________________
૩૮
ભગવાન બુદ્ધ
(ા નાનપુ) જે નાનાં મોટાં રાજકુળે હૈતાં, તે બધાં જોયાં. પણ બધાં તેને દોષમય જણાયાં.”
આઠ જ કુળની માહિતી સોળ જનપદોમાંથી અહીં આઠનાં જ રાજકુળોનું વર્ણન છે. તેમાંનું સુમિત્રનું કુળ તેના મૃત્યુ પછી તરત જ નષ્ટ થઈને વિદેહને અંતર્ભાવ વજજીઓના રાજ્યમાં થયો હોવો જોઈએ. બાકીનાં સાતમાં પાંડવોની પરંપરામાં કયો રાજા રાજય કરતો હતો એ કહેવામાં આવ્યું નથી અને તે વિષેની હકીકત બીજા બૌદ્ધ ગ્રંથમાં પણ જડતી નથી. કુરુદેશમાં કૌરવ્ય નામને રાજા રાજ્ય કરતો હતો એવો ઉલ્લેખ રપાલસુત્તમાં છે. તે પાંડવકુળનો હતો એવો પુરા ક્યાંય મળતો નથી. બાકીનાં છ રાજકુળાની જે માહિતી અહીં આપી છે, તેવી જ ઓછાવત્તા પ્રમાણમાં ત્રિપિટક ગ્રંથમાં મળી આવે છે.
શાકયફળ ગ્રંથમાં શાકુળની માહિતી વિસ્તારપૂર્વક આપી છે તેમ છતાંય ઉપરનાં સોળ જનપદોમાં શાક્યોને નામનિર્દેશ બિલકુલ નથી, એ કેમ? આનો જવાબ એ કે, આ યાદી તૈયાર થતાં પહેલાં જ શાક્યોનું સ્વાતંત્ર્ય નષ્ટ થઈને તે દેશનો સમાવેશ કસલેના રાજ્યમાં થયો અને તેથી જ આ યાદીમાં તેમનો નિર્દેશ જડતો નથી.
બોધિસત્વ ગૃહત્યાગ કરીને રાજગૃહ આવ્યા ત્યારે બિબિસાર રાજાએ તેને મળીને તું કોણ છે એવો પ્રશ્ન પૂછ્યો. ત્યારે તેણે કહ્યું,
उर्जु जानपदो राजा हिमवन्तस्स पस्सतो। धनविरियन सम्पन्नो कोसलेसु निकेतिनो ।। आदिच्चा नाम गोत्तेन, साकिया नाम जातिया॥ “तम्हा कुला पब्बजितोम्हि राज न कामे अभिपत्थर्य ॥
| (સુત્તનિપાત, ૫બ્લજજાસત્ત) * આ મૂળ ઉતારાનું સંક્ષિપ્ત રૂપાંતર છે.
