસુત્તમાં મળે છે. એ જ સુત્ત મજિઝમનિકોયમાં (નં. ૯૨ ) આવ્યું છે. તે પહેલાંના (નં ૯૧ ) બ્રહ્મયુસુત્તમાં અને દીઘનિકાયના અખટ્ટસુત્તમાં પણ તેનો ઉલ્લેખ આવ્યો છે. બુદ્ધકાલીન બ્રાહ્મણ લેકમાં આ લક્ષણોનું ઘણું મહત્ત્વ ગણાતું હતું. તેથી બુદ્ધના શરીર પર આ બધાં લક્ષણો હતાં એમ બતાવવાના ઉદ્દેશથી બુદ્ધ પછી એક બે સૈકાએ આ સુત્ત રચવામાં આવ્યાં હશે અને તે પછી તેમનો સમાવેશ આ મહાપદાનસુત્તમાં કરવામાં આવ્યો હશે. ગોતમ બોધિસત્વ બુદ્ધ થયા પછી બ્રાહ્મણ પંડિત તેનાં લક્ષણે જેતા. પરંતુ આ સુત્તમાં વિપસ્સી કુમારનાં લક્ષણો તેના જન્મ પછી થોડા જ વખતમાં જોવામાં આવ્યાં, એમ દર્શાવ્યું છે, અને તેથી એક ભારે વિસંગતિ પેદા થઈ છે. તે એ કે, તેને ચાળીસ દાંત છે, તે સીધા છે, તેમની વચ્ચે વિવરે નથી અને તેની દાઢો એકદમ સફેદ છે, એ ચાર લક્ષણો તેમાં આવી ગયાં. જન્મની સાથે બાળકને દાંત આવતા નથી એ વાતનું ભાન પણ આ સરકારને રહ્યું નહિ ! - ત્યાર પછી બીજે ખંડ તૈયાર કર્યો હોવો જોઈએ. તેમાં જે સ્વભાવનિયમ કહ્યા છે, તે મઝિમનિકાયના અચ્છરિયઅભુતધમ્મસુત્તમાં (નં. ૧૨૩) મળે છે. બોધિસત્વને ખાસ મહત્વ આપવા
