Anukul Madhyastha Bhav Pratikul Madhyastha Bhav

Author(s): Sanyamkirtivijay
Publisher: Samyaggyan Pracharak Samiti

Page 9

સંપાદકીય..... હમણાં હમણાં મધ્યસ્થભાવ-સમભાવ-મૈત્રીભાવ વગેરે વિષયોની અવારનવાર ચર્ચા થતી રહે છે. તેવા અવસરે શાસ્ત્રકાર મહર્ષિઓ મધ્યસ્થભાવ અંગે શું ફરમાવી રહ્યા છે, તે આપણે વિચારવું છે. જેમ શાસ્ત્રોક્ત સાધનોનો સદુપયોગ થાય છે, તેમ દુરુપયોગ પણ થતો હોય છે. દરેક કાળે વત્તાઓછા અંશે શાસ્ત્રનિર્દિષ્ટ સાધનોનોવિધાનોનો પોતાના મનફાવતા પરિપ્રેક્ષ્યમાં (સંદર્ભમાં) વાપરીને દુરુપયોગ કરવાનું ચાલું જ રહે છે. પરંતુ આત્માર્થી જીવોએ એ આત્મઘાતી પ્રવૃત્તિથી દૂર રહીને, તે તે સાધનોનો ઉપયોગ, માત્ર ને માત્ર આત્મહિતાર્થે અને શાસનની ઉન્નતિ-રક્ષા માટે જ કરવો જોઈએ. - જ્યારે જ્યારે તે તે સાધનોન-વિધાનોને ખોટા સંદર્ભમાં વાપરીને શાસનના તત્ત્વની હાની થતી જોવા મળે છે, ત્યારે ત્યારે તેનો સમુચિત પ્રતિકાર-વિરોધ કરવો એ પ્રત્યેક શાસનપ્રેમી-સિદ્ધાંતપ્રેમી આત્માનું ઉત્તરદાયિત્વ-કર્તવ્ય છે. આથી જ અહીં “મધ્યસ્થભાવ' અંગે ચાલતી ભ્રમણાઓ અંગે વિચારણા કરવી છે. અહીં ઉલ્લેખનીય છે કે, મધ્યસ્થભાવનો મોક્ષમાર્ગની સાધનામાં બે રીતે ઉપયોગ કરવાનો હોય છે. એક તો તત્ત્વનિર્ણય કરવા માટે અને બીજા નંબરે (આધ્યાત્મિક પરિણતિઓના સંરક્ષણ માટે) ઉપયોગી ચિત્તશુદ્ધિ અને ધર્મધ્યાન પ્રાપ્ત કરવા માટે મધ્યસ્થભાવનો ઉપયોગ થાય છે. મધ્યસ્થભાવ પૂર્વનિર્દિષ્ટ તત્ત્વનિર્ણય અને ચિત્તશુદ્ધિ-ધર્મધ્યાન માટે અનુકૂળ પણ હોઈ શકે છે અને પ્રતિકૂળ પણ હોઈ શકે છે. અનુકૂળ મધ્યસ્થભાવ જ સાધનાનું અંગ બને છે. પ્રતિકૂળ મધ્યસ્થભાવ તો તત્ત્વનિર્ણયથી દૂર રાખે છે અને ક્યાં તો ભ્રાન્તિઓ વધારે છે અથવા