Abhidhan Rajendra kosha Part 4

Author(s): Rajendrasuri
Publisher: Abhidhan Rajendra Kosh Prakashan Sanstha

Page 1383

धम्म
सावरणसमर्थ था । तथा श्रुतं च जीवाऽऽदिपदार्थसूचकं, दे शितवान् प्रकाशितवान् ॥ २४ ॥
( २७०४ ) अभिधानराजेन्द्रः ।
किं चान्यत्
भासमाणो न भासेज्जा, क्षेत्र फेज्ज मम्मयं । मातिद्वाणं विवज्जेज्जा, चितिय बियागरे ॥ २५ ॥ ( नासमाणो इत्यादि) यो हि भाषासमितः स भाषमाणोऽपि धर्मकथासंबन्ध भाषक एव स्यात् । उक्तं च-" वयणविह सीकुसनो, पद्मोग बहुविधं वियागंतो दिवस पि भासमाणो साहू व गुरुत्तयं पतो ॥। १ ।" यदि वान्यत्रान्यः कश्चि arssesो भाषमाणस्तत्राऽन्तर पत्र सधुतिकोऽहमित्येवमि मानवान् न भाषेत । तथा मर्म गच्छतीति मर्मगं बच्चोन ( वंफेज चि) नाभिलपेत् । यद्वचनमुच्यमानं तथ्यमतथ्यं वः सद् यस्य कस्यचिम्मनः पीमामाधत्ते, तद्विवेकी न भाषेतेति भावः । यदि वा मामकं समीकारः पक्षपातस्तं भाषमाणो ( न बंफेका चि) नानिखपेत् । तथा मातृस्थानं मायाप्रधानं बच्चो बि बर्जयेत् । वमुकं भवति परवनका गूदान प्राषमाणोऽभाषमाणो वाऽन्यदा वा मातृस्थानं न कुर्यादिति । यदा तु वकुं कामो भवति, तदा नैतद्वचः परमात्मनोरुभ यो बाधकमित्येवंप्रातिविमय वचनमुदाहरेत् तदुक कम" पुत्रं बुद्दी पेहिचा, पच्छा वक्कमुदाह रे । " इत्यादि ॥ २५ ॥
1
अपि चवस्थिमा तया भासा, जं वदिताऽणुनप्पति ।
उन्नं तं न वचन्त्रं, एसा भाषा प्रियंठिया ॥ २६ ॥ (सत्यमेत्यादि) सत्यासत्यासत्यामृषा सामु त्येवंपासु चतसृषु भाषासु मध्ये तत्रेयं सत्यामृषेत्येतदन धानाद तृतीया भाषा, सा च किञ्चिन्मृषा किञ्चित्सत्या इत्येवंरूपा । तद्यथा दश दारका. अस्मिनगरे जाता मृताः, तदत्र न्यूनाधिकसंभवे सति संख्याया व्यभिचारात्सत्यामृषा त्वमिति । यांवरूप भाषामुदित्या अनुपश्चाद्भाषणान्मान्तरे बा नितेन दो सम्यते पराभाग्भवति । यदि वा मनुसध्यते किं ममैवं छूतेन भाषितेनेत्येवं पश्चातापं विधते । तदमुकं भवति मिश्र भाषा दोषाय कि पुनरस्थाि तीया समस्ताऽर्थविसंवादिनी । तथा-प्रथमाऽपि भाषा स स्था या पापेन दोषानुसा ऽन्यसत्यामृषा भाषा बुधैरनाचीर्णा सा न वक्तव्यति । सत्याया अपि दोषानुषङ्गित्वमधिकृत्याऽऽद - यद्वचः (ति) कदिसादिसाधन तथा बज्य चोरोग्यं दूष स्वां केदारा दम्यतां गोरका दृश्यादि यदि बा ति) लोकैरपि प्रच्छाद्यते तत्सत्यमपि न वक्तव्यमिति । एषाऽऽज्ञा अयमुपदेशो निर्मन्थो भगवांस्तस्येति ॥ २६ ॥ किंच
होलाषाएं सहीवार्थ, गोयावा च नो पदे ।
तु तुति अणु, सध्वसो बतए । २७ ।। (होमादि) ले वाद होलाबाद
त्वा तथा-गोत्रोटने वादोगोवाद बधाकाश्यपगोत्रो, बासिसमोजो पैति इत्येवंरूपं मा दं साधुर्वी देव तथा तु तु "तिरस्काराच
धम्म
मान्तं बहुवचनोचारणयनो मनःप्रतिकूपमन्ययेषं धूमपानपाद सर्वशः सर्वा तत् साधून इति किं निकिकरण तथा पात्यास कुसी - संथवो ण किल वहुए काउं । तदिदं" इत्यादि ॥२७॥ कुसने सया भिक्खू, शेव संसग्गियं जए ।
जि
-
सुहरू त्वमग्गा पनिबुज्जेन ने विक ॥ २० ॥ (असीमेत्यादि ) कुत्सितं शीलमस्येति कुप स्थानामन्यतमः सदा सर्वका कणशीलो निशुः कुशलो न भवे चापि कुशा साइ मजेत सेवेत राष स्वरूपाः सातागौरवस्वभावाः, तत्र तस्मिन् कुशील संसर्गे सं यमोपघातकारिण उपसर्गाः प्रादुःध्यन्ति । तथाहि कुशीस बकारो भवन्ति कः किल प्रासुकोदकेन हस्तपाददन्ताऽऽदिके प्र चाल्यमाने दोघः स्यात् । तथा-नाशरीरों धर्मो भवतीत्यतो येन केनचित्प्रकारेणाऽधा कर्मसानिध्याऽऽदिना, तथा उपानच् अदिना च शरीरं धर्माधारं वर्तयेत्। तच" बहु सेजा, एथं पंडिय लक्ख ।” इति । "शरीरं धर्मसंयुक्तं, रक्षणीयं प्रयत्नतः । शरीरात्वते पापं पर्वतात्सलिलं यथा ॥ १ ॥ 29 तथा साम्प्रतमल्पानि संहननानि, अल्पघृतया संयमे जन्तव इत्येवमादि कुशीलोक्तं श्रुत्वा अल्पसश्वास्त त्रानुष अन्त्येवं विज्ञानविवेकी प्रतिबुद्धकु शील संसर्ग परिहरेदिति ॥ २८ ॥
नम्रत्व अंतरापणं, परगेहे न विसीए । गामकुमारियं कि, नातिवेळं इसे मुणी ||२५|| (नमस्थेत्यादि) तत्र साधुत्रिकाऽऽदिनिमित्तं प्रामाऽऽदो प्रविष्टः सन् परो गृहस्थस्तस्य गृहं परगृहं तत्र न निषीदेशोपदिशेत्रसमेतोऽस्यापवादं दर्शयति-मायान्तरायेणेति । अन्तरायः शक्त्यजाबः, स च जरसा रोगाऽऽताभ्यां स्यात्तस्मि श्रान्तराये सत्युपविशेत । यदि वा-उपशमलब्धिमान् कधि
सोनु कस्यचिद्यद्याविषस्य धर्मदेशनानिमिसमुपविशेषतथा-मामे कुमारका ग्रामकुमारकस्तेषामि यं ग्रामकुमारिकाऽसौ क्रीमा हास्यकन्दर्पहस्त संस्पर्शनाऽऽनिङ्गनादिका । यदि वा वट्टक दुकाऽऽदिका, तां मुनिर्न कुर्यात तथा बेलमतिकान्तमसिन मर्यादातिकाय मुनिः साधुनाऽवरणीयाद्यधिकर्मबन्धभयान इसेत् । तथा चागमः- "जीवे णं मंते ! इसमाने उस्सूयमावा कर कम्पanta बंध है। गोथमा ! सत्तविहबंध वा विद बंध वा ।" इत्यादि ॥ २९ ॥
किं चअस्तुओहराले जयमाणो परिब्दए ।
चरियाए अप्पमत्तो, पुट्ठो तत्थऽहियासए ॥३०॥ (अस्सुश्री इत्यादि ) ठराला उदाराः शोभना मनोशा ये चक्रवदनां शब्दाऽऽदिषु विषयेषु कामजोगा वस्त्राभरण गीतगन्धर्धपानचाहनाऽऽय तथा प्राश्यपनेषु दृष्टेषु तेषु वानोत्सुकः स्यात् । पाठान्तरं वान्न निश्रितोऽनिधितोऽप्रतिश्वरूः स्यात् । यतमानश्च संयमानुष्ठाने, परि समन्तान्मूतरगुणेषु धर्म कुबेन वजेत्संयमं गच्छेत् तथा-पर्याय काका याप्रमादिषु