Book Title: Six Philosophical Buddhist Tracts
Author(s): Asiatic Society of Bengal
Publisher: Asiatic Society of Bengal
Catalog link: https://jainqq.org/explore/004349/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ THE SIX PHILOSOPHICAL BUDDHIST TRACTS 241.299 Published by The Asiatic Society of Bengal. ATSALDONER Book Manuracture Paper Merchants. ; *BDUL REHMA#STREET SM BAY Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40312 / / namaH zrIantarikSapAnAthAya // 2.511 THE SIX PHILOSOPHICAL BUDDHISL TRACTS ranakIrtiracitA (1)apoha siddhiH, kSaNabhasiddhiH,anvayena akSaNabhaGgasiha, vyabhitra .................... ............. paNThitAzokapraNItama------ prAva yavinirAkaraNam, (2)sAmAnyadUSaNadivaprasAritA ------ -----..-.-.- -16 ....... ratnAkarazAntiracitama -- (1)attAptisamarthanam PUBLISHED ..............__B... The Asiatie Society of Bengal. 21 + - - --- Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Py mahatsaddhi pukAsabhaDasiddhiH (anvyn)| 20-537 tyattirekeNa) 154-773 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nimaH shriisntrispaarshvnaathaay|| zirasAlA E.K. -T-apohasidrita namaH nIlezanAdhAya // --'apohaH hAldA nircyte| ------- manu ko'yamapoho nAmIkimidamanyasmAdapAhate; asmATvA anyadapohAta, asmin vA'nyadapayata iti / vyutpattyA vijAtIyavyAvRttaM pAhyameva vivakSitama; - buddhamAkAro vA)yadi vA apohanamapoha ityanyavyAva timAtrama iti nayA padAH / na tAvadAdimau po, apohanAmnA vidhare vivamitatvAta antimo'pi a. mahata: pratiItibAdhitatvAta; tavA hi parvatoddeze vahirastIti zAbdI pratItividhirUpamevAlikhantI lakSyate;nA'nagnirna bhavatIti nivRttimaanmaamukhyntii| yacca pratyavivAdhika na tatra sAdhanAntarAvakAza ityatipramidamA va adha yadyapi nivRttimahaM pratyemoti na viklpH| tathApi nivRttapadAdho lerava evaM nivRttyulekh:| na mAna--zAntAvitavizeSaNapratItiviziSTa pratItitato Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yA sAmAnyamaha pratyemIti-vikAlsAmApisAdhAra pAkAraparisphuraNAta vikalpabuddhiH sAmAnyabuddhiH parepI - tiyA nivRtta pratyayAkSiptA nivRttiSurira pohapRtIti vyava hAramAtamotIti cet 1 nan sAdhAraNAkAra parisphu-- ------raNe vidhiruSatayA yadi sAmAnyabodha vyavasthA; tan kimAyAtamasphuradabhAvAkAre cetasi nivRtti pratItivyavasthAyA|tato nivRttimahaM pratyemI tyavajhAkArA'bhAvopi nivRttyAkArasphuraNaM yadi syAt, ko nAma nivRttipatItisthitimapalapet / anyathA' sati patibhAse tatpratItivyavahatiriti gavAkAre'pi cetasi turagabodha ityst| apa vizeSaNatayA antarbhUtA nivRtti pratItirityaktam , tathApi yadyagAvApoTa. itiI dRzAkArI vikApastadA vizeSaNatayA tanupravezo bhavatu, kintu goriti prtiitiH| tadA ca sato'pi nivRtti lasaNasya biDoSaNasya taasanutkalanAta kadhaM tatpratItivyavasthA ii apavaM mti:| yada vidhirupaM sphuritaM tasya parApoho'pyastI-ti tatpatIti rucyte| tathApi sambandhamAnamapAhapha nimitta pratyayA --- ------- Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amohasiSTaH sya, vidhireva sAtAnnirmAsI / apicavamadhyAna DimyA'pyapohAuviSayatvamanivAryamA vizeSato vikalpAdikavyAvRttolevino'khilAnyavyAvRttamIkSamANasya / tasmAt vidhyAkArAvagrahAdadhyamavara vikalpasyA'pi vidhiviSayatvameva / nAnyApohaviSayatvamitikaryamapohaH zabdayiau puSyate // atrAbhidhIyate-nA'smAbhirapoharAdeva vidhireva kevalo'bhipretaH / nA'pyanyavyAvRttimAtram / kintu anyApohaviziro vidhi; zabdAnAmarthaH (natacana pratyeka pkssopnipaatidossaavkaashH| yat go:pratItau na tadAtmA parAtmeti sAmAdapohaH paJcAnizcIyata iti vidhivAdinAM matam, anyApohapratIto vo sAmAdanyApoTo'vadhAryate iti pratiSedhavAdinI matam / tadasundaram , pApamikasyApi prtiptikrmaadrshnaat| na hi vidhi pratipadya kazcimasa dApatitaH pazcAdapoha mavagachati apohaMvA pratipadya anyAporTam; tasmAda goH pratipattiriti anyApoDha pratipattirucyate / yadyapi cA'nyA / Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ poDazabdAnulekha ukta tayApi nA'patipattirekavizeSa bhUtasyA jyApohasya; agavApoha eva gozabda - sya nivezitatvAt / yathA nIlotpale nivezitAdindIva -- mizAbyAbIlotpalapratIto tatkAlAmA eva nIlimasphura gama nivAryam / tathA gomAdAdapyagavApoche nivezitAHna gopratItau tulyakAlamegha vizeSaNatvAt aga pohasphuraNamanivAryam / yathA pratyakSasya prasArupA--- bhAvagrahaNamabhAvavikalpotpAdanazaktimatayA vidhi--- vikalpAnAmapi tadanurUpAnumAna dAnazaktirevA:--- bhaavgrhnnmbhidhiiyte| paryudAsarUpAmAvagrahaNaM hU~ niyatasvarUpasamvedanamumayoraviziSTam anyapA ---------- yadi zabdAdarya pratipattikAlekalito na praapohH| kathamanyaparihAreNa pravRttiH / tato gAM badhAneti' codito'cAdInapi banIyAt / yarapyavocat vAcaspatiH jAtimatyo vyaklayA vikalpAnA za--- dAnAMca gocara tAsAMca tahanInA rUpamatajjAtI--- yaparAvRttamityapatistadavagatena gAM badhAneti----- codito'zcAdIna badhnAti tapyanenava nirasta Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ apohAkhidiH mA yato jAtirapikAyA prajayapi vyaktInAM rupa= ....matajAtIyavyAvRttameva cet , tadA tenaiva rupeNa zabda - ..--vikalpayorviSayIbhavantInAm kathamatahAAvRttiparihAra! ------ apa na vijAtIyavyAvRttaM vyaktirUpam tapApra tItama, vA tadA jAtiprasAda eSa iti kayamarthato'pi tadavagatiriyalapAyam / [5] ----apa jAtibalAvAdanyato vyAvRttam / bhavatu jAtibalAt svahetu paramparAbalAda bA'nyavyavRttam / ubhayathApi vyAvRtta pratIto vyaavRttiptiitirstyev| na cAugopo goshbdstvidhaavnyonyaaniydossH| sAmAnye taddati vA saMkete api tadoSAvakAzAt / na hi sAmAnyaM nAma sAmAnyamAtramabhipretam turage'pi gozabda saketaprasaMgAta / kintu gotvam / -- tAvatA ca sa eva possH| gavAparikSAne gotvasAmA-- nyAparijJAnAta / gotvasAmAnyAparijJAne gozabdavAlyAparittAnAt / tasmAt ekapiNDa panipUrvako yaH sarvavyaktisAdhAraNa ina lahiradhyasto vikalpabuddhyAkAra, tatrAya goriti saMketakaraNe netrettraatrydoss| Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 163 abhimateca-jozahadapakRttAkAzabdena doSasyApyabhidhI--- namucitam / na cA'jyApoDhAnyApohayorvirodho bizeSya -- vizeSaNapratirvA, paraspara vyavacche dAbhAvAta, sAmAnAdhikabhAraNyasadbhAvAta, bhUtalagharAbhAvavat / svAmAnena hi.---- virodho ne parAbhAvanatyAbAlaprasiddham / eja panthAH sUnamupatiSThata ityatrApyapoho gamyata eva; aprakRya --- prAdhAntarApekSayA eSa eva / zrukSapratyanIkAniSTa sthAna-- pekSayA bhUpnameva / araNyamArgavat vicchedAmAvAdupatidhata eva / sArthadUtAdivyavacchedena phalthA eveti prati-- padam vyavacchedasya sulabhatvAt / tasmAdapohadharma--- jo vidhirUpasya zabdAdavagatiH, puNDarIka zabdAdiva - zvetimaviziSTasya pAsya / yadyevaM vidhireva zabdA tho vakta mucitaH / kathamapoho gIyata iti cet / uktamatrA'pohazabdenAdhyApoha niziyo bidhiruSyate, tatra vidhI pratIyamAne vizeSaNatayA tulyakAlamanyApoha pratItiriti / nacaivaM pratyakSasyA'pyapohaviprayatvavyavasthA kartRmucitA; tasya zabdapratyayasyeva vastuviSayatve vivAdAbhAvAt / vidhizabdena ca phaNabhAvara / Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ apoharida rasya ) amAdhyavasAyamatadUSaparAvRttI bAyopaDibhinatA, vayAna pratibhAsa vikArazya / tatra bAho'yo'dhyavasAyAdeva zabdavAcyo vyavasthApyate | na svalakSaNaparisphUrtyA pratyaavad dezakAlAvasthA niyata pradhyaklasvalakSaNAsapura -- paat| yacchAstram / / "zabdenA'dhyApRtA sya buddhAvapratibhAsanAt / arthasya dRSTAviti, --- / indriyAbdasvabhAvopAyabhedAt ekasya pratimAsa bheda iti cetI atrAdhyaktamanasya) [7] jAto nAmAzrayo'nyAnya: cetasAntasya vastna / ekasyaiva kuto rUpa bhinnAkArAvAsi tat / na hi spaSTAspaSTe he rUpe parasparaviruddha ekasya vastunaH staH, yata ekanTriyabuddhau pratibhAsetAnyena vikalpa tathAsati vastuna eva bhedaprApte: ; na hi svarUpabheyAyaparo bstbhedH| na ca pratibhAsadAdaparama] svarUpabhedaH, anyathA trailokyamekameva bast syAt / ---- dUrAsanna dezavartinoH puruSayoH ekatra zAkhini spaSTa spaSTapratibhAsabhede'pi na zAtibheda iti cetI 3 Balajir arthasya ----------- .. Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ na bamaH pratibhAsado bhinnatastaniyatakAlinta --- kriyA ekaviSayatvAmAvaniyata iti| tato yatrA bhayAdisaciyaH pratibhAsameTaH tatra vastubheyA, dhavat / anyatra punarniyamanakaviSayatA pariharatItyeka pratibhAso bhaantH| etena yadAha vAcaspatiH - na ca hAya-pratyayorvastu ------gocaratve pratibhAsaneka pratyayAbheyA kAraNabhedana pArocyApArozyabhedopapatteriti / tannopayogi parAsapratyayasya bastugocaratvAsa nAtA parosatAtraya - stu kAraNabhera indriyagocaragrahaNaviraheNaiva kRtaarthH| tinna zAbde pratyaye svalakSaNaM parisphUratiga kiMca svalasaNAtmani vastuni vAdhye sarvAtmanA pratipatte, [3] vidhi-nissedhyoryogH| tasya hi sadAva'stIti vyartham , nAstItyasamarthabha , asahAve nAstIti -vyarpamastItyasamapam / asti cAstyAdipara pryogH| tasmAt zabda pratibhAsasya bAhyAbhAvA bhAvasAdhA-----raNyaM na taviSayatAM smte| ---------------... yaJca vAnaspatimA jAtimAktivAcyatA svanAcava prastutyAnantarameva na ca zabyApasya jAte rbhAvAbhAva # B adds if after 3799a Pomenghuye Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ apohAti -- sAdhAracaM joSapachate, sAhi svaspato nityApi - dizakAla viprakIrNAnekavyaktyAnayatayA bhAvAbhAvasAdhAraNIbhavadastinAstisambadhayogyA; vartamAnavyaktisambandhitA hi jAterastitA; atItAnAgatadhyaktisambandhitA ca - nAstiteti sandigdhavyatirekitvA danai kAntikaM bhAvAbhAvasAdhAraNyamanyayAsi veti bilapitaMka tAvanna. prkRtksstiH| jAtI bharaM nyasyatA svalakSaNAvAcyatvasya svayaM svIkArAt / kiJca sarvatra padArthasya svalakSaNasvarUpeNavAstitvAdikaM cintyate / jAtest vartamAnAdivyaktisambandho'stitvAdika miti tu bAlapratAraNam / evaM jAtimahAktibacane'pi doSa, vyaktezyeta pratIti14] siddhiH; jAtiradhikA pratIyatAma, mA vA, pAna tu vyaktipatItiyoSAda, muktiH| - ete "yacyate kaumArile / sabhAgavAna vastu jo na sAdhAraNyadoSAH / kRsatvaM tyanirdhAritabhAvAbhAve shjyaadygmyte| nathoranyatareNa zabyAntagavaNatena sambadhyata iti| tadapyasatama sAmAnyasya nityasya pratipakSAvanirdhAritatAvAbhavivAyoti / yacadai na ca pratyayasyeva-- viprakIrNA tAvatA tAvara B. svalakSaNarUpeNe 8. Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ====zabdAnAmapatyAyanayakArI chana tahaSTa-ina-asvAdi== ------ zabyApekSA na syAta; vicitrazaktitvAt emANA - -- naamiti| tadapyandriyakazAbdapratibhAsayo rakasvarUpa-... -----------gAhitve bhinnAvabhAsa dUSaNana mitam ) vicitrazakti -- tvaMca pramANAnAM sAkSAtkArAdhyavasAyAbhyAmapi cari-- ----- nArtham / tato yadi pratyatA pratipAdanaM zAbdena ..... tahadevAvabhAsaH syaat| amevAca na tadviSaya ravyApanaM kssmte| nanu vRkSAbdena vRsatvAMze codite satvAyaMdA nizcayanArdhamastyAdiparaprayogaH iti ceta ) niraMvAtvene pratyasasamadhigatasya svalajasya ko'vakAzaH padAntareNa / dharmAntara vidhinighedhayo: pramANAntareNa vA / pratyApi pramANAntarApekSA dRSreti cerI bhavat tasyA'nizcayAtmatvAt ana bhyastasvarupaviSaye; vikalpasta svayaM nidhayAtako niyana gAhI tatra kimapaNI [10] asti ca bAbyaliGgAntarApekSA tato na vstsvrupgRhaa| jana bhinnA jAtyAdayo dharmAH parasparaM dharmiNazyeti jAtilasakadharmadvAreNa pratIte'pi zAkhini dharmAntaraHpha paJcamyantamaitata Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ apohasidiH 11. vittayA na pattItiriti-kina-bhinnAbhidhAnAdhI no dharmAntarasya nIlAcalocastaratvAderavabodhAnadetadasaMgatam / arakhaNDAtmanaH svalakSaNasya pratya prati bhAsAt dRzyasya dharma-dharmibhedasya pratyasapratikSipta tvAt / anyathA sarva sarvatra syAdityatipasA / / kAlpanika bheyA trayastadharmadharmivyavahAraH iti pusAdhitaM zAstra, bhavat vA pAramArthiko dharma dhArmibhadaH .. tathApi . anayoH samavAyAdeSitalAdapakAralasava pratyAsattireSita vyA evaM ca yapendriya pratyAsatyA pratyakSa Na dharmipratipattau 'skltddhrmprtipttiH| tathA zabda lijhA dhAmapi vAcyavAcakAdisambandha pratibaddhAbhyAM dhamipratipattau niravazeSataddharmapratipatti bhavataH pratyAsa timAnasyAvizeSAt yacca vAcaspatiH, nacaikopAdhinA satve viziSre tasmina gRhItA upAdhyanta raviziSTataH / svabhAvo hi vyasya upAdhibhi 141] vishissyte| na tUpAdhayo [ 117 vA vizeSyatvaM vA tasya svabhAva' ititadApavata eva / na hi. bhayadAdUpAdhyantaraNaharNayamAsanitam / bhedaM puraskR- satvena chAra vizeSyate / .: L Veems to be better.' manA/ Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12. - - ------------ tyatropakArakagrahaNe upakAryagrahaNapasanjanAta cAnnidhUmayoH kAryakAraNabhAva iva svabhAvata eva dharma dharmiNoH pratiniyamakalpanamucitam / tayorapi --- pramANAsiddhatvAta pramANasiddheca svabhAvopava----- nimiti nyaay:| -- yaccAtra jyAya bhUpraNena sUryAdirAhaNe tayupakAryAzivasturAzigrahaNapasajanamuktam / tadabhipAyAnava-- gAhana phlm| tathAhi tvanmate dharma dharmiNo bhedaH - upakAralakSaNeva ca pratyAsati tayupakArakagrahaNe samAnadezasyaiva dharmarupasyaiva copakAryasya grahaNamA sajitam / tata kapaM sUryopakAryasya bhinna deza--- sya dravyAntarasya vA dRSTavyabhicArasya grahaNaprasa---- gaH snggtH| tasmAt ekadharmadvAreNA'pi vastasvarUpatipattI sarvAtmapratItaH ka zabdAntaraNa vidhiniSedhAnakA asci ca, tasmAnna svalaaNasya zabdavikalpalipratibhAsivatvamiti.....sthitam / nApi sAmAnyaM zAhadapratyaya pratibhAsi) saritaH - Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ apohAsiddhiH pAremAcastIktivAditAbdAta sAstA [2] lAilAdayo'kSarAkAra parikaritAH sajAtIyabhedAparAmarza nAta sampiNDitaprAyAH pratibhAsante / na ca tadeva sAmAnyama ---- -"varNAkRtyAnirAkArazUnyaM gotvaM hi kathyate / tadeva ca sAsnAGgAdimAtra mArivala ghyakAvatyantavi-lakSaNamapi svalakSaNene kI kriyamANa saamaanymityucyte| tAdRzasya bAhyasyA'pAle mAttirevAmI kezapratibhA-- svt| tasmA bAsanAvAta buddhereva tadAtmanA -- vivajyimastU, asadeva vA tadUpaM khyAtu ; vyaktaya --------eva vA sajAtIyabhedatiraskAraNA'nyathA bhAsantAmanubha---------- vavyavadhAnAta smRti pramoSo vA'bhidhIyatAm , sarvadhA nirviSamaH khalvayaM sAmAnya pratyayaH ka sAmAnyabAto -------- yat punaH sAmAnyamiAve sAmAnya pratyayasyA'kasmika svamulaM tadayuktam yataH pUrvapiNDa daNDa dajismaraNAsahakAriNA'tiricyamAnA vizeSapratyayajanikA sAmagrI nirviSayaM sAmAnyavikalpamutpAsyati tadevaMna zAbdapratyaye jAtiH pratibhAti) nApi pratyakSe na cAnumAnafa akhadevAtadUpaM A warita | Moms daNDo -- . B Seerns correct. Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ===tto'pi simityatve pratidvalijita nADapIndriyavadasyA: sihi jAnakAryanaH kAyAcikAi syaiva nimittAntarasya siddhA3] yapApi piNDAmore antarAle vA gobuddharanAvaM darzayata,ttamA zAvale--- yAdisakalagopiyarAnAmevAbhAvAbhAvo goburuca padyamAnaH kayamardhAntaramAjhipetI gotvAdeva goSi---NDA, anyathA turagoSi gopiNDa: syAta yadyavaM gopiNDAdeva gotyamanyathA turagatvamapi gotve : syAt / tasmAta kAraNaparamparAta eva gopiNDo gocaM tu bhavatu mA vAmanarnu sAmAnya pratya--- yajananasAmadhya yakasmAta piNDArabhinlama tapA vijAtIyavyAvataM piNDAntara masamarthama -------api bhinnaM tadA tadeva sAmAnyama, bhAmni paraM . -vivAda iti cet 1 abhinnaiva sA zaktiH prati vasta / yathA tvekaH zaktasvabhAvo bhAva tathA anyo'pi bhavana kIdRzaM doSamAvahati 1 yayA bhavatI jAtirekA'pi samAnadhvaniprasavaheta jyApi svarUpeNaiva jAtyantaranirapeAtivAsmAkaM Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ apohasiddhiH vyaktirapi jAttinirapekSA svarUpeNaiva minI - hetuHyitta trilocanA azvatvagotvAdInI sAmAnyavizeSANAM svAbhAyai samavAya 'sAmAnyamA sAmAnya mityabhidhAna pratyayayonimittamiti / yadyevaM vyaktivaSyaya ----[14] meva tathAbhidhAna pratyayaheturastu / kiM sAmAnyasvIkAra-------...--pramAdenA ------------- naca samavAya sambhavI // heti buddheH samavAyasiddhiriheti dhIJca yadarzane syAtA na ca kRcita tadviSaye tyapesA sthakalpanAmAtramato'myupAyaH - etena ye pratyayAvRtti ranuvRttavastvanuyAyinI kadhama. tyantabhedinISu vyaktiSu vyAvRttaviSaya pratyayamAlAnu - pAtinISu bhavitumarha tItyUhApravartanamasya pratyAvyAtam / jAtiSveva paraspara vyAvRttatayA vyaktIyamAnAsa ana -- vRttapratyayena vyabhicArAt / yat punaznena viparyaye - bAdhakamaktama, abhidhAna pratyayAnuvRtti: kutazcinivRtya kacideve bhavantI nimittavatI / na cAnyannimittamityAdi tanna samyak / anantamantareNApi abhidhAna pratyayAvRttaratadrUpaparAvRttasvarUpavizeSAt * svAzraye e. Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ------ ===avazyaM svIkArastha sAdhitatvAta rAtasmAta,-- talyabhede yayA jAti: pratyAsattyA prsrpti| kvacinnAnyatra sevAstu zAbdajJAnanibandhana " + yat punaratra nyAyabhUSaNenoktam-'navaM bhavati TIS] yayA pratyAsattyA daNDasUtrAdikaM putarpati kRcit, lanyatra , saiva pratyAsatiH puSaspharikAdiSu daNDi--- sUtritvAdivyavahAra nibandhanamasnu kiM daNDasUtrAdinaitika tadasatam / daNDasUtrayohi puruSaprAyana sphaTika- . pratyAsannayoH dRSTayoH daNDisUtripratyayahattvaM nApalapyate / sAmAnyaM na svapjepi na dRSTa / tadyI daM parikalpanIyaM tayA varaM pratyAsattine sAmAnya pratyaya hetuH parikalpyatAm, kiM guA parikalpanaye tya"bhiprAyAparijJAnAt / ------------- athedaM jAtiprasAdhakamanamAnamabhidhIyate / / yaviziSTajJAnaM tad vizeSaNagrahaNanAntarIyamam / yathA daNDijJAnamA viziSTajJAnaM cedaM gaurayamityarpataH kAryahetuH / vizeSaNAnubhavakArya hi dRSTAnte viziSTa buddhiH tivyakti siddheti| atrAnuyogaH, biziSTabaai----- - 3 hours daNDasUtratvAdinA / Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ apohasiddhiH bhinnavizeSaNagrahaNalAntIyakatvaMcA sAdhyA vize SaNamAtrAnubhavanAntarIyakatvaM vaa| prathamapaOM pakSasya .. pratyakSabAdhA sAdhanAvadhAnamanakkAzayativastagrAhiNaH pratyakSasyobhaya pratibhAsAmAvAt / viziSTabuditvaMca sAmAjyam heturnkaattikH|bhinnvishessnngrhnnmntre NApi darzanAlA yA svarUpavAna ghaTA gotvaM sA,, L16] mAnyamiti vA / , dvitIyapase tu sirsaadhnm| svarupa vAma ghara ityAdivat gItvajAtimAna piNDa iti parikalpita bhadampAdAya vizeSaNa-vizeSyamAvasyeSTatvAdagovyAvRttAnubhavabhAbilAda gaurayamiti vyavahArasya / tadevAna saamaanybuddhiH| --------> bAdhakaM ca sAmAnya-guNa-karmA grupAdhizcalasya, kevalavyaktigrAhaka paTapratyakSamA dRzyAnapalambho vA ---- prsiddhH| tadevaM vidhirava zabdAta saca bAyo'yo buddhyA kArazca vivakSita tatra na buddhayAkAraspa tattvataH saMvatyA vA vidhiniSedhau / svasaMvedanapatyAgamyatvA nAanadhyavasAyAcyA nApi tatvato bAdyasyApi tadeva na sAmAnyasiddhiH ThAkuna vA1 B seems to be correct. . Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidhiniSedhau tasya jhAldai patyaye pratimAsanAtI ata eva sarvadharmANAM tatvato'nabhilApyatvaM prati-- mAmAdhyavasAyAbhAvAt / tasmAt bAhyasyaiva sAvatA vidhi-niSedhau / anyathA saMvyavahArahAnipasAt / tavamA tArasya janA niAkArasya na bAghasya, tattvatto vidhisAdhanam / bahireva hi saMvatyA, saMvRtyApi tu nAkRteH / etena yada dhmottrH|| Aropinasya basyatvasya [17] vidhi-niSedhAvityalaukikamanAgamamatArkikIyaM kathayati tdphstitm| - nancadhyavasAye padyadhyavaseyaM bAta na saphUrati tadA tadadhyavasitabhiti ko'rthaH1 apratibhAse'pi pravRttiviprayAkRtamiti yo'rthH| apratibhAsAvizemi viSayAntaraparihAreNa kathaM niyataviSayA pravRttiriti cet 1 ucyate-- yadyapi vizvamAhItaM tadApi vikalpasya niyata sAmagrI prasU-- tatvena niyatAkAratayA niyatazaktitvAta niyatA evaM jalATo pantiHdhUimastya paroAnitAnaja TIETH is better. Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ apohasiddhiH Bomits nanavata niyataviSayA hi bhAvA pramANapari niSThitasvabhAvA na zaktisAryaparyanayogamAja tasmAt tadadhyavasAyitvamA kAravizeSayogAta tatpravRttijana katvamA na ca sAzyApAropeNa pravRttiM bama yenAkAre prAyasya bAgha vA AkArasyAropahAreNa dUSaNAvakAza:) kiMtahI svavAsanAlipAkavazAdapajAyamAnaiva budhirapaDyantyapi bAhya bAhye pRttimAtanotIti bilu tava / tadeva mnyaamaa| [18] viziSI nijAtivyAvRttoDadho vidhiH / sa eva cApoha zabdavAcyA zabdAnAmarSaH pravRtti-nivRtti viSayazceti sthitam // ----- - atra prayogA yad vAcakaM tata sarvamadhyava sitAtadUpaparAvRtta vastumAnagocaram / yaha kUpa jalamiti vacanamA vAcakaM cedama gavAdizAbdarUpa mitti svabhAvatA nAyamasiddhaH, pUyaoNnlena mAna nyAyena pAramAdhikavAcyavAcakamAvasyA'bhAve'pi, adhyavasAyakRtasya sarvavyabahAribhiravazyasvIkartavya MAoms dhUmasya yat and att' asadApattivanAyadyapi / sau dhUmAsya trailokyasyAmavistApi tato dhUmasyaivotyAyo nA' yasya / Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * sAtviAtta anyayA sarvavyavahArocchedapataMgAdAnApi viruddhaH sapaTe bhAvAt / na cAunaikAntikaH, tayAhi zabyAnAmadhdhayamita vijAtivyAvRttavastumAtraviSayatva manicchadriH paraH paramArthato----- vAcyaM svalakSaNampAdhirupAdhiyogaH .... sopAdhirastu yadi vA kRti rastu buddheH|" gtyntraabhaavaat| aniSayale ca vAcakavAyogAt / tatra / Adyantayorna samaya:phalavAhiAne-- | madhye'pyupAghinira hAt tritaye yuktH| tadevaM vAdhyAntarasyAbhAvAt / vijayabavalasA TR] sya,vyApakasya nivRttau bipaJato nivartamAna vA cakatvamadhyavasitabAkhaviSayatvena vyApyata iti vyaaptisiddhiH| ----------- zabdai stAvanmukhyamAkhyAyate'rthaH / --tatrApohastANatvena gbhyH| adhyeko'dhyAsato bhAsato'nyaH dhASTo vAcyatatvoM naiva kazcita ------apoha mitiH samAptA) in This verse does not appear in B. Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3rung -kRtiriya mahApaNDitaratlakIrtipAdAnAmA bhavatvapohe kRtinAM prapaJco -- [dhAstusvaspAsphuraNaM tu mm| tatrAhaDhe sarvamayatnazINa hade tu sausyaM nanu taavtev| ---- sampUrNa rAtri praharavyena------ kIrtarapo ho likhitaH sukhenA krailokyayana parAtmahato- yAnAdato'paM parirakSaNIyaH15 ---------------------------------------------------------- ph Post: Colopon verses. Not in...B. Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ || nama: kI antrimpaanaathaay|| nAkSaNamesiddhitA nimaH samantabhadAya // | AkSiptavyatirekA yA vyaaptirnvyrupinnii| sAdharmyavati dRSyante satvatorihocyate / / - yat sat tat kSaNikama, yaMpA ghaTA, santazvAmI vivAdAspIbhUtAH padAryA iti|| | hetoH parodArtha pratipAdakatvaM hetvAbhAsatvazAGkA - nirAkaNamantareNa na zakyate prtipaadyitm| hetvAbhAsAca asiddha-viruddhA- 'nekAntikabhedena trividhaaH| tatra na tAvasyamasiddho hena / yadi jAma darzane darzAne nAnA prakAra satcalasaNAmuktamAste, arthakriyAkAritvam, sattAsamavAyaH, svarupasattvam, utpAda-vyaya-prauvyayogitvaM pramANaviSayatvam, sadupalambha pramANagocaralaM vyapadezaviSayatvamityAdi, tathApi kimanena aprastutena yAnImeva nihitena | yadeva hi OM namaH polokanAdhAya lAbhaprabhedena AJA NEPAL - Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ =-=-pramANato nirudhyamArNa padAnAM sattvamupapanna1210 bhaviSyati; tadeva vayamapi sviikrissyaam:| kevalaM yadetadaliyAkAritvaM sarvajanaprasiddhamAste; tat khalu atra sattvazabdenA'bhisandhAya sAdhanalenopAttama / tacca yathAyogaM pratyamAnamAna pramANaprasirasadAveSa bhAveSa par3IkRteSu pratyakSAdiaunoM pramANena pratItamiti na svarUpeNAzrayadvAreNa. vaa'siddhsmbhaavnaa'pi| nA'pi virudH| sapanIkRte sadAvAt / nanu kayamasya sapanatvamI pakSavastrApi kssnnmiddaasiddheH| na yasya pratyakSata: aNabhiDasiddhiH tayAtvenA'nicayAt / nA'pi satvAnumAnata: / punarnidarzanAntara pekSAyAmanavasthAprasaGgAt / na caanydnmaanmsti| 5. sambhava vA teneva pajhe'pi saNabharasideralaM sattAnumAneneti cet / ucyate / anumAnAntarameva prasaGga pasAviparyayAtmakaM ghaTe abhaDu prasAdhaka pramANAntaramasti, tathA gharI vartamAnakSaNe tAvat ekAmakiyAM karoti atItAnAgataaNayorapi ki.. pha svasamhAreNa"] visaratA AC punarnidAnApekSAyAM AT gharasya mA 7 pramANamasti + tathA hi A# atItAnAgatayoH | Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24. ----------- tAmevAkiyAM kuryAdanyAMcA, cAkamapi - t32] kriyAmiti traya pakSA), nAtra prathamapo yUktaH kRtasya karaNAyogAt / advitIyo myupagamyate, tadidamana vicAryatAm / pramai yayA - ghaTo vartamAnakSaNamAvi kArya karoti tadA kima - nItAnAgatakSaNabhAvinyapi kAya zakto'zakto vaa| yadi zaktastadA vartamAnakSaNabhAvi kAryavatta atI----- tAnAgatakSaNabhAvyapi kArya kuryAt / tatrApi -- zaktatvAt , zaktasya pAyogAn / anyathA varta mAnakSaNamAvino'pi kAryasyA'karaNa prasaGgAta pUrvAparakAlayorapi vAkatvena avizeSAt-. samasya ca sahakAryapakSAyA ayogaat| athAzaktastadA ekatra kArya zaktAzaktatvaviruddhadharmA dhyAsAta aNavidhvaMso ghaTasya riprasara: syAt / nApi tRtIya pakSaH saMgacchate zakkasvabhAvAnuvRtterava / yadA hi zakasya svabhAvasya bilambo'pyasadyastadA dUrotsAritamakaraNamA anyapA vArtamAnikasyApi kAryasyA'karaNa-- ra kAnapIti mAra tadetatra uBaar tyaapikaas:|| 5 padArpasya / Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 25 | syAt ityuktam ttismAda cacadA a yajjanana vyavahArapAtram, tata tadA tat kutA akurvaca [23]na,jananavyavahArabhAjanam / tadevamekatra kAye samayatana ra svamAvatayA pratikSaNaM bhedAt gharasya spksstvmstm| * atra prayogahAyada yayA yanjananavyavahArayo'yaM tat tadA tajjanayatyevA yathA antyA kAraNAsAmagrI svakAryam / atItalAgatakSaNamAvikAryajananavyavahArayogyAcAyaM ghaTo vatamAnajhaNamAvikAryakaraNakAle ------ sakalakriyAtikamakAle pIti svabhAvatprasaGga asya ca dvitIyAdisaNabhAvikAryakaraNavyavahAragocaratvasya prasasAdhanasya vArtamAnikakAryakaraNakAle sakalakriyAtikramakAle ca ghare dharmiNi parAbhyapagamamAvata: siddhatvAt asiddhistAvadasambhavinInApi viruratA, sapane mantyakAraNasAmAyo sdbhaavsmbhvaat| janvayaM sAdhAraNa naikAntiko hetuH sA ArajajaLe'pi kuzUlAyavasthinabIjAdau vipale samarpadhyavahAra gocaratvasya sAdhanasya darzanAditi cet / na / dvividha hi samarpavyavahAra: pAramArthika praupacArikayAtantra a sAmaryavyamA Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 yan pAramArthikaM janana prayukta jananavyavahAragoca ratvaM tadiha sAdhanatvena upaattm| tasya ca kuzalA [240 dyavasthitabIjAdau satAnAca kAraNAkAraNatvA ta aupacArikajananavyavahAraviSayabhUte samma - vAbhAvAt kutaH sAdhAraNAne kaantiktaa| na cAsya sandigdhavyatirekitA viparyaye bAdhaka pramANasadAnAta sipAhIdaM jananavyavahAragoca ratvaM niyataviSayatvena vyAptamiti.sarvajanAn.. bhavasiddham / nacedaM ninimittama / dezakAlasvabhAvaniyamAbhAvaprasadvAt / na ca jnnaaylynimittmplbhyte| tadanvayavyatirakA vidhAnadarza naat|--- yadi ca jananamantareNApi jananavyavahAragocaracaM syAt tadA sarvasya sarvatra jananavyabahAra ityaniyama: syAt / niyatazcArya pratItaH / tato jananAmAve vipane niyataviSayatvasya vyApakasya nivattau nivartamAna jananavyavahA-- ragocaratvaM janana eva vidhAbhyatIti vyApti-- vakatApasiddham IT Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddheznavadyo hetAja vaiSa ghortamAna kAryakaraNa kSaNe sakala liyAtikramaNe ca atItAnAgatANabhAvi kArya janayati / tato na jnnvyvhaaryogy| sarvaprasaMgaH prasaMgaviparyayaniSTha iti nyaayaa| atrApi prayoga:-yada yA yanna karo 125JotayA , tatra samarthavyavahArayorya yayA jhAlya Gkaramakurvan kodavaH zAyara / na karoti caiSa gharo vartamAnakSaNabhAvikArya kareNakAle sakalakriyA- . tikamakAle cAtItanAgata samAvikAryamitti dhyApakAnapalabdhibhinatti samarpakSaNAdasamarthaaNNA atrApyasiddhirnAsti' vartamAnasamAvikIryakaraNakAle sakalakiyAtikamakAle ya atItAnAgatalamiAvikAryakaraNasyA'yogAn / nApi virodha: / sapane bhAvAt / na cAna kAntikatA pUvoktena nyAyena samarthavyavahAragocaratyajanakallayonidhibhUtayo. sapisaMhAravatyA vyApta prasAdhanAt / ___ yat punaratroktam- yara yadA yanna karoti na tata tayA tatra samamityatra kaH karotyaH takramakAle A J2 atItAmrakSaNa A\3 asAnbhanAta AT (makSaNe) Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kiM kAraNatvI tatkAyetpiAdAnaguNasahakAritA kalyamI Ahosvit kAryAvyabhicArI kAryasambandho veti tatra kAraNatvameva karotyaH / tataH pAntavijo doSAm anabhyupagama patihatAH ) ---- nacAuna po kAraNatva sAmaryayo: paryAyatyene vyApakAnpalambhasya, sAdhyAviziSTatvamabhidhAtmucitama samarthavyavahAragocaratnAmAvasya sAdhya tvAt kAraNatvasamarthavyavahAragocaratvayozca vana-ziMzapayoriva vyAvRttibhedo'stItyanavasaraH eva evaMvidhasya sudrapralApasyA tadevaM prasaMgasaMgavidha - yahendayabalato ghaTe dRSTAnte annbhiHsiddhH| tat kathaM sattvAdanyadanmAnaM dRSyante kSaNabhiDasAdhakam / naastiityucyte| nacaivaM rana satva hatovaiyarthyama dRSrAntamAna eva prasaGga prasaGavi-paryayAmyiAM aNabhAprasAdhanapta nindhAbhyAmeva pa'pi aNabhaDusiddhirastviti cet / astu ko doSa yo hi pratipattA prativast yam bas uta for tAra prasAntaTriparyaghAbhyo mA I B is letter. Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29 yadAyanjananavyavahArayogyaM tata tadA tallanayatI tyAdikampanyasitmA analasastasya tata eva snnmisidiH| yastu prativast tannyAyopanyAsaprayAsa bhIrUH sA tvekatra gharmiNi yara yadA yajjananavyavahArayogyaM tat tadA tajjana yatI tyAdinyAyena -- sattvamAtramasthairyavyAptamavadhAryasattvA devA'nyatraNikatvamavagacchatIti jhayamapramattI vaiyarya musyA casIta / tadevamekAryakAriNoM gharasya dvitIyAdi aNamAnikAryApekSayA samaryetara svabhAvanirudharmA[27] dhyAsAta bheda eveti aNama tayA sapajhatAmAva hati ghaTe satvatrupalabhyamAno na virudH| na caaymnaikaantikH| atraiva sAdharmyavati dRSTAna le sarvopasaMharavatyA vyApta prasAdhamA | nan viparyaye bAdhakaymANabalAda vyAptisiddhistasya -- copanyAsavArtApi nAsti, tat kathaM vyAptiH chasAdhiteti cet / tadetat taralatara livilasitamA tayA ki uktametat vartamAna aNamAvikArya kiraNakAle atItAnAgata kSaNabhAnikAryapi gharasya | sa khalcekana sAkSaNAntaramAvimA nacAnakAntikA Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -zaktisambhave tapAnImevaitata karaNamakaraNeca chAtADAktasvabhAvatayA pratikSaNaM iti agikatvena vyAsa eva sA artha kriyAzaktiH). janvevamanvayamAtramastu , cipalAt punarekA ntana vyAvattiriti kuto labhyamiti cau; vyAptisidareva / vyatirekasandehe vyAptisiSTririva kayAmiti cet , n| dvividhA hi vyAptisisiranvayarUpA ca ka dhrmH|-saadhndhrmbtiH dhamini sAdhyadharmasyAvayaM bhAvo yH| vyatirekarUpA ca karmadharmAnasAdhyAbhAve sA dhanasya avazyamabhAvo yaH / enayo caikatara. xf] pratItiniyamena dvitiiyputiitimaastipti| [A], anyathA, ekasyAH eva siddhH| tsmaat| pharivAsiyayA viparyaye bAdhakapramANabalAt niyama vati vyattireke sire anvayAnidhayaH saMzayaH pUrva sthito'pi pazcAt parigalati | tato'nvaya sAdhanArtha na dha sAdhanamucyate / tathA pisataviparyayadetadrayabalattoniyamavayantraye dvitIyamAtipati AT ---------- Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31 --siddha vyatirekaSipraye pUrva sthito'pisandahA pazcA ta parigalatyeva / na ca vyatirekamAdhakamanyatpramAvi vktvym| tatazca sAdhyAbhAve sAdhanasyaikAntiko vyatirekaH sAdhane sati sAdhyasya avazya mancayo veti na kazcidartha bheyaH / tadaivaM viparyayaH bAdhaka pramANamantareNApi prasaMga-pusaMgaviparyayahetadvayabalAt andhayarUpavyAtisiau sattva toranekAntikasyAbhAvAdata: sAdhanAta aNabhaGasiddhiranavadyeti................... nanu ca sAdhanamidamasiddham , na hi kAraNamuddhayA kArya rAhyate / tasya bhAvitvAt / na ca kAryabuddhayA kAraNAm / tsyaa'tiittvaat| na ca vartamAnamAhiNA jJAnena atI tAmAgatayo grahaNapati prsvaat| na ca pUpirayoH kAlayorakA ri1 patisandhAtAsti kSaNabhabhaGga prasAra kAraNAbhAne tu kAryAbhAvapratIti: svasambedanavAdino manorathasyA'pyavi - ssyH| na ca pUrvattirakAlayoH saMvi-tI, tAbhyAM vAsanA, tayA ca hetuphalAbasAyI vikalpa dRti yuktam / sa hi vikalyo gRhItAnusandhAyakoDatadvapasamAropako vA sAdhanA AT Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -----jayamA pasAekasya pratisandhAbhAve pUpirahasyo yogAt / vikalpavAsa nAyA evA bhAvAt / nApi dvitIyaH, marIcikAyAmApa jalavijJAna prAmANya prasAt / tadevamanvaya-" vyatirekayo rapatipatte rakriyAlataNa sattvamasiddhamiti / / - krizca, prakArAntarAdapIka sAdhanamasiddham / tathAhi. bIjAdaunA sAmaya bIjAvijJAnAta kAryAdarAde liye tivyam / kAryatvaM ca battulasiddhI sidhyati, vastutvaM ca kAryA ntarAt / kAryAntarasyApi kAryatvaM bastuvasiddhau / tahastatvaM ca tadaparakAryAntarAdityanavasthA) atha anavasthA bhayAt paryantai kAryAntaraM nApekSyate tadA tetra pUrvanAmasattva pRsahAn naikasyApyakriyAsAmaya sidhyati / nana kAryatva sanca yobhinna vyAvRttikatvAt sattAsiddhAvapi kAryatyasidau kA atiriti cet / tadasatama satyapi kAryavasa tvayoAvanimeye sattvatvA siddhau kutaH kaarytvsiriH| (30kAryatvaM prabhUtvAmA vittam bhavanaM ca sattA ( sattA ca saugatAnI sAmarthyamena / tatazca sAmaryasandehe bhavatItyeva viktUmazakyaM kayamabhUtvAmAvitvaM kAryasetsyati / apekSita-- paravyApAravaM kAryatvamityapi nA'sato dharmaH sattvaMca -- Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ---sAmAdhama cha sandigdhamiti-kutaH kAsidhitidasi== hI pUrvasya sAmaya na sidhyatItisandidhAsiddho henH| nayA biruddho'pyayam / tayA hi-aNikatle sati na - tAvat ajAtasya ananvayanirurasya vA kAryArambhakavaM sambhavati / na ca niSpannasya tAvAna kSaNo'sti yam - pAdAya kasmaicita kAryAya vyApAryata / ataH kSaNika pakSa eva arthakriyAnupapattenikastA / athavA vikalpena yadapanIyate sayavasva tatsarvamavasu / tatazca vastvAmake aNikatve sAdhye'vastupasthApayannanumAnavikalpo virudaH / yaddA sarvasyeva hetoH aNikatve sAdhye viruratvaM dezakAlAntarAnanugame sAdhyasAdhanabhAvAbhAvAta anugame -- ca nAnAkAlamekamANika aNikatvena virudhyate zitA anekAntiko'pyayam satva- sthairyathovirodhAbhAvAditi / ...-----------------------------------------------... -------- [31], anocyate yat tAvadataM sAmathrya na patI yata iti tat kiM sarvadhava na pratIyate aNabhaDa - --------para vAI prathamapaje sakalakArakajJApakahetucako - cchedAta mukhaspandanamAnasyA'pya karaNaprasaH anyathA Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vairaba bacanene sAmarthya jAstIti pratipAdyate---- tasyaiva tatpratipAdanasAmarthyamavyAhatamAyAtam / tasmAta paramapuruSArtha samIhayA bastatattvanikapaNapravRttasya zaktisvIkArapUrvaviva pravRttiH / tadasvIkAre - tu na kazcit kRcina pavateta iti nirIha jagajAyate / aba ditIyaH pasaH , tadA asti tAvat . sAmarthya patItiH sA ca praNikale yadi jopapayate tadA viru6 bamucitam / asiddha miti tu nyAya bhUSaNIyaH praayovilaap:| na ca satyavizAlakatye saamthryprtiitivyaaghaat:| tathAhi kAraNa jJAnopAdeya - bhUtena kAryagrAhiNA jJAnena tadarpitasaMskAragarbhaga asya bhAve asya bhAva iti acayanizcayo janTAte . tayA kAraNApakSayA bhUtalaketalyagrAhitAnA pAdeyabhUtena kAyapi ayA bhUtalakaivalyagrAhiNA jJAnena tadApita saMskAragarbhiNa asyAbhAne'syAbhAva iti vyatireka nizcayo jnyte| yadAha guravaH-........................... 132] ekAMvasAya samanantaranAtamadhanya --vijJAnamancayanimarjamupAyadhAti / 1 kAraNagrAhi tAno A1 Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ka) evaM tadekanirahAnubhavoTravAnya--- - vyAvRttadhIH prathayati vyatirekabuddhimA evaM sati. gRhItAnusandhAyaka evArya vikalpa upAdAnopAdeyabhUta kamipatyamaddayagRhItAnusandhAnAt / / yadAha alaGkAra:yadi nAkamadhya na pUrvAparavittimat / adhyanavayasa dAve prAkparAvedanaM kapam / nApi dvitIyo sahiprabhedaH / sAmathrya hi sattvamiti saugatAnAM sthitireSA / na caitama prasAdhanA maramALamidAnImeva prArambhaH, kintu yatrA pramANaprati bIjAdau vastubhUte dharmiNi pramANapratIta sAmayaM tatra aNabhaDu sAdhanAyo tatazca aMkurAdInAM kAryA darzanAt Ahatya sAmaryasandehe'pi paTupratyata-- prasiddha sanmAtratvabhavadhAyameva / anyathA na kvacidapi vastumAtrasyA'pi pratipatti: syAt / tasmAnchAstrIvasaccalasaNasandehe'pi paTupratyakSabalAvalambitavastabhAve arAdau kAryatvamupalabhyamAnaM bIjAdeH sAmarthyamupa 1337 sthApayatIti nAsiddhiyoSAvakAza:------- | pratyaya kA 2 vRttimata | u siddhi / 4 pasAdhanAya / Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nApi praNikatve sAmarthyapratiyato vikaTatAsyAta kSaNikacaniyatapAbhAvivalakSaNa kAraNatvayo vi-- rodhAbhAvAtya kSaNamAtrasthAyinyapi sAmarya--- sambhavAditi nAdimo virodhH| nApi dvitIyo virodha prbhedH| avastuno bastuno vA svakArasya grAhyatve'pi adhyavasayavasvapejayA eva sarvatra prAmANya pratipAdanAt vastusvabhAvasyaiva samikatvasidi riti cha virodh|| yacca gRhyate yaccA'dhyanasIyate te de api anyanitI na vastnI svalataNAvagAhitve 'abhilApasaMsargAnupapatteriti cetna adhyavasAyAsvarUpAparittAnAtA agRhIte'pi bastuni mAnasyAdipravRttikArakatvaM vikalpasyA'dhyanasAyitvaM apatibhAse'pi prvRttinipryiikRttvmdhybseytvm| etaca adhyavasthaseyatvaM svalaNasyaiva yujyate nAsnyasya, arthakriyArthitvAt adhi pravRtteH / evaM cA'-- vyavasAye svalakSaNasya asphuraNamevA na ca tasya aspharaNe'pi sarvatra anizeSeNa pravRttyApaprasaMga Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ o pratiniyatasAmagrIprasUtAtpatiniyattasvAkArAta1347 prati,niyata zaktiyogAta pratiniyata eva atadpapa rAvRtta pratIte'pi pravRttisAmarthya darzanAt yathA sarvasya asattve'pi bIjAdaM kurasyaiva lAmika utpattiH, dRSTasya niyatatphalabhAvasya pratiptmazakyatvAt / paraM. bAhyenA'dhena sati pratibandhe prAmANyama, anyathA tu apAmANyamiti vishessH| -- ----- tathA tRtIyo'pi panaH prayAsaphalaH, nAnAkA rasya ekasyaikasya vastuno bastato'sambhave'pi atadapaparAvRttayoreva sAdhya-sAdhanayoH pratyakSeNa vyAptigrahaNAt / dvividhA hi pratyAsya viSayo gAhyo yavasathacA sakalAtadapa parAvRtta vastmAnaM samjhAda sphuraNAt pratyanasya grAhyo viSayo mA bhUna tidekadezagrahaNe tu tanmAtrayovyApti nizcAyakabikalpajananAdadhyavaseyo viSayo bhavatyeva ANaNahaNe santAnanizcayAvat / rUpamAtra gRhaNe gharanizcayavandha / anyakA sarvAnumAnocchara prsddaat| tathA hi vyApigrahA sAmAnyayoH vizeSayo: sAmAnyaviziSTavizeSayo:nivRtte eva svalakSaNeuputImA sAmAnyaviziSTa svalalayAyo: svalakSaNaviziSTasAmAnyayoH ) 0 Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38.. vizeSaviziSTasAmAnyayocA iti-vikalpAta nAdyo vikalpaH, sAmAnyasya bAdhyatvAt / abAdhya cApi adRzyatvAt / dRzyatve'pi puruSArthAnupayogi-- 135) tayA tasyA'numeyalAyogAtra, nA'pyanumitAta sAmAnyAta vizeSAnumAna, sAmAnya sarvavizeayodhyamANanyAyena pratibandha prtiptteryogaat| nApi dvitIyo vizeSayA'nanugAmitvAt / antime| tu vikalpavaye sAmAnyA dhAratayA dRSTa eka vizeSa: sAmAnyasya vizeSyo vizeSaNaM vA kartavyaH adRSTa - eva vA dezakAlAntaravatI, yavA dRSTAdRSTAtmako dizAkAlAntarakhatau atadrUpaparAvRttaH so vishessH| na prathamaH patiH, ananugAmitvAta nApi dvitIya:, adRsstttvaat| na ca tRtIyaH, prastutakavizeSapani'pi dezakAlAntanartinAmarzanAt / ---- api teSAM sarveSAmeva vidoSANAM sAlAna sazasAmagrI prasUtatvAta sahakAryakArivAditi pratyAsatyA ekavizeSa grAhaka pratyakSamatadapa parAvRttamAtre nizcayaM janayad ghaTagrAhaka vyavasthApyate / Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anyathA gho'pi ghaTasantAno'pi pratyasato na sidhya ta, sarvAtmanA gRhaNAbhAvAt / tadekakAgrahaNaM tu paparAvRtte'pi avishissm| ya grejvamanenaiva-- krameNa sarvasya vizeSasya vizeSaNa-vizeSyaE 365|bhAvavata vyAptipratipattirapyasta / tat kimartha-------- nAnAkAlamekamakSaNikamabhyupagantavyaM yena aNikatle sAdhanasya viruddhatvaM syAt iti na kazcida virodhabhedaprasaGgA ------------------- na cAyamanakAntiko'pi hetuH, pUrvoktakrameNa sAdhayadRSTAnte prasaMgaviparyayahetubhyAmancayarUpavyApte: prasAdhanAtA nanu yadi prasaMgaviparyayahatya balato ghare dRSyante bhaNabhaDAH sidhyet tadA sattvasya niyamena aNikatvena vyAptisiheranekAntikatvaM na syAditi yuktam / kevalamidameva asambhavi / tathAhi- zakto'pi ghara: kamikAryApekSayA kamikArya krissyti| ---- ---- nacaitada vaktavyam - samIpaH svarUpeNa karoti svarupaMca sarvadA asti iti anupakAziNa Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8. ======== sahakAsina apekSAjayujyataiti satyapi=== Comhars... svarUpeNa kArakatve sAmarthyA bhAvAta jhayaM karoti 1 , with.P58 sahakAritAkalyaM hi sAmathryama, tahakalyaM ca asAmayama ni ca tayorAvirbhAvatirobhAvAbhyAM tataH ---- kAcita atiH, tasya tAbhyAmanyatvAt / tasmAda--- kI sabhIpi syAta na ca karotItti sandiya--- vyatirekaH prsNghetuH| ------ atrocyate- bhavat tAvat sahakArisAkalyamena - sAmaryam / tathApi so'pi tAvada bhAva: svarapeNa . [37] kArakaH, tasya ca yAdRzacaramaproDapakriyAdharmA svabhAvaH . tAdRza evaM cet prathamakSaNe tadA tadApi prasahya kurvA . No brahmaNA pynivaaryH| na ca so'pi aopakriyAdharmAsvabhAka sAkalye sati jAto bhAvAra bhinna evA'bhidhAtuM zakyA, mAvasyA'kartRtvaprasaMgAt / evaM yAvada yAvat dharmAntara parikalpastAvat tAvadAsIno bhAvaH / tasmAd yadUpamAdAya svarUpeNApi janayatItyucyate . tasya prAgapi bhAve kathamajani: kayAcit |ap - : kriyA pratyanIkasvamAvasya prAcyasya paJcAda navatitau kaya - --------------------------- -- - Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ with P.59. (nA) - kadAcidapi kAryasambanin yadi sancaka: kartA syAt yuktametat / kinta sAmagrI janikA, tata: sahakAryantara virahavelA balIyaso'pi na kAryaprasavaH iti kimatra virudam / na hi bhAvaH svarUpeNa karotIti 'svaspegaina karoti, sahakAri sahitAdeva tata: kAryo - compari tpattidarzanAt / tasmAda_ vyAptivat kAryakAraNabhAko'pi . ekatra anyayodhyavacchedena anyatra ayogavyavacchedena nAvaboddhavyAstathaiva laukikaparI akANAM sampatipattariti / / anocyate- yadA militA: santaH kArya kurvata tadekArtha lakSaNaM sahakAritvamedhAmastu ko --- niSedAI ..militaireva tu tata kArya kartavyAma-- [38] ti kuto labhyate / pUrvAparayorekasvabhAvatvAd bhAvasya mhasha sarvadA jananAjananayo ranyataraniyamaprasaMgasya dUrvA rtvaat| 67 tasmAta sAmagrI jani kA naika janakamiti sthira vAdinI mnorpsyaa'pyvissyH| dRzyate tAvadevamiti -- cet, dRzyatAm, kinnu pUrvasthitAdeva sAmagrImadhyapraviSzam bhAvAt kAryotpattiranyasmAdeva vA viziSzada niyata' Br---- 1 Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Pomhate . __ AM bhAvAdacandrApiti vivAdamA tatrAgapi-- sambhave sarvadaiva kAryotpattirnA kadAcipIti virodhamasamAdhAya trazulI nimIlpa tataH eva kAryotpattipaniAditi sAdhyAnuvAda pravRttaH kRpAmaha to ti| Comments naca pratyabhitAbalAyekatvasiddhiH, tat pauruSasya -64 jUnapunati karAnarayAdizavapyupalabhato nihalanAt / / lakSaNabhedesya ca darzayinumanAkyatvAt / sthira siha - dUSaNe cAsmAbhiH pAkilo . prapaJcato. nirastatvAt / tasmAta sAta kAryakAraNabhAvApeniyA ubhayatrA'pyanyayogavyavaccheda: / vyAptI tu sAkSAta paramparayA kAraNamAtrAayA kArane dhyApaLe yogavyavacchedaH kArye vyApya nyyogvyvdH| tapA taktatsvabhAve vyApaka yogavyavacchedaH / tatsva - - [39] mAne ca ,vyApye 'nyayogavyavacchedaH vikalpAruru- - pApekSayA vyAptI hividhavadhAraNam / nanu yadi . pUrvAparakAlayorekasca bhAvo bhAvaH sarvadA janakatlena ajanakatvena mA vyApta upalabdhaH syAta tadAya . prasaMgaH saMAMcchate, nANabhaMgavAdinA pUrvAparakA-: Amits * mAna 2 Nomists Adi3 Aomiks ord ) Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ...-: .:...--.-...- :.:: O layorekA kaJcit upalabdhati cet, tadetadatigrAmyam, tathAhi pUrvAparakAlayorekasvabhAvatve... 'sati' ityasya ayamaH = para kAla bhAvI janako yA svabhAvo bhAvasya sa eva yadi pUrvakAlabhAvI pUrva kAla bhArI vA yo'janakA svabhAvaH sa evaM yadi parakAlabhAvI tadA upalabdhameva jananamajanana vA syaat| tathA ca sati siyoreva svabhAvayorikalArope sidameva jananamajanana vA Asajyate dani / ..........-------------------------------.-............ ----- Comhere ... nak kArya meva sahakAriNa mapekSate, na tu kAryotyatihat / yasmAta vividha sAmarthya nijamAgantuke ca sahakAryantaraM ,nato'nikasyApi kamavatsahakAsniAnAlAdapi kamavatkAryotpatterazamya bhAvAnI pratikSaNamanyAnyatvamuphyAdayitu miti cet / ucyte| --- -bhavatu tAvata nijAgantuka bhedena vividhaM sAmarthana 4] tathApi yat prAtisvikaM vastUsvalakSaNamadhakriyAdharmaka "mavayamabhyupagantavyaM tara kiM prAgapi pAyAdevaMPAL veti vikalpya yadRSaNamudIritaM tatra kimuktamaneneITA adar hiy Bhas saMdyaH arthau mudIritaM / B seems to be better. with. L. 7B, Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 ---------ti na pratImA yat kAledha sahakAriNo'syate-- ityupaskRtaM tadapi nirUpayogam |ydi hi kArya svajanmani svatantraM syAda yuktametat / kevalameva sati shkaarisaaklysaamryklpnmphlm| svAtantryAdeva hi kArya kAyAciLa bhaviSyati / tiyA ca sati sUtI hetavaH sarvadhA smyH| asadetat kArya svatantramiti vizuddhA busstti| aya kAryasyaivA'yamaparAdha: yadi zrI samartha * kAraNe satyapi kadAcita nApayata iti cet, na tata tarhi tatkAya - svAtantryATa / yad bhASyam"sarvAvasthAsamAne'pi kAraNe yadya kaarytaa| svatantraM kArya metra sthAnatakArya tathA sati / " apa na tadAve bhavatIti nakAryamucyate, kintu tabhAne na bhavatyeveti vyatireka prAdhAnyAditi cet / / nA yadi hi svathA bhavam bhAvyepeba hetuH svakA tadA tadabhAvapuyukto'syA'nva iti pratItiH syAt ) no ceda, yA kAraNe satyapi kArya svAtantryA-----[41]nna bhavati, tathA tadabhAve'pi svAtantryAdeva na- TAomests sAkalpa.)2- asat kArya / ...-----... A seems to be better. - Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (damA lith. P. 68 jUtamiti aGkA ke jivAyatI madhyam tadAvApi na bhAvayedabhAve'bhAvitA kutH| tadabhAvaprayukto'sya so'bhAva iti tana kunaH / / tasmAd yathaiva tadAve niyamena na bhavati / tathaiva tadAve niyamena bhavedevA abha vacca na tatkAraNatAmAtmanaH kssmte| yaccoktam- prathamakAComhary, yatpiAdana kAle hi uttarakAyotpAdanasvabhAvaH / ata: ""58 pradhamakAla eva azeSANi kAyoNi kuryAta ini / tidi mAtA me bandhyA ityAdivat svavacanavirodhAdayuktam , yo hi uttarakArIjananasvabhAvaH sa kadhamAdau kArya-kuryAt / na taha tatkAryakaraNasvabhAvaH, na hi nIlotpAdanasvabhAva: pItAdikamapi. krotiiti| --------------- anocyate- sthirasvabhAvatve hi bhAvastha uttarakAlamevedaM kArya na pUrvakAlamiti kuta------ etat / sadabhAvAcca kAraNamapi tara kArya karaNa. svabhAva mityapi kutaH 1 kiM kurmaH 1 uttara kAla mena tasya janmeti ceta, astu sthiratve taranupapadyatana Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -mAnamasthiratAmAdizasviratve'pyeSa eva svabhAvaH / [12] tasya yaduttarajaNa eva karoti iti cet / utedAnI pramANapatyAzA ghUmAjirityatrApi svabhAva eva asya yadidAnImabrakI niranirapi dhUma iti vaktuM zakyatvAt / tasmAta pramANasiddha svabhAvA- -- balambana, na tu svabhAvAvalambanena prmaannvyaalopH| tasmAda yadi kAraNasya uttarakAryakArakatvamabhyupagamya kAryasya padhamaNamAbitna mAsajyate syAt svavacanavirodhA yadA tu kAraNasya sthiratve kAryasya uttarakAlatvameva asNgtm| ataH kAraNasyApi uttara kArya----- janakalaM vastto'sambhavi tadA prasaMgasAdhana midam / -- jananavyavahAragocaratvaM hi jananena vyAptamati prsaadhitm| uttara kAryajananavyavahAragocaratvaM ca tvadabhyupa gamAt prapamakAryakaraNakAla eva pare dhamini sihamA atastanmAtrAnubandhina uttarAbhimatasya kAryasya - priyamaNe' sambhavAdena prasaGaH kriyate na hi nIla kArale Dipi pItakArakatvArope pItasambhavaprasaMga: svavacanaviroyA jAmA tadevaM zaktaH sahakAryamA napekSitatvAna... Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kSaNabhaGgAsA / ===jananela cyAptataajanayaMJcAktAzaktatvavirudharmA dhyAsAda bhinna ena / nana bhavana prasaMgaviparyaya balA deka kArya prati shtaashkttvlkssnnvirudhrmaadhyaas:| [43] tiyApi na tato, bhedaH sidhyati / tapAhi bIjamaMkurA dika kurvad yadi yenaiva svabhAvena aMkuraM karoti tainA mityAdikaM tadA vityAdInAmapi aNkursvaabhaadhyaapttiH| nAnA svabhAvatvena tu kArakatva svabhAvAnAmanyonyAbhAvAvyabhicAritvAdekatra bhAvAbhAvI parasparavirudau syAtAmityekamapi bIja bhidyeta / evaM pradIpo - 'pi telaniyavarti dAhAdikaM tathA pUrvarUpamapi uttararUpa rasagAdhAdikamanekaiH svabhAvaiH parikaritaM karoti / teSA ca svabhAvAnAmanyonyAbhAvAvyabhicAdi rAda biruddhAnI ... yoge pradIpAdikaM bhidyeta / na ca bhiyte| tanna ---- viruddhadharmAdhyAso bhedakaH tathA bIjasya aMka prati kArakatvaM gada bhArika prati akArakatvamiti kAra - katvA kArakatve api viruddhau dhau / na ca tayoge'pi bIjabhedaH / tadevamekana bIje zaktA tatvAdiH viruddhadharmAdhyAso na gharAdemai daka iti) ---- Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ +ananbUmara-bhavatu tAvara jIjAdInAmanaka kArya kArivAda dharma bhUtAnekatvabhAvabhedaH, tathApi kaH prastAvo viruddhadharmAdhyAsasya / syaumAdhAnI hi anyonyAbhAvAvyabhicAre bhedaH prAptAvasara:, - [44] virodha: / virodhastu , yadidhAne yannidha: yaniSedhe yadvidhAnaM tayorekatra dharmiNi parasparapari hArasthitatayA syAt / tadatrekaH svabhAvaH svAbhAvena ---- viruddho yuktaH bhAvAbhAvavat, na tu svabhAvAntaraNa ghaTatva-vasttva vt| evamaMkurAdikAritvaM ---tadakAritvena viruddha na punrvstvntkaaritven| -- pratyakSavyApArazcAta yathAna vAnA dhamai radhyAsita bhAvamabhinnaM vyavasthApayati tathA tatkAryakAriNa... -------kAryAntarAkAriNaM c| tad yadi pratiyogitvA-- bhAvAranyonyAmiAvA vyabhicAriNAvapi svabhAnAva- ... viruddhau tatkArakatvAnyA kArakatve yA viSayabhedAnadavirule tata kimAyAtameka kArya prati zaktAzakta cayo: paraspara pratiyoginoriyodharmaporA etayoH punaravirodhe virodhI nAma patta jlaaNjliH| ---- ta svantara kAritnena / / Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nsa bhivat ttakakAryAlayeya-sAmasiAmayayorvirodhaH, kevalaM gola tadeva (ko) kArya prati lacivo zaktidezAntare cAzaktiriti dezabhedAdaviruddha zasyazaktI .. takatraya kArye kAlabhedAdapi anikale / yathA pUrvaniHkriyaH sphaTikaH sa sa eva pazcAt sakriya iti cana - [45]- ucyate / na hi layaM paribhAprAmAnAyakatra kArye dehamidAdaviruddha zasyazaktI bramaH, kintu virodhAbhAvAt / taddezakAryakAritvaM hi taddezakAryAkAritvena viruddhamAna punardezAntare tatkAryAkA-- ritvena anyakAryakAritvena vA / yo tatkAlakAryakAritvaM tatkAla kAryAkAritvena virudham naM punaH kAlAntare nakAryAkAritvena anya kAryakArilena vA| tat kathaM kAlabhedepinirodha iti cet / ucyate / yohi dharmayoH ekatra dharmiNi avasthiti niyamaH paraspara parihArasthitilakSaNo nirodhH| sa ca sAkSAta paraspara pratyanIkatayA bhAvAmAvadA bhavat ekasya vA niyamena pramANAntaraNa bAdhanAta- nityatvasattvavaMdA 11 pUrvavat 2 0mite vA --- Adeems beitar Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhiveditina kaccidAna tatra skarmiNi=== tatkAlakAryakAritvAdhAre kAlAntare tatkAyamAritva - sya anyakAryakAritvasya yA niyamena emANAntaraNa bAdhanAda virodhaH / tathAhi- yatraiba dharmiNi tatkAlakAryakAritvamupalabdha na tatraiva kAlAntare -- ------- nakAryAkAritvamanya kAryakAritvaM vA brahmaNA'pi upasaMhartuM zakyate nAnayora virodha: syAt / ---146] saNAntare kadhita pasaMgaviparya yahetunAmanazyaM bhavena ...... dharmibhedaprasAdhanAt / na ca prtybhijnyaanaadekcsiddhiH| tatpauruSasya nimalitvAta ata eva bajo'pi pajakumau nimittaH, kathamasau sphaTiko parAkaH kAlabheyena abhedesAdhanAya dRssttaantiibhvitu| mhti| na caivaM samAna kAla kAryANAM devabheide'pi dharmibheyo yuktaH bharapasAdhakapramANAbhAvAdi - ndiya pratyakSeNa nirastavibhramAza na abhedaprasAdhanAcA iti na kAlabhede'pi zakyAmyorvirodha svasamayamAnAdapahastayituM zakyatAsamaya pramANa----yorapravRttariti ---- Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tasmAtsa rvatra viruddhadharmAmAsasiTivabhedasidina vipratipannaM prati tu viruddhadhamAdhAsAda bhedavyavahAraH sAdhyate / nan tathApi satvamidamanekAntikameva asAdhAraNatvAt sandi vyatirekatvAddAyathAhIda kramAkramanivRttau anaNikAra nivRttaM tathA sApekSatvAnape tvayArakatvAne katlayorapi vyApakayo: nivRttI aNikAdapi / tayA hi- upasarpaNapratyayena -- devadattakarapallavAdinA sahacaro bIjamaNaH pUrvasmAdeva {jAt samayoM jAto'napekSa AdyAtizayasya janaka issyte| tatra ca samAna kuzalajanmasu bahum bIja-- [47] 'santAneSu kasmAta ,kiJcideva bIjaM paramparayA aMkuro tpAdanAnuguNamupajanayati bIjamaNa nA'nye bIjamaNA bhinna santAnAnta: pAtina na hi -upasarpaNapratyayAta prAgeva neSAM samAnA samAnasantAna vartinI bIjamaNAnAM kaJcita paramparAtidAyaH) - adha upasarpaNAt pAga na sahana na tatsatAnavartino'pi janayanti paramparayApi aMkotpAdanAnugaNaM bIjakSaNaM bIjamAtrajananA tatepI kasyacideva bIjamaNasya upasarpaNapratyaya1 # Omids | upasarpaNapratyayAtA 3 gnaanukiirtinH| ------ Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ------sahabhva mAdyAtizayotpAdana hanta tarhi yadAve--- sati utpanno'pi na jana yeva / tI kevalAnAM vyabhicasambhavAdAdyAtijhAyotpAdamakuraM vA prati bhityAdInAM parasparApekSANAmeva utpAdakatvamakAmana api sviikrtvym| ato na tAvarapekSA aNi---------kasya sbhbhtrinii| nA'pyapemA yujyate / samasamaya ----NayoH savyetaragoviSANayoriva upakAyapikA--- rakabhAvAyogAditi nAsiddhaH prathamo vyApakAbhAbA api ca anyo bIjaNI napeo - irAdike kurvana yadi yenava rupeNa aMkuraM saba karoti tenaiva mityAdikaM tadA sityAdInAmapi aMkurasvAbhA vyApattirabhinna kAraNatvAditi na tAba ktvsmbhvH| ------- si8) janu sUpAntaraNa karoti / tathAhi-bIjasyAMkura prati upAyAnatvama nityAdikaM tu prati sahakA-------ritvaM / yadyevaM sahakAritopAdAnatve kimekatI tattvaM nAnA vA ekaMceta kapa rUpAntareNa----janakaM / nAnAtve vanayobIjAda bhedoDabhedo bA 1 --- ------+A saMghAca ------------------------------- -------- Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaNa ========= bhade kameM bIjasya janakatvaM piyAmeva kumAra diinaamlptteH| abhede yA kathaM bIjasya na nAnAtva bhinnatAdAtmyAt / etayorvA ekatvamekatAdAtmyAt / yAcyeta / bhityAdau janayitavye tajadupAdAnaM pUrvameva sityAdibIjasya rupAntaramiti / na tarhi bIjaM tasnapekSaM kSityAdInAM janakaM / tadanapekSatce teprAmakurodbhedAnupapatteHAna cA'nupakArakANyapekSanta iti tvayatroktam / na ca kSaNa........... syopakArasambhavo'nyatra jananAt tasyAH adyatlAdityaneka tvamapi nAstIti dvitIyo'pi vyApakAmAtA nasiddha tasmAda - sAdhAraNAne kAnnitvaM gndhvttvvditi| ..... yadi manyeta anupakArakA api bhavanti sahakAriNo'pekSiNIyAzca kAryeNa anuvihitabhAvAbhAvAt shkrnnaac| ninvanena kameNA akSaNiko'pi bhAva: anupakArakAnapi sahakAriNaH kramavataH kramavakAryeNa anukRtAncayavyatirekA napekSiSyate / kariSyate ca kamavatsahakAriNavazaH kameNa [51] kAryANIti vyApakAnupalabdharasiddhaH sandigdhavyatireka mana krAntikaM satvaM aNikatvasiddhAviti / ---- -------- ana bamaH / kIdRzaM punarapeAryamAdAya kSaNike ---- saNika AT:-- Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ % 3D sApezAnapesavanitirucyatensihakAsmibhakta = iti sahakAriNAsyopakAraH krtvyH| ---- - atha pUrvAvasthitasyaiba bIjAye: sahakAriNA saha. sabhbhUyakaraNaM / atra pUrvAvasthitasya' ityanapeamili - tAvasthasya karaNamAtramapemAH atra prathamapatasya asambhavAdanapekSetra aNikasya kayamubhayadhyAvRttiH / -------yadyanapekSaH aNikaH kimiti upasarpaNapratyayAbhAve'pi na karoti / karotyeba yadi syAt / svayamasambhavI tu kathaM karotu / artha mA tahA tAdRpyA AsI diti na kazcivizeSaH / tatastAdasvabhAvasambhave'pyakAraNaM sahakA riNi nirapekSatAM na samate iti cet asamba hametat / varNasaMsthAna sAmye'pi akastatsvabhAvatAyA virahAta / sa ca AdyAtizayajanakatvalakSaNaH svabhAvavizeSo na samAnAsamAnasantAnavatiSu bIjakSaNeSu .. sarveSveva sambhavI kintu kecideva kamakara karapalurve[5] shcressu| nannekatra atre, niSpattilavamAdipUrvaka mAnI Tokana kuzUle liptAni svANyeva bIjAni sAdhAraNarupANyevaH pratIyante / tat kutastyo'yamekaMboja asadAvAta / A omds sam13 abudhmtd| ...----..-- Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratyaya sambhavI bizeSonyeSAmiti cetta=== ucyate / kAraNaM rabalu sarvatra kArya avividha :-- dRSramadRSTaM ca sarvAstikaprasiddhametat / tataH pratyakSa-parokSasahakArisAkalyamasarvanidA pratyakSato. na zakyaM pratipattm / tato bhavedapi kAraNa sAmagrIzaktibhedAta tAdRzaH svabhAvabhedaH keSAMcideva baujamaNAnI yena ta ena bIjasaNA AyAtizayamaMkuraM vA paramparayA janaya, nAnye bIjakSaNA: / nanu ye upasarpaNapratyayAsahacareSu svakAraNazaktibhedAdAdyAtizayajanakatvalakSaNo vizeSa sambhAvyate sa tatrAvayamastIti kuto labhyamiti cet / aMkurotpAdAyanumitAdAdyAtiAyAta kAryAditi buumH| kAraNAnupalabdhestahi tadabhAva evaM bhaviSyatIti cet / / dRzyAdRzyasamudAyasya kAraNasyAdarzane'pi abhAvasi jhAraNAnupalabdhaH sandidhAsiddhatvAtA tdymH|mbhidaa) pANisparzavata: agasya na bhedabhinnAnyakAlaNAra bhedo beti matadvaye mitibalaM yasyA satyasau jitvaraH [B] tatrekasya balaM nimittavirahaH kAryAgamanyasya vA sAmagrI tu na savekSaNasahA kArya tu mAnAnugam / iti Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - H tadeva lopakAro'pArtha ityanapecana kSaNikasyasahakAriSu nobhayavyAvRttiH / atha sabhbhUyakaraNAmapekSA tapA yadi pUrvasthitasyeti vidroNApekSA tadA saNikasya baika naivaM kadAcidityanapekSetra akSaNA 1 atha pUrvasthitasyeti anadhya militAvasthasyaiva karaNamapenAH tadA sApekSateva naaunpemaa| tathAca nobhayavyAvRttirityasiddhaH :prathamo vyApakAnupalambhana / tapaikatvAnekatvayorapi vyApakayora ANikAdyAvRttirasiddhA) tattadhAvRtti bhimAnitya upAdAna tvAdikAlpanika svabhAva bhopi paramArthata ekanaiva svarUpeNa anekakArya niSpAdanAbhayavyAvRtterabhAvAt / yacca bIjasya ekenaiva svabhAvena kArakatve tityAdInAmaMkurasvAbhAdhyApattiranyayA kAraNAnede'pi kAryabhede'pi kAryasyA'hetukatvasaMgAdityuktaM tadasaMgatam / kAraNekatlasya kAryabhedasya ca paranendriyeca pratyakSaNa sAdhanAta ekakAraNajanyatvaikakAryatvayoH vyAptaH pratihatatvAtA prasaMgasya anupayatvAt / yacca kAraNA vastisyaiva 12 A omits api/ Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ " J bhede, kAryAbhede ityuktaM tatra sAmagrI svarUpa === kAraNamabhipreta sAmagrIsajAtIyatve ne kAryavijAtI - yatetyarthaH / na punaH sAmagrImadhyagatena kena aneka kArya na kartavyaM nAma / ekasmAdanekotpatte prtyaasihtvaat|n caitra pratyabhijJAnAt_ kAlabheye pybhedsiddhirityuktpraaym|n cendriyapatyataM bhinnA sapatighaM hara dRzyamarthadvayamekamevopAlambhayatIti kucipalabya yena ........titrApi bheda kA syAt / kAkAyAM vA para pratyaasyA pyapalApe sarvapramANoccheya prasaMzAta nApi sandidhavyatirekAkSityAderdavyAntarasya bIjasvabhAva bhiArasvIkAtatvAta anupakAriyapemAyA: pratyAravyAnAt evyApakAnupalabhbhAvasiddhI na anikAta sattvaMbanivartata iti nAyamasAdhAraNo hitH| api ca vidyamAno bhAvaH sAdhyetasyoranizcitAca ya vyatireko gandhavattAdivasAdhAraNI yuktH| -- prakRta vyApakAna palabhAca sarvadhA arthakriyeva asatI ubhAbhyAM vAribhyAmubhayasmAdinivartitatvena nirAniyatvAt layamasAdhAraNAnakAntikI bhaviSyati 4 omits nara nApi sattvato tivyatirakatvA -/----- ||R A dtcles ti | 4-nivateyate / scana asmAramArasvarApAlabhasyAyAyA- (tala hAvA Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ji jhAlaM bahupalApini nirvadhanAtadevaM zaktasya jeSA yoNAt samarthavyavahAragocaratvaM jananena vyAptamiti prasaMgaviparyayoH sattve hetorapi nAne kAnti katcamata kSaNabhaMgasiddhiriti sthitam / / iti sAdharmya dRAnte'nvayarupavyAptyA kSaNa bhaGa si dviH samA ptaa|| kRtiriyaM mahApaNDitaratnakIrtipAdAnAmiti // 5 - --- ............................... Ahad the following Post.colophen statement gandha pramANam / 35 abhiyuktakatrilocana dattana prakaraNamidaM lirivatamAtmArtha parA ceti / Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // namaH zrI antriksspaardhnaaraay|| 59 mAlegAna jyeSTha pUrNimA saM.2007. - pyAsaNabhaGga si dira vyatire kAtmikA: -vyatirekAtmikA dhyAptirAbhiptAnvayarupiNI / ---- ---vaidhaya'nati dRSTAnte sttvtorihocyte||.. yat sat tat kSaNika , yathA ghaTaH, santazvAmI kinAdAspadI bhUtAH padArthA iti svabhAvo hetuH / na tAvarasya asiddhiH sambhavati, yathAyoga pratyakSAnumAnapramANapratIte dharmiNi satvazabdena abhipretasya arthakriyAkAritvalakSaNasya sAdhanasya pramANasamadhigatatvAt / na ca viruddhAnekAnti kate / vyApakAnapalambhAtmanA viparyayabAdhaka pramANemaLa vyApteH prasAdhanAtA vyApakaM ca arthakriyAkAritvasya kramAkramikAryaviSayatvameva |n punaH kAraNagatau kAryagatau vA kamAkramAvasya vyApakau / kRtvA karaNalakSaNasya kamasya aNike'-- sAbhavAt / kAryagatAbhyAM kramAkramAbhyA kAraNazaktayopya yogAta / tasmAt kAraNagatayA kramAkabhikAryaviSayatayA vyApyamAnA kAraNazaktiH kamAkamavyAptetyucyate, viSayeNa vipayiniddezAt vyavahAralAghavAdhamA Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 55 tatazca yadyapi sarvatra kamAkamI,saccasya vyAyakA ............. vityAdi ucyate tathApi kramAkami kAryaviSayatva- . meva vyApakaM boddhavyam / nanu yadaikameva kArya makarAdi utpadyate tadA kA kAryagatalamAkramavyavasthaiti cet / ucyate yadyapi ekameva kArya bhinnakAla - kAryamapezya kamaH tadabhAvAcA'krama tatkArila --- meva kramAkramakAritvam / tathApi apekSaNIyaviSayabhedAt kramAkramaurasAkaryameva pitaputratvavat / kA punarasau vyAptiprasAdhako vyApakAnupalabhaiti cet / ucyte| yasya kramAkamikAryaviSayatvaM nAsti na tat zaktama, sayadhA zazaviSANam / nAsti ca nityAbhimatasya bhAvasya kramAkramikAryaviSayatvamiti vyApakAnupalambhaH / na tAvadayamasilo vakavyaH nityasya dharmiNakramAkramikAryaviSayatvena vyApakena saha virodhasadbhAvAt / tathAhi pUrvAparakAlayorekatve nityatvama, aNadaye'Ni bheTe kramAkramitvam titazca nityatvaM kramAkamilaM ceti ----- abhinnatvaM bhinnatvaM cetyuktaM bhvti| etayozca parasya Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ---======raparihArasthitilakSaNatayA virodhAtata-kathaM nitye-- krmaakrmsaabhvH| nApi viruddhaH, sapane bhAvAta [501 nacAnekAntikaH, kramAkramAbhAvasya arthakriyAsa!-- madhyAbhAvena vyAptatvAtA tathA hi-na tAvatamA--- kramAbhyAmanyA prakAro'sti , yena akriyAsambhAvanAyI kramAmAbhyAmakiyAvyAptina syAt tasmAdakiyAmAnAnubaddhatayA tayoranyatara prakArasya umeyorabhAvi cA'bhAvAdakriyAmAtrasyeti tAbhyAM tasya vyAptisi---- diH| pakSIkRte ca tayorabhAvana akriyAzakyabhAvasiddhau kymnekaantH| na hi vyApya vyApakayo vyApyavyApa kabhAvasiddhimusya vyApyAmAnena vyApakAmAnasya --- ---vyAptisido upAyAntaramastIti niravadro vyApakAbhupaH labhasattvasma ANikatlena vyAni samora saadhytyev| nanu vyApakAnulambhataH sattvasya kathaM svasAdhyapratinabandhasiddhiH, asyA'pyanekadoSaduSTatvAta / tayA hi-na tAbadayaM prasaMgo heta:, sAdhyadharmiNi pramANasiddhatvAta parAbhyuphAmasiddha tvAmAvAt viparyayaparyavasAnAbhAvAcca adha svatantraH tadA AzrayAsiddhaH, akSaNikasyAzraya Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 62 ==syA'sambhavAdapratItasvAhApritItirhi pratyakSaNa anumAnena vikalpamAtreNa vA syAt / prathamapanadaye sAkSAt pArampayeNa vA svapratItilasaNArthakAritve... mAlA sAdhAraNo hetuH vyApakAnupalabhbhazca svarUpAsiTaH [57] syAt / arthakriyAkAritve kramAkramayoranyatarasyA vazyambhAvAta / antimapaTe tu na kazcituranAzrayaH syAta, vikalpamAtrasiddhasya dharmiNaH sarvatra slabhatvAt / api ca tat kalpanAjJAnaM pratyapRSThabhAvi "vA syAt liMgajanma vA saMskAra vA sandiAdhavastuLa vA avastakaM vA / tatra Adyapadaye akSaNikasya satteva avyAhatA kathaM bAdhaMkAvatAra tRtIye tu na sarvA'kSaNikasattA niSedhaH, tadarpitasaM - skArAbhAve ttsmrnnaayogaat| catathe tu sandi yAtrayatvaM hetudoSaH / paJcame ca tadviSayasya amAvo na tAvat pratyakSata: sidhyati, akSaNikAtmanaH sarva deva tvanmate 'pratyakSatvAt / na cA'numAnatasta5bhAva: pratibaddhaliMgAnupalabhbhAdityAnayAsidistAviduddhatA / evaM dRSTAnto'pi pratihantavyakA Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svarUpAsiddho'pyayaM hetuH, sthirasyApi kramAkami sahakAryapekSayA krmaakrmaabhyaamkiyopptteH| nApi krama yogpdypbhoktyossprsNg:| tathAhi kamisahakArya pekSayA kramikAryakAritvaM taavdviruddhm| Comhare.... * tathA ca zaGa ra sya saMkSipto'yamabhiprAyaH / sahakA ---risAkalyaM hi sAmadhyama , tavaikalyaM cA' sAmarthyam |n ca tayorAvirbhAvatirobhAvAbhyo tadvataH kAcit atiH, [58JlasyatAbhyAmanyatvAt tat kathaM sa sahakAriNo'. japesya kAryakaraNa prasaGkaH iti| Cempalk trilocanasyA'pyayaM saMkSiptA kAryamava hi sahakA evith P39. G riNamapekSate, na kAryotpattihetA yasmAd vividha - n oa sAmayaM nijamAgantakaM ca sahakAryantaram / tato'-NikasyApi kamavatsahakArinAnAtvAdapi kamavatkAryajAtvopapatterazakyaM bhAvAnAM pratikSaNamanyAnyatvamupa paadyitumiti| ------- Twith jyAyabhUSaNo'pi lapati / prathamakAryotpAdana kAle hi uttrkaayetpiaadnsvbhaavH| ataH prathamakAla evA----------vizeSANi kAryANi karyAditi cet tadidaM mAtA meM with hl Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ R E - - - -- vandhyA ityAdivat svakcanavirodhAyuktamatayohi uttarakAryajananasvabhAva: sa kathamAdau tat kArya kuryA t / na tarhi tatkAryakaraNa svabhAvaH / na hi nIlotpAyanasvabhAva: pItAdikamapi karotIti / .......... / vAcaspatirapi paThati / nanvayamakSaNika svarUpeNa kArya janayati / taccAsya svarUpaM tRtIyAdiSviva . aNeSu dvitIye'pi aNe saditi tadApi janayet akurvan vA tRtIyAdiSvapi na kurvati, tasya tAra vasyAt / atAvasthye vA tadevAsya aNikatvam / [592 anocyate- satyaM svarUpeNa kArya janayati na tu Cowhats, tenaiva / sahakArisahitAdeva tata: kAyotpattidarzanA ta / tasmAt vyAptivat kAryakAraNabhAvo'pi ekatra -anyayogavyavacchetena anyatra ayogavyavacchedenAva bodavyaH, tathaiva laukika parIkSakANAM sampratipatterita na kramikAryakAritvapakSoktadoSAvasaraH / nA'pyanike yogpdypjhoktdossaavkaashH| ye hi kAryamutpAridhitavantaH vyanizeSAH teSAM vyApArasya 'niyatakAtpiAdanasamarthasya niSpAdite kAryenu - - Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 65 (tatvApU) (tI ) ComposalsvartamAneSvapi teSu dravyeSu nivRttAAdanA sAmagrI with P. 69. jAyate / tat kathaM niSpAditaM nimpAdayiSyati | na hi daNDAdayaH svabhAvenava katAro yena amI niSpatterArabhya kArya vidadhyA kintAhI vyApArAvezinaHAnacayatA svarupeNa na kari: svarUpakArakalanivAhaparatayA vyApArasamAvezAditi / kiJca, kramAkramAbhAvazca bhaviSyati na ca savA bhAva iti sandigdhavyatireko'pyayaM vyApakAnupalambhaH na hi kramAkramAbhyAmanyaprakArasyA'bhAva: siddhaH vize sanidhasya zeSAbhyanujJAviSayatvAt / kiJca, prakA[6] rAntarasya ,, dRzyatveha naatyntnissedhH| adRzyatve tu jAsattAnizcayo viprakarmiNAmiti na kramAkramAbhyA.marthakriyAsAmarthyasya vyaatisiddhiH| ataH sandizya vyatirako'pi vyApakAnupalabhbha: / kiJca dRzyAdRzyasahakAripRtyayasAkalyavata: kamayogapagrasya atyantaparoSatvAt tena vyApta pa ti sattvamapi paro-samaveti na tAvat pratibandhaH pratyaata: sidhyati nA'pyanumAnataH, tatpratibaddha liMgAbhAvAditi | api ca Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ % 3ERE ===AkramAkramAmyAmakiyAkAritvaM vyAptamityatisumAra ghitam / yadi krameNa vyAptaM kayamakrameNI adha ---------akameNa na tarhi krameNa / kramAkramAyA~ vyAptami ti tu bUvatA vyApterevAbhAvaH pradarzito bhvti| na hi bhavani agnidhUmabhAvAbhAvAbhyAM vyApta iti / ....... ato vyApteranakAntikatvam / 'api ca kimi bAdhakamaNikAnAmasantI sAdhayati utascita aNikAta sattvasya vyatirekam ayaM sattvaaNikatvayoH pratibandham 1 meM pUrvo vikalpaH, uktakramaNa hetorAzrayAsidatvAt / na ca dvitIyaH, yato vyApakanivRttisahitA vyApyanivRttiya'tirekazabdasyAH / sA ca yadi pratyakSeNa pratIyate tadA tatiH syAditi sattvamanaikAntikam / vyApakAnupalabhmaH svruupaasiddhH| atha sA vikalyane tayA pUnakti kameNa paJcadhA vikalpya [61) vikalpo duuprnniiy:| ata eva na tRtIyo'pi vikalpaH, vyatirekAsi smbndhaasiddheH| kiJca, na bhUtalavastrANiko dharmA dRshyte| Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 bh| sriH| nica svabhAvAnuphlamme vyApakAnulammA kasyacit dRzyasya pratipattimantareNa antarbhAvayit zakya iti| kiJca, asya abhAvadharmatve AzrayAsiddhatvamitaratarAzrayatvaM ca / bhAvadharmatve viruddhatvAca / ubhayadharmatve cAnakAntikatvamiti na narsa dossjaatimtiptti| yat punaruktamANikatve krm-yogpdyaabhyaamkiyaavirodhaaditi| tatra virodhasiddhimanusaratA virodhyapi pratipattavya titprtiitinaantriiyktvaavirodhsiddheH| yathA tAhina-dahanayA sApekSadhUvabhAvayAcA pratiyogI cA'kSaNikaH pratIyamAnaH pratItikArityAta sanneva syAta ajanakasya aprameyatvAt saMvRtisiddhena akSaNikatvena virodhasiddhiriti cet siMvRtisiddhamapi vAstavaM kAlpanikaM vA syAt / yadi vAstabaM kathaM tasyA sattvamI kathaM cA'dhakriyAvirodhIarthakriyAM kurvaddhi vaastvmucyte| atha kAlpanika tatra kiM virodho vAstava: kAlpaniko vA na tAvada vAstavaH kalpitavi-- rodhivirodhatvAt bandhyApanavirodhavat apa viro Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68 -ti-pApi kAlpanikA natarhi sattvasya vyaktireka: pAramArthika iti sabhaDI dattajalAJjaliriti / ayameva codyapabandho'smabhiH saMgRhItaH Commhane nityaM nAsti navA pratItiviSayastenAzrayAsiddhatAHwith P.76 hetoH svAnubhavasya cAlatirata: (saptaH sapo'pi ca / ubhyazca dvitIyena sidhyati na cA'sattApi sattA yathA -- no nityena virodhasiddhirasatA zakyA kramAdevI iti / -- --- ..-....-- - / atrocyate- iha vastunyapi dharmadharmavyavahAro dRSTaH, thathA gavi gotvama, pare zukRtvabha, tuge ...gamanamityAdiavaratanyapi dharmadharmivyavahAro - dRSye yathA zazavidhANe tINatvabhiAvo bayAputre vakatvAbhAvo gaganAravinde gandhAbhAna dRAthAdi / tatra anastani dharmitvaM nAstIti kiM vastdhamina dharmitvaM nAsti AhosvisvastadharmeNApi ? prathamapaTe siddhasAdhanam / dvitIyapakSe tu svavAbirodhaH / yadAharivaH - Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ =lorhase - dharmasva kasyacivastani mAnasiddhA------- ___with P.76 bAdhAvidhivyavahutiH kimihAsti no vaa| kApyasti cet kamiyanti na dUSaNAni nAstyeva cet svvcnprtirodhsiddhiH|| avassno dharmitvasvIkArapUrvaka tvasya vyApakasyA'-1637 bhAve, AzrayAsiddhidUSaNasyA'nu panyAsapasaMga itya / yanava hiM bacanena avastuno dharmitvA bhAvena dharma dharmitvamabhyupagata parast pratiSiyaMta iti vyakamidamAMvaraceSitam / tathAhi avasno dharmitvaM nAstIti vacanena dharmitvAmAna: kimavasta vidhIyate anyatra vA na vA kRcidapoti trayaH pkssaaH| prathamapovastano na dhamitva nidhaH dharmitvAbhAvasyadharmasya tatraiva vidhaanaat| dvitIye'vastuni kimAyAtam / anyatra dhamitvAbhAvavidhAnAt / tRtIyasta pakSo vyartha eva nirAzrayatvAt iti kathama vastuno dharmitvaniSedhaH tasmAdAyA pramANA h A adds thre Erffia gxxxx on it has lost about ten letters. -- -The reading of Bais. Evidently wrong. The sentence. may love ithusemented-yata vacanApravastano dharmivaM prAptaM teneva vacanenaavastuno dharmamAyena dhameNa avamAno dhrmidhimaadhupgtm| Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ syA panyAsaH prameyasvIkArapUrvakatvena vyAptatavAcakazAbyopanyAsa: vA vAdhyasvIkArapUrvakatvena vyaaptH| tayA'vastano dharmitvaM nAstIti vacanopanyAso'vastuno dharmitvasvIkArapUrvakatvena vyAptaHA anyayA tadvacanopanyAsasya vyatvAt / tadyadi vacanopanyA-- yA so vyApyadharmaH tadA'vastuno dharmitvasvIkAro'pi vyApakadho rvaarH| atha na vyApadharma:tayA vyApyasyApi vacanopanyAsasambhana iti bhUkatainaatra balAdAyAteti kayaM na svavacanavirodhasiddhiH / nahi avana paraM bodhayitumIzaH / bubana bA ------------ doSamimaM parihamiti mahati saGkaTe pveshH| avastprastAve sahRdayANAM mUkatai va yujyate iti cet aho mahara vaidadhyam / avastupustAve svayameva yathAzakti valiAtvA bhagno mUkatava nyAyaprApteti paribhASayA niHsartamicchatiIna cA'vastprastAvI rAjadaNDena vinA caraNamaInA-------- dinAnidhimAtreNa vA pratibheddhaM shkyte| tatazca jatrApi kamAkamA bhAvasya sAdhanatve saccA--- Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 37/ bhAvasyaca mAdhyatve sandigdhavastabhAvasya mayastvA mano bAlakSaNikasya dharmitvaM kena prtihlyte| trividhI hi dho dRSTaH kazciddastaniyato nIlAdi kazcidavastaniyatI yathA sopAkhyAvirahaH kazcidubhayasAdhAraNaH thayAnupalabdhimAnam / tatra vastudhamena avaratno dharmityaniSedha iti yukta natva vastdharmeNa / vastvavastudhameNa vaa| svavacanasyAya __1fa edis/ vyAsaprasaMgAdityakSaNikasyAbhAve sandehe vA'vastu - 165] dharma dharmitvamavyAhRtamitti nAyabhAtrayAsiddho vyApakAnapalambhaH / .................... / aNikApratItAvayamAnayAsiddhI heturiti tu yuktamuktam / tadapatItau thaavhaaraayogaat| kebalamasau vyavahArAMgabhUtA pratItistva vastunorekarUpA na bhavati sAkSAta pAramparyeNa vastasAmathryabhAvinI hi vastu pratItiH / yathA pratyakSa manumAnaM pratyapRSThabhAvI ca vikalpaH / avastnastu sAmAna bhAvAta vikalpamAnameva pratItiH / vastumo hi vastubalabhAvinI pratItiryayA sAta pratya paramparayA tatpaSThabhAvI vikalpo'numAnaM c| avastunastu meM Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 ===vastabalabhAvinI patItistatkArakatvena avastu-=-= vahAniprasaMgAt / tasmAda vikalpamAtra meva avastunaH prtiitiH| na hi abhAvaH kazci..--- vigRhavAna yA sAkSAtkatavyaH api tu vyava----- hartavyaH / sa ca vyavahAro vikalpAyapi sidhyatleba) anyayA sarvajanaprasiddho'vastvya vahAro na syAt / iSyateca taddharmitvapratiSedhana anubandhAdityakAma--- kenApi vikalpamAtrasiddho'Nika scIkartavya---- ti nAyamapatItatvAdapyAtriyasiddho heturvatavyaH / tabazca akSaNikasya vikalpamAnasiddhatve yadura 66] na kazcide turanAlaya: syAt vikalpamAtrasiddha - sya dharmiNaH sarvatra sulamatvAditi tdsNgtm| vikalpamAtrasiddhasya dharmina sarvatra sabhbhave'pi .... vastudhameNa dharmitvAyogAt / vastudharmahetutvApesayA AzrayAsiddhasyApi hetoH sambhavAt / --- yathA 'Atmano vibhutvasAdhanArthamupajyasta sarvatra upalabhyamAnaguNatvAta' iti sAdhanam / vikalpa-- --------------------- - Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -~~-vArya hetUpanyAsAtapUrva sandigdhavastukA samaryite tu hetAlavastuka iti dhuumH| na cAtra sandidhAzrayatvaM nAma hetayogaH / AstAM tAvat sandidhasyamavaratno'pi vikalpamAtrasiddhasya avastudhApekSayA dharmitvaprasAdhanAt / vastudharma hetu tyApekSayaiva sandigdhAhaba zrayasya hetvAbhAsasya vyvsthaapnaat_| yaha nikuje mayUraH kekAdhi / tAditi avastuLavikalpAviSayasya asatvaM vyApakAnapalambhAdeva prasAdhitam / evaM dRSTAnta - syApi vyomAdharmitvaM vikalpamAtreNa pratautizcAvagantavyA / tadevamavastudhApemayA'vastuno dhamitvasya vikalpamAtreNa patItezca apahotumahAkyatvAnnAyamAnayAsido hetu| na dRssttaanttiH| na caipa svarUpAsiddhaH akSaNika dharmiNi krmaamyovyaapkyoryogaat| tathAhi yadi tasya dhame aNe dvitIyAdisaNamAvikAryakaraNa sAmadhyama167)sti tayA prapamaNabhAvikAryanata dvitIyAdisaNa Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 bhiAvyapi kAryaM kuryAta, samarpasya apAyogAta) apa tayA sahakArisAkalyalasaNa sAmayaM nAsti tavaikalyalakSaNasyA' sAmarthya sya sambhavAt |nhi bhAva svarUpaNa karotIti svarUpegaina karoti --- sahakArisahitAva tata: kAtpitti darzanAta iti cet / yadA tAvamI militA: santa: kArya karvata tarA ekAryakaraNalakSaNaM sahakAri tvamebAmacomhate sta ko nilevA militaireva tu tatkArya kartavya miti kuto labhyate / pUrvApara kA layorikasvabhAvatvAda mAvasya sarvayA jananAjanana.. yoranyataraniyamasaMgasya durvaartvaat| tasmAt sAmagrI janikA nai janakamiti sthiravAdi - nAM manorAjyasyApi avissyH| ki kurmI dRzyate tAvasvamiti cena dRzyatAma, kintu pUrvasthitAdeva pazcAta sAmagrI madhyapraviSrAd bhAvAta kAryotpattiranyasmArava ----kA viziSsAmagrIsamutpannAta aNAditi vivAdapapa with .38 Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Vice P.38. tra -metat tacca prAgapi sambhave sacadeva kAryAntpattimA na vA ka yAcipIti virodhamasamAdhAya "tata eva kAyotpattiriti sAdhyAnu bAdamAtra pravRttaH kRpAmaha ti| naca pratyabhijJAnAdevaikatvasiddhiH / tayoru prasya lUna punarjAtakA kuzakadalIstambAyau 68] nilanAt / vistareNa, ca pratyabhijJAdUSaNama smAbhiH sthirasisidUSaNe pratipAditamiti tata evaavdhaaym| . --- a nanu kAryameva sahakAriNabhapekSate, na tu kAyotpahetuH / yasmAt vividha sAmarthya nijamAgantukaM ca shkaaryntrm| tato'kSaNikasyApi kamavatsahakAra nAnAtvAdapi kramavara kAryanAnAtvamiti cet, bhavatu tAvannijAgantukabhedene sAsa dvividhana sAmayam tathApi tat prAtisvike vastasvalakSaNaM sadya: kiyAdharmakamavazyamabhyupagantavyam / tadyadi prAgapi, prAgapi kArya prsNgH| atha pazcAdeva,na tadA sthiro ne wit Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ONI ==---==bhAvani na ca kArya sahakAriNo'pekSata iti yuktam / tasyA'sattvAta) hetuzca sannapi yadi svakArya na kiroti , tadA tatkAyameva tanna syAt svAtantryAta Comhate.... yaccoktam- yo hi uttarakArya jananasca bhAva: sawith .P.Gl. kayamAdau kA kArya kurthAna / na tAI tatkArya - karaNasvabhAvaH / na hi nIlohatyApna svabhAvaH pItAdikamapi karotIti / tadasaMgatamA sthirasva--- bhAvatve bhAvasya uttAkAlameve kArya na pUrvakAlamiti kuta etatta | svAda tadabhAvAcca kAraNamapi uttarakAryakaraNasvabhAvamityapi kutH| kiM kumaH uttarakAlameva tasya janmeti cett| sthiratve taya61] nupapadyamAnamasthiratAmAdizAtu / sthiratve'pyeSa evaM jasva svabhAvastasya yaduttarakSaNa eva kArya karAtIti cet / na / pramANabAdhite svabhAvAbhyupagamAyogAditi na tAvadakSaNikasya kamikAryakAritva mastiAnAdhyakramikAryakAritvasambhavaH dvitIyApi Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ww wit -==-saNe kArakasvarUpasadAve punarapi kAryakaraNaprasaM gAt / kArya niSpanna tahiSayavyApArAbhAvAdanA sAmagrI na niSpAdita niSpAdayediti cet |n| ... sAmagrI sambhaSAsambhavayorapi sadyaHkiyAkAritvaspa saMbhave janakatvamavArya miti prAgava prtipaaynaat| kAryasya hi niSpAditattvA punaH kartumAkyatvameva kAraNamasamarthamAvasyati / tadyamaNike mAkami kAryakAritvAbhAvo na siddhaH na ca kramAkramAbhyAmana para prakArasambhavo ye tAbhyAmavyAptau sandidhavyatireko heta: syAt / prakArAntarazaMkAyA tasyApi dRzyAdRzyatvaprakAraTyadUdhaNe'pi svapasopya nAsvAsaprasaMgAt / tasmAdanyonyavyavacche rasthitayo. napira prakAra: sambhavati / svarUpAviSTasya vastano'vastuno vA'nyatvAtya prakArAntarasyApita kramasvarUpApraviSyatvAt / tathAtIndriyasya saha"kAriyo'dRzyatve'dhyayogavyavacchehana vyasahakAri sahitasya dRzyasyaiva sattvasya dRzyakramAkramAbhyAM - - - Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ na ====vyAptiA pratyadeva sidhdhati evaM kramAkramAyAma kriyAkAritvaM vyAptamiti kramAkramayonyonyavya bacchedena sthitatvAdetatpakAravayaparihAreNa akri - yAkAritvamanyatra, gatamityA ata evetayovi. nivRttau nivtet| --------- trilocanasyApi vikalpatraya prathamadRSaNamAtrayAsiddhidopaparihArato nirstm| dvitIyaM cA'saMgatama, vikalpajJAnena vyatirekasya putiittvaat| na ghabhAvaH kazcid vigRhavAna yaH sAkSAtka tavyaH, apitu vikalyAva vyvhrtvyH| na ... bhAvasya vikalpAdanyA pratipattirapatipatti rvA sarvadhA ubhayathApi tddaavhaaraahaaniprsNgaat| vaidharmya dRSrAntasya hetuvyatirekasya ca vikalpAdeva prtiitiH| tRtIyamapi dUSamisaMgatama vyApakAnughalI nideSitvasya aNikatvena vyApteravyAhatavAta) "tapayaM vyApakAnupalabhbho' aNikasyA'sattva Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 79 sattvasya tato vyatireka kSaNikatvena cyAtiMca sAdhayatyeka vyApArAtmatvAt iti sthitam / - nan vyApakAnupalabdhiAriti yayanupalabdhimAtaM tadAna tasya sAdhyahijanakatvamavastutvAta na cAnyopalabdhiyApakAnupalabdhirabhidhAt zakya] 717 bhUtalAdivat, anyasya kasyacipnupalabdheriti cet / tadasaMgatama | dharmyupalabdhere anyatrA'pyanupalabdhitayA vyavasthApanAta / yathA neha ziMzapA sAbhAvAdityatra vRsApekSayA kevalapradezasya dharmiNa uplbdhidRshyaanuplbdhiH| zivApApekSayA ca kevalapradezasya dharmiNaH upalabdhiya zizapAbhAvopalabdhiriti svabhAvatparyavasAdhivyApArI vyApakAnu palabhbhaH / tathA hi nityasya dharmiNo vikalpanu. syadhyavasitasya RmikAritvAkamikAritvApekSayA kevalagrahaNameva rUmikArityAkramikAritvAnupalabha arthakriyApejayA ca kevala pratIkTiva arthakiyAviyogapratItiriti vyApakAnupalambhAntarArasya *I. A omits Pet Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 81 -------nAna kazcidvizeSAna===== adhyavasAyApekSayA ca bAho'kSaNikaivavidhi tni vyApakAbhAvAt vyaapyaabhaavsiddhivyvhaarH| adhyavasAyaca samanantara pratyayabalAyAtAkAra - vizeSayogAdagRhIte'pi pravartana shktiboddhvyH| IzazcA'dhyavasAyo'dho'smaccinAdvaitasiddhau ni - hitH| sa cA'visamvAdI vyavahAraH parihamazakyaH yada vyApakazUnyaM tahamApyanyamiti / etasyaivArthasya anenApi krameNa pratipAdanAt / ayaM ca nyAyo yathA vastabhate dharmiNi tapAva[] stubhUte pIti ko vishessH| tathA hi ekanA(matra) nimAtra vikalpa eva / yathA ca hariNavirasi tena ekajJAnasaMsargi zaGkampalabdham zazazirasyapi tena saha ekajJAnasaMsargitvasambhAvanayA eva zAI niSidhyate / tayA nIlAdavapariniThisanityAnityabhAve kramAkramau svadharmiNA sArtha ekajJAna saMsargiNau dRSTo nitye'pi yadi bhavataH Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ = ---nityAhiNA jJAnena svadharmiNA nityana sahava gRhyeyAtAmiti sambhAvanayA ekajJAnasaMsargidvArakameva patiSidhyate / kyaM pujaretannitya jAne kramAkramayorasphuraNamiti / yAvatA kramAkramakoDIkRtameva nityaM vika mayAma iti cet / ata eva bAdhakAvatAro,viparIta...rupAropamantareNa tasya vayAta / kAlAntaraNakarUparvatayA nityarca kamA kamIca kSaNahaye bhinnruuptyaa| tato nityatvasya kramA kramikAryazazca parasparaparihArasthitilakSaNatayA durvAro virodha iti kayaM nitye kamAkramayorantAlaH / abhanna vAJca zuddhanityavikalpena dUrIkRta kramAkramasamAropeNa kayamule khH| tatazca pratiyogini nitye'pi kalpyamAne ekajJAnasaMsabhilakSaNa prApta nityopalabdhireva. nityavi ruddha syAnupalabhyamAnasya kramAkramasyA'nupalabdhiAtata eva (73] vArthakriyAzale rnuplbdhH| tasmAda vyApaka vivekidharma \palabdhitayA meM vyApakAnupalammAntarAdasya vizeSatA jamvetadavastudharmikopayogikastvadhimAnatvAta pramANavyavasthAyA iti cetA kimidaM vastvadhiSThAnatvaM ---- ko bhoNa, vastvadhimAnabATa) ---- Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 83 ===mAmI kiMcarampasthApi vastunaH sakAzApAmArItvA adhi== ----------vastuni kenacidAkAreNa vyavahAra kAraNatvam vastubhUtadharmi:--- pratibaddhatvaM vA------- yadyAdya pajA tayA kramAkramasya apekriyAyAzca vyApti - .---gahaNagocaravastu pratibaddhatvamapi na zrINam / na ca dvitI ghe'pi pajhe doSaH smbhvti| kSaNabhaDikhastu sAdhano------pAyatvA yasya / na cAntimo'pi vikalpa: klpyte| tasyaba nityakikalyasya vastuno dharmibhUtasya kramAkramanadvArA nityopAdAnazUnyatvena arthakriyAnavAhyanityopAdAnazUnyatvaprasAdhanAta / paryudAsavRttyA buddhisvabhUtA maNikA kAre vastubhUta dharmiNi pratibaddhatvasambhavAt / ----- ayameva nyAyo na vaktA vandhyAsutaH caitanyAbhAvAdi tyAyo yojyH| etena yathA vRddhAbhAvAdityAyantarbhAvayi tuM zakyo na tathAya miti trilocano'pi nirastaH / -74] na ca kramAdyabhAvaH trayI doSajAti nAtikAmati / abhAvadharmavApi AzrayAsidhi doSaparihArAta / yatuM anena pramANAntarAT nityAnAbhasattvasiddhau kramAdi masenar Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ====virahasya amAdhamattA jasidhyattItyuktam tada atika syApi dUrabhidhAnam / nityo hi dhii| asattvaM sAdhya m / kramikAryakAritvAjhamikAryakAritvaviraho hetuH / asya ca abhAvadharmatvaM nAma asatvalaasvasAdhyAvinAbhAvitvamucyate / tacca kramAkrameNa sattvasya vyAptisiddhI sattvasya vyApyasyAbhAvena kramAkamasya vyApakasya biraho vyAptaH sidhyatItyabhAva dharmatvaM prAgeva vidhyovyAppisAdhakAteM pratyAranumAnAtAkAhA pramANAntarAta siddha miti nettretraashytvdossH| na ca sattAyAmiva asattAyAmapi tulyaprasaMgo bhinnanyAyatvAt vastu bhUtaM hi tantra sAdhyaM sAdhanaM c| tayA - yapi vastubhUta eva yujyate / - --> vastnastu pratyadrAnumAnAbhyAmeva siddhiH| tayAramAne . niyamana AzrayAsiddhiriti yuktam / asattAsAdhane tvavastu dharmA puravastuni vikalpamAtra siTe dharmiNi nAnayAsiddhiyoSeNa dUSayituM zakyaH / tathA'kSaNikamya kramayogapagrAbhyAmakriyAmiodhaH sidhyatyeva / Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ __ 5 - ji tapA-vikalpAdeva akSaNiko virodhI siddhA=== vikalpollikhitazcAsya svabhAvo nApara ityapi vyavahartavyam / anyathA naranuvAdena kramAkramAdiralilAdi - niSedhAdi kamayuktamAtatsvarUpasyA'nullekhAdityakSaNika shaashaavipraannaadishbdaanunycaarnnprsNg:| asti ca / ato yathA pramANAmAve'pi vikalpasattvasya bandhyAsutAdeH saundayAdiniSedho'nurUpa:tiyA vikalpopanItasyaiva .. akSaNikasvarUpasya tatpratyagIkAkAreNa saha virodha adhyavasthAyAM kI dRzo doSaH syAt / yadi cAmaNikAjubhavAbhAvAta virodhapratiSedhaH taha vandhyAputrAzananu - bhivAdeva saundaryAdinidho mA bhuut| ...... nan virodhasya apAramArthikatvam / taddvAreNa saNabhaDu sidvirapyapAramArSikI syAditi cet ni hi virodhI nAma vastvantaraM kizcit ubhayakoTidattapAda sambaddhAbhidhAnamiSyate'smAbhirupapadyate vA / yekasambandhino vastutvAbhAve'pAramArthikaH syAtAyayA viSyate tathA pAramArthika evI viruddhAbhimatayoranyonyasvarupapari Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7 hAramA virodhAta tacca bhAvAbhAvayA: pAramArthikamekana bhaavo'bhaavruupmaaviti| nApyabhAvo bhAvarUpaM pravizatoti yo'yamanayorasa rajyimaH sa eva, pAramArthiko virodhaH / kAlAntaraikarUpatayAhi nityatvam, kramAkramA kSaNahayo'pibhinnarUpatayA tato nityatvakamAkamikAryakArakatvayorbhAvAbhAvavata virodho'styeva / nanu nityatva kramayogapaghavatvaM ca viruddhau vidhUya nA'paro virodhI nAma | kasya vAstavatvamiti cet |n| na hi dharmAntarasya sambhavana virodhasya pAramArthikatvaM brmH| kintu viruddhayorthamiyoH sadAve, anyathA virodhanAma dharmAntarasambhave'pi yadi na viruddhau dhau ka paarmaarthikvirodhsdbhaavH| virudau ca dhau, tAvataiva tAttviko virodhavyavahArAkimapa-- reNa pratijJAmAnasiddhena virodhanAmnA vastvantareNA taya puurvpnysNkssepH| nityaM nAstina vA pratItiviSayastemAzrayAsiddhatA hetoH svAnubhavasya ca atirataH mitAni sapao'pi ca / zUnyazca dvitIyena sidhyati na vA sattApi sattA yathA -- jo nityena virodhasiddhirasatA zakyA kramAderapi iti. companie: with 1.62 Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .. === ana siddhAntasaGkepara-=-=-= Compate, dharmasya kasyaciravastuni mAnasiddhAwith P.42. bAdhAvidhivyavahAtiH kimihAsti no vA --[77] kApyasti cet kayamiyanti na dUSaNAni nAstyeva ceta svvcnprtirodhsiddhiH| iti - tadevaM nityaM na kamikAryakAritvAkabhikAryakAritva---------yogi paramArthI tattaya sattAyuktamapi neva prmaarthtH| . tataJca aNikAsaNikaparihAreNa rADyantarAbhAvAdanikA (tena tama)da vinivartamAnamidaM sattvaM aNikatva eva vinAmyAna vyApta sidhyatIti sattvAta kssnnbhisidirvirodhinii| prakRteH sarvadharmANAM yadbodhAnmukti rissyte| / sa eva tInimAthI aNabhaGaH prsaadhitH|| vipakSe bAdhinAdeto: sAdhyAtmatvaM prsidhyti| - tat siddhI vividhA vyaaptisiddhirnaabhidhiiyte|| iti vaidhaHdRSTAnte vyatirekarupavyApyA aNa siddhiH samAptA / / 0 // -- .......... kRtiriya mahApaNDitaratlakIrti pAyAnAm // Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7 namaH antriksspaashvnaathaay|| sye481. paNDitAzokaviracitam / aba yaci nirAkaraNa ma namaH samantabhadrAya // ---- ayAsAtidAyastayA na vihitastAraka taM nArjitamA tanme cApalamarthalezamadhUnA nirmAtumauhe yadi ----- etata sarvamavezya yanigaditaM tata paNDitai dRzyatAma - prINantyeva vi. hi zizoH prAyaH pitRNAM manaH / / - / yo virudharmA yAsavAna nAsAvekaH, yathA ghaTAdirapA, virudharmAdhyAsavAMca sthUlo nIlAdirya iti vyApaka---------viruddhopalabdhitA iha dRzyamAnasthUlo nIlAdiroM dhI sa cAnubhavAvasito'sati bAdhake pratyAsiddho hetorAnayAsiTiM nihanti / nanu bhavadbhirasanneva avayavI pratijJAyate, sa karya pratyAsiddhiAnAvayavinamiha dharmiNa pratipannAH smaH, kintu pratibhAsamAnasthUlanIlAdikam / na tarhi viruddhadharmasaMsargAdavayavina ekatvaM nividaM syAt / yo kastA bhavato'vayavI eko'nekAvayavasamavetArtha iti-- Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Frmceta sakiM pratibhAsamAnAta sthUlanIlAdenyA'== ... nanyo vA na tAvadanyaH, dRzyatvenAbhyupagamAt ni ca patibhAsamAnasthUlanIlArthavyatirekeNA'paraH pratibhAti / ananyaJcet tasyaikatva pratikSepekAmapratiSisamekatva mavayavinaH / ........ ------------....................... nanu ca pratibhAsamAnazcezyoM nAvayavirUpo dhamI kiMtahi rupamasyAvaziSTaprasiddha bhaviSyatIti ucyate, ... pratibhAsamAnaH sthUlo nIlAkAraH pratyAsihaM rupa avayavitvAnabhyupagame'pi avshissyte| na caivaM mantavyamana paramANusaMcayavApinA sthUlAkAraH kazcido'sita yaH prasiddho dhI syAditi / avayavyanabhyupagame'pi hinidhanayamAnekAtmakaH sthUlo'yo bhyupagamyamAnaH kena nissiddhH| syAnmatama-niravayavAH paramANavaH kathaM pratya splenAkAreNa avabhAsaran , sthUla-sUmayobi..........- -rodhAditi / tadapi na yuktama, paramANAva eva hi paraspa dehAparihAreNI nissyavAnAmadhi utpannAH parasparasahitAH avabhAsamAnA dezAvitAnavanto bhAsante / Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aba yavi nirA ka ra nam) vitatadezatvaMcasthUlatvam yattUktamatsyUlasUmiyocizedha iti tat kiM pararupadezaparihAravatI niravayavAnAmughattiH parasparasahitAnAmekavijJAnAva bhAsilaM vA viruddhamiti hai vkumdhyvsitm| idaM cera viruddha sthalAkAra: kiM viru daH / ata eva niravayaveSu bahuSu ekasmin vijJAne [8] etibhAsamAneSu bhavana pratibhAsakAla bhAvI pratibhAsa dharmaH sthUlAkAro na tu vAstava: prtyekmbhaavaat| pratibhAsAta pAgUbA na tahi sthUlo'rtha iti cet| na, tadApi patibhAsayogyatAsambhavAt yadaiva hi saJcitA--- bhaveyustadeva pratibhAsayogyA: paramANavaH / yadA ca patibhAsayogyAstadA sthUlAH / yastvAha-niravayaveSu barSa pratibhAsamAneSu abazyamantareNApi pratibhAsitavyam / antarAmavabhAse paraspara praviviktA eva nAvabhAsitAH syuH| viviktAnavabhAme cANumAna kaM piNDI bhavet / na cAntaramacabhAsamAna mutpshyaamH| tara tapyaM nirantara eka eva sthUlo niravayavAne kAmako bhavitumarhati, apityakA sthUlAtmaka eveti / so'pyevaM vAcyaH-kiM vijAtIya Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vanA === paramANvantaramantara Ahoscita zanyAkAsayogana tanna zUnyAkAhAyogastAvacastutayA nendriyapatyabhagoca r:| arthasAmaryabhAvini tatra arthasyaiva prtibhaasopptteH| ----------------- vijAtIyaM tvindriyAntaragRAvaM kamindiyAntarajAneDa vamAseta aviSayatvAt / sat kena antareNAvabhA sitavyamiti na vimH| yata punarudhyate antarAlA--- ...navabhAse viviktA bhaaserniti| tatrApi kimeSAma: (91) taraM vidhekaH pararUpa zUnyatA veti, cintyama / nirUpaya--. ntist pararUpazUnyatAmeva viveka patyAmaH / pararUpa- . zUnyAJcamai bhAsamAnA: ka viviktA bhAvabhAseraniti / manu ca pratyeke paramANugAM dhUlAkAraH) tata; samuditA-nAmeSyaH / yathA ca nIlaparamANunAM pratyekamasambhavam pautAkAro bahadhapi na dRzyane tathA pratyekamasambhavana sthUlAkAra: kathaM bahaSu syAditi ......... uktamatra- aviruTo niravayavANAM sthUlAkAra iti| nIlaviruddha stU pItAkAraH / tataH pItavika hai bhIlAkAra bibhrANeSu bahuvapi karya pItAkAro bhavet Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .. avayavinirAkaraNam / --+ nai niravayavatvavirudAsyUlAkAraH yathoktAnyAyAta tavaM pratyAsitaH sthUlo'yaH iha dhIti vyavasthitam / / tadevamavasthite dhanirmANa hetoH satyamasattva vA nirupym| tatra pANyAdAkasmiAna_ kampamAne syUlo'dhaH sakampaniHkamye rupe yugapat pratipadyamAnaH kaya viruddhadharma saMsA -vAnta syaat| sakampaniHkampayo hi rupayoH parasArAbhAvAvyabhicApa nimittako'sti virodhH| bhAvAbhAvayorava hi parasparaparihArAtmako virodha: ( vastunostu tadabhAvAvya bhicAreNeva / iha ca sakampanilamye rupe gRhAta pratyakSa18J meva sAmaryAta parasparA bhAvaM sAdhayati, vyavahArayati tu - nirvizeSaNeva anupalabdhiH / syAdetat pANyAdAveka - .. -----rimantavayave kampamAne nAvayavinaH kamparupamabhyupeyam / - avayava eva hi tadA kriyAvAna dRzyate nicedaM - - mantavyamA avayave kriyAvati tadAdheyana avayavinAmi ----kriyAvatA bhavitavyam yayA raye calati tadAruToSi calAtIti / avayavAvayavikarmagobhinnanimittatvAta nimittAyogapadyAcca / yadA hi AtmanaH pANikampanecchA Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ JNI ITE 93 . pANi === bhavati tataH prayatnaH tadA prayatnavadAtmasaMyomA na pANau kiyA / yadA tu zarIra kampanArthaH praya- / navizeSa Atmano jAyate / napA tatprayatna vyaatm| saMyogAt zArIre kameti nimittbhedH| ato bhinna(nimina) miti tayorekasmin jAte karSa nimittAntaraputiba janmA tabhAve tazparo'piti tathaiva jaaye| raya-- tadAruTa karmaNostu satyapi nimittabhede nimittayogapadyAta sahabhAvaH / tathAhi noranaM. rathakarmaNAsamavAdhikAraNam / tadArucakarmaNastu nodysNyogH|| nayozca sahabhAvAt karma api yogponjaayete| tadetata sakalamAlocya bhadanta dhametireNedamuktam- na cAnAvayavaH kriyAvAn / avaya- / veSu hi kriyAvatsu vibhAgo jAyate / kriyAyA / [3] vibhAgArambha pati nirapekSakAraNatvAta / tena ca saMyoge'samavAyikAraNe nivartate nivarteta avavi vyamiti / iyamAharA kaNApaziSyA: - noyanAdAbhidhAtAhA jAyamAnaH kiyAviDomo dravyArambhaka Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avayavinirAkaraNam / -saMyogapatidvandrivibhAgArambhako ra anyattu vimAna mAtramAramate na tu yathoktavizeSam / anyasmina ------paTAsaMkocavikAzAdi ke karmaNi avayavasaMyoganivR-- teradarzanAta / tadvata prayatnajanyasyApi karmaNo nAsti saMyoganivartanasAmadhyama tato nAsti dravyanivRttiriti . ayamatra samAdhi:- iha avayavini kriyAvati niyamena avayavairapi kriyAvadbhivitavyam / anyayA avayava saMmRSTemya AkAzadezebhyo vibhAgo'vayavA-- saMsRSzva saMyogAvayabinaH kriyAvata: syAt / avayavAstu kriyAvirahiNaH pUrvA kAntebhyo namopadezebhyo naapspeyuH| avayavisamAkAntaizca dezai bhisaMbadhye rana / na cAvayavisaMyoga vibhAgamyAmavayasiMyoga---. ....vibhAgo bAcyau kArghasaMyogavibhAgayo kAraNasaMyoga vibhAgau prati nimittabhAvAnabhyupagamAt |kaarnnsNyogvibhaagaave hi kAryasaMyogavibhAgavArabhate / ---------- na ca viparyayaH siddhAnta hAniprasaMgAta na avayavAvayavinA pRthagyazatvAdAdhAryAdhArabhAvahAnI Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samavAyopijacyavatiSThata tasmAdavayavini=== 4]kriyAvatti avayavA; kriyAvanta ityakAmakerapi . vaizeSikairiyamabhyapeyam / yathA cAvayabikriyAyAmavayavAH kriyAvantaH tayA avayaveSvapi kriyAvatsu navayavaiH kriyAvadriAvyamiti / anayA dizA vANuke kriyAvati tapArambhako paramANU kriyAva: -------------ntI mantavyau / atazcalAvayavasambandhinAcalA: paramANavaH / niSkiAyAvayavasambandhina stu nisskriyaaH| paramANu kriyAyo / tapArabdhamapi hANakapravyaM kriyAvata prsjyet| sarvAvayavakriyAyAH kArya kriyAvinAmUtatvAta / ekasya paramANo kriyA na parasyeti ceta sakriyani:kriyo ------------- tarhi paramANU parasparaM vibhajyamAnI ujjhita vyArambhakasaMyogo syAtAmA tatazca drvynaashH| ------------------ evaM ca mANaka vyasya kriyAvatve vyajuka pi kriyA syAdityanena krameNa paridRzyamAno'calaJcalaH syAdavayavAtasmAnniHkriyAvayavasambandhino niHkriyA: -----------------------------++ Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avayati nirAkaraNam / =====paramANavaJcalAcayavasambandhibhyazcalebhyo cimanyamAnI pyArabhbhakasaMyoganAzavantaH syuH / niravayavo hi paramA puryamaNumAtranamA dezamAkramya paramANvantareNa saMyujyate tato vibhajyamAnaH kayamajjhitaparamANvantara pratyA--- sattikaH syAt / sASayavo hi bhAva ekanAvayavena [36] bastvantarasaMyukta eva avayavAttarazcalai: pUrvAkAntA namAdezAna virahethya dezAntaramAkrameta niravayavekSu tvatyantamastamiteyaM kaSeti yuktaM dravyanArA prsNgm| tpshyaamH|------........... aMthavA anyayAyaM viddhrmsNsrgH| tathAhi--- AvRte ekasmin pANyAdau sthUlasyAyasya AvRtAnAvRte rupe yugapada bhavantI viruddhadharmakarma dvayasaMyo. shmsyaavedytH| na cAnAvRtaikarUpa evAyamiti akayaM vaktuma, ardhAvaraNe'pi anAvRtasya pUrvaba niprasaMgAta / avyvnaayttoplvdheH| taddaSTau asyA dRziriti cet / adRSTireva tahi asyAsta / na tu dRSyadRSTI / nanvastyeva avayavidarzana mavayavAva Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ roDapIti ko'yaM prasaMgAvaMttarhi sthUlA mAmbA lbhyet| idamatrAha kazcit - bhUyogyavendriyasanti - --------karSasahAyo'vayavaunTriyasannikarSaH sthUlopala nimitta na cArdhAvaraNe bhUyasAmavayavAnAmastIndriya sannikarSaH saMtAna sthalagrahaNamiti / so'pyevaM praSTavya: / viM sthUlA naamaavyvino'nyH| sa evAnekavyApI syUlA -tatra yadyavayavyeva sthUla: tadA tadgRhaNe kapaMna sthalaga haNamiti cintym| ------- | ava sthUlatvAvyaH parimANavizeSo guNaH sa 5vyA danyaH eveti cet / vaM tahi parimANa rahitameva tat [86] dravyamupalabhyate na tvasya anyenAnyena parimANena -- yogH| na cAsyAnekaparimANa kalpanApi sAdhI / yugapat srvessaamnuplbdhH| na ca dRzyasya ninitiryukA / avayavasyaiva tat parimANamupalabhyata iti can / yadyevaM sa eva tarsavayavaH svena parimANena sambaraH pratyaso'stvAvaraNakAle nAvayavI / syAdeta----------e kArya samavAyA bhrAnti nimittAyavayavyeva avayavapari Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ava yavi niraakrnnm| =-=-mANena sambaddha uttimAtIti tapapita jhobhanamA dvayoH samaparimANa yoravayavAvayavinA: patibhAsaprasaMga: / yasya hi mahatto'vayavasya tat parimANam sa tAvata svena parimANena sambaddhaH pratibhAti / avayavinadhya tatparimANasambaddhapatibhAsAbhyupagame yoH samaparimANa- yoravayavAvayavinoH pratibhAsa Amajyate )----- - na cAsti yathokta prtibhaasH| parimANa rahita sA'vayavaH pratibhAsa iti ceta ( svodetA yasyAnayavasya parimANena avayavI samvakSa pratibhAti sa svaM pariMbhA parityajyAmAtIti / iyamapi parimANa virahiNo'vavayasyAraSTe sAkyaM kalpayitum / ekA samavAyAJca bhrAntinimittAdalpatarAvayavaparimANavAnapyavayavI pratibhAseta / na ca bAdhakamantareNa bhrAntirapi zakyA sthApapitam / ................. -18] asti, taha sthUlo'dhayakSa eva pratyakSaH / evamA varaNakAla ivAnAvaraNAvasthAyAmapi sthUlataro'vayavaH pratyakSosta / paramadhyavartinAmavayavAnAmindriya sanniko --- Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avayavinirAkaraNam ee mAvethUlatamAcyavidAjAnupapattetasthAmaktama - nikhilAvayavadani na sthUlapRtyasakAraNamAkintu bhayo'vayava darzanAmiti) iyamapi na samyaka / abhimukhA basthitasya hi parvatAdevAcaunAvayavadarzana tapA sthUlapatipattiryayA lokyaramadhyavartinI darzane / tato nayAvannivodhAvayavadAnaM tAvat kathaM sthUlatamA-patipattiH syAt / na cAvayavA aksaramadhyavatino yugapazyante / tat kayamavayavI, sthUlo dRzyata! krameNa digrAmavayavAnAM pratyakSIkaraNa pratyakSa: sthUlo'vayavIti cet anyayA tu kA pratyakSa iti nimadhyama / avayava iti cet / avayavI (?) api paramathivartinI na yugapadRzyante iti kayaM sopi pratyakSaH syAt / taba nAvayavI nAvayavAH pratyakSA iti na kiJciddayatatiAtat miramAvRtA--- nAvRtaspa: sthUlo'rya iti / --------- tathA rAgArAgAbhyAM virodhaH sambhAvanIya: tapAhi ekasmin rakta sthUloDoM raktArakta rUpe here ta stanat but it is not ets to this it may be construed satisfactory. 2 Runon Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ acayavi nirAkaram / 10. ........ -=-=- yugapata pratipadyamAno viruddharupayayogamAtmanaH-- [88] prkaashyti| nanvavayava eva rakto'vayavI tvekarUpa eveti / yadyevaM rAga vyasaMyogo hi raktatcama --- ......... avayavasya ca rAgadavyeNa saMyoga'vayavino'pi tena --- bhAvyam / avazyaM hi kAraNasaMyoginA kAryamapi saMdhujyata iti smyaat| yastu Aha-rakta evAvaya vIra asti hai kuMkumArata parAvayave kuMkubhArataH para ti pratyayaH / tato rAgadravyasaMyukta e vAyavIti tasyApi varNAntarAnabhAsaH syAtyayavinA rAgadvyaM hi pratyAsIdat nitarUpa vastustirodhate. svena ca -- rUpeNa vyaM sambajAti / yathA raktovayavastirohitasaha jarupo rAgadvyasamavAyinA rupeNa sambandhI pratibhAti ti avayavinyapi rAgadvyasaMyogini varNAntarAnavamA sapasaMgo durvaar| takSa rakta evAvayavIti zakyaM ... vktm| ---------.------------------- anyasta saMyogasyA'dhyApyavRddhimattyA samA dhtte| sa mAha-vAlya vAgvyApyavRttiH saMyogaH / Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vI tenakAryoM raktaccAraktazceti so'nyevaM paryanuyojyaH / kathamavyApyavRttiH / yadi hi svAznaye sama - vito, rupAdita vyApyavRttirevAyabhaH / asama --- vitazca avRttireva ApyavyeSviva maghA [bhyAma!ekatra saMyogasya bhAvAbhAvAvyApino vRttiriti citA syAdetata- yathA viruddhAvapi rUpa-rasA vekamAlayane tayA saMyogasyA'pyekatra bhAvAbhAvoM yugapat syAtAma)-- ---- aho moha vijRmbhitam / abhAvo hi bhAvanivattirUpo nAsya bhAvanivRttiM hitvA rUpAntaramItate / "yazca yannivRttirUpaH sa kathaM tasminaM satyeva bhavati) bhAve vA tannivRttirupatAM jahyAtA tathA hi analaM pazyannapi salilAdhI tatra pravateta 1 jalaviviktasyAnalasya darzanAMta jalAbhAvasiddherapravRtte riti ceta / bhavatu anupalabhAnjalabhiAvasihiH tathApi jala sattA sambhAvayana jalAdhI prvtet| nanu tatra - yadi jalaM syaaplbhytaakimtH| atoDanuyala bhAda Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aba ya bi nirAkaraNa =======bhAvojalasthati +yapimanyupagatavajalAbhAvasihika tathApi tayarthinaH tadavazaMkayA pravRttiH syAt yugapa.dikA saMyogasya bhAvAbhAvI dRzyate / tenaivaM kalpayAmaH na svecchyaa| nanu kimabhAvo bhAvapratiSedhAtmakaH pratIyate anyathA vaa| tatra bhAvanivRttirUpe'bhAve ----siddha kara bhAvopalabdhirna bhAntA syAt / bhAvApratije dhAtmakaca nAbhAvA nAmamAtraM tu syAt na canAmamAnArthasya tathA bhAvaH / ruparasamostu na paraspAnivRttI raMpamiti ka tabAharaNamiha zobheta na ca rUparasa1i0) yorakatra samavAyo'smAbhiranumanyate zabdo'pyevameva bhavyApyavRttirasiddhaH, sa kathaM prakRtasaMzayanivRttaye kalyateti alaM bjhaapityaa| . / athavA sthUlo'rthaH tadataddezaH pratIyate taddezayo. zca parasparAmAvayibhicAranimitto'sti virodha: (atA viruddhadharma saMsargaH sthUlasya / syAdetat kathaM tarataddezayoH parasparabhAvAvyabhicAraH sa ucyate- ihacAvakasmina devo paricchidyamAne jAdUSyapracyuti - Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rasya vyavacchidhatettacyavacchede ttpricchedaabhaavprsktH| pradhyutivacca pracyutimayapi dezAntara vyavacchiyate / yadi hi paricchidyamAno dezAntarasvamAvo bhaveta tayA tapa eva upalabdho bhavet / dezAntararUpaM tu virahayya scena rUpeNa prakAzamAno dezo dezAntarAsaMpRSTha ityavasIyate / yathA ca devAsya dizAttarAsaMsargaH tapA tenAdhArabhUtena dezena yat tadapi 'dezAntarasavyApta rUpaM nayabhAvavati devAntare vrtet| yp| bhvti| ekena yeona vyApto gharo na dezAntare vrtte| - hinana dezAntare'nupalabhbhAdavRttiriti cet / vipakRSTa dezAntare kayamasyAbhAvaH pratipattavyaH / tasmAdidamakAma kenApi vAdhyama - yaduta ekadezavyApta rupaM na dezAntara vartata iti / tasya tena vyApana 17 saMgAyA tadabhAvavati dezAntare vartamAnA'pi ---- tina dezena vyApyeta / na ca vyAptirasya vAkyAvasAtamA bhAgAntAsambhavAta / etena sannirastaM yadAha kazcita- yayaiko bhAvaH tastaddeza sagAMdavahina dezanamA ... mAru---- Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ janayana na-virudhyata iti tadapi na prkRtaanusym| tapAhi- bhAvAbhAvAveva paraspara parihAreNa viruddhA na baratanI / vastunost parasparAmAvAvyabhicAraNa --- 1 -virodhaH / tena yava vastu vastvantara pacyutimA tadeva tena viruddham na caikakAnirvartanazaktiH -----kAyAntara nyabhAvAvyabhicAriNI / anupalabhbho hi vastunA vastvantarAmAvAvyabhicAraM sAdhayati ekakA nivartana zaktimati ca rupe gRhyamANe kAyAntara nirvalinazaktirapi paricchi yata iti kaya tadabhAvaHAeka-- dezasambaddhaM tu rUpaM dezAntararAMsagirUpaparihAreNa upalabhyabhAnaM tadAbhAvAvyabhicAra tena viruddham / yathA atyantasadRzIrvastno yugapapalabhyamAnayo: satyapi cAkArabheda dUrAdanupalayamANabheTyo dezabhedamAna nimittakaM pratyAsitaM virodhamAnitya bhedo'vasthApyate / yastvAha- yadhaika carvijJAna bhinneSu cakSurAdiSu vartate tadadhInotyApatayA - [12] tathAnyo'pi bhinnAnivRttina bhetsyata, iti / amanapanArialsuINUE Novewaristmasway anakbcampermitHAN ----------------- Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1.5 so'pi dezabhedanimitta virodhe'vasthApyamAnevastunaH kAraNabhedanimittaM virodhamAsaJjaya jana naipuNyamAnmanA nivedyti| na hi vijJAnasya dezo'sti kazcita amUrta tvAt / syApta yathA dezabhedanimitto nirodha tathA kArabhayenimitto'pi syAnA ko hi vastto vizeSa: kAraNabheyA deshbhysyti| -------- uktamiha - parasparA bhAvAvyabhicAranimittA- vastUnAmasti virodhaH / sa dezabhede'pi santi / (315-dhIyate na kAraNabhede / dezabhedevanI hi rupe anyonyaparihAreNa upalabhyamAne parasapAbhAvAvyabhicAriNI bhavataH, na kaarnnbhedvtii| tadevaM kampa- rAgAvaraNabhAvAbhAvakRte dezabhedanibandhane ca catuthai virudharmasaMsa'vayavirahamAtra niyandhano bhedavyavahAro vastUnA riraH, mahatorayogAtAnimittAntarasya vA'.. drshnaat| tato viruddhadharmasaMsage'pi bhavanna-- GAVaramye'vadhApita paMdhamatvaM sidaM hetoH| adhunAdhyApti(revAsya-svasAdhyena samarthanIyA | iha virudharmasaMsarga . -- Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sa ya bi ni / ra OPY.. ----yadhryavahAro vyApakaM nimittavattvaM jagAto tato dhyApakAnapalalyA tasmA_vyAvRttI viruddhadharmaviraheNa vyApyate / sadvirurazca viruddhdhrmsNsrg:| -- teneyaM vyApakavirukhopalabdhibhUmikAA evaM1937 prasAdhite'syAstrarupya'siddha viruddhAra kAntikA yoSA nAvakA labhanta iti / evaM mayA bahubhu durmatinirmitaSu pratyuddhateSu khalu dUSaNakaNTa keSu / --AcArya nItipaya eva vizodhito'ya matsAryamatsaramanena janaH pryaatu|| samAptaM ceyamavayavinirAkaraNa miti| Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nama: hI anaariapaashvnaathaay|| paNDitAzokaviracitA nyavA-1. 1.1 mama+sAmAnyapaNadikpasA sttiA vyAparka nityamekaM ca sAmAnya yai: prakalpitam / mohazAnyicchide teSAM tabhAvaH prasAdhyate / die kayamiyamavagamyate / parasparavilakSaNAkSaNeSu pratyaasamIyamANeSu abhinnadhI dhvaniprasavani bandhanamarnu yAyirUpaM sAmAnya na mAnyaM manISiNAmiti sAdhakapramANavirahAta bAdhakapramANasambhavAceti bmH| taMvAhi yadidaM sAmAnyasAdhanamanumAnamabhidhIyate para: - yagatAkAraM jJAnaM tadanugatavasta nibandhanaM yathA bahUSu puSpeSu sak sRNiti jJAnam / asti ca parasparasamparkavikala kalAsu kAryAdi-- vyakti bhanugatAkAraM vijJAnam / tadane kAntikatAdokAnta zarIratvAt na tadAnasAdhanAyAlimA yato bhavati baTulu pAcakeSu pAcakaHpAcaka iti ekAkAraparAmarzapratyayAnaca telu Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 anugatame vastu samasti tadAve hi jANava------ tathAvidha pratyayotpAyaesaMgo durnivAraH / kriyApakA---[45] rApekSANAM svalatANAnAM sAmAnyavyajakatvA - *dayamadoSa iti cet |netaasti / nityAnAmanA yAtizayatayA anupakAriNa sahakAriNi apekSA'yogAta / sAtizayatve vA pratikSaNavikArAruzarIratvAta kiyA kuta iti yojo dadhyArihAramA kriyAnibandhanatvAta pAcakeSu anugatAkAra pratyayasya nAnakAntikatAdoSa ityapi vArtam / pratibheda niyamAnAnAM karmaNA tnnibndhntvaayogaat| bhinnAnAmapi abhinnA-. kAra jJAnanibandhanatve vyaktInAmapi tathAbhAvo na raajdnnddnivaaritH| tatazca sAmAnyameva nopeyaM syAt iti mUlaharaM paramAAyatA devAnAMpriyaNa suSTha anukUlamAcaritam) aneneva nyAyena kriyAkArakasambandhamabhinnajJAnanibandhana mupakalyayana prtikssipt:| Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sA) mAnya kSadi pAritA 101. ma - pAkakriyAnibanyanA-pAcakevamugatAkAra pratyaya tato nAnakAntikatAdoSa ityapi na mantavyam / na / hi antirasambandhinI jAtirthAntaramRtyayotpattinahataH, atiprsNgaat| syAptata samavetasamavAya--- sambandhabalAt pAkakriyA sAmAnya pAcaLeSu abhinAkAraM parAmarza pratyayamupajanayati nato na yokdivsH| tadidamapAsArama) yat upayantirA pava--- ji(ni)tayA karmaNAmeva asambhavAta, vinaSTe karmaNi tata sAmAnyaM na karmaNi tadabhAvA deva [1] nApi, kartarIti sambaddha sambandho 'pyasya nAstIti nAbhinna pratyayaheta) tasmAta sthitametat tadanekA------------ntikatAdoSaduSTatvAdanedamanumAna sAmAnyasattAsAdha jAya pryaaptmiti| ---------------- itazcApi na sAmAnya sattAsAdhanamidimanumAnam / yathaiva hi parasparAsaMkIsvibhAvA api zAbaleyAdayo bhAvA: kayAcideva tadekakAryapratinithamalakSaNayA svahetubalAyatayA prakRtyA tadekamabhimatamanugata Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 ------- =======rupamupakurvate tadaparasAmAnmAntaraNa, anyathA - vasthAprasaMgAta / tadA tamekaM parAmarza pratyayamupajanayantaM , krimantarAlagaDunA vyatirekavatA sAmAnyena upagatena / ---------- bocyate - pratiniyata zaktayaH sarvabhAvAH |et cisAmAnyApalApibhirapi niytmbhyupgmniiym| anyathA kutaH zAlibIjaM zAlyaGka rameva janayati - na ko vAMkuramiti paraparyanuyoge bhAvaprakRti muktavA kimaparamiha vacanIyamasti / etana uttaramasmAkamapi na vanokAkulakavalitam / tathAhi vayamapyecaM zaktA eva vkum| sAmAtyameva udhaka zaktiyaktInAM bhedAcizeSe'pi na tadekaM vijJAnamupajanayitu miti / anuttara bata dopasarUramana bhavAna dRSTidoSeNa pravizyamAno ipi nAtmAna mAtamanA saMvedayate / tathAhi- zAli-------[47] bIjatadakuzyoradhyamInapalambhanibandhane kAryakAra bhAve'vagate zAlibIjaM zAlyaGkara janayituM Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 111 mAnyapana divasAal ==== zaktaM jakoTavAMkuramiti shkymbhidhaatum| jiva sAmAnyatahato rupakAyopikA rakabhAvaH kutazcana ....yA pramANAnizcitaH / tatkayamidamuttaramabhidhIyamAnamAra - dhIta sAdhimAnamityalamalIkanirbandhanena / na sAdhakapramANavirahamAne prekSAvatAma sadAvahAramA tatastadamAvasAMdhakamanumAnamabhidhIyamAnamasmAbhirA-- kalyanAma - yada yadupalabdhilamaNaprApta salopala bhyate tasadasaditi prekSAvadviyavahartavyam yathA amburA-1 .. mburuham, nopalabhyata ca upalabdhilakSaNaM prAptaM cida pIti svabhAvAnu palabdhiH / na cAtrAsiddhi doSodbhAvanayApratyAkhyAtavyama; tathAhi atrAsiddhirbhavantI svarUpatA vizeSaNato vA bhvet| tatra na tAvadAyaM ----- smbhvti| anyopalambharUpasya anupalabhbhasyA'bhyupigamAtatikhya ca svasamvedana pratyakSasAsAtkRtasva---- rUpatvAta kunaH svruupaasiddhdossaavkaaraaH| -------- bhayocyate - svasaMvedanameva na smbhvti| svAtmani kriyAvirodhAta / na hi tayaiva asidhArayA saiba asidhArA cchidyate tadevAMgulyagraM tenevAMgulyagreNa spRzyata iti| - Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 4 ato'siha ekArya hetuH tabiyaM svasaMvedanazabdA--- (A)[14] parijJAnavijRmbhitam eva prakarayati vaavHcH)| tathAhi kalaza- kaladhauta kuvalayAdibhyo vyAvRttaM vijnyaanmupjaayte| tena bodharUpatayA utpattirevAsya svasaMvittirucyate, prakAzavata) na karmakatakriyA bhAvA / ekasyAnArUpasya rupyAna ppttitH| yeva hi prakAzakAntaranirapekSaH prakAzaH prakAza mAnaH AtmanaH prakAzaka ucyate tathA jJAnamapi jAnAntaranirapekSama, prakAzamAnamAtmanaH prakAzAka] mucyate / tato'yaM paramArtha:- na tAna jJAnAntarasaMvegamapapadyate / nA'pyasavaditamudhyate / yathAprakAre ca svasamvedAbyAdhe vivakSite na kiJcit bacanIyakamasti kuto ythoktdossaavsrH|maapi vize. prnnaasiddhyaa'siddhisdbhaavniiyaa| upalabdhilakSaNa) - prAptatayA sAmAnyasya svayameva parerumAgamAt / tavAnabhyupagame vA na sAmAnyabalena vA koleyAdina anugatAkA dhI-vanI syAtAmA nahi pato ----------------- vAha. Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 0 . 10 mAnyapaNApasAritA/ 943 =catrajJAnAbhidhAna pakti tadapilIma tasya pratIti bhavati daNDivat / / yat punaridamudyotitamudyotakaraNa - kiM sAmAnya pratipadyase ndhaa| yadi patipadyase, kayamapallI --- madhana pratipayale tayA tasya asisattvAdAlayA sido hit: / tadidaM tasya dharmisvarUpitA nabhijJatAvibhiRa tamAbhAti / yato na, vayaM bahIrUpatayA sAmAnya dharmitayA aDIkurmahe / antamamA antarmAnAbhinivezina: bhAvobhAvobhayAnubhavAhitavAsanAparipAkaprabhavasya adhyaratabahirvastunA jAnAkArasya dharmitayA - upyogaat| sa ca svasaMvedana pratyakSasiddhatayA na zakya: prtiksstm| tapatra dharmiNi vyavasthitAH sma sadasatve cinsyanti / kimayaM sAmAnyazabyavikalpapratibhAsArtho dharmA paraparikalpitabahiHsAmAnya nibandhano gheti / tasya bAhAnupAyAnatve saadhytyaa'nuplbhiihetuH| na punastasyaivAbhAvaH sAdhyate |tadviSayazabdapra--- yogaprasaMgAta / evaMvidhaM ca dharmiNi vivakSite kuta phra (sAdhya tathA )? ------ Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 916 tasya / ===== mAtrAyAsiddhindolana catUcyate pratyAyamasammasiddha svabhAvatayA sAmAnyasya asiddha [vArya heriti / tadayukta svarUpeNApratibhAsanAt / iyameva hi pratyakSa sya pratyamatvam yat svarUpasya svabuddhau smrpnnaam| punarmUlyAdAnakayi sAmAnya svarUpaM ca nA yati pratyakSatAM ca svIkartumicchati / tayAhi. na vayaM parasparA sakI zAbaleyAdivyaktibheda pratibhA sana velAyata tahilaramaparamagatama dhyAmahe / kaNThAnalamiva bhUteSAbaleyasAmAnyabarasidaH) tat kathamaTakalpanayA AtmAnamAtmanA vipralabhemahi / [10) itinAsi ho het| nApyanakAntikatA zAviSaya -matipatati, vipakSavRttyadarzanAta asapane sabhbhavAnupalambhAta sAdhAraNAnakAntikatA mA bhUta ) sandi-4vipakSavyAvRttikatA tu prtibndhaadrshnaadnivaaritprsauv| tadevanna samAlocita tarka klshdhiyaambhidhaanm| viparyaye bAdhaka pramANasAmayipasArita sadbhAvatvAta tadAzaMkAyAA tathA ghasattve sAdhye sattvaM vipkssH| Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 115 sAmAnya dUdha dima sA ritA) -- - tatra patyakRtvA citavyamhAnyonya yAtrikana lApatiptasAmadhye tat nayA bhavatyevA tayayA'vika..labala sakalakAraNakalApo'GkAraH / sati ca cakSurAdi sAkalye dRzye vastuni avikalA pratibaddha zaktikAraNaM pratya jJAnamiti svabhAvahetuH / tato viruddhopalambhAda vipakSAy vyAvartamAno heta asayavahArayogyatvena vyApyata iti vyAyava vyAptisiddhenAunaikAntikA abhimatasAdhya pratibandhasiddhestu virudvatA dUratarasamutsArita rabhasaprasatraiva / ato'siddhatAdidUSaNakalAlatikotAhetoH prastuta vastusiddhau siddhamasattvaM sAmAnyasyetyalamatibaddhavistaravisAriNyA ---- kayayeti virmyte| ----------- na ca vastusaMsthAnabat sAmAnya vyktelekssnnaam| - --1017na cA'nuvRttavyAvRttavarNA dhAtmake jAti-vyaktI,varNAdi niyatapratibhAsapratItiprasaGgAt / vyakterevAsI pratibhAsa iti ceta ko'para stahi sAmAnyasyA'nugatA-- kAra iti cet| 1 [ka] Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ =-=-nanu varNasaMsthAne virahRyya kimagharamanugAmi micyate ----------jAtivyanyoH samavAyabalAda vibhAvita vibhAgayo: zrIrodakayoriva parasparamizraNena pratipatteriti cet / na tahi sAmAnyavizeSayorekatarasyApi rUpaM gRhiitm| svarupAgrahaNe'nayorapyagRhaNamiti nirAlambanaiva sAtAdRzI pratipattiriti paramArtha AveditastAvanirAlambanayA ca pratItyA vyavasthApyamAnaM .. sAmAnyaM suvyavasthApitam / tasmAt vizeSyAsisyAvinAyamasiddho hetuHA sapane vartamAno viruddha ityapi na mntvyH| ane kAntikatA'pyasya na / smbhaavnaamhti| asahAvahArAnapejatvena hi dRzyA nupalabhmA vyaaptH| yadi hi santapi tanna na pravarta------ yat / iha sApekSaH syAt / tato vipakSAda vyApa kavirudAvaruddhAta vyAvartamAno'sahAvahAre vidhAbhyatIti / atastena asahAvahAreNa anupala-mbho vyApyata iti kuto'nekaantH| tatazca sa evAdhaH smaayaatH| -- Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 197 sA mA nya dUba nara 4 prasAri tA| =-=--- etAsu paJcasvavabhAsinISu pratyakSabodhe sphuttmddlissu| --- (102] sAdhAraNaM sphamace SaSThamihesate yaH guDaM zirasyAtmana IkSate sH|| sarvasya ca pUktisyAyaM paramArthaH - pratyakSa pratibhAsi varmana paJcasvaDulISu sthitaM --- -- sAmAnya pratibhAsate nacavikalpasyA kArabuhA tayA) tA evA'sphuTamUrtayo'tra hi vibhAsante na jAtistata:---- sAdRzyabhramakAraNau punribhaavkoplbdhidhvnii| ti sAmAnyasiddhi dUSaNadimya saaritaa| kRtiriyaM paNDitAzokasya / / 0 / --- . Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nyA . 118 jama: / antarikSapAzcanAthAya / .. ratnAkarazAntipraNItama -anta rdhyA pti sa mardhanam / - OM namo buddhAya iha sattvamartha kriyAkAritvamA, taditarasattvalaNAyogAt / tacca kramayogapadyAbhyAM vyApta parasparavyavacheyalakSaNavAdanayoH prakArAntareNa karaNAsambhavAt / kramayogapo cA'kSaNikace na staH, pUrvAparakAlayorabicalita svabhAvasya kartRtvAkartRtce virukhdhrmyaayogaa|----.-.... / tatra na tAvat kamaH, kramANAmekakaM prati pUrvA parakAlayoH kartRtvAkartRtvApatteH / evaM sarvakramAmA. bAta kevalaM sakalakAryayogapadyamavaziSyate (tantra ca sphurataraH pUrvA parakAlayo; kartRtvAkartRtva prasaGaH / viruddhe ca kartRtvAkartRtve ekadhamini smbhvtH| ekasvabhAvazca tAvatkAlamakSaNika iti siddha etsminkmyogpdyyoryogH| tadevamaNike vyApakAnupa Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vinAta 119 -navyA niSiddhaM sattvaM kSaNika evAcitiSThateiti kSaNikatvena vyAptam / tat tena vyAptaM yata yatra dharmiNi sidhyati tatra kSaNikatvaM prasAdhayati / [04 idamevedAnI, keya keya) vyAptirgahItavyA dRSTAntadha miNi sAdhyadharmiNi vA / keciyAhU:- dRSTAntadharmiNyeva dhUmavat / anyathA sAdhanavaiphalyaM syAt / umeyadharmasiddhidAranAntarIyakatvAta vyAptisiddheH na hi mahAnasasiddhAyAmagnidhUmayoAptau punarani siddhaye dhUmaliGamanviSyata iti / tathAhidRSrAnte gRhyate vyAptidharmayostatra dRssttyoH| hetumAtrasya dRSTasya vyAptiH pajhe tu sabhyate / "sAca sarvopasaMhArAta sAmAnyamabalambate / tasya dhamiNi vRttistu pratIyetAnamAna taH / / pratyadRSTayodhirvatidhmayo kAryakAraNabhAvasiddhau tayorvyAptisiddhiriti pratyakSasiddha balau yuktamanumAnavaiphalyam navaM vyAptisiddheH prAka pramANAntara--- siddhaM dharmiNi aNikatvamA sAdhanadharmameva kevaH -- x viSama upanyAsa): 2.yA 9 5 52 ) / Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anta sapti samarthanama lamanpazyantI viparyaye bAghakapramANabalAta tasya----- kSaNikatvena vyAptiM prtiimH| teta tataH sAdhanavaiphalyA vaiphalyameva aNikatvavyAptasya satvasya tayAtvena dharmiNi pratIto aNikatvasyApi pratIteriti cet| n| sarvopasaMhAravatI hi vyAptiH sAdhyasiddhe raGamA tidiyamanapekSitadharmi kizodha sAdhana dhrmmaatrmvlmbte| [105) tdythaa| yatra dhUmastatrAgniriti / na punaryatra mahAnase dhUmastatrAgniriti / evamihApi yat sat tat kSaNikamiti vyAptipratIto sAdhanadharmasyApi dhamiNi sattvaM nAntarbhavati / kiM punaH sAdhyadharmasya / tasmAta sattva-- sAmAnyasya sAdhanadharmasya pakSadharmatvaM vyAptiJcakazaH pratipAdya tadarbhayasAmarthyAt sAdhyadharmasya dharmiNi vRttiH pratIyata iti kuto'numAnavaiphalyam / yovaM. vyAptipratItAvasati dharmiNi parAmarza sAdhyadharmiNi vyAptigRhaNamiti kutaH tatra dRSTasya satyasya vyAptipratIte: / yathA mahAnasadRSTA nidhUmayoAptigrahe dRSTAntadharmiNi vyAptigrahaNamucyate / na hi vyAptigrahaNe ma 25 nosa ra ya ya ra mare ra ora pr| Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 (4 ) __* gRhIta pakSadharmatve sampaca smRte'numaa| . bhagahiriyate tadantAvINya - bhArAnusAra reza22 rAko pratI yete mahAnasapasamajho'stItyuktamatanu vyAptiparadharmatvayorekazaH patipatI pratItAnapi yasyaiva pakSadharmatvamavagataM tasyaiva sAdhyena vyAptiravaptiteti sAmati sAdhyasattAka dhanamaveyarya sAdhanasya) -- ra nana na paadharmatvagatiH sAdhyagatiH sAdhyadhAmIdAgadAra saMspati (nApi vyAptipratItireva saadhysiddhiH| --- sAmAjyAlamvatayA dharmivizeSeNa dharmayoranavacchedA--- la, anyathA vizeSayovyAptiprasaMgAta / tasyaM vyaratavi bayaH sAmAditi henishH| bhaya heto strairudhyapari chedasAmaryAta sAdhyapratItirutpadyata ityucyte|n 1067 tahIdAnI vyoM hetuH| svarUpanizcayene sAdhyani-----zvayoyajanetAt / na hi cidiyattAdhikaM kiMgasya kartavyabhasti iti| ------------- api ca gRhIte paradharmatve sambandha casmate anumAnaM bhavadririSyate tadantAptAbAdhyatAm / na hi bahiAtivAdinAmapi vismRtAyAM vyAptI jammAna pravRtti rasti / tatra yasyaiva pakSadharmatvama--- *2-sAraNa bayaH so (sattA kathana sattAmayane apanA sAmAna, kamara) | yupAsa gumAgAsayamita apaya se 2 / Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 vagataM tasyaiva sAdhyadharmeNa vyAptismatto-kiMna sarvA numAnaveyayam ! sAdhyadharmiNo'parAmaNi vyApte smaraNAditi cet, sAdhyadharmAiNa dRSTasyaiva vyAptisamaraNe kathaM sAdhyadharmiNo'parAmarza / sAmAnyAlamyanatvAra vyApte sAdhyadharmiNo'navara chedAditi cet / nanu tatra dRSTasya kayaM tenAnavacchedaH tenAvacchinnasya vA asAdhAraNatvAt kathaM vyAptiH ? ayogavyabacchedena vizeSaNAnnAsAdhAraNateti cet tathApi kiM na sAdhyadharmA praamRshyte| yA yA parvate dhUmastatra tatrAniryadhA mahAnase iti sAmAnyAlambanAyA vyAptI dharmivizeSa parAmarzasyAnatvAditi cet ,yukta matata, sAdhyadharmiNA prayogavyavacchedaH sAdhanadharmasya rupAntarameva pakSadharmatvAkhyam / na tvayaM vyaaprm| tamantareNApi vyApta sAmAnyAlambanAyA: pripirismaaptH| kayamanyathA dRSTAntadharmiNi vyAptigraha vArtApi tayAnI pakSadharmatyAyogAta paradharma--- tvAgrahaNAta; pasadharmatva grahaNe vA tadaiva sAdhyamapi - pha ki lakAra tahAnI 1) Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yasa pya 21 22 - zera siyAsata 113 * raMgaThana ho / ' uc: AMIGHT sAmaryAdasiddha simiti saanumaanyryprsNgH| pazcAtkAlabhAvilitAnamapi ca bhati- - regha syAta. na pramANam / tasmAda vyApteranA tvAta pakSadharmatvaM vyAptigrahaNe pisapinAntarbhavatIti pRthagRhIta smRtayo: paadharmatvavyApyoH - sAmadinamepagati rutpadyate iti / evamaveyarya sAdhanAnAmeSitavyamiti mAna phalatvAt / taddana pAbhUtayo: paadharmatvavyAptyoH sAmathyA damAno tpattirattAtAvapi kiM nessyte| tadiSTe jA kaMcaM sAdhanavayaryam / tesapyagatisAmA danameya mAtiriti hi tapAdAnAktireva sAmarthya mdhyte| nanu trairupyapRtAterantarbhAva iti sarva smaan| tAna sarva samAnam , antavyAtau hi vyApti prati kiyA gatyeva pakSadharmatvamavagatama, anavagate paridhamatve / dhyAptarapyanavagataH / tato vyApti pUrva ke sAdhanabAye (vAkye) yA padharmavacanamanakA antAto nai bahirvyApto bahireva vyAptigrahaNAt / agAI . 23 15 mA yasa dAumAvi / / 1 222 ra 23:23 16123 re : mahotaramAyA // 3 araba 3429 di6 tadutpAdana zahirava 1). manumAna phala yAta 18 collect.. Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anta yA pti samaya na ma / hridt yena tena krameNAtra prayukta sAdhane tatti ----- [1083 avedhya paadharmatvaM pazcAt vyAptiH pratIyate / / patyA iva dRSTAnte tatra setyanyayA kAma dau dRSTA vidma iti cera vyApte: pAka yahaka kayam / / vyAptadharmatve hi svavAkyAbhyAM yena tenaM prayuktInyA sUyete, na ta sAkSAta pratIyate vaacHsvymprmaanntvaat| yadAha------------------------ zatasya sUcakaM hetu vaico'zAktamapi svayam / ini| " 28 sUcitayostu tayoH sattve hetau prathamatarapasadharmatva viSayameva pramANamabhimukhI bhavatu / tena pramANena dharmigi siddhasya pazcAddha vyAptiH pramANAntaraNa gRhyate, iti kasya vaiyarya priti / pratyajhe'pi dRdhAntadharmiNi vyAptihInetyetadeva na syAta, dRSTAntadha- . rmiNi azaSTasyaiva hetoyAptigrahaNAta yadyevaM sAdhya dhame'pi vyAptigRhaNAdhikaraNe dharmiNi gRhItavya evaM yathA vadvidhUmayo riti cet |n| tatra dRSTastha to vipase bAdhaka vRttimAtrAdeva vyAptisijati-- * dezasyaNe arel piratI yA nidhI)- 222 41529 rahe The AyadA 22 12 12 229 zerikA Tian = prathama hetu graha pavAda vyAritikamA SH anyathA satcasya Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rA (saar| 2 sAdhana-vAsyena tujavala ra 312 di.28 svasvapramANapari sUcayitavye Rare meaning ?" 2 21. arriaDJ sana 2 saMnyevaM na raklu cyAtigRhaNati pAka aNikasyakRciyapi sihirasti, tasyAna meyatvAra / siddhA yAM ca vyAptAvanamAnA prvRtteH| sAdhanAntarasya ca hatiya tadarthamananu saraNAt / anusaraNe'pyanavasthA syAta avasthAne tAvata prayAsasya vaidyaryAta viparyaye - vyAptibalAdeva vyAptisiheravidyAtA vaddhi dhUmayosta nAdRSTayoH kAryakAraNabhAvasiddha : tatsidyo na vipo bAdhaka vRttiriti yadarzana vyapekSA vahidhUmayodhyAtisiddhiH | satyANika - yosna naivam / yathokanyAyena vyaaptisiddheH| tasmAta saccamAnnasya tana dharmiNi siddha stha bAdhakavAda vyAptiH setsyato tye pritvym| tadantAptAvapi / te ime vyAptipakSadharmatve svasvapramANavyavaccheghasAdhanavAkye nat kevalaM sUcayitavye na cAnyatavAkyena zakyamamayaM sUcayinumiti kuto'nyataravAkyavedhayama ekasyaiva hi dharmasya kamAt rupya nizcaya * garera yavo mara garama = bAdhakAlA dev| 4 '- siddhiH ... Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anta aa pti samathanam / =======visattAvanumAnayAta staMkiMcAnumArivalA iti| api ca sahazloka:bAdhakAsa sAdhyasidhizca vyoM hetvantaragRhA bAdhakA tasidicera vyatho dhrmaantrgrhH| / yadi hi dharmiNi vyAptiH sidhyatyeva sAdhyasiddhi mantarbhAvayavi, nanu lAbha evaiSaH,vyAtiprasAdhakA deva pramANAta sAdhyasiH sattvahatvapAnayaNaprayA-- 1107 sasya (narasanAt / na hi vyasanamevetara liMgAntarA nusaraNaM naam| artha na vyAptisAdhakAta sAdhyasiddhiHna tarhi antavyAptI hetaveyaryamiti kimakANDakAtaratayA bahataramAyAsamAvizasi / dvayaM hi bhavataH sAdhyaM dRSTAntadhamizi vRntiH sAdhyadhamiNi ca yathArAma vyAptiparadharmatvayoH siddharthama |nin / yayA pratiniyate dharmiNi vivAdaH tadahi te ca dhamiNi vyAptigRharNa tadAnI bhave vedhaya'm / yayA tu vastumAtre vivAdaH tayA sarvavastue hetovRttistvayApi sAdhyA mayApi ceti katamasmin ke sa gabara yAnu : dharmAntaragaha: to mI. - tAra : t............ Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 127 -dharmiNi tovRttisAdhanaM mama vyaryam bhaviSyatiH5. yadi gari kayAbhidAnI bahiAptirvivAyAdhikaraNa bhUta eva garayAdi vAdAdhikaraNa- anyatamasmina vyAptipasAdhanAta tAvatmAnala bhUta ev|" saNatvAJca sAdhyadharmiNA bAdhaka emANaM rtamAnamantargatamapi dharmiNa bahiSkarottoti cehaM., etadeva kathaM bhavat prAdhikene pravatamAnenevatasmina sAdhyasAdhanAta sAdhyasaMgrAyopagame sAdhyadharmiNi lasaNopagamAditi cet ayukta mata, bAdhakamAtrAt na sAdhyasiddhirityasminaH po dharnAntaraparigrahavaiyAbhidhAnAta bAdhakAta. sAdhyasiddhirityasmiMstu pI sAdhanavai caryamA pAdi lam / tasmAda bAdhakamAtreNa sAdhyAsiddhau na kucita 13 [111] sandeha nivRttiH| sandehAnivRttau na bahiSkaraNam, abahiSkRtazca sAdhyadhamyeveti tanna vyAptiranta - Aptiva neyAnI bhiyaaptervaattpi| tadiyaM -~-bahivyApti ramasmina pase kArya bhavati yadi prati-.. niyate dharmiNi vivAdaH / tadahi teca dhamini -F agara isAre ra gata ra sAdhya svarUpo---- pAra jA pA jarI jorI1-moTI hoya tatt. zara vara-5 ke : mAsido vacidapi sandahonivRti 2 Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anta yA (pta samarthanam / 2 - vyAptigrahaNAzi bhvti| tatra ca dUradarA dharmyauttaraparigRha veyryyossH| bAdhakamAtreNa tu sAdhyasiau hatyatvAttarameva vyarthama / api casiJcahato vizeSeNa ja bhivyaaptismbhvH| -------------- / asiTe dharmiNaH sattve vivaadaanvtaartH|| tatrAsidhasya ca vyAtigRhaNe sAdhyadharmiNi / vyAptigRhaH kaya na syA dRSyante'pi navA bhvet|| yatra hi dharmAiNa dRSrasya dhyAptiH pratIyate tatra tasya vyAptigrahaNamAraNyAyate / dRSTaM ca sAdhyadharmiNi sattvaMmanyayA vimatyayogAditi kai nAtavyAptiI ra tathApi sAdhanaveyaryaniSadhAya bahireva rAnImaH iti cet, tara mimiyAnIM tvadicchA nurodhAt dharmiNi hetAda nimadarzanamast / darzanavizeSa vA bahireva dhyAtigRhaNavyavasthAstu? ubhayana dRSTasyadhyAptigrahaNe'pyasti bahivyAptimAga iti cet, nam kimaya miyAna bhAgo yatlena sNshyte|---- 1 3yAyaya tra sidasya / -sAzacha. satyAnA ni TigmAtyAptiH 2. 1418875 read 3. atizaya 7) bahirvyAptiH1 -- Huk ARA rasa me 48 - nividrodhAbhAve'pikA Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 129 - mA bhUt hetvaiyadhyamiti ceda, januyadi adhika vRttimAtreNa vyAptigrahaNAdhikaraNe dharmiNi sAdhya siddheH sAdhanavaidyaryamantavyAptau tadetat ahi ptiAvapi tulym| tasmAd vyasanamAtraM bahiA ptigrahaNe, vizeSeNa sattve hetau kevalaM jaradhiyAmetra -.niyamena dRSTAnta sApekSaH sAdhana prayoga: paritoSAya nAjAyate / teSAmeva anugrahArthamAcAyo dRSTAnta muSA--- ratte--------- / yat sata tara maNikaM yayA ghaTaH iti / paTumatayastu naivaM dRSTAntamapezante-.... - tasmAd dRSTAntaroktebhyo gharaM dRssraantmbrviit| tathA mAneSyavaiyadintAtAvapIdhyatAm / ..ityanta lokaH / / . kI miyAnImanumeye sattvameva sapA eva sattvamasapale cAsattvameva nizcitamiti hetosrupyamavagantavyamA ----- (" mato sapAsapI sAdhyadharmayutAyutau / sattvAsattve tanna hetoste grAle yatra tatra vaa||" +ropa lagaNAN'tya' haTAntaraktebhyo 2.2zapeza aura Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13. . anta aa ti sa mnim| sAdhyadharmayukta sarvasAmAnya sapanA aktayuktaJcA'sapakSa iti| tasmina sapasa eva sattvamasapakSe cA'satvameva yayA kramamanvayavyatireko to punaryatra tatra vA dharmiNi gyahItavyau yanna zakyau grahItumA 1i13]"tadiha sattvasya sarvato'maNikAd bAdhaka pramANabalAda vyAvRttau siddhAyAM yata sattat kSaNikamityanvayA sAdhyayani-- - mnnyevgRhyte|ttr dRSTasya hatAAptigrahaNAd dharmA-(dharmya-) uttarAsambhavAta sambhave'pi tadanusatyAta / yadyevamasAdhAraNo nAma kayamanaikAntikA zala asAdhAraNatAM hetado----- - abravIdagrahAda vyApti 8-uktamatajjaudhiyo dha pannAH tadabhimAnazrAvaNatvaM dRSrAntAbha--- raniSTeragRhItAyA tvAta athavA mAnopakalita ke sapA zeTTI gayaM che. pR. 114 htt? 5.12 1 120) 20 21 2121151 ghAyale. ____ Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ======dAdhikA harazabda nyavata sacca 11141 kalyaM -- sAdhyA pratItaH sAdhanave taiva vyAptigrahItavyA tayA syAdanakAntikatvaM Ne yayAlanyAyana sAdhanavAdi sAdhanameveti veri janApekSayA'sAdhAraNamane ----------mapi yadi hi mUDha------- -----NatvamaduSza hetu: drAbdAntaraM syAtA ....... --- Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ATY -pramANa pravarta tIti kayama / Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ --- ------- TIMP Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ PREFACE 112 The six philosophical tracts of the Buddhi. Ists in Sanskrit included in this hublication - are -(17 310EL TIJ, 622 TOTHS, CETRI, Bay.direct method, C3) 310125, Para By indirect methodo all e ben kennel of Chi tauladan, (5) Anayudara, both by ulosar trob; and 6) Antarvyapti-Samas ... than by Ratnarar Santi. A11 the se Works are written in the philosophical language.of the . best hiriod It is a relief to read a book written in this style, after the diffuse and verbose works of early Sanskrit (Buddhist) literature. It is also a relief to read a book of this style, after the enigmatic and algebravical style of the modern Naiyaikas. there will not loose by comparision with the best philosophical works of Bhahmanas they are short works and deal cash with . one topic onla Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ the fisst 3ralaus deals with the imports of the words. The theory it propounds is that a word denotes something positive, and at the same time differentitas it from all others. The two acts, one positive and the other negative, are simultaneous It is not a positive action followed by negation, nor is it a negative act tolowed by assertion en establishing this, the author leefules successively the theories of Hild, (2) FOTA, (3) GT120701, (4) Tetrafa (sext, and. (6 Gafat This gives us some chie to... his dade. Kumaril preceded. Sankara. carya by two generations, and Sankar's date is faced at about 800.. A.D. flufrecht mentions several Trilocanas. None of them appear to go beyond the Mahmaden "[2] Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ L __ compeak. paNDinAvazvarI prasAda dube, diliation of the Benares Sanskrit college, says that Trilocan.com was the teaches of dia mula sa Hor Udayan in commenting on that authors yAghavAtika tAtparyIkA Danya - atijaratInAmiti udyotakarasampadAyo mUSAM yauvanam / tacca kAlaparipA--- kalazAda galitamiva kiM nAmAna trilocanaguroH sakAzAdUpadevArasAyanamAsAdirtamamUSAM punarnavIbhAvAya. a tga sta muual Trilocan is here saiot to. be the guru of Artma. But there is another more excplikt quotation Vardhaman in commenting on the above work of alzala Maays, sampadIyata iti sampradAyo rhsyopdeshH| ... trilocana A.kAkRto vidhAnamaH | Chis is the Trilocan mentioned mentioned here. Many Nyayabhusanas are known: one is a commentary...on the Bhasarvagna's Nyastalsaras and the other Aimansa work mention. led in page 6 of Bhandarkala's report fok Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ the year 1883.84_A_third wohik Kanada Nyayabhusan, has recently been found in the collection of mss. presented By Maharaja. Candra Samisher Jang Bahadur Rana prime minister. and Commandar- in chief of Nepar... to the Bodlian Library, Oxford But none of these are applicable here. A fourth Nyanyabhusan, a vritte on the Nyaya sutrad. is mentioned in .pages 341, 351 and 353 of the Tarkikalaksa and at the commencement of the Dravyakiranavale, both printed at Benares. This seems to be the Nyazjabhu sana meant here Vacashati's date is Saka 898.C see the attendixto Nyayavartir Bibe. Ind.) Dhar mottar, whose commentary on Nyaya-Bindu 'has been published By Dr Peterson in the [3]. Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Bibl. Ind. has been placed by Satishacandra at about 847 A.D. from Tibetan Sources. The author of Apochasiddhi... is very bitter against Dhar mottar, and he takes a good deal of pains in elaborately refuting the theory of Vasashatin Misra. We can, therefore, safely place, the author by the end of the tent ? centuras. It is a significant fact. that he does not quote or refute. Udayana, whose date is saka 905.983 A.D. (See preface to Jadunatha Sarv athauma's edition of Atmatattva-Vivekal This will make Ratna kirti a younger... contemporary of Vacaspati Misra 1. In the two parts of Srouritur, Ratnakirti attempts to establish by direct and indirect method the theory of the momentariness of the world... Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ---- that is, as soon as a thing is produced, it prishes and never and never lasts to the second moment. This is opposed to the theory of the Naiyak has who consider all knowledge to be momentary, but the word momentary with them. includes three momentos - production durataion, and dissolution. In the course of establishing this theory Ratnakirti rebutes : Somladi, -Trilocan . Nyayabhusama, and Varashati. He on sums up the arguments of this opponents and of his sufhiosters. in the following two verses. I see Pege_76...amd.27) ------------ tad gaatteista nityaM nAsti nabA pratItiviSayastenAzrayAsihatAra Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ======== heto. svAnubhavasyacakSatistA kSita samatopicane[A zunyazca hitayena sidhyati na vA sattApi sattA yathA no nityena virodhasisiramatA zajhyA kAdarapi" iti| ana siddhAntasaMkSepaH-- dharmasya kasyacidavastuni mAnasiha bAdhAbidhi vyavahutiH kimivAsti no vaa| kApyasti ceta krayabhiyanti na dUSaNAni nAstyeva ceta svavacana pratiSedhasisiH // iti| Ratnakirti not only wrote the Apohasiddhi and the two treatises of Rebana. bhangasiddhi, but he mentions two more works by himselt, namely (1) Sthirasiddhidusana (Page 68) and (2) citrAdevasiripage 11)............................ The fourth treatise in this Volume is 3fazladatas 202 the Nyayasastea. the theory on the subject is, that the whole, ie raua, has an excolente Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ independant of parts de Haza, and the relation between the part and the whole is an eternal relation which .. they call Samavaya. Pandit Asolza takes this stand against this theory and says that the whole is nothing but a collection of charts and has no separate existence whatsoever. Aand. if it has no indipendent existence the eternal relation is only a myth. He says - UAZ gale a muamuzare utpannAH parasparasahitA. avamAsamAnA devACanidan nanti laadstrozyrtaram I The atoms are produced by avoiding other space and other form, I that is, an atom ocupies its own space and has its own form. But when a combinatian of atoms becomes an object of knowledge Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - they aphrasto_ecup an extension of shace and secuking an extension of shace means. bulk. __ ------------------..... _... 3. Pandil. Asoka quotes Kamadasisyas... and Gharmottar. He comes, therefore, after the middle of the 9th century. The fifth work, Alhqalayala, by the same author, refutes the Naiya yika theory of Samanya or genrality... has a singular, all- prevaiding and eternal category of knaeuleblge. He sums. up his theory in the following words - etAsu paJcasvavabhAsinISu pratyakSabAdhe sATamAlI / sAdhAraNa saSTamapesate yA zuddha zirasyAtmana iMsate sAmA These are fingers which are distinctively perceived. The sixth common is not perceisued the who sees a sixth certainly sees Ha horn on his head. Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Enaththi tvarapatimAsidharmasujaphaJcasvalIsvitaM---- sAmAnya pratibhAsate na ca vijhalpAkAra tthaa| tA eva sukuramUrtayo'tra hi vibhAsante na jaatisttH| sAdRzya bhramamAraNau punribhaavkoplbdhidhvnii|| Generality is not preceived in the five fingers, the attributes of which are perceived by the senses, nor ist pereceived in the form of a phenomenon. What is perceived are the fingers in their distinct shapes. generality is not perceived. The perception and cocektion of one are simply the causes of error begotten by ressemblance. In this work Pandit Asoka quotes. Yolyotakar. ---- The sixth is Halaltiazala By Lechlag zuila. The argument by which Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ In the existence of fire is formed in the mountain, when put in syllogistic form, runs thus - ud alate_, ATZ, s nyang A vahi mAnyA mahAnasama, pativyApyadhUmadhAnamaH Akh AATELI 1 In this case the invariable relation. of the smoke corto fide, that is, cufa... is established from the example given namely the kitchen. From thence it I is transferred to the mountain, which proves the existence of fire in the mountain.. But in this case of proving momentariness of of all things you do not get an example, and also the invariabole relation between the thing which is to be proved and the thing by which it is to be proved can not Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ he established outside this is a diffculty which the author has to face and he faces it by declaring that such a relation need not be proved outside in all cases of inter ...........lence.... -----------........ ... ..... . There is another difficulty. In the case of fire there is the mountain in which the invariable. relation between smoke and fire is to be proved. But in the case of momentariness there is no such thing as the mountain in which that invariable relation between momenMariness and the world is to be proved This difficulty the author faces by-saying that intelligent persons.. can conceive that invariable relation anywhere. Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Smmt`Tlh`m`TlHmsy'lh`nl`HDT`Tl riable relation between the thing to be proved and the thing by which it is to be proved is once conceived, it can . [7] be proved anywhere. No mountain and no kitchen is necessary. This he calls. 3tazi(Aune , that is the establishement of the theory that it is bassible to brove the invariable relation within", that es between the thing to be brored and the thing by which it is to be proved. Lerum Tibetan taras Bai Satis Candra says that Ratnaka- Santi the author of this work which has la tibetan translation, flourished. bat lahad almut the end of the tenth cerceturn The manuscripts from which the works for been edited are decribed liellow Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (1) 3.tuelle a. The manuscript belonging to the Government collection of the Asiatic Society of Bengal. The right hand. fends of the leaves of this manuscript have greatly corroded five or six letters being lost in each line by corrosion -------------- b. A manuscript belongin to myself Bath These manuscripts are written in the Bengali hand of the 12th cebitury, and they are both correct. The edition is based on a (2-3.) FromHgatar The same two manuscripts as bebore. The edition is based on B. 164-5) 31 ano and AHTAC 407lotyantal ----- ------ One manuscript belonging tome Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ correctly in the letheentus Bengali hand (6) 3imcalfamem From a copy made under my supervision :[8] by Pandit Asutosa Jarkatisth of No III . 364 B in the busbar Library. In 1902 it was proposed that the... first three works for which Mss.ca). existed, should be edited by me with the hell of certain Oriental scholars in. Europe Dr. Poussin of Ghent, Mr. Thomas of the India office and Professor Thide. Scherbatski - Karparka of st Petersburg, who would help me from Tibetan and Chinise translations. Photagrafs were prepared at the cost of the Asiatic Saciety Bengal and sent to these distinguished scholars But it was found that no Tibetan ar .. chinise translations existed, and the .. Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ but for the fortunate easidest of a friend of mine presenting precious. manuscripts to me, the work could not have been undertaken... . I have to offer my heartly thanks to Dr. Poussin for his invaluable ladvice and suggestions constantly made in the early part of this fedition. 2009. Juegale & B majoria t forge-ar fros 3 sata Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Gi2A GTanA saMta paryAyo prI nara sTa TeksTa IIHn: juith tua Chaina adhyAyAdha risaraDAya azA yAre roga yA) Me rdeza IN TraNe ExtraktsomPre-Lignaga . 6.8.S. Tire From Buddhist texto on logie. 26 to 32. -- kekara vedanA. riyA - pramatna - 99 pesa sanA.......meM u maH vyAyAma sAsa: cetanA ----meMTasa ropa- amoha mA / : spardhA dekhi : autsukyA hai yora manaskAra' mArveda ra avidhAta aMgAvayasya ' anapakAra rayA chanda ... raya 8.3 bAsita saya adhimukti'---ra meM pratidhAtA yA rAza vIrya....... garumAsa orayA: va samAdhi----............... avipratIsAra ra amala - upekSA. -------- savalI vasa: grAha : yoga prayoga'--.- vayaH agrAha--- daramA dAra ra yAH saMyoga vazaH smRti ---- gi / * prApti' .. dAmana : sthiraH dhIra ye yaaiyssymaaey' yey'aay biny' ___ adhyavalita vAyA bodaraH apratiya Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anuvidhAna utpA saccodazaka amohareza gaurava yAdA avyAyAma ....2 mizera 4- mAnanA. - anautsukyaH ----- 8 bhAdA - bhakti va mArera adhina ra Arthika varSAgA yA nyArena heyaARUN praNidhiH-------...-...gurava yA Adara mAsa ya: mada tyiyaH bApaANAL / avaya niviSaya-veva sayA siyAra RJ -anaitika vAkya satyati jAti-----------aguvA kaNTha --- yAra va sapIti-----RRyAyaH krodha dina mAdayaH paritApa-dheyaH vicikitsA. gaNAra yA aprIti ----aMga predaza zudAmAya ___ - saMvara parimANA. meMmA yaH bitarka......... -rAjA dRSTa kyANyara ra -prasAra-----......Oneurho has toith uidhian himselt rirakA aguvA icchApatiloma degi gaThega ayuva nyAravaH saMgrahAtalA zazu madhuna tyA mAnya asamanugRhaH yA AjabagarAya: vizArada---------mera : No deception. XT - alaMcanA Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yANS / zA48-nusa . giravikA umaH=====nAva meM naravaka apanAha kamA dAyA 3 2 - nimitta pramAda' sAga ora rAmA 8 yA apramAda ----- 82 raghu yAmAsa A yA yara bhUdA maitrI dRSTi ---merA cittA payapAdAna se vyApAra pratyavekSAH rAta . pratisaMkhyA. rA rA rahima mAnasa para ra ritikAsarayAM alobha-----"24 TAH visa acA: adveSapera ra rameza yA guNa ora yA amAha - paribhAnurUpa ghara peya ra savejatI. zeri kuzalaagara atyAga ----- maraH saMjJatA. raghara yA vibhava-------------- sabhAsaH asaMskRta' -- zaM merakA - amRna' ---------ya: bodhyaki ------------- ka raNA------------- zu kurA gAzA svayaH samaya: cittaviSa' bodhipAkSika vaya maitrI.. vidhyayorayA anavajona aviSAda za: saraNA Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ....... Qoted from Pre-Dignag Ruddhist. Jogie. texts on Logic. TG.O.S. XL18) 261-82. - Indices yUkravya-dhyakama-samaradhuna sAdhAra bhava yaH asAdhAraNa....------- auRE 4- apravRtti mAyA ora yA adhyAvRtta adhyatireka mera avyApin . adhyApti aura asambhava ghamAre do anatiranA bAra ye 12 ayukta . .. atisaMnikarSa. ghara -adhukta ---- - ayukta --- yA : abhUna asata .. apayuH kAryasama ----- pArara yo 18 pArAyaH .................. Dora Torika kAraLa hetudiyA 2 koSa vRkSAH stprtyykrtRbl| ravye bhara yA dRSTAntAbhAsa'-. ... yA ra bhU : hetvAnAsana gAvayAsa pAvaramAra hetvAbhAsa zaMga yUra yaH panAbhAbha Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zukravArapraNAbhAna ==== HAINTACA yAya yA ubhayAsira ... regAra avayaH ubhayarthamAsiddha yAre gA raTA yAmAsa ra aprasiddhomaya bAmagAre ImAna garegA yo dayA ubhayapakadezavRtti he yA theramAya jiparatAnya gAya cara reyA viparItavyatireka 2 syayA avayava ----yA avasthA. yAya- kalpanA, vikalpa gyAsa ApUrvapana isa garchasamAvikalpasama yAra mAsa marahe vizeSahenu regA vaizeSika: - - abhayArA prayatnAnantarIyaka gAya yAyaH ------- Kat- mAtra, eka ------- ----------- ra oma sambandha:------- --zira RECIF upanaya---- yA aura upanaya ra anugama Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . .. . . / / / / le sAmAnyaH --- nArAyaH saMghAta'--- parore yAra sajAtIya himAza rAva yATa sajAtIyaadhuvazaH sajAtIya samaya ghara Ayusa : sAdhyasama yA / RS ------- somAsaZarasa upaladhisama -- para yA thera samAdhi kAraNA. madhuna gata mRgaH sapaJjavyApina kezava zara markusaH sAdharmyasamaHnArayAtrA'yo vihAnta' madhura sAre ThegAsamaya ra sAra dezA sapane sattva (sapa evaM satvaM nizcima) "mAsegAvya ra yasapAkazavRtti savA gara zeyaH sAdhana' yAra mA hetu yA yA rikA : saMpUrNa rayoga : utkarSa--- vyAyAsa: Aropa------ Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . tyevAlapesa-suvicArita- sa-ansamutA vegAsa pratijJA, parsa- - ... RA: proDa, sa: vyA satrA -----TAN hAdasA: abhyupagama TeyiAsa keza: pakSadharmaH ------PAN kArya mAsa TAya pasavacana -zuSa kRtaka---- ra hAra -REparA pratijJA virodha siyA yA yA nirdhAraNa, pradhAna lisA yA yAtayaH / / ------ pasAra jijJAsA. ----JAN meM anubhava. heza bhare-papradhabhatAHmArera yora thegA pratipAya 2 upadizyamAna ka le za------------------... - nirAkRta---- zeyaga vizeSa...----- para yara yala yaviziSTatA NE (nyA) ET AT marchasa nityasama'--- rora TAyaH udAharaNaH dRSTAnta' virAyaH ekaH------------- AnAra ruvaH cetana --- ----------- INA resA: saMvitiH-----yA upadizyamAna -- Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjamA RcAra kisAzArtha, sAdhya mAzAza zura:M) prameyatvayAvaya : prameyatva( P.S) nAradarAyu archadaza kAryasama gAve aAmayaH AyAsira dAsabAyAzAre samaya yA sAdhyadharmAsiddha trA // amgaya geyAH sAdhyAvyAvRtta asAra maza: pratijJAhAni ghara yA ura raya phuyAyAza'dA aprasiddha goSya -- yayAriyA', vacanasaMnyAsa' -------- bhAramotyA marDasA apakarSasama aizArA'ya tyasa arA rA yuktihAni galamA gara yA jAtiparatyayAH avayava"yAdaza ruvaya sAMkhya------ aura prayoga-~~~-------------------------- yA do prArthanA pradhAnarakhaye bhAvaLza garemA varera ekadavyabasva : : - - - Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ye lekhanAcArya anutpatisama-=-=mayadayA: anuktAlamA yAsa yAre va apratIta (sAdhyatvena dRSTa) dAbhadAyara yAra yA sAdhayitum eSTaH dAI dAra udAvana' kemA vAdA apavAda vAda urama eva jArasUtpadAH avyabhicAra, avyabhicArin / he nizcaya------- naregA merA dhanAbhAva viruddhA rAma RAAZaa meM yakha avyabhicAran 12 yA bhavatva ya lekha ai rasa yAnara ra Thega yayAra kA dharmamvarUpaviparItasAdhya zazu syAroTA ananya.. dhamaviyopaviparItasAdhana riyasa bhera yA vaiphalya------..----- zezamA meyaH avizeSa oyA bhe : avazeSa morayaramera vizeSa rasoziyoda- anardhakaH-- 1 -- - - ... . . Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23 . kSetra merA aduSTa mAsa apa kalpanApoDha vibhAgAra meyara udaya prakAzAsattva vAdinaH .. athara me yasaraH anavacchinna rogaya saMyukta zugaThana 2 : amUrta ----------- - sampa ra.. riyA yara apeyaH -----rasa - saMdhAtatva zaya bherayA : avyavadhAna:------ "garA meyaH avighAtA, abAdhA---- me deva yA anupadiSTa chean sandigdhaH mada saijhIyasama ava ma ya dAH sandigdhAsiddha-------- yAvaH yukti, nyAya hai - kutyA yukti, nyAya ------- morayAH dAna-------- gharamA mazaH prasAsama + -- -- -------------- meM aghuvayA caiyarthaH madhura yA Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ANA // / - namazubaImA tamukhamA tripakSyApine rasAyarA 22- birU sya yA WRotyayaH prasi sambandha yArA, jAti------------ yUya: paJcamI mAyA mArera bhigamana ... sArayoH anvaya, anugama ma nyUnatva ----- karaardhApati ----- DevagA ... 2mA lopa - sAmaryAt / ....... mA. --------........... maga = viparIta 2. rAjyAbhivyaktikapana sarA sAdhanaH-------- hara barasa mAyA'A ---- yA yo pratiddha vizeSa ke mAmaya dhanasiddha yo 24- svabhAva daLesaH meghara zayAre sthita 'nAgama--- ra bAra usayA sthavidhAtadoSaH Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ masko apAtya prAptiAsamAtiyambhogata viyaH ucyate------------------------- sAra jAtinoTAmAsaH parIkSA. -------mavayamA yA abhivyakti aiyA yA guTA mUrtaH --------------mAvarAya: anyanna yaha zAstra ---------------vosa yo dAra ma AyAra karA mArayaH vAdanigraha-aprilasama:mamA 8 vajeza bhAdhijayacyunanA - rimodina yA DorabA-nirAkaraNaH--- gayAH pratiSedhaH ra doSa gayA : jAti -------- yArvarayaH vidyAta sarvezA yaH vyatireka riyANayanivRtta gazazAyaraya mAsaya pratyayapRtyAyana --- / ' hoya yaH pratipAdana ra yokha svayam -- yAI rAmabha yayaya anyatrAsida -- maga kA gurUyA aparokSa Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ namaH yI nArisapAzrdhanAthAya vigrahavyAvartanI-vRtti pAThAntarANi. g.o.5. XLIX ===ERSetra sarvatra===== ===== ========== wittor=== saMjJeti (saMjJe'pi) yadyatyatacnyAH -------------------------..------ yAra--- --------- yannevobhayasAmaNyAmaritAhetapratyaya-raba FANWE me ............sAma jIvinimukta -------------bAle bagala yA gogasa yA .....................--------. "yale'pi naasti| ubhaya sAmagrI vinimata --- ------tasmAniHsvabhAva ------------------------------- tasmAdidaM niHsvabhAvaM----- R 15orama meM -yasmAntiHsvabhAvaM-------------- V.T. Omits. - (1) kiM kAraNa --- ---------VT: 0miter - bhUtvA ------------ pUrvA 'ma CD Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / b=tshegyRkyi-tsh-tsh-legtscig- 2:11 / rgy-gr-kyi-mkhn-po-dznyaa-n-gr-lho- dd--lo-tsaa-p-l- b-n-sde-sn-lte1s--p-r----gtn-l-----y-l- dkkygeduzh<Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ni) ' bshb ghugh' Gackwad's oriantuloterie g 4 01a # | www, on: 15 sNsdgunaadhaa V. XLIX | an & Pre Dinnaq Buddhist " mnggl skssmaa krun char 21 / : biirshaaessirnmmye-- ge zAre phayAdeva panayara ke ymy' ai muyaam my'"ye-mc 7-P sp. 1sh 2 sources. 22 me ss ssbm ye maass'ymy' bii yaa tthss 4my' ye - 1 bstu dy ymss / bebrmy'| myh essy b y b b shss - e hn my'byy'b ibn sNmest bdd' kaadsh hsy dekhiy 7Rssbaa yb cblai bd nny' baa jhumjh bn dhrub hmed brss y b b m mubaaiyssy Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ --------kuzalAmA dharmANAM dharmAvasyAdhizva anyante)--- kuzAla janasvabhAva zeSevapyeSa viniyogH|| ------iha dharmAbasthAviyo manyante zilAnAM dharmANAmeko na-- --------biza zatam / tadyathA ekadezo vijJAnasya bepanAyAH-- saMjJAyAH cetanAyAH sparzasya manasikArasya chandasya adhi-- -mAsasya vIryasya sate: samAdheiH prajJAyAH upekSAyAH------- -------prayogasya saMprayogasya biprayobhasma prApta: adhyAzayasya pativiratiH vyavasAyA (1) autsukyasya unmU-5sAhasya adhyavartyasya bazitAyAH pratipatte ravipattIsAramya dhRtaradhyavasAyasya anauvekasya ananubhUyA TyA) nusArasya -- chApaNAghAH pranidhaH mayasya viprayANAM viprayogasya anityA-- ranaryAnikatAyAH utpAdasya sthitanityatAyAH samAgatApA jazeyAH paritrAsyatArate / bitAnA prIti-pIte emAsya japalabdhasya vyavahAratAyA preSapatikUlasya prabhiNAgRhasya baigauravasya citrIkArasya narabhaktaH suzUSAyAH sAdara sya anAdasya prasandhe hAsamma bAcA cispandanAyAHsissya apramAdasya apasabdheH vyavahAratAyA, hAsyasya soratyasya vipratisArasya zokasyA upAyA sAyAsamIta tasya apamizAhastha saMzayasya saMvarANAM paricheradhyAzayasya Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ p dm keg-min-pr-m- rtg9 g-g- 2mn-bltds- ch rtsol-b-dng-kengs- 'brel---2d---skyes-p- 2du-gtshod- p- b-med-l-rng-l-dpldn-p-dng-khong-waai r- ae-ru- l- gnugs-l(c)mer--p--dng-- 'dziap-ldd- 3 Rdzia p- dng- drn-l- dd- prtn-laa- 'ng- ltg-pr-zhen-p- dng- tshes- p- med-l---dng---mi-lcol-b--dng--spro- p- med-l rng-don-du-gnyer-p-dng-smon- ng-b- kyi-s-l--dng--- mth-m-skul-rng- lng-zhi--p- red-nges-pr-'byin- khb- gyen-p-dng-skye-b-dng-gns-p-rng- le-drug-z dd-dg'-l-w rng-ldn-p-drng---tshe-ngs---gdung-l- Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ +rphtyekticihaahiisrjnbhknycnmH| upazama acApala sapramAdamA pratisakhyAna niraparimAhaH amayaH aloma aroSa ---------aveSa) amohalAasahata apratinisargaH vibhavaH apanapyA aparizracchadana mAnanaM- kAkaNyaM netrI adInatApira tama.:.... ----------- nAhaH alI cetaso phyA yAne AntiH vyavasaSu Aso ratya -------miti bhAgAndhayaM puNyaM asaMhI samApatti: neponikatA asarvatatA'saMskRtAdharmAH iti ekonaviMza zataM muzalAtAM zala svabhAva:)---------------------- -- tayA'kuzalAnAmA zala: svabhASaH nivRtAtyAkRta: prakatA - pAkRtaH / kAmokkArnA kAmAktatA spoktAnI rasokaH / bhAsthyokAnAmA ruyo| anAjavANAmayA ) parayoktAnI darabomA sanuyotAnA- smuphyaakttH| niyoktAnAM nirodhonA mAgAkAnI maagkti| bhAvanA pahAtavyAnI gAvanApahAta apahAtavyAnI aprahAtayaH prahAtavyAnAM pahA navyA yamamArekAneka prakAre dharmatvamAke rapaTa tasmAdiha nasvabhAvAH savabhAva niHsvabhAvatvAta RDayA iti sannI x "" - yaduktaM niHsvabhAvAH sarvabhAva Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ b- b - ch - pnn-gssh-b-dng"rtg-p-dng-lhg-p-dng"rng-g- dng- 'did-p--bh-rtse- wq'-l-ldng- mqa- pr- 'dzin-p- rung- rjes-su- mi- wthun- pr--g-zhun-k- dng- mi- 'jigs- p- dng- zhe-s- -2d- lng- lor- gyur- p---drng- 'r-p- ltd------ s-28- p- dng- - p-sgo- p- bzhen-rtser-l-2nn- -gs-l-2ng- ais- gus- l-rd- -rmis-p-dng- yik-tu---sbyngs-l-ng- ngg--dng- lgrul- p-rng- grub-p- rng-l-rng-l--drd- shin-tua sbyngs- p-rng- rnm-p-sbyor-l-rng- brtn-l-drG- tshes- p- rng- air-l- gcigs-l-rng- -l-bshaa-rng- 'khrug- p-dng- rgys-p--dng----le- agn-pr----'dzin--pr----- La Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ s-bb-sa tshig sprea g-aes-su-rtg-pr-nng-yig- bsm-pr--dng---p--rng- 'jgs'i--phyogs-gcig-rng- ldud-p- rng- ng ngo- rmi- shel-l- rng- gnm-l-2ng- mi Rdzi2-7 khba- - kh---- kh- kh-rng- te-pr-zhi-b- dng-rtgs bg-l-a-n-l-2d-p- kh-bs-lm-bgr-l-rng--byms--pr--l--d-ae- ser-sn- m-rtogs-p--dng--ai-r- byung--b- dng-tsongs-su-- gzung-b-medu-p- mkhs-dng-glog--p--mer- sp-r--chgs- p- med- p- 2ng- -- zhe-sdng-med-p-- gteg-med-cd-rng--kums-rung--- shes-p- tir-rng---mi-gtong-bo-rng- 'byor-p-ru-ng- / khrel- @-p--dng----2b-p-dng- snyn rje-dng-sems-p-med-p- Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ s-gtong-rng-du-zs-l-dng-g-med-p-rd-s-s-l-g- m- 'g- gaal-kh-rng- << 'phrul-----kho-n-rw-me- Rdzin-p-red---- b-mkhs-mng-b-lhg-rig- med-p-dng- sems-yongs-su-gtugs-p-med---- - - s b l-b 'i- tsh2T---- -- ms-p-dng- bzor- p- dng-rnm-pr-sprong--b-rung- ngesl- m- yin---- ---- ------ -- -- - mkhs- khls---- - kh-khk'n: m-bbs- bl b l-dng- yongs-su---longs- spyir- p'i- rjes-su-m-phun--p--2 ---- --- -----khs-khb s b s bser- nms--'ng- 'ru-shes-p'i stems- / 'jug-p-rng- - + Gy'i-bsm-ps-bmmkh-b bmkhs-b-khms-p-ns- snym-tm- Rjig-p-dng-nges-pr-'byung- b- nyng- rng- th--- p s mkhs- b --- khzhemcomm'kh-- ch-r- mi-dge-l-nyer- rng- 2dus-m-lus-p'i- tshes--- 2rman-----khmkhs-p---khratgcrs-mkhs zhes--de-ltr-2ge- p'i- chos-rnms-l- ruge-g'i-rng- bzhin- iti---kuzala tharmANa --------kuzalaH svabhAvaH lrgy-rts-brlu-dg-dng-de-bzhin-dw- ---lngge-lr-tshes- 1.+ a++ --------- Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kh-s-tshes--rbs--kh-mi-dge-b'i-s-'bu-th-l-lh-m-dng-s-kh-lu'u- du-m---bstn-p'i-rnms--l---l-kh-sgrigs-l-lung-du-sk--- (In-p'i--rng-bzhin-rng--s-bstk- m-bsgrigs- l- - lung-du-m-bstn-p-rnms-l-m-bsgrigs- l- lung-rw- m- p- bstn-p'i-rng-bzhin-rdung- 'dod- pr-gsungs- prm-rns- m mkh a-- 'd-pr--b-gsungs-p-dng-gzugs-su-gsungs- p- m-b-ls-b---khb- rnms- l- -gzugs-su-gsungs-p-rng- gkrugs-med-pr ---gsungs-m-tsaaks-l-gzugs-mer-pr--gsungs-p--rung- - azg-p-mir-p-rnms- l- -zg-p-mer-l- - -drngsngg-bsngl- dng- kun- 'byung-b-dng-'gg-p-rng- -lm- zhes-by-b- Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mzhin-rnms-l-sdug-bsngl-dng-kun- bud- - - l- dng- 'geg--p--dng----lm-- zhes- by-b-de- rng- bzhesh- 8ng--- bzlg --kh-khb-s-k---- bsgol- ps--spng-br-by-b- raals--l-bsgom-ps-spng-- pr-by-b- dng- ys-bs-lm-ls-khs- lr-by-b-ni- m- yin-l-rnms- l- -gng-by--p----- ain- p'i snng--bzhin-du-sems-te / rje'i-phyir-de-ltr- khb-rnm-p- rw-l'i- chos- kyi- rd- yzhin-mthong-bs- sde-bs- n- ros- po- thms-cd- ni-zng- bzhib- med-p-ste- / rng- -- bzhia- --ae-2--p-ltphyi'i--phyir---steng-gi- zhes-ss-p-gng- m- yi- l- rje- me-rng-rng-b-m-phm-p-ls-m-'19: # Page #175 -------------------------------------------------------------------------- _ Page #176 -------------------------------------------------------------------------- _