________________
કર્મયોગ
૨૦૧
આપણે ચાડીથી નિવૃત્ત થઈએ; બીજાઓ ગાળો આપે છે, ત્યાં આપણે ગાળાથી નિવૃત્ત થઈએ; બીજાઓ વૃથા-પ્રલાપ (બડબડ) કરે છે, ત્યાં આપણે વૃથા-પ્રલાપથી નિવૃત્ત થઈએ; બીજાઓ પારકા ધનને લેભ રાખે છે, ત્યાં આપણે પારકા ધનના લોભથી મુક્ત થઈએ; બીજાઓ દ્વેષ કરે છે, ત્યાં આપણે ષથી મુક્ત થઈએ; બીજા મિયાદષ્ટિ છે, ત્યાં આપણે સમ્યગ્દષ્ટિ થઈએ. આ રીતે આપણી સફાઈ કરીએ..
હે ચુન્દ, કેઈ વિષમ માર્ગમાં સપડાયેલા માણસને તેમાંથી બહાર નીકળવા માટે સીધે માર્ગ જડી જાય, તેવી રીતે વિહિંસક માણસને વિહિંસામાંથી બહાર નીકળવા માટે અવિહિસા છે. પ્રાણઘાતી માણસને મુક્ત થવા માટે પ્રાણઘાતથી વિરતિ, ચોરને મુક્ત થવા માટે ચોરીથી વિરતિ, અબ્રહ્મચારીને મુક્ત થવા માટે બ્રહ્મચર્યથી વિરતિ, લુચ્ચાને મુક્ત થવા માટે લુચ્ચાઈથી વિરતિ, ચાડી ખાનારને મુક્ત થવા માટે ચાડીથી વિરતિ, કઠોર વચન બોલનારને મુક્ત થવા માટે કઠોર વચનથી વિરતિ અને વૃથા પ્રલાપ કરનારને મુક્ત થવા માટે વૃથાપ્રતાપથી વિરતિ, એ જ ઉપાય છે.•
“હે ચન્દ, જે પોતે ઊંડા કાદવમાં ખેંચી ગયો છે, તે બીજાને એ કાદવમાંથી બહાર કાઢે, એ શક્ય નથી. તેવી જ રીતે જેણે પિતાનું દમન કર્યું નથી, પિતાનું નિયમન કર્યું નથી, જે પિતે શાન નથી, તે બીજાનું દમન કરે, બીજાનું નિયમન કરેબીજાને શાન્ત કરે, એ સંભવતું નથી. પણ જે પોતે દાન્ત, વિનીત અને પરિનિર્વત્ત હય, તે જ બીજાનું દમન કરે, બીજાને વિનય શીખવે અને બીજાને પરિનિર્વેd (શાન્ત) કરે, એ સંભવે છે.”
આ જ અર્થ ધમ્મપદની એક ગાથામાં સંક્ષેપથી બતાવ્યો છે. તે ગાથા આ પ્રમાણે
अकोधेन जिने कोधं असाधु साधुना जिने । जिने कदरियं दानेन सच्चेनालीकवादिनं ॥
