________________
૨૦
ભગવાત મુદ્દે
17
હું ત્રણ મહિના એકાન્તમાં રહેવા માગુ છું. પિણ્ડપાત લઈ આવનાર ભિક્ષુ વગર ખીજા કાઇ એ પણ મારી પાસે આવવું નહિ. ' ત્રણ મહિના પૂરા થયા પછી ભગવાન એકાન્તમાંથી બહાર આવ્યા અને ભિક્ષુએને કહ્યું, “ જો ખીજા સંપ્રદાયાના પરિત્રાજા તમને પૂછે કે આ વર્ષાકાળમાં ભગવાન કઈ ધ્યાનસમાધિ કરતા હતા, તા તેમને કહેજો કે ભગવાન આનાપાનસ્મૃતિસમાધિ+ કરતા હતા.''
ઉપરના સુત્તમાં પણ ભગવાન પંદર દિવસ સુધી આનાપાનસ્મૃતિસમાધિ કરતા હતા, એમ કહ્યું છે. લેકા તે સમાધિનું મહત્ત્વ સમજી શકે, એટલા જ એને અર્થ છે. પંદર દિવસ કે ત્રણ મહિના સુધી તેની ભાવના કરીએ, તેાપણ કટાળા આવતા નથી અને તેનાથી શરીરસ્વાસ્થ્ય જળવાય છે.
ખીજે એક પ્રસંગે ભગવાન ભિક્ષુસંઘ છેડીને એકલા જ પારિલેય્યયક વનમાં જઈ તે રહ્યા હતા એવા ઉલ્લેખ છઠ્ઠા પ્રકરણમાં (પૃ. ૧૪૯ ) આવ્યા જ છે. તે ઉપરથી એમ જણાય છે કે ભગવાન અવારનવાર જ્યાં પેાતાને કાઇ ઓળખતું નથી એવી જગ્યાએ એકાંતમાં જઈ ને રહેતા. પણ જ્યારે તેમની ખ્યાતિ બધે ફેલાઈ અને બધા લેાકા તેમને એળખવા લાગ્યા, ત્યારે સંધમાં હોવા છતાં અમુક વખત સંધથી અલિપ્ત રહેવાને ઉપક્રમ તેમણે શરૂ કર્યો હાવા જોઈ એ. પણ તેની પિસ્તાળીસ વર્ષની કારકિર્દીમાં આવા પ્રસંગેા ઝાઝા આવ્યા હાય, એમ લાગતું નથી.
હમણાં હમણાં કાયાકલ્પની વાતા બધે ચાલે છે. મહિના કે દોઢ મહિના માણસને કાટડીમાં પૂરીને અને ચરી પર રાખીને ઔષધોપચાર કરવામાં આવે છે, તેને પરિણામે માણસ ફરી જીવાન
+ આન એટલે આશ્વાસ અને અપાન એટલે પ્રશ્વાસ. એના ઉપર સધાતી સમાધિને આનાપાનસ્મૃતિસમાધિ કહે છે. તેનું વિધાન સમાધિમામાં આવ્યું જ છે. સમાધિમાર્ગ, પૃ. ૩૮-૪૮.
