________________
સમકાલીન ધાર્મિક પરિસ્થિતિ
તપસ્વી ઋષિમુનિઓ જાતક અક્કથામાં તપસ્વી ઋષિમુનિઓની અનેક વાર્તાઓ આવે છે. તે ઉપરથી એમ જણાય છે કે આ લકે જંગલમાં જઈને તપશ્ચર્યા કરતા. તેમની તપશ્ચર્યાની મુખ્ય બાબત કહીએ તો કોઈ પણ પ્રાણીને દુ;ખ આપવું નહિ અને દેહદંડન કરવું એ જ હતી. આ લેકે એકલા અથવા સંઘ બનાવીને રહેતા. દરેક સંઘમાં પાંચ જેટલા તપસ્વી પરિવ્રાજક રહેતા, એવો ઉલ્લેખ અનેક જાતકકથાઓમાં મળે છે. તેઓ જંગલનાં કંદ, ફળ વગેરે પદાર્થો ઉપર પિતાને નિર્વાહ કરતા અને પ્રસંગોપાત ખારા અને ખાટા પદાર્થ (ઢોળ-રિવા-વત્ત) ખાવા માટે લોકવસ્તીમાં આવતા. તેમને માટે લેકેને ખૂબ માન હતું અને તેમને જોઈતી ચીજોમાં તેઓ કદી ઓછું પડવા દેતા નહિ. આ ઋષિમુનિઓને લેકે ઉપર ઘણો પ્રભાવ હતા; પણ તેઓ લેકેને ધર્મોપદેશ આપતા ન હતા. તેમના ઉદાહરણથી લોકે અહિંસામાં માનતા થયા, એટલું જ.
| ઋષિમુનિઓનું ભેળપણ આ તપસ્વીઓ વ્યવહાર નહિ જાણવાવાળા હોવાથી ક્યારેક ક્યારેક સંસારમાં ફસાઈ જતા. સ્ત્રીઓ ઋષ્યશૃંગને ફસાવીને લઈ આવી અને પરાશરે સત્યવતી સાથે ભોગ ભગવ્યા એવું વર્ણન પુરાણમાં છે જ. આ ઉપરાંત જાતકઅ૬કથામાં પણ ઋષિમુનિઓ ખેટે માર્ગે ગયાની અનેક વાતે મળી આવે છે. તેમાંની એક અહીં આપું છું
પ્રાચીન કાળમાં વારાણસી નગરીમાં બ્રહ્મદત્ત રાજા રાજ્ય કરતો હતું ત્યારે બોધિસત્વે કાશી રાષ્ટ્રમાં ઔદિચ્ય બ્રાહ્મણકુળમાં જન્મ લીધો. ઉમરલાયક થયા પછી તેણે પ્રવજ્યા લીધી; અને તે પાંચસો શિષ્યો સાથે હિમાલયની તળેટીમાં રહેવા લાગ્યો. માસુ પાસે આવ્યું ત્યારે તેના શિષ્યોએ તેને કહ્યું, “આચાર્ય, આપણે લેકવસ્તીમાં જઈને ખારા અને ખાટા પદાર્થોનું સેવન કરીએ. ” આચાર્યે કહ્યું,
