________________
૩૦
ભગવાન બુદ્ધ
અસ્સક અને અળક એ બે આન્ધ (અધક) રાજાઓ હતા અને તેમનાં રાજ્યની વચ્ચે બાવરીએ પિતાના સોળ શિષ્યો સાથે એક વસાહત કરી અને તે દહાડે દહાડે વધતી ગઈ એવું અદ્રકથાકારનું કહેવું છે. વૈદિક ધર્મપ્રચારકોની દક્ષિણમાં આ પહેલી વસાહત હતી, એમ કહેવામાં હરકત નથી. બુદ્ધ કે તેના સમયના ભિક્ષઓ ત્યાં સુધી પહોંચ્યા ન હોવાથી આ રાજ્યોની ખાસ માહિતી બૌદ્ધ સાહિત્યમાં જડતી નથી, પણ બુદ્ધની કીર્તિ ત્યાં સુધી પહોંચી ગઈ હતી. તે સાંભળીને બાવરીએ પિતાના સોળે શિષ્યોને બુદ્ધદર્શન માટે મોકલ્યા. તેઓ પ્રવાસ કરતા કરતા મધ્ય દેશમાં આવ્યા અને અને રાજગૃહ આગળ બુદ્ધને મળીને તેઓ તેના શિષ્યો થયા, એવી હકીક્ત ઉપર નિર્દેશ કરેલા પારાયણવષ્યમાં જ છે. પરંતુ તે પછી તેમણે પાછા જઈને ગોદાવરીના પ્રદેશમાં ઉપદેશ કર્યાને ઉલ્લેખ કયાંય જડતો નથી.
૧૪. અવંતી અવંતીની રાજધાની ઉર્જન અને તેના રાજા ચંડપ્રદ્યોત એ બન્ને વિષેની ઘણુ માહિતી મળી આવે છે. ચંડપ્રોત માં પડ્યો ત્યારે તેના બોલાવવાથી મગધદેશનો પ્રસિદ્ધ વૈદ્ય છવક કૌમારભૂચ તેની દવા કરવા માટે ઉત્તેજન ગ. પ્રદ્યોતના અત્યંત ક્રૂર સ્વભાવને લીધે તેને ચંડ વિશેષણ આપવામાં આવ્યું હતું અને આ વાતની છવકને સારી પેઠે ખબર હતી. રાજાને દવા આપતાં પહેલાં છવકે જંગલમાં જઈને દવા લાવવાને બહાને ભદ્વતી નામની હાથણી માગી લીધી અને રાજાને દવા પીવરાવીને પિતે તે હાથણી પર બેસીને ભાગી ગયો. અહીં દવા પીધા પછી પ્રદ્યોતને ખૂબ જ ઊલટીઓ થવા લાગી. તેથી, એ ખિજાય અને તેણે જીવકને પકડી લાવવાનો હુકમ કર્યો. પણ જીવક ત્યાંથી ભાગી છૂટ્યો હતો. તેને પીછો પકડવા માટે રાજાએ કાક નામના પિતાના એક નોકરને મોકલ્યો. કાકે કૌશામ્બી
