________________
સમકાલીન રાજકીય પરિસ્થિતિ
૧૯ -
જતાં તે પોતાની રાજધાની ત્યાં જ લઈ ગયો હોવો જોઈએ.
અજાતશત્રુને વૈદેહીપુત્ર એવું નામ આપવામાં આવ્યું છે. આથી તેની મા વિદેહ દેશની હશે એવું સામાન્ય રીતે લાગે. અને જેનોના : “આચારાંગ’ સુત્રાદિકામાં પણ તેની મા વજછ રાજાઓમાંના એક રાજાની કન્યા હતી એ ઉલ્લેખ મળે છે. પરંતુ કેસલસંયુત્તના બીજા વર્ગના ચોથા સુત્તની અસ્થામાં તેને પસેનદિને ભાણેજ ગણાવ્યો છે અને વૈદેહી શબ્દનો અર્થ “વંહિતfથવા મેત, પરિતિથિથા પુત્તો તિ અર' એવા કર્યો છે. લલિત વિસ્તારમાં મગધ દેશના રાજકુળને વૈદેહીકુલ એ જ સંજ્ઞા આપી છે. આ ઉપરથી જણાય છે કે આ કુળ પિતૃપરંપરાથી અપ્રસિદ્ધ હતું. અને પછી તેમાંના કેઈ રાજાને વિદેહ દેશની રાજકન્યા સાથે સંબંધ બંધાવાથી તે કુળ પ્રસિદ્ધિ પામ્યું; અને કેટલાક રાજપુત્રો પિતાને વૈદેહીપુત્ર કહેવડાવવા લાગ્યા.
અજાતશત્રુએ બિંબિસારને મારી નાખ્યો એ ખબર સાંભળીને અવંતીને ચંપ્રદ્યોત રાજા ખૂબ જ ગુસ્સે ભરાયો અને અજાતશત્રુ પર ચડાઈ કરવાને તેણે ઘાટ ઘડ્યો. તેના ડરથી અજાતશત્રુએ રાજગૃહના કોટનું સમારકામ કરાવ્યા પછી ચંઠપ્રતાપનો ચડાઈ કરવાનો વિચાર રદ થયો હશે. ચંડપ્રદ્યોત જેવો પારકે રાજ અજાતશત્રુ પર ખિજાય, પણ મગધ દેશની પ્રજાને સહેજ પણ ક્ષોભ થયો નહિ. આથી આ દેશમાં એકસત્તાક રાજ્યપદ્ધતિનાં મૂળ કેટલાં ઊંડા ગયાં હતાં, તેનું અનુમાન કરી શકાય છે.
૩. કાસી કાસી અથવા કાશી લોકેાની રાજધાની વારાણસી હતી. ત્યાંના ઘણાખરા રાજાઓ બ્રહ્મદર ગણુતા, એવું જાતક અકથા પરથી જણાય છે. તેમની રાજ્યપદ્ધતિ વિષેની ઝાઝી માહિતી મળતી નથી. પણ
* મઝિમનિકાયના ગોપકમેગલ્લાનસુરની અદ્રકથા જુઓ.
