________________
યજ્ઞયાગ
૨૨૧
આસનો બનાવવામાં આવ્યાં નહિ. દાસને, દૂતને અને મજારને. જબરદસ્તીથી કામે લગાડવામાં આવ્યા નહિ. જેમની ઇચ્છા હતી તેમણે કામ કર્યા અને જેમની ઈચ્છા નહેતી તેમણે કર્યા નહિ. ઘી, તેલ, માખણ, મધ અને ગોળ એ પદાર્થોથી જ તે યજ્ઞ પૂરે કરવામાં આવ્યા.
તે પછી રાષ્ટ્રની ધનવાન લેકે ભારે ભારે નજરાણુઓ લઈને મહાવિજિત રાજાના દર્શને આવ્યા. તેમને રાજાએ કહ્યું, “હે ગૃહસ્થો, મને તમારાં નજરાણુની બિલકુલ જરૂર નથી. ધાર્મિક કર મળવાથી મારી પાસે ઘણું દ્રવ્ય ભેગું થયું છે. તેમાંનું તમને કાંઈક જોઈતું હોય તે ખુશીથી લઈ જાઓ.” આ રીતે રાજાએ પિલા ધનિક લોકોનાં નજરાણાં લેવાનો ઈન્કાર કર્યો, ત્યારે તેમણે તે દ્રવ્ય ખર્ચીને યજ્ઞશાળાની ચારે બાજુ ઉપર ધર્મશાળા બાંધીને ગરીબગરબાને દાનધર્મ કર્યો.
ભગવાને કહેલી આ યજ્ઞની વાર્તા સાંભળીને કૂટદત્તની સાથે આવેલા બ્રાહ્મણો બોલ્યા, “ઘણું જ સારે યા! ઘણું જ સારે યજ્ઞ ! ”
ત્યારે પછી ભગવાને કૂટદન્ત બ્રાહ્મણને પોતાના ધર્મનો વિસ્તારથી ઉપદેશ કર્યો અને તે સાંભળીને કૂટદન્ત બ્રાહ્મણ ભગવાનને ઉપાસક થયો અને બોલ્યો, “ હે ગૌતમ, ૭૦૦ બળદ, ૭૦૦ વાછરડાં, ૭૦૦ વાછરડીઓ, ૭૦૦ બકરાં અને ૭૦૦ ઘેટાં –એ બધાં પ્રાણીઓને હું ચૂપ થી મુક્ત કરું છું અને તેમને જીવતદાન આપું છું. તાજું ઘાસ ખાઈને અને ઠંડું પાણી પીને તેઓ ભલે શીતલ છાયામાં આનંદથી રહે !”
બેકારી નષ્ટ કરવી એ જ સાચે યજ્ઞ ઉપરના સુત્તમાં મહાવિજિતનો અર્થ જેનું રાજ્ય વિસ્તૃત છે એવો રાજા. તે જ મહાયજ્ઞ કરી શકશે. તે મહાયજ્ઞનું મુખ્ય વિધાન એ કે રાજ્યમાં કોઈ બેકાર રહે નહિ; બધાને કોઈ સારું કામ આપવામાં આવે. આ જ વિધાન જુદી રીતે ચક્રવત્તિસીહનાદસુત્તમાં કહ્યું છે. તેને સારાંશ આ પ્રમાણે
