________________
સમકાલીન રાજકીય પરિસ્થિતિ
૨૩
બહુ દૂર નહેાતા. તેને ચળકાટ પરોઢિયાના શુક્રના તારલિયા જેવા હતા. ભગવાન બુદ્ધ આવા જ એક મહાજનસત્તાક રાજ્યમાં જન્મ્યા. પણ શાકચોનું સ્વાતંત્ર્ય તે પહેલાં જ નષ્ટ થયું હતું. વજ્રજીએએ પેાતાની એકતાથી અને પરાક્રમથી યુદ્ધની હૈયાતીમાં પેાતાનું સ્વાતંત્ર્ય ટકાવી રાખ્યું હતું, તેથી યુનેા તેમના પ્રત્યે આદર હવે સ્વાભાવિક હતા. મહાપરિનિબ્બાનસુત્તમાં ભગવાને દૂરથી આવતાં લિથ્વીએ તરફ જોઈ ને ભિક્ષુઓને કહ્યું, ભિક્ષુએ, જેમણે તાવત્રિશત્ દેવ જોયા ન હોય, તેમણે આ લિમ્બ્લીના સમુદાય તરફ નજર કરવી ! '
'
વન્દ્વઆની રાજધાની વૈશાલી નગરી હતી. તેની આસપાસ રહેતા વĐએને લિચ્છવી કહેતા. તેમની પૂર્વમાં પહેલાં વિદેહાનું રાજ્ય હતું, જ્યાં જનક જેવા ઉદારબુદ્ધિ રાજાએ થઈ ગયા. વિદેહાને છેવટને રાજા સુમિત્ર મિથિલાનગરીમાં રાજ્ય કરતા હતા, એવું લક્ષિતવિસ્તર પરથી દેખાય છે. તેના પછી વિદેહાનું રાજ્ય વજ્જમેના રાજ્ય સાથે જોડવામાં આવ્યું હાવું જોઇએ.
ભગવાન બુદ્ધે વōએને અભિવૃદ્ધિના સાત નિયમા ઉપદેશ્યા હતા એવું વર્ણન મહાપરિનિબ્બાનસુત્તના આરંભમાં અને અંગુત્તરનિકાયના સત્તકનિપાતમાં આવે છે. મહાપરિનિબ્બાનસુત્તની અદ્નકથામાં આ નિયમો પર વિસ્તૃત ટીકા છે. તે પરથી એવું અનુમાન કરી શકાય છે કે વજ્જીના રાજ્યમાં એક પ્રકારની જ્યુરીની પહિત હતી અને ધણે ભાગે નિરપરાધી માણસને સજા થતી નહેતી. તેમના કાયદાએ લખેલા હતા અને તે મુજબ વવા માટે તે ખૂબ કાળજી રાખતા.
૬. મહેલા
મલ્લ્લાનું રાજ્ય વજ્જીઓની પૂર્વમાં અને કાસલદેશની પશ્ચિમમાં હતું. ત્યાં વએના જેવી જ ગણુસત્તાક રાજ્યપદ્ધતિ પ્રચલિત હતી. પરંતુ મલેામાં ફાટફૂટ પડી હતી અને તેમના પાવાના મલ્લ અને કુશિનારાના મલ્લ એવા બે વિભાગ થયા હતા.
