Book Title: Shantinath Charitra Chitra Pattika
Author(s): Sheelchandravijay
Publisher: L D Indology Ahmedabad
Catalog link: https://jainqq.org/explore/004028/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SRISANTINATHACARITRACITRAPATTIKA jAnA satyatAmAmrA(zavinadinApuASAmiAna 2 bAta VAH L. D. Institute of Indology Ahmedabad-9 EGIC Jan Education International For Personal & Private Use Only www.ainelibrary.org Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SRISANTINATHACARITRACITRAPATTIKA L. D. SERIES 101 Vu GENERAL EDITORS DALSUKH MALVANIA NAGIN J. SHAH Pamnyasa Shilchandra Vijaya Gani L. D. Institute of Indology, Ahmedabad 9 For Personal & Private Use Only Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Photographs by Mahendra R. Shah Photo Flash, Vadodara Plates by Harindra J. Shah Nandan Graphics Doshiwada Pole, Ahmedabad Printed by Manish Shah Sumati Printing Press L-802, G.I.D.C. Chitra, Bhavnagar-364004 Publishad by Nagin J. Shah Acting Director L. D. Institute of Indology Ahmedabad-380009 FIRST EDITION October 1986 PRICE RUPEES EIGHTY ONLY For Personal & Private Use Only Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lAlabhAI bala lapata bhAra ahamadAbAda zrI zAntinAthacaritracitrapaTTikA lekhaka paM. zIlacandravijaya gaNi prakAzaka lAlabhAI dalapatabhAI bhAratIya saMskRti vidyAmandira ahamadAbAda - 9 For Personal & Private Use Only Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ For Personal & Private Use Only Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pra dhA na saM thA da kI ya * zAntinAthacaritracitrapadrikA nAmanA A kalAgraMthane prakAzita karatAM lA. da. bhAratIya saMskRti vidyAmaMdirane atyaMta AnaMda thAya che. vidvAna munizrI zIlacaMdravijayajIe A citrapaDhikAne sauprathama zathI A graMtha dvArA tenI citrasamRddhine prakAzamAM ANI che. temaNe prastuta citrapadikA upara A graMtha lakhI ApavAnuM svIkAryuM e temane vidyAprema darzAve che. temaNe cAra vibhAgamAM A graMthane vibhakta karyo che. prathama vibhAgamAM temaNe jana citralInA svataMtra astitvane puravAra karavA takapurassara vicAraNA karI samarthaka dalIlo rajU karI che. bIjA vibhAgamAM zAntinAthacaritra citrapadikAo zrAvakadharmaprakaraNa vRttinI je tADapatrIya prati sAthe vIMTAyelI che te pratine temaNe paricaya karAvyo che. zrI lakSmItilakopAdhyAye A vRtti vi. saM. 1317mAM racI che ane tenI pUrNAhUti jAloramAM karI che. A prati paNa vi. saM. 1317mAM ja lakhAyelI che-zrI lakSmItilakanA mArgadarzana heThaLa jAloranA zreSThIoe jAloramAM tene lakhAvI che. jAlora sAthe lakSmItilakepAdhyAyane ghaniSTha saMbaMdha che, jAloramAM temaNe dIkSA lIdhI hatI ane jAloramAM ja temane upAdhyAyapada ApavAmAM AvyuM hatuM. zrAvakadharmaprakaraNa vRttimAM 1078 gAthAomAM zAntinAthacaritranuM Alekhana karavAmAM AvyuM che tema ja jAloramAM svarNagiri upara zAtinAthanuM citya hatuM, eTale A pratinI kASThapaTTikAo upara zAntinAthanuM caritra pUrvabhava sAthe AlekhavAmAM AvyuM che. prastuta prati lakhAI gayAM pachI thoDAka ja mahinAnA gALA bAda paTTikAo upara citrAMkana thayA jaNAya che. A citro paNa prati lakhAvanAra zreSThIoe ja jAloramAM dorAvyAM jaNAya che. paraMtu citrAnA aMkanamAM lakSmItilakepAdhyAyanI doravaNI citArAne maLI lAgatI nathI, kAraNa ke zrAvakadharmaprakaraNa vRttimAM temaNe Alekhela zAtinAthacaritranI keTalIka ghaTanAo kAThapaTTikAomAM sAva judI ja rIte ane meLa na khAya te rIte citaravAmAM AvI che. citArAne lakSmItilakapAdhyAyanuM mArgadarzana na maLavAnuM kAraNa teo tyAMthI vihAra karI gayA hoya e hoI zake. athavA te lakSmItilake ApelA mArgadarzananaba rAbara na samajavAne kAraNe citArAe ema kahyuM hoya. A badhuM vistArathI vidvAna lekhake A vibhAgamAM nirUpyuM che. trIjA vibhAgamAM pratyeka citramAM Alikhita zAntinAtha bhagavAnanA caritranI ghaTanAne vistArathI samajAvI che ane citronuM pRthakakaraNa-mUlyAMkana karavAno paNa surucipUrNa prayatna karyo che. kula citro tetrIsa che. chevaTe A badhAM citro sAthe sAthe saMbaddha caritravArtAne temaNe saLaMga rajU karI che. cothA vibhAgamAM 33 citro chApavAmAM AvyAM che. temAM ATha raMgIna che ane bAkInAM ta-zyAma che. A graMtha lakhI ApavA badala munizrI zIlacaMdravijayajIne temaja A graMthanA prakAzana mATe rUpiyA trIsa hajAranI lona ApavA badala bArasAsutra prakAzana samiti suratanA kAryavAhaka zrI sobhAgacaMda nAnAbhAI lAkaDAvAlA tathA zrI pravINacaMdra rUpacaMda jhaverIne huM AbhAra mAnuM chuM. mane vizvAsa che ke munizrI zIlacaMdravijayajIe rajU karelA muddAo vidvAnone saMtoSa Apo ane citrapadrikAonAM citro kalAmarmajJone pramudita karaze. A citro sau prathama vAra ja ahIM prakAzita thAya che. A prakAzanathI amArI graMthazreNI vadhu samRddha thaze e nirvivAda che. lA. da. bhAratIya saMskRti vidyAmaMdira, nagIna jI. zAha amadAvAda-380009 1 sapTembara, 1986. kAryakArI adhyakSa. For Personal & Private Use Only Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anukrama DaoN. nagIna je. zAha gulAbadAsa brokara paM. zIlacaMdravijayajI pradhAna saMpAdakIya lekhaka taraphathI kathA ane kalAnI sRSTimAM jaina citrazailInuM pRthapha astitva (bhUmikA) citra paricaya/praveza citra vivaraNa citrasaMbaddha kathAnusaMdhAna pAdaTIpo pariziSTa 1, kASTapaTTikA uparanuM saMskRta lakhANa pariziSTa 2, takanIkI abhyAsa che. svarNa kamala bhaumika Do. mudrikA jAnI For Personal & Private Use Only Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zuddhipatraka paMkti naM. azuddha 84 1/4 banelA 84; banelo vakti / kti kevalajJAna jAta paristhitithAM astitvamAM pANIsRSTi Geper am I kevalajJAnaM jAtaM paristhitimAM astitvamAM prANIsRSTi Geber prastAvanAmAM cikara rucira For Personal & Private Use Only Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samarpaNa parama pUjya paramadayALu vAtsalyanidhi saMghanAyaka AcArya bhagavaMta zrI vijayanandanasUrIzvarajI mahArAjanI smaraNa-pratimAnA padakamale vandanA sAthe..... -zIlacandravijaya (pRthvI) sadA smRti-majUsamAM punita AziSa sAcavuM karuM vipada-saMpade sadupayoga ene vibhe !; pakSa upakAra-AnuM traNa cUkavuM zuM kaho? rahe, ara! ApanA kara-sarojamAM A kRti... For Personal & Private Use Only Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ namonamaH zrI gurunemisUra || lekhaka taraphathI bhagavAna zrI zAntinAthanA jIvanacakranuM citraNa dharAvatI, Azare 700 varSa jeTalI prAcIna kASThapaTTikAono saMzodhanAtmaka abhyAsa zrIgurukRpAe thaI zake che, ane have te pustakanA rUpamAM pragaTa thAya che, tene haiye AnaMda che. A abhyAsa mATe mane protsAhana ane mArgadarzana ane sAmagrInI sahAya ApanArAo paikI paM. zrI dalasukhabhAI mAlavaNiyA, sva. zrI ratilAla dIpacaMda desAI Do, umAkAnta che. zAha, zrI lakSmaNabhAI bhojaka, Do. kanubhAI zeTha vagerenuM; A kRtinuM aMgrejI rUpAMtara karI ApanAra prA. vI. ema. dozInuM; "kathA ane kalAnI sRSTimAM' nAme pitAnuM kathayitavya lakhI ApanAra zrI gulAbadAsa brokaranuM ane A pustakanA prakAzanane lagatI keTalIka kAmagIrI bhaktithI karanAra zrI surendra manubhAI kApaDiyA-A saunuM ahIM smaraNa karuM chuM, A pustaka aMgenI nAnI-moTI ghaNI badhI javAbadArI saMbhALI laI mane naciMta banAva nAra mArA gurubhAI munirAja zrI naMdIghoSavijayajInuM paNa kRtajJabhAve smaraNa karuM chuM.. mArA pUjanIya gurubhagavaMta AcAryazrI vijayasUryodayasUrIzvarajI mahArAje huM A prakAranuM kAma karuM temAM UMDI sUci satata sevI che. A pustaka e vastuta: teozrInI preraNA ane AzIrvAda ne ja AbhArI che. teozrInA caraNe vaMdana karIne pharIpharI AvA abhyAsa karavAnuM mana ane baLa maLe tevA AzIrvAda cAco viramuM chuM, nUtana upAzraya, bhAvanagara, -paM. zIlacandravijaya gaNi zrAvaNa vadi 8, 27-8-86 For Personal & Private Use Only Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kathA ane kalAnI sRSTimAM ApaNA sAhityanA sa~gamakALamAM jaina muninAM lakhANonA kALA ghaNA mATeA che. hemaca'drAcA pachInA ane narisaMha-mIrAM pahelAMnA kALamAM tA OMnAnuM arpaNa ala' virATa che ke koI paNa vijJAna tenA vistRta ullekha karyA vinA rahI zake nahiM. mAtra gujarAtI bhASAmAM ja niha. bhAratanI kADha jevI anya bhASAmAM paNa jainAe gaNanApAtra phALo ApyA che--te hakIkata nirvivAda che. te pachInA kALamAM paNa, cheka atyAranA kALa sudhI, jaina munio sAhitya racatAM aTakayA nathI. paNa temanu sarjana bahudhA jaina dharmAMnI kapALAna, mAnyatAne ane rItione anulakSata sAhityanA vahetA pravAhamAM temanA apa`NanI gaNatarI, sAmAnya rIte, thatI nathI. paNa tethI te arpaNanuM mahattva ghaTatuM nathI. jema bhASA ane sAhityamAM, tema arvAcInakALanA pahelAMnI citrakalAmAM paNa, jainAe prazasya phALo ApyA che. citrakalAmAM tA emaNe upAvelI zailIne jaina zailI " nAmanu" gauravavatu da paNa prApta thayela che. eTale e citrakalAmAM sarjAyelAM thoDAM citro laI ne AjanA eka jaina muni temAM bhAlekhAyelI kathA nirUpavA besI jAya teA temAM koine navAI na lAge, kema ke e kalA ane e kathA emane maLelA amUlya vAraso che. e vAse pAka evo che ke jema e vaheMcAya tema vadhAre mAna'thI bhAgavAya. e AnaMda prApta karavA nIkaLI paDanAra yuvAna munizrI zIlacadravijayajI, e rIte, sanmA vihAra karI rahyA che. temaNe je kathA hAthamAM lIdhI che.te rainAnA atyaMta mAnItA tIrthaMkara krAMtinAthanI che. e zAMtinAtha bhagavAnanu nAma paDe che, ne mArA kAnamAM dararoja sUtI vakhate bAlAnu` mArI mAtAnuM vAkaya paDaghAya che: " zAMtinAtha, zAtA karo, ' e zAMtinAtha. Akhare tIrthaMkara thayA ane mokSapada pAmyA; paNa e rIte A sasAranI AvanajAvanamAMthI mukti pAmatAM pahelAM ve aneka janmAmAMthI pasAra thavu paDe che. anAdithI bhaTakatA AvelA je jIva pAtAnA puNyaprabhAve ane niryAtanA kAI agamya kAraNe jyAre sAcuM jJAna-bhAbhA ane jagata sa'ba'pI, ane sAcuM darzIna--e AtmAnI paramamukti zI rIte sAdhI zakAya te vAtanu"-- prApta kare che tyAre te paramatine prApta karavAnu' paheluM sopAna sara kare che tema kahevAya, e jJAnane sabhyajJAna ane e danane samyana kahevAI, enI prAptine samyaktvanI prApti kahevAya. jyAM sudhI koi paNa jIvane e ' samyaktva" prApta thayuM nathI hotuM tyAM sudhI te anaMta saMsAramAM AmathI tema paDyA kare che, ane tenuM bahu mahattva nathI hotu, paNa samyaphala prApta karanAra jIva pachI uttarottara caDhatA caDhatA cheka kaivalyajJAnanI prApti sudhI paheAMcI zake; ane e jIve jo koI virala siddhinI prAptinI lAyakAta meLavI hoya tA te tIkara pada paNa pAme. bhagavAna zAMtinAthanA jIve evI viddha siddhi prApta karI hatI eTale e jainAnA A cAMpIsInA gALAnA soLamA tIrthaMkara thayA. emane samyAya prApta thayuM tyAMthI te chevaTe tIya karApe carama ane parama gatine pAmyA tyAM For Personal & Private Use Only www.jainellbrary.org Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sudhImAM emanA bAra bhava thayA. e gALo ja jIvanI pariNatimAM mahattvane gaNAya, eTale AjathI sAtasoeka varSa pahelAMnA keI citrakAre, temanA A bAre bhavanA mukhya mukhya banAvone citrapadrikAomAM AlekhI dIdhA che. e AlekhananI pAchaLa e AtmAnA A bArebAra bhavanI rasabharI ane unnata evI jIvanagAthA patharAyelI che. e citromAM AlekhAyelI ane jaina kathAsAhityamAM nirUpAyelI e bAra bhavanI kathA, muni zIlacaMdravijyajInA A pustakane viSaya che. munizrI jeTalA sAhitya ane kathAnA rasika bhokatA ane jJAtA che eTalA ja citra ane enA dvArA AlekhAyelI kathAnA paNa vidvAna marmajJa che. eTale emaNe e citro ApIne, e citra dvArA kahevAtI kathAnuM, e citromAMnAM raMga ane rekhAonuM bArIkIthI avalokana karIne, vivaraNa karyuM che, ane sAthe sAthe e citronI bArIka kalAkArigarIne samajavA-samajAvavAno prayatna karyo che. citrakalAthI taddana ajANa evo huM emanAM A citra vivaraNa vize zuM kahI zakuM? e to enA jANakAra vidvAna kaheze, paraMtu te citronAM bArIka nirIkSaNa ane vivecananI sAthe sAthe munizrIe pustakamAM, jaina sAhityamAM sacavAyelI e bAre bhavanI kathAo paNa saMkSepamAM nirUpI che. citramAMthI UThatI sAmagrIne e kathAnirUpaNamAM upayoga thavAne badale, e badhI kathAne citrakAre zI rIte upayoga karyo che e munizrInA lekhanamAM savizeSapaNe nirUpAya che. sAdI, saraLa, nirADaMbara ane chatAM potAnuM AgavuM pita dharAvatI bhASAzailImAM A bAre bhavanI kathAnuM munizrIe nirUpaNa karyuM che. temAM kayAMya atyuktino temaNe Azraya lIdho nathI ke kayAMya ahobhAvathI kheMcAI jaIne "oho, ke "AhAjha karI UThayA nathI. A jAtanI kathAomAM, svabhAvika rIte ja, alaukika tattva heya, kema ke A te dharmanI ane dhArmika AtmAnI evA kALakhaMDanI kathA che ke jemAM AmAM bane che evuM banatuM ja ema e jamAno zraddhApUrvaka mAnato. paNa lekhakanI kasoTI AvI vAtonA nirUpaNa vakhate ja thAya, te pote je AvA addabhutanA nirUpaNamAM pitAnI kalama upara saMyama khoI bese, ke AkhI vAtanI satyAsatyatAnA pakSe ke vipakSe pote vAdI ke prativAdI banI jAya, to enuM lekhana dUSita banI jAya, munizrI zIlacaMdravijayajI evA kazA pralobhanathI para rahyA che ane zAstrokata vAtane potAnI saraLa bhASAmAM varNavI rahyA che. temanuM lakhANa zuddha che, spaSTa che ane viSayanA gauravane kayAMya paNa hAni na thAya e jAtanuM che. | munizrI saMskatanA sArA vidyAthI che. jaina zAstromAM AlekhAyelI bhASAnA to e UMDA abhyAsI hoya ja, paNa te uparAMta gujarAtI bhASA ane sAhityanA paNa e UMcI koTinA rasika abhyAsI che. temanuM vAcana vizALa che, ane saMprajJatA UMcI koTinI che, eTale temanA hAthe taiyAra thayeluM A, zAMtinAtha bhagavAnanA bAra bhavanI, citromAM AlekhAyelI kathAnuM vivaraNa, mAtra jaina vAcakane ja nahi, paNa anya vAcakone paNa sAhityanI rasika kRti vAMcyAne AnaMda Apaze, te vAtamAM mane zaMkA nathI. koI paNa dhArmika kathAvArtAmAMthI temAM je mAtra sAMpradAyika heya e tava gALI nAkhIe te e kathA bahujana samAjanA prema ane AdaranI adhikArI bane. bhagavAna buddhanI jAtaka kathAo, vero For Personal & Private Use Only www.ainelibrary.org Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane purANamAM AvatI aneka suMdara kathAo, ane jainenAM zAstromAM, rAsAomAM ane AkhyAnamAM AlekhAyelI kathAo A vAtanI sAkSI pUre che. zAMtinAtha bhagavAnanA bAra bhavAnI, citromAM ane zabdomAM AlekhAyelI A kathA paNa, e rIte, samagra janasamudAyane sAnaMda avabodha ApanArI, ane citrakalAnA rasikone kalArasa pUre paDanArI nIvaDaze tevI mArI zraddhA che. A, atyaMta parizrama, kalA ane sAhityika AlekhananI zakti mAgI letuM kArya saraLa rIte pAra pADavA badala huM munizrI zIlacaMdravijayajIne hArdika abhinaMdana ApuM chuM, vile pArle: 20--1981 -gulAbadAsa brokara For Personal & Private Use Only Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina citrazailInuM pRthapha astitva Aje pazcima bhArata tarIke oLakhAtA pradezamAMthI upalabdha thayelI, I. 11mA zatakathI laIne 16mA zataka paryAnI, tADapatra tathA kAgaLa upara lakhAyelI sacitra hAthapothIo, vastrapaTo tema ja kASThapaTTikAomAM jovA maLatI citrazailInA nAmakaraNa paratve, citrakalAmarmajJomAM ghaNe matabheda pravartate AvyA che. A citrazailI mukhyatve, jaina dharma sAthe saMkaLAyela "kalpasUtra vagere dharmagraMthinA pothI citromAM upalabdha che. A citro, zarUAtamAM tema ja mahadaMze jaina graMthomAMthI maLI AvyAM hovAthI, AraMbhamAM te citronI zailI " jaina zailI hevAnuM nakkI thayuM hovA chatAM, pAchaLathI, "bAlagopAla stuti", durgAsaptazatI, " "vasaMta vilAsa' vagere jainetara sAMpradAyika tema ja zRMgArarasapoSaka graMthomAM te ja prakAranAM citro-alabatta, 1pamA-16mA zatakanAM-maLI AvatAM, A citronI zailIne "jaina zailI ? gaNAvavAmAM kalAsamIkSakane sAMpradAyiktAne bhaya lAgyo, tethI temaNe A zailIne "gujarAta zailI ? athavA "pazcima bhAratIya zelI ? evAM nAmothI oLakhAvI. tyAra pachI A zailI " apabhraMza zailI, " " mAru-guja2 zailI, 2 " gujarAtanI janAzrita citrakalA 3 vagere vividha nAmothI oLakhAvAtI rahI. paNa enuM eka ane sarvasammata nAma hajI sudhI sthira thayuM nathI. Ama chatAM, Aje sAmAnyata: A zailIne "pazcima bhAratIya zailI' tarIke oLakhavAmAM Ave che. huM A zailIne "jana zailI' tarIke oLakhAvavAnA pakSamAM chuM. AnA samarthanamAM ahIM keTalAka muddAo tathA saMdarbho noMdhIza. A citrazailIne "jaina zailI tarIke na svIkAravA pAchaLa, mArI samaja pramANe, vidvAnanI daSTie, be bAbato kAraNabhUta che : (1) keI kalAne keI dharmasaMpradAyanuM nAma ApavuM ke tenA nAma sAthe joDavI, temAM aucitya nathI; (2) A zailInAM citro gUjarAta sivAyanA anya vividha pradezomAMthI paNa maLyAM che, ane jena na hoya tevAM pustakamAMthI paNa te maLI AvyAM che, mATe paNa A zailIne "jena zailI " nAma ApavuM ucita nathI. A banne bAbata vize kramaza: vicAra karIe : 1. " kalAne koI dharmasaMpradAya sAthe joDavAmAM aucitya nathI > e vicAra AjanA lokazAhI tathA binasAMpradAyika samAjanA vAtAvaraNamAM sahu keIne Ave e khUba sahaja che, ane tene asvIkAra karavAnI hiMmata paNa bhAgye ja koI dAkhavI zake. paraMtu ene artha e nathI ke vAstavikatA ke tane paNa asvIkAra ke inkAra karIne AgaLa cAlavuM. Ajane samAjasaMdarbha game te heya. paNa tene ja mAdhyama ke mApadaMDa banAvIne ApaNe madhyakAlIna samAjane, tyAranAM dhoraNAne, vAtAvaraNane ke kalA ane sAhitya jevA padArthone mUlavIe-mApIe, to te barAbara na gaNAya. ApaNe madhyakAlIna itihAsa tapAsIe, te ApaNane saheje jaNAI Avaze ke "dharma ? e madhyakAlIna samAjane ane vAtAvaraNano prANa hato; ane e kALanI pratyeka vyakti ke samAjanuM pratyeka aMga, pote apanAvelA dharmasaMpradAyanI kema caDhatI kaLA thAya ne tenuM sAruM dekhAya, te mATe satata prayatnavaMta, gogazIla ane ane sabhAna rahetuM. e samAjanA jIvanamAMthI "dharma ne dUra karIzuM, te e samAja niSNANa dIsaraze. For Personal & Private Use Only Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 jaina zailInuM pRthaka astitva e samAjamAM kAvyo racAtAM, graMtha sarjAtA, zihapa ne sthApatyo nirmAtA, citro AlekhAtAM ane evI anekavidha sAMskRtika pravRttio thatI, paNa te tamAmanuM kendrabindu dharmasAdhanA, dharmonnati ne dharma sevA, sIdhI ke ADakatarI rIte paNa, rahetuM, ema ApaNe kahI zakIe. vastuta: te A badhuM dharmanA nejA heThaLa ja thatuM rahyuM hatuM, ema kahI zakAya. ane tethI ja to ApaNe tyAM, jaina citrakalA ane zi95kalAnI mAphaka ja, zrInAthadvArAnI citrakalA ane puSTimArganI viziSTa saMgItakalA (havelI saMgIta) jevAM rucikara to vikasyAM che ane kayAM che. Ama, A daSTibinduthI vicAra karatAM prastuta citrazailIne "jaina zailI? evuM nAma ApavAmAM keI nAnama vartAtI nathI. balake, mughala bAdazAhanA rAjyAzraye pAMgarelI citrakalAne "mughala kalA" tema ja "impIrIyala mughala ArTa ? ane popyulara mughala ArTa' jevAM nAmothI oLakhAvI ane navAjI zakAtI hoya te tenI jema, jeno dvArA pAMgarelI ane sacavAyelI A zailIne "jena zailI nAma apAya, to temAM nyAya ane tarkasaMgati-bane che. keTalIka vakhata AvI sAMpradAyikatAnuM paNa AgavuM mUlya hoya che, e na bhUlavuM joIe. meM upara nirTahyuM ke A zailI ne dvArA vikaselI ne sacavAyelI che; A muddo jarA UMDANathI tapAsavA jevo che.. vAta ema che ke madhyakAlIna jana graMthapathIomAM maLatI citrakalAno mukhya strota ke prerakabaLa jena AcAryo/dharmaguruo che. e citro teonA sIdhA mArgadarzana heThaLa citaravAmAM AvyA hoya che, ema kahevuM vadhu yogya gaNAze, jena dharmaguruo pitAnA vrata anusAra, jIvanabhara, bhAratanA pUrva pazcima-uttara-dakSiNa ema cAreya dizAonA anyAnya pradezamAM pAdavihAra dvArA paryaTana karatA rahetA. A paryaTana ane vacamAM AvatA cAturmAsika sthiravAsa daramiyAna, teone jyAre jyAre keI dharmagraMthanI jarUra jaNAtI ke kaIka zrAvakane ke saMghane potAnA mATe ke dharmaguruone arpaNa karavA mATe dharmagraMthanI jarUra paDatI, tyAre te dharmaguruo tema ja zrAvake, je te pradezamAM ke anyatra vasatA vikhyAta ke a5khyAta lekhaka (lahiyA) ne tema ja citrakArane bolAvatA, ane tenI pAse jarUranA graMtha lakhAvatA tathA temAM citro citarAvatA. A lekhaka ane citrakAra sthAnika paNa rahetA ane bahAragAmathI AvelA ke bolAvelA paNa hoya. paricita paNa hoya ane aparicita paNa hoya. eTaluM ja nahi, paNa dareka graMtha, dareka vakhate, daraka sAdhuo lekhaka pAse ja lakhAve tevuM paNa nahi; teo svayaM lakhe evuM paNa banatuM. paNa ghaNa bhAge lahiyAono upayoga thato. A lekhake tema ja citrakArone, emane bolAvanAra ane kAma ApanAra AcAryo/sAdhue pUruM mArgadarzana (Guide line) ApatA, ane e mArgadarzanane barAbara lakSyamAM laIne pachI e lekhaka ane graMthakAra e graMtha lakhatA tema ja temAM citro doratA, e lakhANa tathA citro taiyAra thayA pachI e AcAryAdi tene tapAsI letA ane temAM potAnA saMpradAyanA siddhAnta, hakIkata ke bIjI kaI bAbato vize khAmI jaNAya to te sudharAvI letA. hAthapothIomAM thatAM citrAMkana aMge evI paddhati hatI ke pahelAM AkhI pithI lakhAtI, For Personal & Private Use Only Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina zailInuM pRthapha astitva ane temAM jyAM jyAM je mApanAM citro doravAnAM hoya teTalI jagyA kalAtmaka rIte tema ja nakkI karelA mApamAM/ghATamAM khAlI rAkhavAmAM AvatI, ane te sivAyanA bhAgamAM kalAtmaka rIte akSara lakhAtAM, ane te pachI te pUrI lakhAyelI prata citrakArane citrAMkana tathA hAMsiyA-borDaranAM suzobhana ) mATe seMpavAmAM AvatI. ( prasaMgopAtta, ahIM e jANavuM rasaprada banaze ke keTalIka vakhata graMtha lakhAvanAra sAdhu athavA to lakhanAra sAdhu ke lekhaka athavA to citrazAlA (school) ne mukhya citrakAra ( Master ) e graMthanA hAMsiyAmAM, e pRSThamAM jevuM citra AlekhavAnuM hoya te citrane rekhAmayaAlekha (outline), pILI zAhIthI AlekhI ApatA, ane tenA AdhAre citrakAra te pRSThamAM rakhAyelI khAlI jagyAmAM pUrA kadanuM laghucitra vividha raMgomAM AlekhatA. pAchaLathI A prathAmAM parivartana AvyuM hatuM, ane hAMsiyAmAM citro Alekha nahi, paNa Alekhya citrane varNanAtmaka paricaya thaDAka zabdomAM lakhavAmAM Avato ane tenA AdhAre citro dorAtAM.) AvI pratomAM ghaNe bhAge mULa pratanAM pRSThomAM ja citro dorAtAM, to kayAreka judA-te mApanA-kAgaLa upara citro dorIne te citro, je te khAlI sthAna para caDavAmAM AvatAM. (graMtha pUre lakhAI gayuM hoya ne citrAMkano mATe sthAna choDavAmAM AvyAM hoya, paNa game te kAraNasara citrakArya na thaI zakayuM hoya tevI, ane citrono khAke ( kAca ke rasa skeca-kharaDo ) ja thayo hoya ke adhUruM citrakArya thayuM hoya tevI pithIo paNa jJAnabhaMDAramAM jovA maLe che.) A uparathI e vAta paNa phalita thAya che-ane e hakIkata paNa che ja-ke je sthAnamAM pothI lakhAI hoya, te ja sthAnanA citrakAre tene citramaMDita karI hoya evo ekAMta nathI. evuM banatuM ke lekhaka eka gAma ke pradezane hoya ne tenA hAthe lakhAyelI pothImAM anya gAma ke pradezanA citrakAre citro AlekhyAM hoya. AcArye pote paNa kayAMka piothI lakhAvI rAkhe, ne pachI vihAramAM pharatAM pharatAM kayAMka koI jANIto ke sAre citAre maLe te tenI pAse citrakArya karAvI le. tathya e che ke pothI lakhanAra lahiye nAgora ke tevA anya sthaLano vatanI hoya, teNe pATaNamAM besIne pithI lakhI hoya, ne vaLI te piothInAM citro keIke AgrAmAM citaryA hoya, evuM banatuM. - A eka paraMparA ( Tradition ) che, je Aje paNa pracalita che. Aje paNa jaina sAdhuo kAgaLa kAzamIrathI ke pAMDicerIthI maMgAve che. lahiyA nAgora, bIkAnera ke jayapurathI ke pATaNathI bolAve che. pustakalekhana pATaNa ke amadAvAdamAM thAya che, ane pustakamAM citro tema ja barDa re muMbaI ke jayapura-udayapuramAM dorAve che. ane prazastimAM pustakalekhana tathA citrAMkanane kharaca bhegavanAra gRhastha makAsane nivAsI hoya to tenuM ne tenA vatananuM nAma paNa lakhAya che. AthI thayuM evuM ke A citrakalAne, anya citra-zailIonI jema, kaI paNa sthaLavizeSa ke pradezavizeSanI maryAdAnuM baMdhana na rahyuM. eka ja kailInAM kalpasUtrIya citro AgrAmAM, pATaNamAM, khaMbhAtamAM, jonapuramAM, mAMmAM, tema ja anyAnya sthaLomAM dorAyelAM samAnarUpe maLI AvyAM che, tenuM paNa A ja kAraNa che. ApaNe tyAM pustakanI prazastio ane puSikAomAM vadhumAM vadhumAM phakata lahiyAnuM ja nAma kalekhAyela jovA maLe che. gaNyAgAMThayA dAkhalA bAda karatAM, citrakAranuM nAma kayAMya maLatuM nathI. For Personal & Private Use Only www.ainelibrary.org Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina razailInuM pRthak astitva eTaluM ja nahi, lekhakanuM vatana paNa bhAgye ja noMdhavAmAM Ave che. pratane aMte maLatAM sthaLanAmAthI tA e prata je sthaLe lakhAI hoya te sthaLanA nirdeza samajavAnA heAya che. ane Ama chatAM, ApaNA kalAma nA ( Art historians ) tA lekhananA sthaLane ja lekhananuM ane citrakanuM ne citrakAranuM paNa sthAna mAnIne ja cAle che, e keTaluM badhuM vicitra che ! zrI kA khaDAlAvAlAe eka sthaLe nAMdhyuM che ke -- pandrahavIM zatAbdI ke madhya mANDU meM citrakAroMke vibhinna samUha kriyAzIla the jinameM se kucha sAmAnya gujarAtI zailImeM kAma kara rahe the tathA kucha citrakAroMne kucha adhika pragatizIla honeke kAraNa kinhIM aisI vizeSatAoMko vikasita kiyA jinheM mANDUkI nijI zailI kahA jA sakatA hai| ina vizeSatAoMko san 1439 ke race kalpasUtra meM dekhA jA sakatA hai / " " "6 A vidhAna sAthe mATA bhAganA kalAvidyA sahumata hoya evuM ane, paratu upara noMdhelI par parA ( Tradition ) ne jo lakSyamAM lIdhI hota, teA kalAvidyA kadAca AvA abhiprAya para na AvyA heAta. vastuta: mAMDU ke jaunapuramAM citrita ( racita nahi ) kalpasUtranAM citrAmAM prAdezika, zailIgata ke kalamagata ke rMgamilAvaTa ityAdine lagatI keTalIka vibhinnatA/vizeSatA jarUra jovA maLe che. paraMtu a madhu' chatAM, 'jaina zailInAM citrAnI mukhya ne maulika lAkSaNikatAo-DhADha AMkha, nukIlI nAsikA, atyadhika pAtaLo kaDhipradeza ane rekhAonI pradhAnatA vagere-che, te teA pADhaNa ke tevA anya sthaLe citarAyelAM kalpasUtra-citrAnI jema ja A citrAmAM paNa samAnapaNe maLI rahe che. ane Ama banavAnu kharU kAraNa e ja che ke A citrA jaina dharmAcAryAnI sIdhI rRkhabhALa ane rAhubarI heThaLa taiyAra thayAM che, raMga milAvaTanA ke zailIgata keTalAka pheraphAro paNa jovA maLe che tenA kAraNamAM, mAMDU, jaunapura vagere sthaLomAM jUnA ke rojiMdA citrakAra kAI kAraNasara malavA paDayA hoya, athavA tA je te sthaLanA sthAnika uttama citrakAranA upayoga karavAnu nakkI thayuM hoya, ane tethI te navA citrakAre kalpasUtranAM citrAnI nakala karavA jatAM temAM pAtAnA kalAkasaba umeryA hoya ane e rIte potAnI zailInI asaro paNa emAM teNe umerI hAya evI saMbhAvanA, tathyanI vadhu nikaTa jaNAya che. jo ke zrI kha'DAlAvAlAnu upara nAMdheluM vidhAna ke tevAM anya vidhAnA mahuro tA anumAna ke sabhAvanA upara ja AdhArita hoya che, tema chatAM, ahIM meM nirdezelI saMbhAvanAmAM kAIne tarkasaMgati na paNa lAge, paraMtu paraMparAgata ( Traditional) tathyane uvekhavAnuM bahu saheluM nathI e ApaNe na bhUlavu... joI a. paraparAthI ajANa vyakti ja tarkasaMgatinA nAme paraparAne uvekhavAnuM sAhasa karI zake. jo ke 'kharI rIte kAi paNa citrazailIne pradezanu nAma apAya te ja ceAgya' evA kalAvidyAnA mata sAthe huM asammata nathI. Ama chatAM, upara caccu che tema, prastuta ( * jaina ') zailIne lAgevaLage che tyAM sudhI, A zailInAM citrA mukhyatve jaina graMthAmAM che ane e graMthAnAM lekhana ane citrAMkananA kharA AdhAra jaina AcAryA para rahetA. upara nAMdhyuM tema, teo derodeza vicaratA, dezedezanA lekhaka pAse, pAte nizcita karelA dhAraNanI lipi--je jainalipi tarIke prakhyAta che te-mAM graMthA lakhAvatA, ne citrakAro pAse pAte svIkArelA dhAraNanAM citrA dvArAvatA. AthI, te lekhaka game te dezanA, For Personal & Private Use Only www.jainelllbrary.org Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 jaina zailInuM pRthapha astitva bhASAne ke dharmasaMpradAyana hoya te paNa, AcArya dvArA ne temanI sUcanAnusAra lakhAtA graMthanI lipinuM svarUpa, jena bhaMDAromAM sacavAyelI hAthapothIomAM Aje jovA maLatI lipi pramANenuM jajaina lipinuM ja-rahetuM. ane e ja rIte, citrakAra game te dezano, jJAtino ke dharmano hoya ne te game te prakAranI citrazailIno niSNAta hoya to paNa jaina AcAryanA mArgadarzana heThaLa tenA dvArA thatuM jaina graMthapathIonuM citrakarma, "jaina zailInuM ja rahetuM. jena graMthana ke jenAcAryo/jaina dvArA lakhAyelA lakhAvAyelA graMthano lipimare, e bIjA keI paNa lipimareDa karatAM judo tarI Ave tevI vizeSatAo dharAvanAra tema ja saikAo sudhI pitAnI AgavI chatAM svIkRta-sthApita dhoraNa-baMdhAraNanI maryAdAne anusaratI ekavidhatA/paripATIne jALavI rAkhanAre jema jaNAI Ave che, ne tethI ja te lipine "jainalipi" kahevAmAM Ave che; tema, tADapatra ane kAgaLa vagerenI pithI vageremAM upalabdha citrakama paNa, te judA judA saikAo tathA tabakkAomAM, judI judI vyaktionA hAthe ne judI judI vyaktionA mArgadarzana heThaLa thayuM hovA chatAM, teNe potAnI AgavI lAkSaNikatAone tathA svIkRta sthApita niyamabaddhatAne choDI nathI, ne te ja kAraNe te bIjI tamAma citrazalIothI alaga tarI Ave che, ne mATe ja te citrazailIne keI pradezavizeSanuM nAma ApavAne badale "jaina citrazailI " nAma ApavAmAM vizeSa aucitya jaLavAya che. . vidvAno samakSa UbhI thayelI eka mahattvanI muzakelI e hatI ke jena dolI nI rAha AMkha vagere lAkSaNikatAo dharAvatAM citro to mALavA tema ja laDAkha ane bAramA vagere pradezamAMthI paNa maLI AvyAM che, ane vaLI teno saMbaMdha bauddha dharmanA tathA anya viSayo sAthe che, to pachI A zailIne "jaina zailI kevI rIte kahI zakAya? e uparAMta, 15mA saikAmAM ane te pachI AlekhAyelAM keTalAMka evAM graMthacitro maLI AvyAM che ke jeno saMbaMdha janetara dharmasaMpradAya sAthe hoya athavA to tuvilAsa sAthe hoya; dA. ta. bAlagopAlastuti, ratirahasya, vasaMtavilAsa, haMsAulI ke haMsAvalI vagere. A citronI zailI "jaina zailInAM citro jevI che ane te graMtha to jana dharma sAthe saMbaddha nathI ! AthI, A zailIne "jaina zailI kevI rIte kahI zakAya? Ano sIdho javAba jo ke A ApI zakAya. je A prakAranAM citro anya pradezamAMthI maLyAM hovAne kAraNe ja A citronI zailIne "jena rIlI" nAma na ApI zakAya, to A ja kAraNa sara A zailIne gujarAta zailI , ke pazcima bhAratIya zailI " emAMnuM ekeya nAma ApI na ja zakAya. mALavAnI citrakalAne "gujarAta zailI zI rIte kahI zakAya bhalA? ane e ja rIte laDAkha tathA bAramAmAM upalabdha citrakalAne paNa "gujarAta zailI, ke pazcima bhAratIya zailI tarIke zI rIte oLakhAvI zakAya? Ama chatAM, vidvAnonA praznanuM samAdhAna A rIte vicArI zakAya: - (1) madhyakAlanA gujarAtanA solaMkI rAjAoe, gujarAta bahAranA vividha pradeza upara potAnuM sArvabhaumatva sthApyuM, tyAre anya sAMskRtika tattanI jema ja, mULa gujarAtamAM Ugama pAmelI ane For Personal & Private Use Only www.ainelibrary.org Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 jena zailInuM pRthaka astitva gajarAtanA jano dvArA vikaselI A citra zailI ane tenA niSNAta kalAkAro paNa te te pradezomAM kelAyA hoya, evI saMbhAvanA ajugatI ke tarkavisaMgata lAge te hade kAlpanika nathI. ane dharmAcAryone pAdavihAra A kalAprasAranuM kAraNa hato e to ApaNe joyuM ja che. che ke Do. umAkAntabhAI ke. zAhe, dazamI zatAbdInAM keTalAMka upalabdha dAnapatromAM utkIrNa rekhAkRtionA AdhAre prastuta zailI, e kALamAM, mALavAmAM ane gujarAtamAM sAmAnya hatI evuM nakkI karIne, A zailInI citrakalAne mAru-gurjara zailI ? evuM nAma ApyuM che. to paNa, A zailInAM graMthastha hoya evAM jUnAmAM jUnAM citro te, gujarAtanAM, pATaNa ane bharUca jevAM kendra-sthAnamAM citarAyelA jaina citro ja che; eTale A zailIne jaina zailI nA nAme oLakhavAmAM kaI ? jaNAtI nathI. vaLI, gujarAtanA selaMkI rAjA bhImadeva, mALavAnA paramAra rAjA bhoja upara vijaya meLavyAnI, tema ja te vakhate gujarAta ane mALavA-e banne rAjayo vacce sAMskRtika ane sAhityika AdAna-pradAnane vyavahAra hovAnI vAta to itihAsaprasiddha che ja; eTale ema paNa kahI zakAya ke AvAM ja keI kAraNasara, gUjarAtamAM Ugama pAmelI prastuta zailIne mALavAmAM praveza thayo hoya ane mALavAe tene apanAvI lIdhI hoya; kema ke saMskAritA ane kalAnA ananya premI rAjA bhejanA darabAramAM, sAhityika ane sAMskRtika ziSTa-viziSTa tanuM, sadAya, keI paNa bhedabhAva vinA svAgata thatuM hatuM, evuM ApaNe itihAsamAM sAMbhaLIe chIe ja, vaLI, De. zAhe je dAnapatrone ullekha karyo che te paikI jUnAmAM jUnuM (saM. 1905, i. 948) dAnapatra paramAra sIyakanuM che, ane te uttara gujarAtanA harasola gAmamAMthI maLI AveluM che. A dAnapatra, mALavAnA rAjA paramAra sIyake potAnI gujarAta-yAtrA daramiyAna ApyuM hoI, te, gujarAtanA keI kArIgare karyuM hovAnuM che. zAha niHze che. A uparathI paNa e sAbita thaI zake che ke, mULe A zailI gujarAtanI ja che; ane tyAMthI ja, tyAra pachI ja te zailI mALavAmAM praveza pAmI hoya; eTale ke paramAra sIyaka, potAnI sAthe, A zailInA jANakAra kArIgare ke kalAvidone mALavA laI gayo hoya, ane tethI tyAM A zailI pracAramAM AvI hoya. kema ke A sivAyanAM, bIjAM, upalabdha tamAma dAnapatro-jemAM A zailInI rekhAkRtio utkIrNa che te-, upara ulekhelA sIyakanA dAnapatra pachInA gALAmAM ja che. (2) laDAkha tathA bAramAnAM 11-1ramA saikAnAM bauddha citromAM doDha AMkha jovA maLatI hAya, te tenA artha e thaI zake ke te vakhatanA, te pradezanA citrakAree "jaina zailInA citrakAre pAsethI, athavA to te pradezanA citrakAra pAsethI jena zailInA citrakAree, ane athavA to A ane prakAranA citrakAroe samAnarUpe " ilorAnAM bhItacitro parathI AvI lAkSaNikatA aMge preraNA meLavI hoya ane e lAkSaNikatAne pitAnI zailIthI potAnI citrAMkana-paddhatimAM umerI-apanAvI hoya. jaina zailInAM upalabdha prAraMbhika graMthacitromAM ajaMtA-ilorA AdinI citrakalAnI spaSTa asara kayAM nathI joI zakAtI? A uparAMta, ahIM darzAvelI saMbhAvanAne puSTa kare evuM eka avataraNa ahIM noMdhI. Do. je. pI. losTI nAme aMgreja kalAvivecake nepyuM che ke : For Personal & Private Use Only Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina zailInuM pRthaka astitva 19 "A new manuscript was recently discovered and published by the present writer. This is a copy of the Uttaradhyayanasutra from Gujarat, probably Surat, dated 1537-38, with two miniatures painted in a progressive style, but still within the context of jain painting. It indicates that jain artists of Gujarat were sufficiently aware of the artistic revolution in other parts of India to be able to adapt the new style to their use" "(meM thoDA vakhata upara eka navI hastaprata zodhI ane prasiddha karI che. e prati, ghaNe bhAge gujarAtanA suratamAM lakhAyelI, "uttarAdhyayanasUtranI che ane tenA upara 1537-38 varSa lakhela che. temAM be laghucitro che. A citronI zailI pragatizIla che ane te pragati, jaina citrakalAne adhIna rahIne thayelI che. e uparathI jaNAya che ke, jaina kalAkAre hidanA bIjA bhAgamAM thaI rahelI kalAnI krAntithI eTalA te vAkepha rahetA hatA ke navI zailIne upayoga pitAnA kAryamAM karI zake che? A uparathI samajI zakAya che ke jaina zailInA kalAkAre vividha pradezamAM pravartatA kalApravAhothI paricita rahevA sAthe te pravAhamAM pragaTatI/prayojAtI navInatAo tathA vizeSatAone apanAvavA mATe paNa khullA mananA ane sAkAMkSa rahetA hatA; saMkucita nahIM, A sAthe ja, ahIM e paNa vicAravuM joIe ke je jaina kalAkAra, hiMdanA bIjA pradezamAM kalAkSetre thatI kAntithI vAkepha rahIne teno lAbha levAnI tatparatA dAkhavatA hoya, to jana kalAkAroe vikasAvelI lAkSaNika "jena zilInI asara ane teno prastAra anya pradezamAM thayo hoya, anya kalAzelIo upara tene prabhAva paDe hoya, ane jaina zailInA na hoya tevA ke anya pradezanA sajAga kalAkAroe e asare ane lAkSaNikatAone potAnI rIta ne jarUra mujaba apanAvI hoya ane potAnI kRtiomAM tene viniyoga karyo hoya, e azakaya ke asaMbhavita nathI. (3) jainetara viSayonAM graMthacitro A ja zailInAM maLI AvyAM hovAthI, A zailIne "jaina zailI tarIke na oLakhAvI zakAya, evI dhAraNA paNa gaLe na Utare tevI che. hakIkata e che ke A zailInA jainetara graMthacitro 15mA saikAthI jUnAM nathI. vaLI e citro tADapatra uparanAM paNa nathI; e to kAgaLa ke vasa) para AlekhAyelAM che; kema ke 15mA saikAmAM te tADapatranI prathA lagabhaga luptaprAya athavA nahivata thaI gaI hatI ane sarvatra kAgaLane ja mahimA pravartI cUkayo hato. ane ApaNe jANIe chIe ke 15mA ane 16mAM saikAmAM sarjAyelAM, ka9pasUtra ane kAlaka kathAnAM vadhumAM vadhu citro maLI AvyAM che. e sacitra graMthanI moTI saMkhyA jotAM sahaja ja ka9pI zakAya ke e kALamAM A citrazailI eTalI badhI lokapriya banI haze ke jenee to kaha5sUtra vagere graMthamAM eno bharapUra upayoga karyo-karAvyo ja, paNa sAthe sAthe e citrazailI ane citrakArano lAbha jainataroe/janasAdhAraNe paNa lIdho haze ane pitAne managamatA graMthonAM citro temanI pAse A zailImAM karAvyAM haze. ema kahI zakAya ke jainetara-maMthagata A zailInAM citro parathI evuM pramANita thAya che ke A citro racAyAM te pUrve, jaina citrazailI, mAtra jaina graMtho pUratI ja sImita rahI hatI; paNa tyAra pachI eka evo yuga Avyo ke jyAre te zailI jainetara graMthamAM paNa prajAvA lAgI ane e rIte vADAbaMdhImAMthI mukta banI. For Personal & Private Use Only Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina zailInuM pRthaka astitva (4) eka bIjo muddo paNa dhyAnamAM levo joIe. graMthanA lekhakane lahiyA tarIke oLakhavAmAM Ave che. e lahiyAnAM akSaranI-akSaramareDanI paNa zailIo hoya che. emAM jaina dharmanAM pustaka lakhanArAonI zailI "jaina nAgarI zailI = ke "jaina lipi tarIke oLakhAya che. A zailInAM mULa 10mA-mAmA saikAnA upalabdha jaina dharmagraMthinI lipimAM jovA maLe che. ane A zailI 11mA saikAthI mAMDIne 20mA sikA sudhI, potAnI akSaramarehanI amuka cokkasa vizeSatAo tathA dhoraNe ne, cokkasapaNe ane kazA ja pheraphAra vinA vaLagI rahI che, ema kahI zakAya, have AvI jena nAgarI lipimAM lakhAyele aDhaLaka ke aneka jainetara dharmo tathA viSayothI saMbaddha graMtho/pusatake ApaNA graMthabhaMDAramAM maLe che. A graMtha viSayalekhe jainetara hovA chatAM tenI lipi " jenalipi hovAnuM svIkAravAmAM Ave che. barAbara e ja rIte, keTalAka jainetara graMthomAMnAM " jena zailI nAM citro paNa jaina citrakAro dvArA citrita thayAM che ane tethI te "jaina zailI nAM citro che, ema mAnavAmAM vadhu vAstavalakSitA che. hA, A graMtha je moTI saMkhyAmAM maLyAM hatA te jarUra A zailIne "jaina zailI" kahevA agAu vicAra karavAno raheta, paraMtu AvA (jainetara ) sacitra graMthe pAMca-paMdarathI vadhu maLyA nathI; ne temAMya eka viSayanA graMthanI (A zailInI) sacitra nakala ekAda ja maLI che; eka paNa graMthanI eka karatAM vadhu nakala ka65sUtrAdinI jema-maLI hovAnuM jANyuM nathI. A saMyogamAM, e graMthonAM citronI zailIne "jaina zailI " tarIke svIkAravI, e ja ucita jaNAya che. eka bAju seMkaDo kahapasUtro ne kAlakakathAo temaja uttarAdhyayasUtra ane upadezAmAlA ityAdi sacitra graMtha mUko (eka aMdAja pramANe, phakata 15mA ne 16mA zatakamAM suvaNanI zAhIthI lakhAyelAM citarAyelAM kalpasUtro ja Aja sudhImAM 80 jeTalAM maLyAM che), ne bIjI bAju AMgaLInA veDhe gaNI zakAya teTalA jainetara viSayanA sacitra graMtha mUkavAmAM Ave, ane pachI nakkI karavuM joIe ke A citronI zailIne kayA nAmathI oLakhavI vAjabI gaNAya? jaina zailI nAM citro dharAvatAM pustakanI lipi paNa tapAsI levI joIe, je A lipi jena lipi" hoya, te temAMnAM citro jaina zailInA citrakAra dvArA nirmita hovAno saMbhava viroSa gaNAya. jo ke graMthanI lipi " jena nAgarI ? na hoya ne hindu dharmagraMthomAM prayojAtI "brAhmaNI nAgarI hoya, to paNa temAMnAM citro jaina zailInAM saMbhavI zake. lekhaka ane citrakAra, bahu ja thoDA apavAdone bAda karatAM, judI judI vyaktio ja rahetI. ane keI brAhmaNadharmI vyaktie potAnA hAthe potAne managamata graMtha, pitAnI lipimAM lakhyuM hoya ne pachI temAM jaina zailI nA citrakAra pAse citro dorAvyAM hoya ema mAnavAmAM kaI bAdha nathI. 3. jaina zailI nI eka vizeSatA e che ke A zailInAM citro--je jaina graMthamAM maLe che teno viSaya kevaLa dharmakathAonA prasaMge ja banyA che. dhArmika na hoya tevA prasaMgo ke viSayonAM citro jaina graMthamAM kayAMya nahi maLe. Ama karavA pAchaLa jainane mukhya Azaya eka ja rahyo hato ke kalAmAM vilAsitAnuM tatva ghusavA na pAme, ane tethI ja A zailInA citra-graMthamAM kayAMya, bajAru zailImAM ke anyatra maLe che tevAM nAcagAnanA ke zRMgArarasa AdinAM citro maLatAM nathI. ane ApaNe For Personal & Private Use Only Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jena zailInuM pRthaka astitva 21 sArI rIte jANIe chIe ke jyArathI A zailImAM vilAsitAnuM tatva pravezya, tyAra pachI thoDA ja vakhatamAM A zIlI ApoApa lupta paNa thaI gaI 4. jaina zailI aMge eka Arepa e che ke A zailInI bAbatamAM jemanuM mAnasa paraparAvAdI rahyuM che. A zailImAM ekavidhatAne anubhava satata thayA kare che; vividhatA ke prayogazIlatAne emAM bahu ochuM sthAna maLyuM che. A Aropa khoTo na kahevAya. jene mAtra paraMparAvAdI nahi, paNa rUDha paraMparAvAdI che, A bAbatamAM. je paraMparA AdarI ane svIkArI, ene cheka sudhI daDhapaNe vaLagI rahevAnuM emanuM mAnasa, kalpasUtronI citrAvalImAM spaSTa jovA maLI zake. saMsArathI virakta banelA sAdhuonA mArgadarzana taLe pAMgarelI A zailImAM dhArmika vAtAvaraNa ane virakta ja jovA maLe, vilAsitA nahi. Ama chatAM, Ano artha e nathI ke jeno ziSya paraMparAvAdI che. jo evuM hota, to kalapasUtranI ekeka citra-pathImAM paNa, nRtya-nATyanI vividha zAstrIya mudrAo; rAjapUta, mogala ane evI anya zailIomAM ja jovA maLe tevI nakadAra raMgasajAvaTa vagere kalA vikAsa jovA maLe che, te na maLato hota. 5. keTalAka vidvAnoe "jaina zailI " ne, te prAcIna citrazailInI vikRtimAtra che ema kahIne, apabhraMza zailI 10 tarIke oLakhAvI che. bhAratanI prAcIna citrakalA ane arvAcIna citrakalA-e banenI vacalI ane mahattvanI rAMkhalArUpa manAtI citrazailIne "vikRtisvarUpa ane apabhraSTa gaNAvavI, ane emAM saMmata thavuM, e tadana anucita ane ajagatuM che. ajaMtA-IlorAnAM guphAcitrone sAMpaDelA vizALa bhittilakanI sarakhAmaNImAM atyaMta laghu kahI zakAya tevA, tADapatrAdika phalaka upara, Azcaryajanaka rIte dorAyelAM A citrone, te vikRta ke apabhraSTa hevAnuM pramANapatra ApavuM, te mAtra apUratA aparipakava abhyAsanI ja nIpaja che ema samajavuM joIe, vastutaH A laghucitrone "prAcIna citrakalAnI saMskRta ane vikasita ke utkRSTa, ane prAraMbhe, amuka hade, e, prAcIna citrakalAne anusaratI hovA chatAM, pachIthI pitAnuM AgavuM zaulI-svAtaMtrya prApta karanAra AvRtti che, ema kahevuM vadhu ucita ane tathyAtmaka gaNAya. hA, evuM kahI zakAya ke vidvAna jene Ugama dakSiNa bhAratamAM thayuM hovAnuM mAne che te apabhraMza zailI (ahIM "apabhraMza' eTale bhraSTa ke vikRta nahi, kintu A nAma dharAvatI eka svataMtra zailI-ema samajavuM joIe) mAMnAM keTalAMka tattvone, gujarAtanI "jena zailI nA niSNAtoe apanAvI lIdhAM hoya. ane pitAnI svataMtra zailImAM e tanuM saMmizraNa karIne tene viroSa abhivyaktikSama ane kapriya banAvI hoya, vastuta: te zrI DI. vI. remasana nAmanA samIkSake puravAra karyuM che te rIte, "ilorAnI paraMparA jaina graMthamAMnAM laghucitrorUpe pariNamI ane vikasI', e vAtane svIkArIe, ane AraMbhika jaina For Personal & Private Use Only www.ainelibrary.org Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jena zailInuM pRthaka astitva citromAM ajaMtA zailIne paNa prabhAva che evuM svIkArIe, te pachI bIjI lAMbI ciMtA ke carcA karavAnI rahetI nathI. "pAla zailI'--je "jaina zailI' jeTalI ja prAcIna che te-nAM citromAM paNa ajaMtA zailIno prabhAva Utaryo che, ane chatAM je te svataMtra zailI tarIke ja oLakhAtI hoya, to ajaMtA-ilorAnI asarane sahakAra laIne potAnuM AgavuM pita ane vyaktitva racanAra, jaina graMthacitronI kalA "jaina zailI tarIke zA mATe na oLakhAya? 6. A zailIne "jaina zailI' tarIke oLakhavAnuM bIjuM paNa eka kAraNa jaNAya che. zaina graMthonAM laghucitro laTakatI AMkha athavA doDha AMkhavALAM hoya che. ane AvI, bahAra upasI AvelI AMkho jema jema citromAM tema jaina pratimAomAM paNa jovA maLe che. keTalAka vidvAne kahe che ke, citromAM upasI AvelI dekhAtI AMkha, e jena pratimA- zipa taraphathI citrakalAne maLelI viziSTatA che; eTale ke jenI pratimAomAM karAtA cakSa-nirmANanuM, citromAM anukaraNa thayuM che. A viSayamAM mArI kalpanA evI che ke, ApaNane maLelI jUnAmAM jUnI pratimAomAM paNa, upaselI AMkhe kayAMya jovAmAM AvI nathI; jamInamAMthI khodakAma karatAM vaLI AvelI prAcIna pratimAomAM ke pratimAonI sAthe, kayAMya, cakSuo-je pratimAnI asala AMkha upara pAchaLathI lagADavAnAM hoya che ane tene ja lIdhe pratimAnI AMkho upaselI hoya tevuM lAge che te-nIkaLI nathI; ane bIjI tarapha jUnAmAM jUnAM jaina graMthacitro joIe, to temAM dorAyelI AkRtinI AMkho te laTakatI ke upasI AvelI ja hoya che; A uparathI lAge che ke upaselI AMkho e citrakalA taraphathI mUrtizilpane maLelI bheTa hovI joIe. arthAta, citromAM AvI upaselI ke laTakatI AMkho joIne. kaIkane kayAreka, game te kAraNasara, vicAra Avyo hoya ane te uparathI teNe mUrti emAM paNa cakSuo. lagADavAnI prathA AraMbhAvI hoya, e je hoya te, paNa A uparathI eka vAta nakkI thAya che ke jana citrakalAne jaina mUrtikalA sAthe gADha saMbaMdha ane saMparka che; ane tethI ja, prastuta citrazailIne "jaina zailI ? kahevAnuM eka vadhu kAraNa ApaNane maLI Ave che. For Personal & Private Use Only Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI zAntinAthacaritra-citrapaTTikA jaina zailI nI granthastha citrakalA e bhAratIya citrakalAnA prAcIna (10 mI zatAbdI sudhInA) ane arvAcIna (18mI zatAbdI pachInA) itihAsane jaDI ApatI, zaMkhalArUpa citrakalA che. 5 eka tarapha A citrazailIe prAcIna guphAcitronI paraMparAne eka navuM ane viziSTa svarUpa ApIne tene jIvaMta ane avicchinna rAkhI, to bIjI tarapha mogala ane rAjapUta kalAraulIone eNe mahattvapUrNa ane pragatizIla kalAtane vArase paNa soMpe. sAmAnyata: A graMthacitronA be vibhAga paDI zake : eka, tADapatrIya graMthacitro; be, kAgaLa uparanAM citro. pahelA vibhAganAM citrono samayagALo 12mAthI 15mA saikAnA pUrvArdha sudhIne che; ane bIjA vibhAganAM citrone samaya, mahadaMze, 15me, 16 ane 17mo saMke rahyo che.19 jo ke e pachInA samayamAM paNa keTalAMka citro racAyAM che, paNa te bahu juja che. alabatta, A vaheMcaNI ke vyavasthA, atyAre upalabdha thatI sacitra hastaprationA AdhAre ja nakkI thaI che. - A uparAMta, jeno upayoga tADapatrIya prationAM vena tarIke eTale ke pratanI pATalI tarIke karavAmAM Avato, tevI kASThanI sacitra pATalIo-kASThAdikAone samAveza paNa A be paikI pahelA vibhAgamAM ja thAya che. mArI samaja mujaba, atyAra sudhImAM, AvI 23 sacitra kASThapaTTikAo prakAzamAM AvI gaI che ane te tamAma paTikAo vikramanA 11mA zatakathI mAMDIne 15mA zatakanA gALAmAM sarjAI hovAnuM nakkI thayuM che. alabatta, kASThapaTTikAonI ahIM noMdhelI saMkhyA te "jainazailInI ane jaina dharma sAthe saMbaMdha dharAvatA viSayonAM citrakAmavALI kASThapaTTikAonI saMkhyA samajavAnI che. bAkI, jenetara-bauddha ane hindu-zailIo ke viSaya sAthe saMkaLAyelI bIjI paNa keTalIka kASThapaTikAo che. ahIM jenuM sacitra vivaraNa raju thayuM che te kASThapaTTikAnI joDI, tAjetaramAM ja prakAzamAM AvI che. A kASThapaTikAo upara, soLamA jena tIrthakara bhagavAna zAntinAthanuM, temanA pUrvanA 11 bhavonA vigato sahitanuM, saMpUrNa jIvana AlekhAyeluM che. A ane kAThapaTikAonI prathama avalokane ja tarI AvatI vizeSatA e che ke, e paTTikAone eTalI sarasa rIte sAcavavAmAM AvI che ke jANe te hamaNAM ja citaravAmAM AvI hoya, evuM lAge che. A padikA, amadAvAdanI AcArya zrIvijayanemisUrIzvara jJAnazALAnA graMthabhaMDAramAMnI "zrAvaNajhArA' nAmanA graMthanI tADapatrIya hastapratinA veSTanarUpe, sacavAI che, e pratanAM pAnAM ane A pahikAo-banenAM dorI paravavAnAM chiddhonI samAnatA uparathI samajAya che ke A patrikAo, asalathI ja, A pratanA vejhana mATe ja banAvavAmAM ane goThavavAmAM AvI che. amadAvAdanA nagarazeTha zrI kastUrabhAI maNibhAI e, pitAnA-nagarazeThanA graMthabhaMDAramAMthI keTalAka graMtha ane pustake, For Personal & Private Use Only Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI zAntinAthacaritra-citrapaTTikA dAyakAo pahelAM, paramapUjya tapAgacchAdhipati jainAcArya zrI vijayanemisUrIzvarajI mahArAjane samarpita karelAM, ane "zrAvaka maMDaLa" nI prati paNa te graMthomAMnI ja eka che. A graMtha jaina zrAvakanA AcAra ane vrataniyamonI vizada chaNAvaTa karato ane hajI sudhI prasiddhi nahi pAmelo graMtha che. A graMthanA praNetA, kharataragacchIya jainAcArya zrIjinezvarasUrijI che. thoDIka prAkRta gAthAo-svarUpa A mULagraMtha upara, graMthakAranA ja ziSya, upAdhyAya zrIlakSmItilakagaNIe, lagabhaga paMdara hajAra zloka pramANu bRhadavRtti racI che. mULa graMthakAranI ane TIkAkAranI prazastionA zloke 9 vAMcavAthI samajAya che ke, A mULa graMthanI racanA, vi. saM. 1313mAM, dazerAnA divase, pAlaNapuramAM, zrIcandraprabhusvAmInA prabhAvathI paripUrNa thaI hatI, ane vi. saM. 137 nA mAha zudi 14 nA divase, jAvAlipura (jAlera) mAM, zrI vIraprabhunA mukhya caitya sahita cAvIre tIrthakaronAM caityo upara, svarNa kaLaza tathA vaja-daMDanI pratiSThAne utsava, zrI jinezvarasUrie karAvyo hato, ane te ja divase, zrI lakSmItilakapAdhyAye A graMthanI TIkA paNa pUrI karI hatI. TIkA-prazastimAM ullekhelA usavane aMge "ratarAjInUrvAvaskI "2 mAM A pramANe noMdha che: "saM, 1317, mAgha sudi 12 lakSmItilakagaNerupAdhyAyapadam , mahA padmAkarasya dIkSA ca / mAgha sudi 14 zrIjAvAlipurAlaGkAra zrImahAvIrajinendraprAsAdacaturvizatidevagRhikAsu svarNakalaza-svarNadaNDadhvajAnAmAropaNaM samudAyena jArita " A uparathI nakkI thAya che ke jAlera zaheramAM (svaNagirinI TekarI upara nahi) AvelA, zrI mahAvIrasvAmInA covIza jinAlaya (covIza jananI ra4 derIovALAM) caityanAM zikhara upara, davaja-daMDa-kalazanI pratiSThAne utsava, saM. 1317nA mahA suda 14nA dine ujavAyo hato ane te utsava daramiyAna ja, "kAvagharmakarajA"nA TIkAkAra zrI lakSmItilakagaNune upAdhyAya pada maLyuM hatuM. lakSmItilakapAdhyAyanI dIkSA paNa jAloramAM ja (saM. 1288)25 thayelI, ane tethI lAge che ke temanuM janmasthAna ke vatana paNa jalAra ja haze. upara ulekhelI, amadAvAdanA bhaMDAranI "zrAvaNamaMtraraja-vattinI tADapatrIya prati, te graMthanI racanA thaI te ja varSe eTale ke 1317nA ja varSe, ane te paNa jAloramAM ja lakhAI che evuM, te patinA prazastivALA bhAganA, truTita pAnAMomAM vaMcAtA guTaka zabdo uparathI jANI zakAya che. zrI agaracaMda nAhaTAe potAnA eka lekhamAM jaNAvyuM che te pramANe, "zrAvaNamaMjarana-vRtti" nI saM. 1317mAM lakhAyelI eka tADapatrIya prati, jesalameranA graMthabhaMDAramAM paNa hatI; ane vi. saM. 153mAM pa. pU. munirAja zrIhaMsavijayajI mahArAje, te graMthanI sAvaMta-saMpUrNa pratilipi (nakala) paNa karAvI lIdhI hatI; je pratilipi, hAla, vaDodarAnI zrIhaMsavijayajI jaina lAyabrerImAM mojuda che. paraMtu zrI nAhaTAnA kathanAnusAra, jesalameranA bhaMDAranI mULa prati, te pachI game tyAre, tyAMthI corAI javA pAmI che. ane tethI temaNe pitAnA te lekhanA AdhAra tarIke vaDodarAvALI navI pratine upayoga karyo che. vaDodarAnI A prati khUba zuddha ane saMpUrNa che. pratilipi lahiyA pAse karAvI hovA chatAM For Personal & Private Use Only Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25 zrI zAntinAthacaritra-citrapadikA zrI haMsavijayajI mahArAje tene mULa prati sAthe barAbara meLavI lIdhI haze evuM, te pratimAM karAyelA sudhArAo jotAM samajI zakAya che, have, A pratilipimAM, TIkAkAra zrI lakSmItilakagaNInI prazasti ra1 zloka pramANa che, ane te zloka pUrA thatAM ja graMtha samApta thaI jAya che, eTale ke te prazasti pachI A pratimAM mAtra "ta bIjinezvarasUrivarati zrAvanagharSas25 chA" ATaluM ja lakheluM jovA maLe che. ane tethI jaNAya che ke A pratilipinI Adata mULa pratimAM paNa AthI vadhAre lakhANa nahi hoya, arthAta, e mULa prati kayAre lakhAI hatI, tenA ulalekhavALI pupikA paNa temAM hatI nahi. je hota to tene UtAre ke tene ulekha navI pratilipimAM maLata, je nathI maLato. Ama chatAM, zrI nAhaya, te mULa prati 1317 nA varSe ja lakhAI hatI evuM je kahe che, te te TIkAkAranI prazastinA 16mA zlokamAM, ane tene anusarIne ja zrIhaMsavijayajIe karAvelI pratilipinA lahiyAe lakhelI puSikAmAM ullekhAyelA "manarikendri" zabdanA AdhAre ja kahe che, ema samajavuM joIe, paraMtu e spaSTa che ke "munAsittejuM" zabdo, A TIkAnI racanAnA varSa mATe prayojAyelA che, nahi ke jesalameravALI pratinA lekhanavarSanA sucana mATe, AthI UlaTuM, amadAvAdanI "zrAvaNaryakarana tti" nI prati, TIkAkAranI prazistanA zloke pUrA thatAM ja pUrI nathI thaI jatI, paraMtu emAM to te pachI paNa eka lAMbI prazasti hatI, evuM tenAM aMtima pRSThanA TukaDAo jotAM samajAya che. kamanasIbe, A pAnAMo khaMDita che, eTale temAM lakhelI tamAma paMktio vAMcI nathI zakAtI. je paMktio vAMcavA maLe che te A pramANe che: "vAhaifkure dvitonanALASTaifi. jAvAlipure zrIvorabhavane svazreyase'STAhikAM caitre mAsi caturthikAM... svarNagirI tathA svajananIzreyorthamaSTAhikAM caitre mAsi tRtIyikAM..." A uparAMta, A khaMDita paMktiomAM "kAvaMza, saRkSaNa, suta kAna, patnI nAyiHI, To fjanA kaheva.." A zabdo/nAme paNa vAMcI zakAya che. A uparathI sahaja anumAna thaI zake ke e khaMDita prazastimAM, e prati lakhAvanAra ke zreSThInA vaMzanuM tathA dharmakAryonuM varNana haze ane saMbhavata: e prati te zreSThIe lakhAvI hovAthI ja temanI prApti temAM sAmela karAI haze; ane upara noMdhelI paMkitao uparathI e paNa sUcita thAya che ke jenI prazasti thaI che te zreSThI jAlAranA ja vatanI hovA joIe. vaLI, zrI zAntinAtha caritranAM citrovALI, A graMthaprati sAthe vIMTAyelI, prastuta be kASapATikAomAM, bIjI kASThapatrikAnA pAchaLanA bhAgamAM, jayAM zAntinAtha-caritranuM citraNa pUruM thAya che tyAM, lAgelI ja, eka derAsaranI ane tenA pachI traNa puruSe tathA traNa strIonI AkRtio cItarelI jovA maLe che. tyAM te AkRtione paricaya A pramANe lakhelo che: chI gAjikure niro zrI zAnselijitya . seva (?) . kyAA che. rAjA vAyatA . nelI rArirI " For Personal & Private Use Only www.ainelibrary.org Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI zAntinAthacaritra-citrapaTTikA " jAlAranA svaNagiri upara zrI zAntinAthanuM caitya hatuM, tenA ullekha tA. kharataragabRhadgurvAvalI'mAM paNa maLe che.26 AthI, kApaTTikA upara DhArAyelI, zrI zAntinAthanA caityanI AkRti te, ' gurvAvalI 'mAM Ukhita zAntinAthanA caityanI ja pratikRti che, ema mAnavAmAM vAMdhA nathI, ane e caityanI sanmukha beThelI dekhAtI cha vyaktio te, prastuta kApaTTikAone citrAMkita karAvanAra zreSThI parivAra hAya ema mAnavAmAM paNa koI Apatti jaNAtI nathI. balke, e cha vyaktie ane temanA parivAre ja, e kASThaphrikAe AlekhAvI hAvAnI sAthe sAthe, te kASThapaTTikAo sAthe joDAyelI " zrAvaSamaMtrarA-vRtti "nI prati paNa lakhAvI hoya; ane tenA ja vaMzanI prazasti te graMthanA aMtya bhAgamAM lakhAI hoya ane e prazastinAM khaMDita pAnAMomAM vAMcavA maLatAM 'kSakSaLa, prajJAvana, ginaveva brahmaveva ' vagere nAmeA paNa tenA ja vaDIlo athavA pUrvajonAM hoya; ane tethI ja teo khuda, jAlAranA vatanI hAvA uparAMta, peAtAnA upakArI zrIjinezvarasUri tathA zrIlakSmItilakApAdhyAyanI preraNA pAmIne, sa'. 1317mAM ja A prati tathA kASThapaTTikAonuM Alekhana paNa teAe ja karAvyuM hAya, evI kalpanA asthAne ke ayAgya nathI lAgatI. 6 jo ke AvI kalpanA karavA mATenI sAmagrI, ApaNe, upalabdha srotAmAMthI ja zeAdhI kADhavAnI rahe che; kema ke, jenA AdhAre ApaNe 'ja'kArapUrNAMka ke nirNayAtmaka abhiprAya ApI zakIe, te prAstinAM pAnAM te truTita/kha`Dita che ! chatAM, A kalpanA, tathyanI vadhumAM vadhu najIka hAvAnu` pramANita kare tevA keTalAka muddAo ApaNane maLe che, te A pramANe che:-(1) jAvAlipura; (2) kharataraga7; (3) ' deva" aMtavALAM nAmeA ane (4) zAntijinacaitya. ApaNe kramaza: ekeka muddo laI e : (1) jAvAlipura. (1) zrIlakSmItilakagaNInI dIkSA jAlAramAM thaI che. (2) temanuM upAdhyAyapada paNa jAlAramAM ja thayuM che, * (3) 'zrAvadhamaMtraratna' nI TIkAnI pUrNAhuti paNa temaNe jAlAmAM ja karI che. (4) je UkezavaMzIya parivAranI khaMDita prazasti amadAvAdanI pratimAM maLe che, te parivAre jAlAra ane svagirimAM ja vividha dharmakAryo/utsavA karAvyA hatA evuM, te khaDita prazastinI truTaka paMktio darzAve che. ane eka vAta tA spaSTa ja che ke je vyaktie parivAre prati lakhAvI hoya tenuM ja nAma athavA prastirUpe varNana, je te pratimAM lakhavAmAM Ave che. (5) A prati sAthe sabaddha kASThapaTTikAonA cheDe je derAsaranuM Alekhana thayuM che, te paNa jAlAranA sva`giri uparanA derAsaranI ja pratikRti che. (6) 12mA-13mA zatakamAM jAlAra, kharatagacchanI jAheAjalAlInu paNa kendrasthaLa hatuM, ema harasarAjI-bRhajIva(r) ' nA aneka ullekhA jotAM lAge che, (2) kharataragaccha : 'zrAvakadhamaMpraraLa 'nA mULagraMthakAra ane TIkAkAra-mane kharataragIya zramaNA che. guruziSya che. For Personal & Private Use Only www.jainelllbrary.org Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI zAMtinAthacaritra-citrapadrikA (2) kApatrikAmAM AlekhAyela zAntinAtha caityane mAtra "jJAne vai' tarIke na oLakhAvatAM jJAnevighioNra' e rIte oLakhAvyuM che; ane "vivicaitya' zabda "satararAjIvaTI ' dvArA spaSTa ja che. Ama, kASThapatrikAmAM citrita caitya paNa kharataragacchIya caitya hatuM, e nakkI thAya che. | (3) ane A uparathI e paNa nakkI thaI jAya che ke kharataragacchIya AcArye racelA graMthanI prati lakhAvanAra zreThI ane teno parivAra paNa kharataragacchane mAnanAro haze ane e ja rIte, kASThapaTTikAne AlekhAvanAra tathA jemanI AkRtie paTTikA upara doravAmAM AvI che te zreSThI-parivAra paNa, kharataragacchane ja mAnanAre haze, 3. "deva' aMta vALAM nAma: (1) "kAvaghamaMjaLa ' nI pratinA aMta bhAgamAM maLatI vRdita prazastimAM je pAMceka nAme vAMcavA maLe che, temAM be nAmo "jinadeva " ane "brahmadeva' che. (2) e ja rIte kASThapatrikAmAM prAMte cItarAyelI che AkRtio paikI eka AkRtino paricaya ' nAme maLe che, A uparathI ema mAnI zakAya ke prazastimAMnA "jinadeva " ane "brahmadeva e be nAmevALI vyaktio sAthe paTTikAmAMnI rAmadeva e nAmavALI vyaktine atyaMta nikaTane kauTuMbika saMbaMdha (pitA-putrarUpa ke te) haze, ane pitAnA te vaDIlonI smRtimAM ke temanA nidezathI, te " rAmadeva tathA tenA bhAI e A prati lakhAvI hoya ane padikAe citarAvI hoya evI zakyatA pUrepUrI che. - 4. zAtinAthanuM caityaH (1) "gharatara va rI' mAM maLatAM ullekha anusAra, svarNagiri upara zAMtinAthanuM kharataragacchIya caitya hatuM, ane tenA zikhara upara svarNadaMDa-vaja-kaLazanI pratiSThAne utsava, zrIjine. zvarasUrinA sAMnidhyamAM thayo hato. 27 (2) kApatrikAmAM chevaTanA bhAgamAM, svarNagiri upara Avela kharataragacchanI AmnAyanA zrI zAntinAthanA caityanI pratikRti (tathA svaNagiri-pahADanuM pratIka paNa) doravAmAM Avela che. Ama, A tamAma muddAo vize UMDo vicAra karyA pachI lAge che ke "zrAvaNamaMjara' nI uparyukata tADapatrIya prati lakhAvanAra ane prastuta bane kASThapaTTikAo citrita karAvanAra vyakti/parivAra eka ja che; ane e prati saM. 1317 nA e varSamAM ja, ane kadAca tenI racanA samApta thaI te arasAmAM ja, AlekhAI haze, ane tethI te prati e A graMthanI prathama (saMbhavata: lakSamItilakapAdhyAyanA hAthe lakhAyelI ) prati haze; paraMtu A banne kApaTTikAonuM citraNa, zarU bhale e divase mAM ja thayuM hoya, paNa tenI pUrNAhuti te tyAra pachInA thoDAka mahinAomAM thaI hoya ema lAge che. kema ke kASThapaTikAnA citraviSaya tarIke bhagavAna zAntinAthanuM caritra pasaMda karavA pAchaLa be kAraNe hatAM: 1, " kAyAkaraNa' nI TIkAmAM bhagavAna zAntinAthanuM saMpUrNa jIvanacaritra 178 For Personal & Private Use Only Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 zrI zAntinAthacaritra-citrapaTTikA zlAkomAM AlekhAyuM che; ane 2. jAlAranA sva`giri upara zrI zAntinAthanuM maMdira hatu. vaLI, zAntinAthanuM caritra e, citrAlekhana mATe, eka sAva navA ane uttamAttama viSaya tA hatA ja. have, A caritra-citrAlekhana, jo je arasAmAM'zrAvakadharmavraraLa-vRtti'nI racanA pUrI thaI ane te pratirUpe lakhAI, te ja arasAmAM ke divasomAM thayuM hota, te teA te zrIlakSmItilakopAdhyAya jevA vidvAna sAdhunI sUcanA ane pratyakSa dekharekha taLe ja thayuM hota; ane tA, 'zrAvaghamaMtraraLa-vRtti ' mAM temaNe lakhelA zAntinAtha-trinI keTalIka ghaTanAo, kASThapaTTikAmAM sAva judI ja rIte citarAyelI che, tevuM na banyuM hota. paraMtu, 'zrAvaSamaMtrarana-vRtti 'mAM zrI lakSmItilakApAdhyAye AlekhelI bhagavAna zAntinAthanA jIvananI amuka prasiddha ghaTanAo paNa, kASThaphrikAmAM sAva judI ja rIte ane tenI sAthe meLa na khAya te rIte, citaravAmAM AvI che. A uparathI anumAna thAya che ke A paTTikAone citaravAnuM kAma kadAca tatkALa ja zarU thaI gayu... hAya tA paNa, tenuM pUrepUruM citrAlekhana tA, tyAra pachInA mahinAmAM thayuM haze. ane tethI ja, kadAca, zrI lakSmItilakApAdhyAyAdinI upasthitimAM ja paTTikAnu citrAmaNa zarU thaI gayuM hoya teA paNa, te pachI gheADA ja vakhatamAM, teo tyAMthI anyatra vihAra karI gayA haze ane tethI, paTTikAnA citrakArane, temanuM pUruM pratyakSa mA darzIna na maLyuM hAvAne kAraNe, teNe, caritramAM vavAyelI hakIkatAne paNa, samapherane lIdhe ke bIjAM kAI kAraNasara, te karatAM judI ja rIte citarI dIdhI haze.27 Ama chatAM, A kASThapaTTikAe sa. 1317nA varSa daramiyAna, ane jAleAramAM ja citarAI haze ema svIkAravAmAM ApaNe tathyanI vadhu najIka chIe, ema lAge che. agAu kahyuM che tema, atyAra sudhImAM prakAzamAM AvelI kADha-pATalIonI saMkhyA 23nI che, ane temAM A kASThapaTTikA-yugalanA umeza karatAM, e sakhyA have ra4 nI thAya che, zrIvijayanemisUrijJAnazALA pAMjarApoLa, rilIphrAya amadAvAda-3800+1 For Personal & Private Use Only --zIlacandravijaya www.jainelllbrary.org Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI zAntinAcaritra-citrapaTTikA pAdanoMdho. 1. vAcaspati gairolA, " bhAratIya citrakalA - pR. 135 " ilAhAbAda, - 1963 " : 2. a. bhAanta thI. zAda, " zrI agarabanda nAhaTA abhinandana grantha itihAsa aura purAtattva khaMDa- pR. 7-10 11 3. sArAbhAI] navAya, 4. kArla khaNDAlavAlA, natra " jaina kalA evaM sthApatya 1, pR. 419 " bhAratIya jJAnapITha 29 5. DA. yu. thI. zAda, " zrI agaracanda nAhaTA abhinandana grantha : itihAsa aura purAtattva khaMDa, pR. 7-10 " 6. mena. 7. bhejana 4. J. P. Losty, Oriental Art Magazine, vol. XXIII, No. 2, Summer 1977" 9. jaina hastaprationA tathA lipizAstranA anubhavI abhyAsI zrI lakSmaNabhAI hI. bhAjaka ( amadAvAda ) A saMkhyAnI pratibA jAyelI che. 66 10. rAya kRSNadAsane isa zailIke citroMko 'apabhraMza zailI' ke nAmase kahanA adhika upayukta samajhA hai / isa saMbaMdha meM unakA kathana hai, ki " jaba ina citroMkA Alekhana koI nayA utthAna nahIM haiM; prAcIna zailIkI vikRtimAtra hai, to 'apabhraMza' hI eka aisA zabda hai, jisake dvArA una vikRtiyoMkI samucita abhiSA evaM vyaMjanA ho sakatI hai / isa prakAra una vikRtiyoMke samavAyarUpI jisa nijatvase yaha Alekhana banA hai, usake artha hI yahA~ 'zailI'ko lenA cAhie " vAcaspatigairolA, "bhAratIya citrakalA pR. 1350 11. khelna, pR. 137. 12. pR. 134. 13. pU. 132. " 14. vAcaspati gairolA, " bhAratIya saMskRti aura kalA, pR. 262 ", banArasa 15. (1) sAzabhAI navAja jaina citrapaduma-pR. 31 mahAvADa. (2) raviza 12 zavaNa, "jaina citramyadubha - pR. 8 " abhAvAI. (3) vAcaspatirgarolA, "bhAratIya citra kalA-pR. 1350 ilAhAbAda. 19. vAcaspatimerolA, "bhAratIya citrakalA. 142 ilAhAbAda. 17. navANa, "na tribha5. 38-42 tathA 52-58 11 18. munizrI puruSa tathA ..bhI. zA (6 Journal of the Indian society of For Personal & Private Use Only Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 zrI zAntinAthacaritra-citrapadikA Oriental Art-Special Number 1965-66 (Western Indian Art ) Hi "Some Painted Wooden BookCovers from western India; se lemanI pAhanAMdhI, 5.-40-41" 19. mULagraMthanI prazastimAM- "vikramavarSe zikhi zazi-zikhizazisaMkhye prabhAvata: shshinH| zrIpralhAdanapuramanu-vijayadazamyAM dhaniSThAbhe // 42 // " ane TIkAnI prazastimAM- zrIvIjApuravAsupUjyabhavane haimaH sadaNDo ghaToyatrAropyatha vIracaityamasidhat zrI bhImapallyAM puri| tasmin vaikramavatsare munizazitendUmAne catudazyAM mAghazudIha cAciganape jAbAlipUryA vibhau / / 16 / / vIrArhadvidhicaityamaNDanajinAdhIzAMzcaturvizateH saudheSu dhvajadaNDakumbhapaTalI haimI mahiSThemahaiH / zrImatsUrijinezvarA yugavarAH pratyaSThurasmin kSaNe TIkAlaGkatireSikA'pi samagAt pUrtipratiSThotsavam / / 17 / / 20. saM. muni jinavijaya; sIMghI granthamAlA-graM. 42, kalakattA, I. 1956 pR. 51-52. ra1. zrI agaracaMda nAhaTAne lekha, "jaina satyaprakAza" 15 mArca 1957, amadAvAda, 22. mezana. ra3. zrI haMsavijayajI lAyabrerI, vaDodarAnA bhaMDAramAM e pratinA nAma-naMbara A pramANe che. 'zrAvakavidhiprakaraNa, bhA. 1-2-3, pratikramAMka 709/-1-2-3 pRSThasaMkhyA 765.' ra4. juo agaracaMda nAhaTAno uparyukta lekha. rapa. e puSpikA A pramANe che:- "agnibANA'ndU 1953 pramite vatsare vikramAbde / mArgazorSamAse zubhe dhavalapakSe // 1 // tithau akavAreNa saha lipIkRtaM // RSi rAmapratApa lupakagacche / / pokaraNapuyA~ / / munisaMvegadhAriNo cAritrapAtraziromaNimanirAjazrImadvijayAnandasUriji-tatpraziSya munizrIhaMsavijayajI likhApitaM jJAnavaddhihetave / / jesalamero jinAlaye jJAnabhaMDAre prAcInatADapatreSu khacitamayaM grantha munizazitratenduvatsare vikramAbde tatpustakAyA upari ayaM gharSaNaM kRtaM // " 26. "mAgha sudi 6 svarNagirau zrIzAntinAthaprasAde svarNakalaza-svarNadaNDAropaNaM (kharataragacchabRhadgurvAvalI siMghI kalakattA,) ra7. A aMge vadhu spaSTatA mATe prastuta pustakamAM pAdaTIpa naM. 23-24-25 juo. For Personal & Private Use Only Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI zAntinAthacaritracitrapadikA For Personal & Private Use Only www.ainelibrary.org Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ For Personal & Private Use Only Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAtinAnicI banA nAmAnavAktigasatAvatA yAni vinayanAdaramamA sahAvAma yAmamA dhinayamanA disanAmanAmanAmAcalakA MORA ... . mAtA mAratAnAjamAna anuhArA yamanavAyalAcAravazyAranAmA aparAjinAcaladevamAnAcAsaminAra niyA citra-6 14-8 For Personal & Private Use Only ICICyAsAcavigatanAmita RAUTTAR vijayAlaka ra sAdhanA TIMITS vAcAdava yitra-7 pRSTha-10 Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ For Personal & Private Use Only www.ainelibrary.org Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ For Personal & Private Use Only (devanAdya citra - 12 'daminA / tiyA sAvarata sarvazAna! vAdI dhoraparI tI vAparAmu makA ya CONAGELIGHT ENEY Paraconfal citra - 18 sumAMsakhalAyA niyana #y bAda babalAvala nadImA jeTa ma nayAsina kiyAnaM ghAdiTe bA naya netAvata divasa brii 54-28 14-18 Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ For Personal & Private Use Only Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mirAjanmAnyakaihAyaza prAgatana parIkaH janmAviSaya mirAnayati citra - 24 citra - 23 pR4-34 duHSaSTi ridAmAmA 50 Tacckshalam 54-36 Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ For Personal & Private Use Only Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 339 ) 580x30Dao Liu Bai BaDui Xin Dao Duo ,Yin Wei Q1-30 12-30 Dao Na Dao Ri Ban Q1-33 98-83 For Personal & Private Use Only www.jainaryong Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ For Personal & Private Use Only Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ citra-paricaya praveza eka sAmAnya paththaraDAne pUche ke, "te dasa ghA mAryA tyAre eka zilA tUTI, to tuM baLapUrvaka eka chele ghA ja zA mATe nathI mArato ane vadhArAnA nava ghA zA mATe mAre che ?" to e zuM kaheze? bhale enI bhASAmAM, paNa, eno javAba kAMIka Avo haze: "bhalA mANasa, AgaLanA nava ghA vadhArAnA ke nakAmA nathI; balake, e nava ghAe to dasamA ghAmAM zilAnA TukaDA karavAnuM sAmarthya pUNya che! jo e nava ghA na mAryA hota to, game teTalI tAkAtathI mAravAmAM Avyo hoya to paNa, dasame ghA arthahIna ja banI raheta, mAre mana to dareka ghAnuM mUlya, dasamA ghA jeTaluM ja che ane enAthI leza paNa evuM nahIM ja. ane have, keIka, samagra janasamAjane mATe Adarza samAna mahApuruSanuM jIvana laIe, ane vicArIe ke e puruSa, pitAnA jIvanamAM mahApuruSa tarIke pratiSThata thayA, tenuM kAraNa zuM temaNe pitAnA cAlu chavana daramiyAna karelI titikSAmaya jIvana-sAdhanA ja hoI zake? je ApaNe paththaraphaDAnI vAta na samajyA hoIe, to avazya mAnI laIe-ane dekhItI rIte e vAta vajuda vALI paNa lAge-ke, e puruSanI sAMprata jIvana-sAdhanA ja, temane mahApuruSa banAvI zakI che, paraMtu hakIkata ethI judI ja che. jo eka sAmAnya zilAne toDavA mATe paNa, pahelAM nava ghA mAryA pachI ja dasame ghA kAragata nIvaDato hoya, te eka jiMdagIne, ane kharekhara to, eka vyaktine ke eka AtmAne, mahAna banAvanAra paribaLa tarIke, mAtra eka ane te paNa vartamAna adhUrI jiMdagI ane temAM thatI jIvana sAdhanA, zI rIte paryApta banI zake? alabatta, 'mahAna' zabdano artha ahIM, bhAratIya saMskRtinAM paramadheyasvarUpa "AtmasAkSAtkAra " nI dizAmAM vaLela vyakti e kare joIe. ATalI spaSTatA pachI, ni:zaMkapaNe e svIkAravuM ja rahyuM ke, mahAna banavA mATe eka jiMdagInI nahi, kiMtu aneka jiMdagIonI-janmajanmAMtaranI sAdhanA ja, kAmiyAba nIvaDI zake. mahAna bananAranI mahApuruSa tarIkenI jiMdagI te, zilA upara marAtA chellA ghA jevI che. chellA ghA jevI e saphaLa jiMdagInI pUrvabhUmikAmAM te, zilA uparanA AgalA nava ghA jevI, aneka jiMdagIo, aneka bhave ane emAM karAyelI sAdhanAo samAyelI hoya che. soLamA tIrthaMkara bhagavAna zAntinAthanuM jIvanacakra, A vAtanuM uttama daSTAMta banI rahe evuM che ane tethI ja, emanuM jIvanacakra samajavAmAM ATalI pUrvabhUmikA upagI tema ja jarUrI banI rahe evI che, For Personal & Private Use Only Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAntinAthacaritra-citrapaTTikA jaina dharmasaMghamAM ane samAjamAM bhagavAna zAntinAthano mahimA viziSTa che. emanA nAmamAM samAvAyelo "zAnti " zabda, emanA jIvanamAM zAntinuM keTaluM prabhutva hatuM ane emaNe sarvatomukhI zAntinI sthApanAmAM ane tene TakAvavAmAM ke utkaTa puruSArtha karyo hato, tenuM sUcana kare che. emanA zAnti-sUcaka nAma ane kAmamAMthI eka e cirasthAyI prabhAva pedA thayo hato ke jenI asara atyAre paNa pravarte che. Aje paNa koI paNa prakAranI azAnti pedA thAya, khAsa karIne sAdhAraNa janasamAjane asara kare tevA regAdinA upadrava phelAya, tyAre bhagavAna zAntinAthanA nAmanuM smaraNa pUrvaka karAtA bAhyAMtara upacAre, e tamAma azAnti ane azAtijanaka upadravanA amegha IlAja banI rahe che. jene, keI bIjA kAraNasara ke kaI siddhinI lAlasAe, bhagavAna pArzvanAthanuM smaraNa bhale kare, paNa zAtinI garaja paDe tyAre to teo bhagavAna zAntinAthanuM ja smaraNa kare che. zAntinAtha jaina dharmanA soLamA tIrthaMkararUpe mahApuruSa to hatA ja. paraMtu, emane vizeSa mahattA apAvanAra ane yugonA yuge vItI javA chatAM, Aje paNa emanuM smaraNa karavAmAM anubhavAtI kRtArthatA dvArA sUcavAtI emanI prabhAvakatAne jIvaMta rAkhanAra paribaLa to emanI vilakSaNa evI pUrvanI jIvanasAdhanA ja hatI. ane kadAca eTale ja, emanI e jIvanasAdhanAne ane prabhAvazIlatAne kendramAM rAkhIne, emanuM samagra jIvanacakra, 6482 se. mI. nI be kASThapaTikAomAM, AjathI sAta varSo pUrve , AlekhavAmAM AvyuM haze. A be kApadikAonA, bane tarapha maLIne kula cAra vibhAgamAM, ane temAM paNa banne patrikAonA ekeka vibhAgane babbe peTA vibhAgomAM vibhAjita karyA hoI kula cha vibhAgamAM citrita A jIvanacakranuM TUMkuM avalokana ApaNe karavAnuM che. ' jaina siddhAnta mujaba AtmA, paraloka, mekSa vagere tatvonuM astitva che. AtmA karmothI lepAyelo hoI, anAdi kALathI, judA judA nAme ne svarUpe, A saMsAramAM bhamato rahe che. paraMtu enA ( AtmAnA) astitvane svIkAra kahe ke enI gaNatarI kahe, te to tyAre ja thAya che, jyAre e jIvAtmA kaIka akaLa ane chatAM kudaratI gaNatarIpUrvakanA puruSArtha dvArA pitAne vaLagelAM karmonA bhArane haLave karIne "samyaphAva" eTale ke "sAco mArga : meLavI le. Aja dina sudhI e khoTe mAge caDhI gayo hoI e ( AmA ) kayAM rakhaDe che teno koI patto na hato, paNa have to te kharA rastAne vaTemArga banI cUkayo che, eTale tenA astitvanI noMdha lIdhA vinA cAle ja nahi, e uparAMta, e sAcA raste caDhI gayo hoI, have e, TUMkA gALAmAM ane AjaparyaMtanI anAdikAlIna rakhaDapaTTInI sarakhAmaNImAM to atIva sImita samayagALAmAM, pitAnuM dazeyasthAna nakakI karI laI, tyAM pahoMcI zakavAne, A je samayagALo che-maLelA sAcA rastAne pasAra karavA mATenotemAM e AtmA deva, manuSya, tiryaMca ane naraka e nAmanI cAra gatiomAMthI cArecAra athavA ochI gatione, koIpaNa kame, pitAnI yogyatA pramANe, pAmato rahe che. AnuM nAma ja "e jIvAtmAnA amuka saMkhyAnA bho thavA ' e che. dA. ta. bhagavAna gaSabhadevanA tera bha thayA hatA te bhagavAna mahAvIranA sattAvIza bha hatA, matalaba ke, sAce rasto meLavyA pachI, emaNe tera ke sattAvIsa ja jidagIo-bha, saMsAramAM karavA paDyA. e pUrA thayA, tyAre teo mokSa pAmyA, ajanmA banyA. For Personal & Private Use Only Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAntinAcaritra-citrapaTTikA 3 bhagavAna zAntinAthanA, teo sAce raste AvyA te pachInA jIvanacakramAM, AvA bAra bhavA thayA che. e khAreya bhavAnuM citrAMkana, prastuta kApaTTikAomAM karavAmAM AvyuM che. mAra bhavAmAM pahelA bhava rAjA zrISeNanA che, ane e zrINanI jIvanaghaTanAne laIne kASThapaTTikAnuM citrAMkana zarU thAya che. ApaNe ahIM, A kATTikAmAM aMkita vyaktio ane ghaTanAonA citravivecananI tema ja caritrakathAnI dRSTie kramasara paricaya meLavIzuM, citra-vivaraNu (2) ( citra-1 ) ApaNI sAme tIthakara zAntinAthanA caritracitraNavALI e kApaTTikAmAMnI prathama kApaTTikAnA agrabhAga che. enA prAraMbhamAM pAMca AkRtie rRkhAya che. temAM sau pahelA eka puruSa che te rAjA zrISeNa che, jenA kramika jIvanavikAsanuM ApaNe avaleAkana karavAnuM che, tenA DAbA hAthamAM kamaLanuM phUla che, e phUla ja, bhaviSyamAM, tenA ApaghAtanuM sAdhana banavAnuM che, tenI kALI ane lAMbI dADhI dhyAna kheMce tevI che. ahIM ullekhanIya vAta e che ke zrISaNanA A citrane bAda karatAM, kApaTTikAgata bIjI eka paNa AkRtimAM ATalI badhI lAMbI dADhI jovA nathI maLatI. kadAca ahI" ATalI badhI lAMbI dADhI dvArA, zrISeNanI pAkaTa avasthA darzAvavAnu citrakArane abhipreta haze. zrISeNanI sAmenI cAra vyaktie kramasara A pramANe che : zrISeNanI abhina MditA ane zikhina MditA nAme e rANI; te pachI kapila nAme purohita ane te pachI tenI satyabhAmA nAme patnI, rAjA ane banne rANIonA mAthe mugaTa che, mugaTanA pAchalA bhAge traNee vALelA akhADA, vajrathI DhaMkAyelI dazAmAM nirUpAyA che. rAjAnA akhADA uparanuM vajra vividharaMgI hovA uparAMta, saurASTramAM athavA teA rAjasthAnamAM rAjapUta kAmanA mANasA, mAthe sAphA ke pheTA mAMdhe tyAre pAchaLa je lAMkhA cheDA laTakatA rAkhe che, tenI yAda apAve che. rANIAnA akhADA uparanAM vastromAM raMganI bhabhaka nathI chatAM e AMkhane ruce tevA sughaDa che ane AjanI gujarAtI bahenAnA sADInA cheDAthI DhAMkelA mastakanI yAda Ape che, ane AnAthI sAva viparIta, kapila ane satyabhAmAnAM mAthAM sAva khullAM che. rAjaTTuMba sivAyanA loko sugaDha nahi paheratA hoya, e samajI zakAya che, paraMtu sAmAnya strIo mAthe cheDA paNa nahi ADhI zakatI hoya ? kadAca evuM hoya ke mugaTanA dabANathI vALa-ameADAne rakSaNa ApavA mATe, vacamAM vajrAMcala rAkhavAnI prathA hAya, jethI mugaDha vinAnI sAmAnya strIone tenI AvazyakatA na rahe. Ama paNa, strIone mAthe cheDA DhAMkavAnI prathA tA, bhArata para musalamAnI zAsana prasacu tyAra pachI, lagabhaga tA megalakALamAM ja, dAkhala thaI hAya ema jaNAya che. eTale madhyakALamAM AvI prathA gUjarAtamAM vyApakarUpamAM naheAtI, tenuM ghotana A citrA karAve che. puruSavarganAM vaso DhIMcaNa sudhInAM ane srIvaganAM paganI eDI sudhI lakhAyelAM haze evuM paNa, A AkRtimAM darzAvAyelA veSaparidhAna parathI samajAya che. For Personal & Private Use Only Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAtinathacaritra-citrapaTTikA A citrAMkananI bIjI eka khUbI paNa ahIM ja samajI laIe. gaNatarInA ja raMga-mahadaMze lAla, lIlo, pILo, kALo, vAdaLI ane sapheda e cha ne upayoga karyo hovA chatAM, citrakAre kaIpaNa be AkRtiomAM eka sarakhA rekhAMkanavALAM kapaDAM nathI dekhADayAM. eka AkRtine je rekhAMkanavALAM vastro paherAvyAM, tevuM rekhAMkana, pachInI eka paNa AkRtimAM, puna: jevA nahi maLe, pratyeka AkRtinI beThaka tarIke goThavela Asane paNa niranirALI AkRtimAM ja jovA maLe che. skUla najare jonArane AkRtionI besavAnI mudrAnI ane AMkho vagerenI samarUpatA jarUra jaNAze, paraMtu, emanAM vastro, beThaka Adine khUba nikaTathI ane jhINavaTathI joIzuM to, emAM vaividhya jaNAyA vinA nahi rahe. ane emAM ja kalAkAranI siddhi che. narI najare eka sarakhI bhAsatI AkRtiomAMnuM vaividhya, ApaNe to mAtra pakaDI ja pADavAnuM che; e paNa je ApaNane agharuM paDatuM hoya, to jemaNe e vaividhyane aMkita karyuM haze, temane mATe e keTaluM kaparuM haze ! te, dekhItI samAnatAnA kecalA heThaLa rekhAo, bhAvabhaMgimAo ane raMgapUraNI dvArA vividha AkArasRSTi khaDI karI ApanAra citrakAranA A citrakamane ApaNe "kalA ' no darajjo te Apavo ja rahyo. jeo saMskRtamAM lakhe che temane khabara che ke, eka vAkaya pUruM thAya eTale pUrNavirAma jevI UbhI lITI-daMDa () mUkavAmAM Ave che. ane zloka pUro thAya tyAM evI be lITI mUkAya che. athavA, bIjI rIte samajIe to, nATaka bhajavAtuM hoya tyAM eka aMka pUre thAya ke tarata paDado paDato hoya che. ahIM, saLaMga citrAMkanamAM paNa, eka prasaMganuM aMkana pUruM thAya tyAre e prasaMga pUro thayAnI ne bIjo prasaMga zarU thato hovAnI nizAnI kayAMka-kayAMka, mUkavAmAM AvI che. A citrapaTTikAmAM A mATe, kayAMka-kyAMka, AvI be nizAnIo yojAI che : kayAMka vRkSa ane kayAMka UbhA mUkelA krikeTanA beTa jevA ane vajAvALA be staMbha. ApaNI sAme dekhAtI, zrINathI satyabhAmA sudhInI pAMca AkRtionI pachI, havAmAM pharapharatI raMgIna dhajAvALA be staMbhanuM suzobhana joI zakAya che. e staMbhanA rUpamAM, citrakArane, pelAM pAMceyanI jiMdagIne pUrNavirAma sucavavAnuM abhipreta haze, kadAca. (citra-2) be staMbhanA suzobhana pachI, hAthamAM kaTArI laIne sAmasAmI laDI rahelI dekhAtI be vyaktio te zrISaNanA be putro, InduSaNa ane binduSaNa che. temAM citrakramamAM prathama dekhAtI AkRti binduSaNanI che ane bIjI InduSaNanI che. citrakramamAM pachI cItarAyo hovA chatAM InduSaNa meTo che, te jaNAvavA mATe citrakAre InduSaNanI pRSThabhUmi lIlA raMgamAM upasAvI che. citranI viSayabhUta vyaktinI viziSTatA jyAM jevI hoya tevI-darzAvavA mATenI citrakAranI A eka AgavI padadhati heya evuM lAge che. I-duSaNanI paDakhe UbhI UbhI, banenuM yuddha jotI, zaMgAramaMDita navayauvanA, te anantamatikA nAme vezyA che, tenA lalATa u5ra-ane kASThapaTikAnI anya AkRtiomAM paNa-bindu AkAranuM tilaka joI ya che. anantamatikAnI pAchaLa, nIce, eka keLavRkSa che tathA tene aDIne-saheja upara, eka bIju vRkSa che. banne bhAIonuM kaddha nagara bahAra upavanamAM thaI rahyuM hovAnuM sUcana, A vRkSo dvArA thatuM lAge che, For Personal & Private Use Only Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAnniAthacaritra-citrapaTikA, A vRkSanI pachI (citra 2 nA che ane citra 3 nI zarUAtamAM), kramaza: phaLanAM jhumakhAMothI zobhatAM eka eka vRkSanI nIce, be yugalike beThelA dekhAya che. temAM pahelAM vRkSanI nIcenAM puruSa ane strI. te kramaza: zrISaNa ane abhinaMditAnA jIve che. ane te pachInA (citra-3) bIjA vRkSa nIce beThelAM strI tathA puruSa, te kramazaH satyabhAmA ane zikhinaMditAnA jIve che. ane e bane yugalike-joDalAM je vRkSanI nIce beThAM che, te kalpavRkSa che. ' (citra-3) e pachI, upara nIce citrAMkita be devavimAnamAM, upara abhinaMditAno jIva (devI) ane zrINano jIva (deva) che, ane nIce, satyabhAmA (devI) tema ja zikhinaMditA (deva) nA jI che, vimAnanI AkRti, A kASThapatrikAmAM aneka sthaLoe ane anyatra paNa sAmAnya rIte jovA maLe che, tevI ahIM paNa che. Ama chatAM, A banne vimAnanA ghATaghUTa, AgaLa AvanArI vimAnAkRtiothI tadana nirALA ja che, eTaluM ja nahi, paNa A banne vimAnonI bAMdhaNI ane racanA paNa, ekabIjAthI taddana judA prakAranI che, e spaSTa joI zakAya che, bIjI eka vilakSaNatA e che ke bane vimAnamAMnI devIoe to mugaTa paheryo che, jyAre be paikI eke devane mAthe mugaTa nathI. nIcalA vimAnomAMnA devanuM mastaka khulluM na lAgatuM hovA chatAM, tene mAthe mugaTa hoya evuM to nathI ja dIsatuM. AnuM kAraNa, dareka AkRtimAM kaMIka ne kaMIka nAvInya ke vaividhya ANavAne citrakAranA manane tAjagIbharyo utsAha ja hoI zake, (citra-4) cothA citramAM dekhAtI cAra AkRtionI oLakha AvI che: traNa beThelI AkRtio paikI eka, amitateja nAmane vidyAdhararAja; be, jayoti:prabhA nAme tenI rANI; traNa, saMbhavata: maMtrI ane cAthI UbhI rahelI dekhAtI AkRti te rAjasevaka che. A rAjasevakane aMboDo, kuMDala ane paheraveza jotAM te strI hovAno bhrama thAya khare, paraMtu, tenuM khullAM paheraNavALuM vakSa:sthaLa jotAM te puruSa ja hovAnuM nakkI thaI zake che. rAjA-rANIne zire mugaTa che. citra 1 mAM rAjA ane rANIoe mugaTa paherelA hovA chatAM temanA mastaka ane mugaTa-e benI vacamAM tyAM je vastrAMcala dekhAya che, tevo ahIM nathI; ahIM to bannenA kALA vALanA abaDA ja jovA maLe che. ane pAMca-cha AkRtione bAda karatAM, samagra kAThapaTTikAgata mugaTabaddha AkRtio AvI ja, mugaTanI pAchaLa dekhAya tevA aMboDAvALI ja che. rANInAM u5rivastrane AkAzI bhUro raMga nayanAlAdaka che. amitatejanA mastaka upara eka staMbhavALI pralaMba kASThamaMDapikA-lAMbI chata darzAvavAmAM kalAkAre bhAre kuzaLatA prayojI che. e chatanI madhyamAM be caMdaravA (eka rAjAnI najIka mastaka pAse ane bIje rANInA mastaka upa2) gaLAkAre joI zakAya che. amitateja vagere traNa vyaktione vicitra prakAranA bAjoTha upara Asana bichAvIne beThelI darzAvavA jatAM, anya AkRtionI sarakhAmaNImAM e traNa AkRtionuM pramANa saMkSepAyuM hovA chatAM, kalAkAranI nipuNatAne kAraNe e doSarUpe nahi paNa zobhArUpa ja lAge che, For Personal & Private Use Only Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAntinAthacaritra-citrapadrikA ahI sArAyelI belI tamAma AkRtiomAM, be paganI vacamAM thaIne nIkaLato ane Asana tarapha DhaLato vizvano cheDa, veSa paridhAnane kalAtmaka to banAve ja che, taduparAMta, e cheDe ne e cheDAnI goThavaNI, vetAMbara paraMparAnI jinapratimAomAM, padmAsanastha pratimAnA be paganI vacamAM thaIne kADhavAmAM AvatI vastrAMcalikA rAkhavAnI keTalAka saikAothI prAraMbhAyelI prathAnuM paNa, anAyAse ja, smaraNa karAve che. eka bIjI viziSTatA paNa ahIM noMdhavI joIe. sAmAnya rIte, A kASThapaTTikAomAM bindunA AkAranuM tilaka ja sarvatra jovA maLatuM hovA chatAM, ahIM, amitatejanA, ane najara dago na detI hoya to, jayoti:prabhAnI pAchaLa dekhADAyelA (beThelA) maMtrInA lalATa uparanuM tilaka U AkAranuM che, tilaka e zarIrane uttama keTIne zaNagAra che. tilaka vinAnuM mukha, bIjAM tamAma alaMkAra ane zaNagArathI alaMkRta hoya to paNa, aDavuM ja lAge, e te suprasiddha bAbata che. ahIM A be AkRti mAM U AkAranuM tilaka karavA pAchaLa, A uttama gaNAtA zaNagArane paNa vaividhyabharI rIte raju karavAnI citrakAranI dhagaza ja kAraNa hovAnuM mAnavuM joIe. tilakanI vAta nIkaLI che, te ahIM ja theDI vigate teno vicAra karI levAnuM ThIka thaI paDaze. jaina citrazAlImAM be prakAranA tilaka jovA maLe che. eka, I (yu) AkAranuM tilaka ane bIja, 0 (bida) AkAranuM tilaka biMdu AkAramAM paNa vividhatA to kharI ja, jaina citrazailInA upalabdha namUnAo tapAsatAM ema lAge che ke, A zelInA prAraMbhika eTale ke vikramanA 11-12 mA zatakanA citromAM U AkAranuM tilaka vizeSa jovAmAM Ave che. paNa te paNa mukhyatve citragata puruSa-AkRtiomAM ja; strI AkRtiomAM athavA tIrthakaranI AkRtiomAM to biMdu-AkAranuM tilaka ja jovA maLe che. Ane artha e nathI ke puruSa AkRtiomAM paNa sarvatra U AkAranuM tilaka ja rahetuM ane 11-1ra mA zataka pachInA A zailInA citromAM kayAMya U AkAranuM tilaka na ja thatuM. keTalAka namUnAomAM puruSAkRtiomAM paNa, mahadaMze biMdu AkAranuM tilaka paNa jovA maLe che (dA. ta. zalAkApuruSa-citrapaTTikA, 13 mo zataka) ane 13 mA, 14 mA ane 15 mA zatakanAM citromAM paNa U AkAranuM tilaka jevA maLe che. keTalAka loke, prAcIna prationA citromAM jovA maLatA U AkAranA tilakane azAstrIya ane eTale ja amAnya TharAvatAM evI dalIla kare che ke, A citronA citrakAra jainetara-zaiva, vaiSNavahatA, eTale teoe potAnA saMpradAyanuM tilaka jena citromAM dAkhala karI dIdhuM. A dalIlamAM AdhArahIna kaha5nAthI vadhu kazuM ja nathI ema kahevuM joIe. kema ke jainetara citrakArane AvuM tilaka A citromAM dAkhala karavA pAchaLa kayo svArtha sAdhavAne hoya? zuM AvuM karIne teo A citrAkRtio jenadhamI nahatI evuM siddha karavA mAMgatA hatA? AvI vicAraNA karavAmAMya e citrakArone anyAya ja thAya. vaLI, mAtra tilakanA AkAramAM pheraphAra karavA mAtrathI ja Avo sAMpradAyika hetu bara AvI jAya e mAnavuM paNa samaja vinAnuM ne vadhAre paDatuM che. je e citrakArone sAMpradAyika svArtha ja sAdhavo hota to teo A citromAM bIjA ghaNA badhA pheraphAra karI nAkhI zakata ne e rIte teo pitAnI murAda- heta to--pAra pADI zakata. paNa hakIkatamAM evuM kazuM hatuM ja nahi, For Personal & Private Use Only Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAtinAthacaritra-citrapaTTikA vastuta: to e kALamAM AkAranuM tilaka e kaI saMpradAyanA cihnarUpe nahi, paNa zarIranA uttama koTinA keTanA eka zaNagArarUpe prasiddha haze. koI vaividhyapremI ane utsAhI kalAkAre e tilakane pitAnI citrakRtimAM prayojyuM haze ane enuM anusaraNa pachI anya citrakAroe paNa karyuM haze, pachI kALakrame e tilaka citrakAremAM vadhu pracalita banyuM hoya ane tethI keTalAka vakhata sudhI ke keTalIka pratiomAM sarerAza A tilakano ja vadhu prayoga thayo hoya, evuM mAnIe to kaI Apatti nathI jaNAtI. kema ke jana citrazailImAM paNa, amuka mudata pachI to, anukaraNanI ja pravRtti vadhI javAthI vaividhyanA nirmANanI prayogazIla prakriyA naSTaprAya thaI gaI hatI; e to have jagajAhera che. amuka gALAmAM taiyAra thayelI kalpasUtranI pratie joIzuM to temAM jema sUtranA pAThanI akhaMDa-pheraphAra vagaranI paraMparA haze, tevI ja citronI paNa jarAya pheraphAra vagaranI paraMparA jovA maLaze. A sthitimAM che AkAranA tilakanI paNa paraMparA cAle, to temAM navAI pAmavA jevuM nathI. paNa Ano artha A tilakane kaI saMpradAyanuM cihna mAnI levuM, e jarAya UMcita nathI ja, je kharekhara tevuM hota to, hAthe lakhAyelI prationA akSare-akSaranI zuddhi-azuddhi tapAsI janAra ane citronI eke eka rekhAone najara taLe pasAra karanAra jaina munioe A U AkAranA tilakane cokkasa radda karAvyuM hata. vaLI, mAtra puruSAkRtiomAM ja U AkAranuM tilaka cItarIne citrakAra aTakI na jAta; e to tamAma AkRtiomAM tema ja tIrthakaranAM citronA kapALe paNa U AkArane ja cAMdalo caData, paNa evuM nathI. ane te ja pelA citrakAranI asAMpradAyikatAne purAve che. | mULa viSaya para AvIe. amitateja ane zrIvijayanAM sthAne alaga alaga che, eTale amitatejanuM saparivAra nirUpaNa thayA pachI, citrakAre, eka viSayanI pUrNAhuti dekhADavA mATe, ane chatAM te bIjA viSayanirUpaNamAM avarodharUpa na bane tevI rIte, Ubhe adharaM doryo che. amitateja ane zrIvijaya e bannenuM jIvana have pachI saMkaLAvAnuM hoI bannenuM jIvananirUpaNa thAya to ja eka viSayanuM pUruM nirUpaNa thayuM gaNuya ema samajIe to A ardhadaMDane (;) AvA ardhavirAmanA ciha sama ja gaNavAmAM vAMdho nathI. kaLAkAre kevI khUbIthI e gATha che! e daMDa pachInI cAra AkRtione paricaya A pramANe che: eka, zrIvijaya rAjA; be ane traNa (upara-nIce), rAjamaMtrIo; cAra aSTAMganimittano jANakAra naimittika. tenA hAthamAM nimittazAstranI pothI jevuM joI zakAya che. (citra-5) cethA citramAM joyelA naimittikanI pachavADe, pAMcamA citranA prAraMbhe, dharmasthAnamAM pauSadhazrata laIne khullAM zarIre mALA gaNato beThelo zrIvijaya rekhAya che. zrI hemacandrAcAryanA triSaThizalAkApuruSacaritramAM zrIvijayane pauSadha levA mATe jinacaityamAM jate varNavAyo che, e bInA te samayanI cityavAsanI prathAnuM sUcana kare che, ethI viparIta, A citrAMkanamAM eka kAThabhavanamAM-jemAM be bAju staMbha, upara chata ne nIce taLiyuM, ATaluM ja AlekhavuM zakaya bane che temAM zrI vijayane pauSadha lIdhelo besADIne citrakAre, A kASThapaTiyA citrAMkita karavAno For Personal & Private Use Only www.ainelibrary.org Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAntinAthacaritra-citrapaTTikA upadeza ApanAra vidhipakSa (kharatara ) garachIya AcAryo caityavAsanA 8 pratipakSI hovAne bhAva vyakta karyo hoya to nA nahi, e pauSadhabhavananI bahAra nIkaLatAM ja, siMhAsana para birAjamAna yakSamRti upara paDI rahelI vIjaLI joI zakAya che. vIjaLIne vaja jevo AkAra ane tenuM pIMgaLuM-agnimaya svarUpa rekhAbaddha karavAmAM kalAkAre bhAre kauzalya dAkhavyuM che. yakSamUrtinI pachI, eka siMhAsana upara, amitateja ane zrIvijaya ane temanI sAme rANI sutArA beThAM che. satArAnA mastaka uparanI zrI vijaya taraphanI chatamAM laTakato goLAkAra caMdare e citrakAranuM managamatuM suzobhana hoya ema lAge che. e caMdaravA vagaranI ATalI lAMbI kerI chata kevI aDavI aDavI lAgata ! ane amuka cokkasa aMtare, bhale ekAda ja, paNa, AvA suzobhananuM Alekhana, samagra citrAMkanane kevuM bharyuM bharyuM banAvI mUke che! sutArAnI pAchaLa, upara-nIce dekhAtI, be nAnI AkRtiomAM saMbhavata: eka (upara) naimittikanI ane bIjI nIce rAjamaMtrInI hoI zake. e pachInI pAMca AkRtiomAM kalAkAre zrIvijayane maLelA jIvatadAna ke punarjIvananA AnaMdamAM magna banIne utsava ujavatA nagarajanone, pratIkarUpe nirUpyAM che. nagarajana, AnaMdotsava manAvavA mATe, sau prathama, nagarane zaNagAre che, vajA-patAkA ne toraNe vagere dvArA, e nagara-zaNagAra, ahIM phakta be ja dhvajAo AlekhIne paNa, citrakAra sucArurUpe upasAvI zakayA che. eka davA che rANI sutArAnA mastakanA lagabhaga uparanA bhAgamAM. ene daMDa lagAra nAno che ane vijAnuM mukha rAjA-rANI tarapha pharakatuM che. ane bIjI davA che, upara-nIce je be AkRtio che, te paikI uparanI-saMbhavata: naimittikanI-AkRtinA mastakanI ekadama samIpamAM. eno daMDa pAtaLo ane lAMbo che ane AgalI dhvajAnI viparIta dazAmAM e dhvajA pharakI rahI che. bahu jhINavaTathI joIzuM to lAgaze ke e vajA (no daMDa), bhUMgaLa prakAranuM vAjiMtra vagADI rahelA nagarajananA mastaka sAthe saMbaddha che. AnaMdane atireka pragaTa karavA mATe, nagaramAM to sarvatra dhvajAo baMdhAI hatI ja, paNa, e uparAMta, nagarajanoe pitAnAM mastakane paNa davajAmaMDita karyA hatAM, e kaMIka bhAva A uparathI tAravI zakAya. je nagarajana, bhUMgaLa vagADI rahyo che, tenI sAme ja, bIje nagarajana paNa, evuM ja kAMIka vAMjitra vagADI rahyo che. ekanI bhUMgaLa lAMbI ane pAtaLI to bIjAnI TUMkI ane jADI-jADAM daLavALI che. banne judA judA vAghaprakAroya (bhUMgaLa ane zahanAI) hoI zake. athavA bhUMgaLanAM ja alaga alaga svarUpo paNa hoI zake. bhUMgaLa vagADanArAonI nIce traNa AkRtio che. vacce eka nartakI nRtya karI rahI che ane tenI bane paDakhe be nartake nRtya karatA jAya che. ane Dholaka vagADIne tAla pUrAvatA jAya che. traNenI mudrAomAMthI eka viziSTa layabaddhatA nItarI rahI hovA uparAMta, nartakInI aMgabhaMgIo, citrakAranA nRtyazAsa-viSayaka vijJAnane vizada rIte pratibiMbita kare che. For Personal & Private Use Only Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAntinAthacaritra-citrapaTTikA (3). have ApaNuM sAme pahelI kASThapaTTikAno pRSThabhAga che. e pRSThabhAganuM citrAMkana be vibhAgamAM vaheMcAyeluM che. e be vibhAgane ApaNe, paricaya meLavavAnI dRSTie, pUrvAdha ane uttarArdha evA nAme oLakhIzuM. ( citra-6 ) pUrvArdhanA prAraMbha, chaThThA citrakhaMDamAM, sau prathama beThelA dekhAya che te rAjA zrI vijaya ane rANI sutArA che. te pachI sonerI TapakAMvALuM eka haraNa che, jenA para sutArAnI najara maMDAyelI che tyAra pachI kramazaH, te bhAgatAM haraNane pakaDavA doDato zrIvijaya; tenI pITha pAchaLa sutArAnuM apaharaNa karIne tene vimAnamAM laI jate vidyAdhara rAjA azaniSa; sutArAne thato sarpadaMza; mRta sutArAnI sAthe citAmAM pravezavA jato zrIvijaya ane citAne kaLazajaLa vaDe ThAratA be manuSyo cItarelA che. suvarNamRgano prasaMga, rAvaNa dvArA thayelA sItAnA apaharaNanI ghaTanAnuM smaraNa karAve che. purANakathAomAM AvI romAMcaka ghaTanAo khUba sahaja rIte raju thatI hoya che. ahIM, citrakAre rANI ane haraNanI madhyamAM eka vRkSa darzAvIne, khUba thoDAka ja sthaLa-rokANamAM, upavanane khyAla ApI dIdho che. ane haraNane evI to vilakSaNa adAmAM UbhuM rAkhyuM che ke jANe AjanA kApaDa bajAranI kaIka dukAnamAM, raste jatAM grAhakone AkarSavA mATe adyatana phezanathI sajaja moDela goThavyuM na hoya! ane e kRtrima adAne pitAnuM dhyeya sAdhavAmAM maLelI saphaLatAnuM sUcana, sutArA rANunI haraNa tarapha maMDAyelI sAkakSa najara dvArA, citrakAre kevI sahajatAthI karI batAvyuM che ! paNa citrakAranI kalA nipuNatA to tyAre anubhavAya che, jyAre haraNa ane tenI pAchaLa paDelA zravijayane joIne, darzaka, te bane haraNage doDI rahyA hovAnuM mAnavA lAge che. ane temAM paNa, haraNanA paga AgaLa nAnAM moTAM vRkSo AlekhavAno Azaya "haraNane IrAdo rAjAne UMDA jaMgalamAM upavanathI dUra dUra, laI javAno che ? e hovAno samajAtAM ja, citrakAranA abhivyaktinaipuNyane athavA to khUba ja DAmAM-lagabhaga pratIkenAM ke saMketonAM mAdhyamathI ja-ghaNuM badhuM kahI devAnI AvaDatane dAda ApavAnuM mana nathI rokI zakAtuM. sutArAne apaharI jatA azaniSanA vimAnane bhUmithI adhara dekhADIne vimAnanI vegIlI gatine paNa jANe ke citrakAre vAcA ApI che. | lIle UDato pakSisa yA kukakuTasapa e purANakathAonuM eka viziSTa prANI-pAtra che. enA zarIrano AgaLano bhAga kUkaDe ke evA kaika paMkhI je ane pAchaLanA bhAga sarpAkAra hoya che. e kukaDAnI jema UDI zake, ane ene daMza tatakSaNa prANa harI le. have, ahI to sa ya kRtrima hato ane tenA daMzathI maraNa pAmanAra sutArAya kRtrima hatI, sAcI sutArA to kyAMnI kayAM hatI,- A to zrIvijayane chetaravAne mAtra kImiyo ja hato. rAmAyaNamAM, rAvaNe te, mAtra sonerI haraNa racavA pUrato ja vidyAprayoga karyo. paNa ahIM to, ethI AgaLa vadhIne, azanideze sutArAnuM bIjuM svarUpa paNa racI dIdhuM ne tene sarpadaMza paNa karAvI dIdho, ke je For Personal & Private Use Only www.ainelibrary.org Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 zAntinAthacaritra-citrapaTTikA joIne zrIvijaya vastuta: sutArAne marelI mAnI le ane tethI, te jIvatI che ema mAnIne, jevI zadha rAme sItAnI calAvI hatI, tevI zodha karavAnuM mAMDI vALe. suvarNamRga dvArA rANInA apaharaNane prasaMga, rAmAyaNa ane A kathAnaka banemAM thoDAka pheraphArane bAda karatAM, eTalo badho samAna che ke, te abhyAsIone rasaprada sAmagrI pUrI pADe che. sapa vaDe daMza pAmatI sutArA, kathAnakamAM bhale kRtrima hoya, ApaNuM sAme to enuM citra che. citramAM ene thato sarpadaMza, ApaNe mATe to bIjAM badhAM citrAMkane jeTalo ja vAstavika ane jIvaMta che. eTale sarpadaMza thatAM ja, sutArAnA dehamAM je maraNacihUno-taraphaDATa ane vicitra prakAranI becenI jene ApaNe abhAna avasthA kahI zakIe te-citrakAre pragaTAvyAM che, te ApaNA haiyAmAM sutArA mATe sahajapaNe ja zokanI lAgaNI janmAvI jAya che, ane e ja citrakAranI siddhi che. sutArA mATe racelI citAne aNasAra, tenI bhabhUkatI lAla agnijavALAo Ape che; to e citAnI madhyamAM dekhAto Acho vAdaLI raMga, ghaNe bhAge, amitatejanA anucare reDelA maMtrita jaLanA pratApe, citA TharI gaI hovAno saMketa kare che. e sivAya, citAnuM prajavaLavuM ane TharI javuM, e bane bhAve ekI sAthe citrakAra bIjI kaI rIte darzAvI zake? citAmAM goThavAyela sutArAnA mRtadehane cattopATa ane sIdho sUvaDAvavAmAM Avyo che, te uparathI te samayamAM mRta manuSyanA dehanI maraNottara vyavasthA kaI rIte thatI haze, teno khyAla AvI zake che. citAmAM paDavA jatA zrIvijaye hAtha joDelA che. jANe ke hAtha joDIne "navA avatAramAM paNa mane sutArA maLaje ? evI prArthanA e karato hoya ! bhUtakALamAM mAtra mRta patine janmAMtaramAM pAchA meLavavAnI IcchAvALI strIo ja potAnA patinI pAchaLa baLI maratI hatI evuM nahi, paNa strI upara atiprema dharAvanAra ane e strI janmAMtaramAM potAne maLI jAya evI kAmanAvALA puruSo paNa, pitAnI strI pAchaLa baLI maratA hovAnAM udAharaNa maLe che. sutArAnI ciMtAmAM paDIne baLI maravA taiyAra thayelA zrIvijayanI A ghaTanAne AvuM ja eka udAharaNa gaNI zakAya. citAne ThAratA be mANasonAM moM citA tarapha che; te be paikI AgaLa UbhelA ane moTA jaNAtA puruSanA jamaNA hAthamAM nALacAvALA-cAnI kITalI jevo lAgato-kaLaza che ne temAM rahelA maMtrajaLa vaDe te citAne ThArI rahyo che. (citra-7). A be puruSonI pITha pAchaLa dorAyuM che yuddhanuM dazya. zrIvijaya ane azaniSa vacce khelAtA saMgrAmanuM emAM aMkana che. banne pakSe hAthI, ghoDA vagere vAhana che, temaja talavAra, DhAla ane bhAlA vaDe laDatA yoddhAo che. zarUAtamAM vimAnamAM UbhelA be yoddhAo, te pachI eka hAthI ane be ghoDA ane te traNe upara ekeka yoddho ane te pachI be padAtio che. AmAM vimAnamAM ubhelA be yoddhAonA hAthamAM zatra sAme ugAmAyelI talavAra che; hAthI para ArUDha thayela yoddho nizAna laIne bANa phekatA jaNAya che; be ghoDesavAra paikI pahelAnA hAthamAM khullI talavAra, ane bIjAnA hAthamAM For Personal & Private Use Only Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAntinAthacaritra-citrapaTTikA bhAlo che; ane mokharo saMbhALatA be padAtionA eka hAthamAM hAla ane bIjA hAthamAM talavAra che. ATaluM te zrIvijayanA pakSe che. ane sAme azanighoSanA pakSe, UlaTA krame, khullI talavAra ane DhAlavALA be padAtio; te pachI talavAra ugAmatA be ghoDesavAra yoddhAo; te pachI bANanuM nizAna leto eka hAthIsavAra ane tenI haroLamAM ja, hAthIne aDIne UbhelA bANanuM nizAna letA eka padAti; hAthInI aMbADInI pachavADe, enI aDoaDa eka padAtinuM kapAyeluM mastaka paNa dekhI zakAya che; ane tenI pachavADe chevaTe vimAnArUDha ane khulI talavAre laDI rahelo eka yoddho-A yuddhane bRhakrama che. ahI ghaNA moTA vistAravALI raNabhUmine ane tenA para chavAyelA be pakSanA vizALa lazakarane, Azare 8411/4 iMca jeTalA atyaMta maryAdita avakAzamAM, surekha ane sAgapAMga citrAMkanarUpe nirUpavAmAM citrakAre pitAnI viziSTa kalAzaktinA darzana karAvyAM che. yuddhanuM A dazya ApaNane be vastu samajAve che. eka to AjathI 700 varSa pUrve thatAM yuddhomAM kevI vyuharacanA rahetI te; ane bIjuM, te vakhatanA yuddhamAM vaparAtA sajIva- nirjIva sAdhanAnAM svarUpa. bane pakSe goThavAyelA sainyane kama jotAM samajAya che ke pAyadaLanI sAme pAyadaLa, azvadaLanI sAme azvadaLa, gAjadaLanI sAme gajadaLa ne vAyuyAnanI sAme vAyuyAna-A rIte e vakhate maracA racAtA haze, ane sAmasAme laDanAranAM hathiyAre paNa samAna ja rahetAM haze, e paNa ahIM joI zakAya che, laDavaiyAonA hAthamAM dhanuSya-bANa, bhAlA ane DhAla-talavAra jevAM vividha hathiyAre citramAM joI zakAya che, paNa e badhAmAM laDAInAM mukhya hathiyAra samI talavArano ghATa noMdhapAtra che. atyAre athavA rajapUtAnA kALamAM vaparAtI talavAra, madhyabhAgamAM vaLelI-vaLAMkavALI rahetI; jyAre ahIM dorelI talavAranuM svarUpa evuM nathI. zarUAtamAM pahoLA ane pachI dhIme-dhIme saMkecAtA jatA daLavALI, sIdhI ane lAMbI evI A bedhArI talavAranA madhyabhAgamAM kALI rekhA AMkelI citramAM joI zakAya che. * talavAra jyAre vIjhAya tyAre vIjaLI je jhabakAre thAya evI alaMkAroktine manamAM rAkhIne ja jANIne citrakAre talavAranuM A svarUpa cItaryuM haze; kema ke, jo vIjaLI camake che, tenA tIvra prakAzamAM, AkAzamAM jAmelI kALI vAdaLIo dekhAyA vinA na ja rahe te rIte talavAra vIMjhAya ane ene jhabakAro thAya, e ja vakhate zatrune kALI vAdaLI jevI pelI kALI rekhA dekhAya, ane tethI talavAra pitAnA upara paDatI hovAne tene AbhAsa thAya. vaLI DhAlane doravAmAM paNa citrakAre bhAre kuzaLatAthI kAma lIdhuM che. goLa hAlanuM vacaluM cakatuM sapheda, kayAMka kayAMka tene pharatI lIlA ke tevA anya raMganI kera ne lagabhaga dareka hAlanI vacamAM lAlaraMganI UbhI be traNa rekhAo-A rIte hAla doravAmAM AvI che. e lAla rekhAo, haNAyelA duzmana yoddhAnA lohIthI kharaDAyelI pratispadhInI talavAranA ghA jhIlavA mATe, bIjA yoddhA dvArA ADI dharAyelI DhAla, pelI talavAra para lAgelA lohI vaDe lAla banI hovAnuM sUcavatI hoya to nA nahi. yoddhAonA paheraveza paNa, jarA jhINavaTathI joIe te, sikaMdaranA samayanA grIka sainikenA For Personal & Private Use Only Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAntinAthacaritra-citrapaTTikA gaNavezanuM smaraNa karAve evA che, mAthe TopA, rAjakulIna vyaktine mAthe mugaTa; zarIranA uparanA bhAga para vividha ghATa ne raMgathI suzobhita kavaca ane e kavacanI nIce laTakatI jhUlavALAM ne atyAranA yugamAM chokarIo kroka pahere che tenA jevA paheraNa, AvAM vastro paherAvavAne Azaya, e yoddhAone doDI javAmAM ne ghoDA vagere upara savAra thavAmAM ke kUdavAmAM pUrI smRti jaLavAya ne vastro avarodharUpa banIne emanA parAjayanuM kAraNa na bane, te che, ane te samajAvavAmAM citrakAre saphaLatA hAMsala karI gaNAya. A yoddhAonA paga-TheTha sAthaLa sudhI-khullA che. laDAImAM upayogamAM levAtA hAthI-ghoDA paNa kevA jAtavaMta hoya, tene khyAla e ghoDAonA dehanA raMga-keika lAla, kaIka lIlo to kaIka sapheda che te-uparathI tema ja ghoDAonI UMcAI, taMga mudrAo ane kezavALI dvArA paNa AvI zake che. e prANIo paNa keTalAM upayogI hatAM ne tenI mAvajata keTalI badhI cIvaTathI thatI teno khyAla, citrakAre, ghoDAo ane hAthIonAM suvAMga zarIrane suzobhita ane raMgaberaMgI jhala jevA dekhAtAM moTAmeTAM bakhtare paherAvIne Apyo che. yoddho je hAthI ke ghoDAne AvA bakhtarathI na DhAMke to te prANuM vaheluM khatama thaI jAya, e vAta manamAM rAkhIne, citrakAre prANIone A bakhare paherAvyAM jarUra che, paraMtu e bakhtara paNa lokhaMDanA naryA patarAM vahetAM; ne kadAca naryA patarAM hoya toya ne e jevAM hoya tevAM ja ahIM-citramAM rajU karI de, to citrakAranI kalA ghavAyA vinA na rahe, eTale ahIM citrakAre, e prANIonAM zarIra uparanI bakhtararUpI jhUlone, vividha, sapramANa ane nayanaramya suzobhanothI zaNagArI che; ane e rIte laDAInA bhISaNa tema ja mAnavasabhyatAnI vikRtimAM prasaMgane paNa kalAmaya ane aMzata: saumya paNa banAvyo che. hAthI ane ghoDAnuM madhyakALanA yuddhamAM AgavuM ane mahatvanuM sthAna hatuM, e aitihAsika tathya che. ane e tathyane ja ahIM citrakAre, banne pakSe eka-eka hAthI ane babbe ane pratIkarUpe cItarIne prarUpyuM che. hAthI eka eka ane azvo baLe, e gajadaLanI sarakhAmaNImAM azvadaLanuM saMkhyAbaLa vadhu rahetu hovAno nirdeza kare che. bIjA badhA yoddhAoe bakhtara vagere rUpa yuddhapoSAka paheryo hovA chatAM, banne pakSe vimAnomAM UbhelA yoddhAoe mAtra adhovastra ja pahereluM che ane teno paNa kachoTo vALyo che; temanA mAthe nathI mugaTa ke zarIra para nathI bIjuM ekeya vastra, mAtra vIravalaya paherelA hAthamAM sAmasAme ugAmAyelI talavAre che. ane gaLAmAM hAra-saMbhavata: skUlanA-che. eka pakSe vimAnamAM be ane bIjA pakSe eka ema kula be vimAnanA maLIne traNa yoddhAo che. traNeya viramudrAmAM che. be che temAM saMbhavata: eka zrIvijya ane bIjo amitatejane putra che; ane sAme pakSe eka che te azanighoSa che. teo traNeya vidyAdhara rAjAo heIne, temane bIjA yoddhAonI jema talavAra, bhAlA vagere vaDe ke bAthaMbAtha laDavAnuM na hatAM mAtra vidyAo dvArA ja laDavAnuM rahetuM haze, e sucavavA mATe ja citrakAre temanAM DIla khullAM rAkhyAM jaNAya che. kema ke, jyAM sAmasAmAM vidyAao pheMkAtAM hoya, tyAM bakhtara ne TopAo, je mAtra talavAra, bhAlA vagere lohAsso sAme ja jhIMka laI zake che te, sAva nirarthaka ane bojArUpa thaI paDe che. ane Ama chatAM, teo-rAjAo, lazkarane ja laDavAnuM bhaLAvIne, pote niSkriya For Personal & Private Use Only Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAMtinAthacaritra-citrapaTikA 13 nahotA besI rahetA, paNa jAte paNa yuddhamAM sAmela thatA hatA, te darzAvavA mATe ja hoya tema, citrakAre A traNeyanA hAthamAM talavAra paNa ApI che. laTakatI AMkha athavA dADha AMkha e jena kaLAzailInI ananya. kahevAya tevI viziSTatA che. 10 A zailInI AMkhomAM citrAMkita AkRtine jIvaMtatA bakSavAnuM sAmarthya che. AvI AMkhonA mAdhyama dvArA citrakAra, citrAkRtiomAM, prasaMgane anurUpa, dhAre tevo bhAva ANI zake che. AkhI kASThapaTTikAnI tamAma AkRtiomAM AvI doDha AMkha hovA chatAM, laDAInI A ghaTanAmAM prayojAyelI AkRtionI AMkhamAM rodrarasa chalakAto hovAnI pratIti aNa prekSakane paNa thayA vinA nathI rahetI; ane emAM ja citrakAranI ananya saphaLatAnuM ane jaina zailInI AgavI vilakSaNatAnuM ghotana thAya che. (citra-8) vimAnamAM rahIne laDI rahelA azanighoSanI aDoaDa goThavavAmAM AvelA vimAnamAM rahelI vyakti te vidyA sAdhIne AvI pahoMcela amitateja che. tenuM mAM, laDAI je tarapha cAlI rahI che. tethI ulaTI bAjue darzAvIne, citrakAre, ghaTanAcakramAM ekavAkayatA jaLavAya ane leza paNa rasakSati na Ave te rIte, saMkSepa sAthe che. amitatejanuM vidyA sAdhIne raNamedAnamAM AvavuM; azaniSa upara vidyA prayojavI; ne pachI vimAna dvArA tenI pAchaLa doDavuM, A badhIya ghaTanAone, citrakAre, mAtra vimAnasthita amitatejane raNamedAnathI ulaTI dizAmAM gati karatoDato dekhADIne ja, citramAM antanihita karI lIdhI che. amitatejanuM vimAna je dizAmAM gati karI rahyuM che te dizAmAM ApaNe AgaLa najara pheravIzuM to, eka UbhelA ane bIjA beThelA ema be munirAje dRSTigocara thAya che. beThelA muni te acala muni che ane UbhelA muni te temanI paricaryA karI rahelA temanA ziSya che. acala muninA caraNe pakaDIne vaMdana karatI vyakti te azanighoSa che. mahAjavAlAthI chUTakAro meLavavAno ane jIvatA rahevAne eka mAtra ane AkharI upAya, munirAjanuM zaraNuM svIkAravuM e ja hoI zake, e Ane bhAva che. muninuM zaraNa lenArAne vALa paNa kaI vAMko nathI karI zakato, e jaina dharmanItine niyama, A citra prasaMgamAM vyakta thayo che. azanighoSanI pachInI AkRtiono paricaya A pramANe che: hAtha joDIne UbhelI be vyaktio te kramaza: amitateja ane zrIvijaya che. temanI pachavADe beThelI be strIo te sutArA ane azanighoSanI mAtA che. ane te pachI UbhelI AkRti, amitatejanA sevaka mArIci vidyAdharanI che, acalamunine citrakAre je svarUpe cItaryA che, te svarUpa jaina muninuM che. kASThakalaka-lAkaDAnA phalaka-upara beThelA munie zarIra upara veta vastro-lapaTTa ane kapaDA-paherelAM che. temanA jamaNA paDakhe sAdhujIvananA pratIkasamuM rajoharaNa-gho- che, ane temanA DAbA hAthamAM mukhavArikA-muhapatti che. ane DAbA hAtha varadamudrAmAM che. varadamudrA eTale AzIrvAdanI mudrA athavA to abhayanI mudrA, e mudrA joIne ja AgaMtuka ke zaraNAgata jIva Azvasta ane nirbhaya banI jAya. munino jamaNe hAtha For Personal & Private Use Only www.ainelibrary.org Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAMhitAvaracitrapati pitAnA mAM bhaNI vaLelo che. bolatI vakhate moM ADe mukhazvikA dharIne ja bolI zakAya e jana manio mATeno niyama che. ahIM mukhatrikA varada mukAMkita DAbA hAthamAM rokAyelI che. ane vaMdana karI rahelA azanighoSane "dharmalAbha no AzIrvAda to Apa ja joIe, eTale e mATe mukhavAcikAnA sthAne munirAje jamaNA hAthano upayoga karyo jaNAya che. acalamuni bAjoTha jevA kASThAsana para beThA che, chatAM, temanA banne paga bhUmi upara TekavyA che. beThelA tathA UbhA rahelA-bane munione jovAthI, AjathI sAtaso varSa pUrve, jenamuninI vastraparidhAnanI paddhati kevI hatI, teno khyAla AvI zake che. khAsa karIne "calapaTTa' nAmaka adhovastrane, dhotiyAMnI jema kachATa mArIne paheravAnI paddhati, khAsa dhyAna kheMce che. vaLI, jaina dharmagraMthomAM jaina muninA 'vinayaguNane sarvazreSTha gaNAvAya che; ahIM guru-muninI paricaryA karavA mATe ziSya-munine khaDe page UbhA rahelA darzAvIne, citrakAre A vAtane ja jANe sAkAra karI batAvI che. acalamuni ane azaniSa, e baMnenAM mAM para prasannatA nIpajAvIne, citrakAre, pitAnA rekhAMkana-sAmarthanI pratIti karAvI che. citrAMkanamAM sauthI agatyanI ane vadhumAM vadhu kaThina kaI bAbata hoya to te bhAvanI abhivyaktinI che. citrakAranI pIMchIno eka lasarake samagra citrane vakhANavAlAyaka ke vaDavAlAyaka banAvI zake. eka lasarake eTale ekAdI pAtaLI-nAnakaDI rekhA, ane evI eka rekhA, citrane, citragata vyaktiAkRtine, hasatI paNa darzAvI zake ne raDatI paNa darzAvI zake; siddhahasta citrakAra dhAre te bhAvane rekhA dvArA abhivyakta karI zake. ahIM ja joIe to, acalamuninI ane azaniSanI prasannatA vacce paNa, bannenAM mukha upara vibhinna rekhAonI guMthaNuM dvArA, citrakAre eka sUkSma taphAvata batAvyo che. munino dharma e che ke nirbhaya Ave ke bhayabhIta, sajajana Ave ke durjana, badhA prati eka sarakhe sadUbhAvabharyo vartAva karavo. emanI mudrAmAM ane emanA moM paranA malakATamAM, azaniSa pratye paNa, A sadabhAva ja pragaTa thato hovAnuM kaLI zakAya che. ane azanighoSanI DhaLelI AMkhe dvArA pragaTa thatuM smita, enA manane, yogya zaraNanI prApti ane tethI TaLI gayelA mRtyubhayane kAraNe, maLelA AzvAsananuM vAhaka banyuM che. eka hAsyarekhAmAM vAsaya vyakta thAya che, to bIjI hAsyarekhAmAM ciMtA ane phaphaDATathI chUTayAno "hAza - kAre pratibiMbita thAya che. ane A badhI karAmata mAtra amuka rekhAnI arthAta akAdA lasarakAnI ja che, ema kahevAmAM kaI atizayokti nathI lAgatI. citrakAranuM AvuM rekhAnipuNya, citrakaLAnA AcAryone paNa tenI prazasti karavA prere, temAM Azcarya zuM? retAM prasArAryA! ' sAhityanA kSetramAM kavio niraMkuza gaNAya che. (nirasurA: vaya:), tema kalAnA kSetramAM citrakArane mATe paNa kahI zakAya kharuM, e sivAya, hajI jarAka ja Aghe dorAyelI azanighoSanI yuddhamAna AkRtie koTa mArelA dhotiyA sivAyanuM eka paNa vastra nathI paheryuM; ne yuddhamedAnamAMthI ja bhAgI chUTele azanighoSa, munine zaraNe beTho che tyAre, teNe saMpUrNa rAjapoSAka sajelo che, e zI rIte saMgata banI zake? " bhAgatA azanighoSane zvAsa levAnI kurasada nathI maLI, tyAM e kapaDAM ne alaMkAro zI rIte sajI zake ? " e prazna ApaNane avazya uThe; ane chatAM ene alaMkArAdithI For Personal & Private Use Only Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAMtinAthacaritra-citrapadikA 15 susajaja joIne, kalAkAranI kalAmAM hakIkatadoSane saMbhava jovAmAM aucitya nahi gaNAya. kema ke kalAnA kSetramAM citrakAra niraMkuza che, ke jena muninI pAse janAre potAnAM mugaTa vagere rAjacihanone dUra-eka bAju choDIne ja javAno dhArmika niyama che. ane e niyamane pote jANa hoya ja, chatAM A vakhate, e, enuM smaraNa ke pAlana nathI karI zako evuM, ene mugaTa vagere paherAvIne citrakA darzAvyuM che, ane e dvArA ja, enA manamAM vyApelI bhayagrastatAne ahIM sahajatAthI pragaTa karI ApI che, e vAta jo UMDANathI vicArIe te citrakAranI kalpakatAne dAda ApyA vinA nahi rahevAya. azaniSa pachInI mArIci vidyAra sudhInI pAMca AkRtionI lagolaga ja, eka suMdara vRkSa gAThavavAmAM AvyuM che. A vRkSa eTale amitateja ane zrIvijayanA jIvananA eka moTo vyApa dharAvatA tabakkAnI samApti. paNa e sAthe ja emanA jIvananA aMtima ane mahatvanA tabakkAnI zarUAta paNa thAya che. (citra-2) vRkSanI pelI tarapha, sau prathama, be munirAje birAjelA dekhAya che te, kramaza: mahAmati ane lIlI pRSThabhUmivALA vipulamati nAmanA cAraNamunio che. padmAsana vALIne beThelA bane munio dharmanA ApavAnI mudrAmAM che. temanI sAme beThelI be vyaktio te anukrame amitateja ane zrIvijaya che. bane dharmavidhi anusAra hAtha joDIne dharmabodha zravaNa kare che. A be AkRtiomAM amitatejane dADhI che ane zrIvijayane nathI, e uparathI amitatejanI sarakhAmaNImAM zrIvijayanI uMmara nAnI hovAnuM batAvavAne citrakArano Azaya chate thAya che. e pachI tarata ja kASThaphalaka para birAjelA eka muni dekhAya che te abhinandana muni che. ane temanI sanmukha hAtha joDIne sAdhuveze UbhelI be vyaktio, te amitateja ane zrI vijaya che. teo bane ta muniveSamAM che, ane abhinandanamuninI samIpa dIkSA grahaNa karI rahyA che. abhinandanamuni padmAsana vALIne beThA hoI, temanA adhovasano cheDo (saMcalikA ) temanA be paganI nIce thaIne bahAra nIkaLI Avyo che, ane te jotAM anAyAse ja aMcalikAvALI vetAMbara saMpradAyanI jinapratimAnuM svarUpa yAda AvI jAya che. padmAsane beThelA dareka muninA citramAM Ave che? dekhAya che ja, ahIM pahelI kASThapaTTikAnA pRSThabhAganA pUrvArdhane paricaya pUro thAya che. (citra-10) (4) prathama kASThapatrikAnA pRSThabhAganA uttarArdhanA prAraMbhamAM ja, be nAnA vimAnamAM birAjelA be ke khAya che. A be deve te divyacUla ane maNicUla nAmanA de che. bannene ekamekanI sanmukha-A vAne karatA hoya tema beThelA darzAvIne citrakAre, te bane pUrvanI jema ahIM devalokamAM paNa gADha snehavALA mitra hovAnuM ane temanA raheThANa samAM vimAne paNa ekadama najIka najIkamAM For Personal & Private Use Only Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAMtinAthacaritra-citrapaTTikA darzAvavA dvArA teo bane zAkha-paDozI jevA hovAnuM nirUpyuM che. e uparAMta, e banne devomAM keNa amitateja (ApaNI citrakathAne nAyaka) ane keNu zrIvijaya, tenI oLakha citrakAre, bane devamAMnA ekane mAthe mugaTa paherAvIne ane bIjAne te na paherAvIne ApI che. devamAtrane mAthe mugaTa to hoya ja; tema chatAM ahIM ekane ja mAthe mugaTa dekhADe che, tenuM citrakAranuM manogata kAraNa A ja che. jeNe mugaTa paheryo che. te bhUtapUrva amitateja che; kathAne mukhya nAyaka te hevAthI tene sarvatra viziSTa ane vilakSaNa svarUpe nirUpa, e citrakAranI pharaja che, ne e ahIM eNe barAbara adA karI che. A pachI mugaTa vagarane deva te bhUtapUrva zrIvijaya che ema kahevAnI have bhAgye ja jarUra che. - A be devavimAna pachI, a,paNI najare pAMca AMkRti paDe che: 1, svimitasAgara rAjA; 2, tenI sAme aparAjita nAmanA bALakane kheALAmAM laIne beThelI paTarANI vasundharA; 3, tenI pAchaLa anantavIrya nAmanA bALakane khoLAmAM laIne beThelI rANI anuddharA, A kASThapaTikAnA citrakalAkAre eka niyama sarvatra jALavyo che ke, ekasarakhA mAnamobhAvALI be ke tethI adhika ) vyaktionuM jyAM citraNa karavAnuM Ave, tyAM je vyakti, kaI paNa kAraNe, moTI hoya, tenI AkRtinI pRSThabhUmine, sAmAnya pRSThabhUmi karatAM judI pADI devI. samagra kASThapaTTikAmAM, sAmAnya rIte, pRSThabhUminA citarAmaNamAM, mukhyatve lAla raMga prayojAyo che; jyAre, upara kahyuM tema, vyaktivizeSane anyothI alaga dekhADavA mATe ane te rIte tenI mukhyatA darzAvavA mATe, tenI pRSThabhUmimAM lIlA raMgane upayoga karAyo che. jema ke ahIM stimitasAgara rAjAnI be rANIomAM vasudharAnI mukhyatA, tenI AkRtinI pRSThabhUmi lIlA raMganI banAvIne siddha karAI che. agAu paNa, be vakhata ( citra naM. 8 mAM ane 9 mAM) AvelA babbe munionAM citromAM, be paikI eka muninI mukhyatA jaNAvavA mATe, ane InduSaNa ane binduSaNa e be bhAIomAM (citra naM-2 mAM ) moTo InduSaNa hovAnuM jaNAvavA mATe, citrakAre A ja paddhati apanAvI che, ane AgaLa paNa, A ja paddhatine te anusaratA rahyA che. jena niyamAnusAra, vAsudevanA zarIrane raMga nIla ane baLadevanA zarIrano raMga ujajavaLa ke pILo sonA jevo hoya che. tadanusAra, citrakAre, ahIM bALa-baLadeva aparAjitane veta raMgamAM ane bALa-vAsudeva anantavIryane lIlA raMgamAM AlekhyA che. aparAjita ane anantavIrya bannenAM mAM ekamekanI sanmukha darzAvavA pAchaLa, vAsudeva ane baLadevano sneha alaukika hoya che e zAzvaprasiddha bInAnuM nirUpaNa karavAnuM, citrakAranA manamAM haze, ema jaNAya che. tIrtharAjo, rAtrAnca, nIrava =aa vAsudevabalasnehA, sarvebhyo'dhikakaM matam // -tIrthakarenuM sAmrAjya, be zakayanuM vera ane vAsudeva tathA baLadevane snehabhAva e traNa sarvAdhika-sarvathI caDiyAtAM hoya che. For Personal & Private Use Only Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAMtinAthacaritra-citrapadrikA A kathanane citrakAre keTalI sahaja rIte ahIM citrAMkata karI ApyuM che ! aparAjitakumAranA mastaka upara, mAMDavAnI jhala je lIlAza paDato caMdaravo athavA to toraNa bAMdhavAmAM AvyuM che. ane anantavIryakumAranA mastaka upara, pelo, ApaNe paricita goLAkAra caMdaravo goThavAyo che. A AkhI kASThapaTTikAmAM cItaravAmAM AvelAM pAtronI besavAnI paddhati samajavA jevI che. keIpaNa pAtra jyAre beTheluM eTale ke Asanastha hoya che, tyAre teNe pUrI palAMThI vALelI nathI hotI. jo e pAtra UMcA kASThaphalaka ke takiyA para beTheluM hoya, to teNe eka page-adhI palAMThI vALelI haze ne tene bIjo paga, bhayane aDe te rIte laTakato haze. ane je te pAtra UMce Asane beTheluM nahi hoya te teNe paNa adhI-eka page te palAMThI vALelI ja haze ne tene bIjo DhIMcaNa UbhuM karela haze. ApaNI samakSa atyAre timitasAgara ane tenI rANIonI AkRtio che. stimitasAgara takiyA jevA UMcA Asana para beThela hoI tenI besavAnI rItamAM eka paga laTakato ne bIjA page palAMThI vALelI dekhAya che. ane tenI rANIonuM Asana UMcu na hoI te doDha palAMThI vALIne beThelI jaNAya che. A pATalI jyAre sarjAI te kALamAM, sabhya-samAjanI vacamAM besavAnI sabhya rIte A prakAranI pracalita haze, ema A uparathI mAnavAne mana prerAya che. alabatta, A mAtra anumAna ja che. A pAMca AkRtione chevADe, vAsudeva-baLadevanA jIvananA, bAlyAvasthAnA prathama aMkanI samAptinA cihunarUpa Ubho paTTo ke daMDa mUkavAmAM Avyo che. e paTTo paNa AchA lAla, Acho pILo ane pAtaLI zyAma raMganI rekhA-A rIte traNa raMganAM mizraNano banelo hoI, te, AMkhane rUcikara lAge che. (citra 11) have dazya badalAya che. have ApaNe potapotAnAM ranone potAnI pAse laIne beThelA anantavIrya ane aparAjitane jovA pAmIe chIe. banne ekabIjAnI sanmukha dizAmAM, citrane cheDe beThA che ane vacamAM temanAM ratno che. nIlavarNanA anantavIryanA DAbA hAthamAM kamaLapuSpa dekhAya che. tenI sAme goThavAyelAM sAta ranonI oLakha A pramANe che: pahelI haroLamAM upara cakraratna, nIce mALA; bIjI haroLamAM upara gadArana, nIce chatraratna; trIjI haraLamAM zaMkharatna; te pachI chaThTha khaDaga (talavAra) rana ane pachI sAtamuM dhanuSya ratna che. sthaLa-saMkecane kAraNe A sAta ratnane tenA tenA pUrA kadamAM rajU na karyA hovA chatAM, te sAteyanAM potIkAM svarUpone, spaSTa rIte, ane kalAnA tatvane leza paNa ghavAvA dIdhA vinA nirUpIne citrakAranI pIchIe pitAnI nipuNatA anAyAse ja pragaTa karI dIdhI che. be ratno vacce sapramANa aMtara, mAtra e ratnanA svataMtra ane nirbheLa astitvanuM ja pradarzaka nathI, paNa emAM to citrakAranA citrakarmanI sughaDatAnuM paNa ghatana che. ratnonI zreNi pUrI thatAM ja, AyudhAgAramAM paDelAM zastraratnAne sAcavavA mATenA lehadvArame eka Ubhe daMDa dorele che. ane te pachI tarata ja aparAjita baLadeva ApaNI najare paDe che. jamaNA hAthanI tarjanI AMgaLI UMcI karIne kazuMka cIdhI rahyA hoya evI mudrAmAM teo beThA che. jamaNA For Personal & Private Use Only www.ainelibrary.org Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAMtinAthacaritra-citrapadrikA hAthanI aDoaDa temanuM haLaratana che, ane tene aDIne mUsaLa (sAMbelu) ratna UbheluM dekhAya che. aparAjitanI AkRtinI pAchaLa lIlI pRSThabhUmi banAvIne citrakAre, vAsudeva eTale ke ardhacakrI bhale anantavIya hoya, paNa tene vaDIla to aparAjita ja che evuM jaNAvavA sAthe, be paikI eka moTI vyaktine vilakSaNa rIte raju karavAno pahelethI cAlo Avato zirasto jArI rAkhe che. (citra-12) aparAjitanI pachI ApaNe zyAma zarIravALA eka rAjavIne joI zakIe chIe. e rAjavI te damitAri. prativAsudevanuM zarIra zyAmavarNanuM hoya, e niyama hovAnuM, damitAranA dehano zyAma vaNa sUcave che. damitAri, barbarI ane kirAtInuM nRtya, ekITaze ane visphArita netre, jovAmAM tallIna che. e nRtya joIne enA cittamAM jAgelI prasannatAne enA moM para aMkita karIne, citrakAre potAnI kuzaLatA, vadhu eka vakhata, siddha karI ApI che. nartakIonA nRtya-kauzaya pratye enA manamAM jAgela ahobhAva, enA DAbA hAthanI Azcarya ghAtaka mudrA-eka tarjanI AMgaLI UMcI che ane zeSa AMgaLIo adhakhulI vaLelI che te-dvArA vyakta thAya che. damitArinI pAchaLa eka anucara, tenA mAthe chatra dharata khaDo che. lIlI chata, lAla jhula ane pILA dAMDAvALuM chatra, damitAranA mastaka karatAM addhara (UMce) nathI. tenuM kAraNa sthaLasaMkeca che. vaLI, chatra ane chatradharane vadhu moTAM cItaravA jatAM damitAri, je prastuta ghaTanAnuM mukhya pAtra che, tenI AkRtinuM mahattva joIe tevuM upasAvI na zakAya; balake te ghaTI jAya. ane ema thAya to to citrakAra (Painter ) ja banI rahe, e kalAkAra ( Artist) na rahe. A kASThapaTTikAnA citrAMkanamAM je kalAnuM tatva jaNAtuM hoya, to te citrakAre ahIM ane sarvatra dAkhavelI A prakAranI kalAsUjha, jhINavaTa ane sUcakatAne ja AbhArI che. damitArinI sAme nRtyanI vividha ane viziSTa mudrAomAM rahelI pAMca AkRtio dekhAya che. pAMceya nRtyamagna che. eka ekanI aMgabhaMgIomAMthI jANe nRtya nItarI rahyuM che. ajAya, abhaNa ke nirakSara mANasa paNa A AkRtione joIne kahI zake ke " A badhAM nAce che, ' evAM A citro che. ane emAM ja citrakAranuM rekhAnaipuNya che. - A pAMca AkRtiomAM pahelI, trIjI ane pAMcamI ema traNa puruSanI AkRtio che, ane bIjI ane jethI e be strInI AkRtio che. e be strIo te ja barbarI ane kirAtI nAmanI nartakIo, eTale ke bAbarI ane kirAtInuM rUpa laIne nAcI rahelA anantavIrya ane aparAjita. e banenI nRtyamudrAo tathA nRtyane anurUpa veSa tathA alaMkAranAM paridhAna, nRtyazAstra ane grAmya AbhUSaNe aMgenI vidyAnA tajajJo mATe rasadAyaka sAmagrI pUrI pADe tema che. bannenAM vastraparidhAnamAM vastrono meLa paNa bhAre khUbIthI thayo che. eka vastranA varNa ane suzobhana sAthe meLa khAya ane saheja paNa ataDuM ke virUpa na lAge tevuM ja bIju vastra cItaryuM che. ane vaLI kaMThahAra, kuMDaLa vagere alaMkAra paNa te vastrAnA rUparaMgane anurUpa ja banyA che. juo, be paikI pahelI dekhAtI nartakI barbarInuM For Personal & Private Use Only Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAMtinAthacaritra-citraphrikA 19 uparivasa AchI pILI ne lAla AMyavALA sapheda raMganuM che. tA tenuM adheAvasa, jenA teNe nRtyane anurUpa ka vALyA che, tenA zveta, Ama lAla ane kALA raMganI hiMsAInanI milAvavALA lIlA raMga, tenA uparivasunA zvetavaNane kevA sarasa uThAva Ape che ! ane tenA gaLAnA hAranA vaNa paNa pILA ane sapheda raMganuM mizraNa che--jANe ke sapheda na pILu', e be prakAranA suvaNanuM mizraNa karIne e hAra ghaDAyA hovAnuM' citrakAra sUcavavA mAMgatA na hoya! e hAramAM mAtI ke koI nanA makA na darzAvatAM tene sapATa DhArA jevA batAvIne citrakAre vacce ane alakArAnu majedAra sArUpya sAdhyu che. jo maNakA cItaryA Ana, tA te koIne koI raMganA ja karavA paDhatA ane nA vaso ane alakArA vaccenA sumeLa jokhamAI jAta. have zrIjI nata kI kirAtInA nRtyaveza joIe. tenuM upariva* lIlA va tu che. ane adhovasamAM lAla, vAdaLI, rAma ane zveta cAreya dhAnA cira guna dvArA eka suMdara bhAta nipALavAmAM AvI che. emAM zata: pILA raMganI jhAMya paNa kharI ja. paNa upara-nIcenAM banne vasonI gameLavaNI evI majAnI thaI che ke ethI eka vilakSaNa ane meLabharI tema ja nayanaramya vezabhUSA sAI gaI che. nakIe paherelA hAra paNa uparivasanA ThATha leza paNa na ghavAya tevA mAlekhAyo che. pILA dorAmAM kALA maNakA parovIne e hAra banAvavAmAM AvyA che. upariSasanI gherI lIlAza ane hAranI dharI kALAza, banne ekabIjAne upADha Ape tevI pUraka banI rahI che. vastuta: vasonI AvI meLavaNI ane vajrA tathA alaMkAronu Avu anurUpyatA A kAlpaTTikAgata tamAma AkRttiomAM ekasarakhuM jaLavAyelu ApaNe joI zakIe chIe. ane na'kIonAM ane traNa puruSonAM paNa adhovasonA kamDa vALelA hoI tenA cheDA chUTA che ane chatAM te cheDA nIce laDatA nathI, paNa addhara ane amuka viziSTa sthitimAM laTakatA pharakatA che; A uparathI e na`kAnI nRtyanI jhaDapa ane agalAghavatuM naipuNya kalpI zakAya che. banne nakIe, Ama tA, lagabhaga ekasarakhAM ja vastrAla kAro paheryAM che; chatAM, e paikI pahelI natakInA caNAmAM napura ( pAyala ) che. ane bIjI nakIe te nathI paheryAM, e joI zakAya che. banne nakInA alaga-alaga svarUpanA gamaroha jotAM ema kahI zakAya ke banne nakIo sAthe maLIne eka ja jAtanuM nRtya nahi karatI hoya paNa alaga alaga prakAranuM nRtya karatI haze. A kalpanAne yathA mAnIne cAlIe tA, evuM kahI zakAya ke, je prakAranA nRtyamAM nUpuranA upayoga jarUrI ane anukULa haze, te nRtya mATe eka ( pahelI ) nakIe nUpura paheryA haze, ane bIjI nadInA nRtyamAM puranI upAiMgatA niha hoya tethI teNe nahi paheryAM DhAya. mAnu" sAcuM rahasya tA nRtyazAstronA niSNAtA ja samajI zake, paraMtu A sukSma khAtA pheraphAra paNa eTaluM tA sUcavI ja jAya che ke, A citra-kalAkAra nRtya-saMgItAdi kalAonA paNa marmajJa haze. pAMcamAMnI traNa gmAkRti puruSanI che. e traNya puruSo judAM-judAM vAgha vagADatAM najare paDe che. pahelo puruSa gaLe pakhavAja kheravIne teno ThaMkA barIne Ape che, bIjo puruSa mAM thatI zamaNAI vagADatA bhamarInI saMgata karI rahyo che; te trIjo puruSa gaLe bheravela DhAlaka vagADIne kirAtIne sAtha For Personal & Private Use Only Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 zAMtinAthacaritra-citrapaTTikA Ape che. nRtyanI sAthe kaMThaya saMgIta hoya ke na paNa hoya, paNa vAghasaMgIta ane tAlanA meLa vagaranuM to nRtya na ja hoI zake, e vAtanI pratIti A traNa vAdyo dvArA ApaNane maLe che. zaraNAIvALA puruSe uparaNuM nathI paheryuM . enA kAnamAM kuMDaLa paNa nathI. tenA paga evI rIte goThavAyA che ke jANe te doDI jato hoya evuM lAge. paNa zaraNAI vagADavAmAM zvAsane bhara tema ja rokI rAkhavo paDato hei, tema karavAmAM tene paDatA parizramanuM sUcana, tenI AvI mudrA dvArA thatuM hoya to nA naha; athavA tene caDelI nRtyanI mastIne paNa kadAca A AvirbhAva hoI zake. eka bAbata dhyAna devA pAtra che: bane nataMkIonAM vastro suzobhita, bahuraMgI ane tethI ja bahumUlyavALAM hoya evuM jotAMveMta samajI zakAya che. ethI UlaTuM, temanA paNa sAthIdAro-sAjiMdAonAM vastro a5raMgI ne tethI viziSTa suzobhana vagaranAM hovAthI apamUlyavALAM lAge che. alaMkAranuM paNa AvuM ja che. nartakIoe to viziSTa koTinA vividha alaMkAro paheryA che. paNa sAjiMdAonAM DIla para vadhumAM vadhu phakta be AbhUSaNe-ane te paNa sAmAnya prakAranAM-jovA maLe che. kuMDaLa ane bAjubaMdha. pahelA ne chelA puruSanA kAnamAM sAdAM, ratnAdi naMga vagaranAM, kerI cAMdI ke senAnAM kuMDaLa che, to vaccenA puruSanA hAthamAM phakata bAjubaMdha ja jovA maLe che, bIjI noMdhapAtra vAta e che ke, damitAri sahitanI chaye AkRtionA-ane kASThapaTakAnI lagabhaga tamAma AkRtionA-mAthe vALanA aMboDA vALelA che. strI ane puruSa bannee. kezapAzanA aMboDA vALavAnI, bAramA-teramA saikAmAM pracalita prathAnuM A anusaraNa che. cheka chelle, nRtyanA A prasaMganI samAptino sUcaka Ubho daMDa che. (citra-13) te pachI, kanakazrIne pitAnuM mULa rUpa dekhADI rahelA anantavIrya ane aparAjita dagocara thAya che, ane tyArapachI tarata ja, teo bane, vimAnamAM rAjaputrInuM apaharaNa karI rahelA dekhAya che. citrakrama A pramANe che: pahelI tripuTI anukrame anantavIrya, aparAjita, kanakazrI. ane bIjI tripuTI kramaza: aparAjita, anantavIrya ane kanakazrI. pitAnAM asala svarUpa dekhADatI veLAe, kanakazrInI sanmukha e bannene besADavAmAM, aparAjitane AgaLa-kanakazrInI samIpamAM-ane anantavIryane tenI pAchaLa besADIne citrakAre aucitya jALavyuM che. kema ke, hajI A banne keNu che tenI kanakazrIne pichANu nathI; ane pitAnuM svarUpe pragaTa karavA pAchaLano banneno Azaya to eka ja hato ke ApaNA bemAMthI game te ekane kanakazrI pasaMda kare ne vare te damitArine verano badalo maLI rahe. paraMtu e kene pasaMda karaze e nakkI na hatuM, ane tethI ja anantavIrya vAsudeva hovA chatAM, potAnA moTAbhAIne ja teNe AgaLa besADayA, emAM teno moTAbhAI pratyeno vinaya ja mukhya kAraNa che, ane enA e vinayane, citrakAre, ene pAchaLa besADIne abhivyakti ApI che. citrakAranuM A aucityacAturya ahIM ja samApta nathI thatuM. vimAnamAM A banne bhAIo For Personal & Private Use Only Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAMtinAthacaritra-citrapaTTikA jyAre kanakazrInuM apaharaNa karIne jaI rahyA che, tyAre to kanakazrIe anantavIrya para potAno kaLaza DhoLyo hovAnuM nakkI thaI cUkayuM ja che; ane eTale ja, vimAnamAM, kanakazrInI sAme pAse anantavIrya che ane aparAjita moTo bhAI hovA chatAM tenI pAchaLa che. Ama karIne-mAtra bane bhAIonI beThaka badalIne ja-citrakAre aparAjitanI vivekazIlatA ane moTAIne pragaTa karI batAvI che. anantavIrya ane aparAjitanAM mULa svarUpa nIrakhI rahelI kanakazrI, "are, A zuM ?' evI bhAvamudrAmAM kevI zebhI rahI che! kanakazrInA karNabhAgane aDakelA DAbA hAthamAM ane tenI visphArita AMkhomAM, citrakAre, enA hRdayamAM umaTelA Azcaryane pUrepUruM pragaTAvyuM che. AzcaryamAM DUbelI kanakazrInI pachavADe dekhAte ardhadaMDa te vimAnanI dIvAla che. vimAnanI sAmI bAjunI dIvAlane, sthaLasaMkocavaza, citrakAra bahu spaSTa nathI darzAvI zakayA, chatAM, vimAnamAM chevADe beThelI kanakazrInA mastakanI pachIte be nAnI ane pAtaLI kALI rekhAo dorIne, tyAM vimAnanI te tarapha dIvAla hevAnuM citrakAre darzAvyuM che. vimAnanI lAMbI chatanA bahAranA bhAgane maMdiranA sAmaraNa jevo ghATa Apo che, ane tenI Toca parano nAnakaDo kaLaza, kASThapaTTikAnA A pRSThabhAganA pUrvArdhamAM jyAM (citra 7) yuddhane prasaMga AlekhAyo che tyAM, chellA ghoDA ane hAthIe benI vacamAM paDelI khAlI jagyAmAM phelAvAya che. tasue tasu jagyAno khUba gaNatarIthI ane karakasarapUrvaka upayoga karavA chatAM, eka paNa rekhA binajarUrI, vadhArAnI ke nakAmI na lAge, balake e rekhA na hoya to e citra bAMDuM lAge, evI chApa upasAvavA mATe citrakAre samartha puruSArtha karyo che, evuM have lAge che. prasaMge pAtta, eka hakIkata ahIM noMdhI levI joIe ke A agAu jyAM vimAnane AvyAM, tyAM dareka vimAna upara kayAMka spaSTa te kyAMka ocho spaSTa, paNa kaLaza to che ja, vaLI kayAMka to pharakatI davA paNa che. dA. ta. kASThapaTTikAnA A pRSThabhAganA pUrvArdhamAM ( citra 7-8) azaniSa ane amitatejanAM vimAna uparanAM bAhya bhAgamAM maMdiranA sAmaraNa je ghATa che, tenI Toca para kaLaza che ane te kaLazanI baMne tarapha pharakI rahelI be davAo che. (citra-14) have dazya badalAya che. havenuM dRzya te anantavIrya ne damitAri vacce khelAtA ghora yuddhanuM che, agAu AvI gayelA yuddhanAM prasaMga karatAM A yuddhaprasaMgane citrakAre judI ja rIte nirUpyo che, ane ema karIne sahRdaya prekSakanuM A citrAMkano prati AkarSaNa jALavI rAkhavAne saphaLa prayatna karyo che. yuddhano prasaMga te je agAu hato, te ja ahIM paNa che. vaLI yuddhamAM prayojelA manuSyo (manuSyonI AkRtio ane temanA paheraveza Adi), Ayudha ane vAhano (prANIo ) paNa tevAM ne tevAM ja che, e jotAM yuddhanA prasaMganuM punarAvartana thavAnI pUrI zakayatA che, paNa e punarAvartanane citrakAre je khUbIthI ahIM TALyuM che te adbhuta che. agAunA yuddhadayamAM banane sainyone sAmasAmAM kramasara goThavyAM che. eTale ke pahelAM zrIvijyanuM For Personal & Private Use Only www.ainelibrary.org Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAMtinAthacaritra-tritrapadrikA saMpUrNa sainya ane te pachI tenI sAme azanighoSanuM pUruM sainya-A rItanI tyAM saMjanA karI che, ethI UlaTuM, ahIM, beu zasainyone kramasara na goThavatAM, ekabIjA sAthe alabatta, sAmasAmAMbheLavI dIdhAM che. eTale ke baMne pakSanA sainike, subhaTo ne prANIo vyaktigata rIte ja sAmasAmAM AvI gayAM che ne ekabIjA sAthe laDI rahyAM che. AmAM yuddhabhUhanI avyavasthA nathI, kintu yuddhanI bhISaNatAnuM jIvaMta nirUpaNa che. AmAM ApaNI (jenAranI) DAbI bAjuethI laDI raheluM sainya anantavIryanuM che ane ApaNI jamaNI bAjuethI laDI raheluM sainya damitArinuM che, ema kASThapaTTikA upara lakhela lakhANane AdhAre samajAya che. yuddhamAM bhAga lenArAone citrakrama A pramANe che: sau pahelAM be padAti sainike (anantavIrya taraphI ) hAthamAM dhanuSya laIne bANa phekI rahyA che. te pachI lIlA raMganA ghoDA upara savAra thayela sainika, sAmA pakSanA taraMganA ghoDA upara savAra thayelA yoddhA joDe bhAlAvatI laDI rahyo che. (bane ghoDesavAro sAmasAmo bhAlAno prahAra karI rahyA che.) ane ghaDAo vacce paNa kaddha jAmyuM che e, sAmasAmuM mAthuM bhIDAvIne UbhelA ghoDAone jotAM samajAya che, ane ghoDAonI AMkho dhathI taMga thaI hovAnuM paNa joI zakAya che. e pachI vaLI bane pakSe be be sipAIo, hAthamAM hAla talavAra laIne, sAmasAmo prahAra karatAM dekhAya che. emAM damitArinA pakSanA be paikI uparanI haroLamAM UbhelA eka sainikanA DAbA gAla para lAla DAghA dekhAya che, te zatrunI talavAranA prahArathI paDelA jakhamamAMthI nIMgaLatuM lohI hovAnuM samajAya che. e pachI be hAthIone sAmasAmA, ekabIjAnI sUMDhamAM suMDha bheravIne-sUDha ulALIne bhAre baLapUrvaka laDatA ane potAnI suMdane choDAvavAno prayAsa karatA joI zakAya che. banne hAthIo agAunI jema ja renakadAra ane kavaca jevI jhUlathI DhaMkAyelA che. ane temanI pITha upara goThavAyelA hodAmAM ekaeka subhaTa (senApati hoI zake !) beTho che. ane sAmasAmA bANa phekI rahyA che, eka (DAbI taraphanA ) hAthInA hoddA-upara pharakI rahelI vajA yuddhanI bhISaNatAne paNa ghaDIbhara ramyatAne DhoLa caDhAvI jatI hoya evo AbhAsa janmAve che. citrakArano saundaryabodha A nAnakaDI davAnA mAdhyama dvArA paNa sarasa rIte vyakta thayo che, ema kahI zakAya, bIjA hAthInA hoddAnI pUMThe paNa eka vajA pharakI rahI che. A bIjI davajAnA daMDane ghATa bANa jevo lAge che. ane e daMDa eTalo unnata che ke enA uparanI vajA, kASThapadrikAnA pUrvArdha ane uttarAdhane judA pADatI sImArekhAnI sAthe bhaLI gaI che, sImArekhA ane davA banneno raMga pILe ja hovA chatAM, vajAnA agrabhAgamAM AchA lAla raMganI jhAMya chAMTIne ane tenI kinArI para ekadama AchA zyAma raMgano lasarake mArIne, vijAnuM svataMtra astitva citrakAre barAbara darzAvyuM che. banne hAthIonI A banne pakSe baLe-kula cAra sainike sAmasAmA talavAra vatI laDI rahyA che. hAthInI pachavADe be For Personal & Private Use Only Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAntinAthacaritra-citrapaTTikA vimAno che. bannemAM eka eka mugaTadhArI subhaTa viramudrAmAM ubhaDaka beThA che. ane ekabIjA para tIranI vRSTi karI rahyA che. vimAnanI AkRti ahIM pUrepUrI ane spaSTa dekhAya che, nAnakaDAM paNa rUpakaDAM A vimAnanuM nakazIkAma citrakAre bhAre jhINavaTathI AMkI batAvyuM che. banne vimAnono ghATa nAnI devakulikA je raLiyAmaNuM dIse che. bannenAM zikhara upara vacamAM kaLaza ane tenI banne tarapha ekaeka davA spaSTa joI zakAya che. (citra-15 ) e pachI Ave che rathArUDha anantavIrya ane damitAra. jema sainikonuM sainike sAthe ane senApationuM senApatio sAthe, tema anantavIryanuM damitAri sAthe bhISaNa zastrayuddha cAlI rahyuM che. bannenA rathane eka-eka cheDe ja jotarele hAI banne ratha, vADa ne ThAThA vagaranA khullA ekkA (eka ja baLada jotareluM baLada-gADuM) jevA lAge che. anantavIryanA rathanI dhUMsarI gheDAnA mAthA upara ladAyelI che, ghoDAone paNa evo raNuraMga caDhayo che ke bane cheDA, pUrI tAkAtathI doDIne, ekabIjA sAthe bhaTakAtA hoya tevuM dekhAya che. anantavIryanA DAbA hAthamAM dhanuSya che, ne jamaNA hAthamAM, tarjanI AMgaLI upara carana che. damitAri upara prayojavA mATe, cakrane e ghumAvI rahyo che. sAme damitArinA hAthamAM dhanuSya che. tenI garadana upara cakra pharI vaLatuM dekhAya che. ane tene kAraNe kapAIne nIce paDeluM tenuM mastaka paNa joI zakAya che. bAramA-teramA saikAmAM, yuddhomAM vaparAtA ratha A rIte khullA rahetA haze ema rathanAM A citro joIne mAnavAne mana prerAya che. citrAMkita hovA chatAM ghoDAo doDI rahyA hovAnuM ane damitArinA mastaka upara choDAyeluM cakra pharI rahyuM che, tevo AbhAsa prekSakanA manamAM pedA kare, athavA te ghaDAo ane cakranI gatizIlatAne citramAM sAkAra karavI e, kemerA jevA sAdhanavihoNA e kALanA citrakArane mATe, nAnIsUnI siddhi na gaNAya, (yuddhanA samagra dazyamAM aparAjita jovA nathI maLato. kadAca te kanakazrInI rakSA mATe, tenI sAthe zekAyo haze !) yuddhanuM dazyAMkana samApta thatAM ja, ApaNI najare traNa AkRtio paDe che. temAM vacce beThelI eka puruSAkRti te bhUtapUrva anantavIrya vAsudeva che. damitArine jItIne traNa khaMDanuM sArvabhaumatva eNe meLavyuM to kharuM, paNa e pachI enI e jiMdagI samApta thaye e marIne narakamAM gayo hovAnuM ApaNe A pUrve ja jANI lIdhuM che. eTale ahIM beThelI dekhAtI puruSAkRti, te nArakI banelA anantavIryanI che, e sahajapaNe samajAya tevuM che. e AkRtinI banne bAjue UbhelI eka eka vyakti te paramAdhAmI devo (eka prakAranA kara deva) che. traNenA dehane AchI saphedIvALo zyAmavarNa narakagatine bilakula anurUpa che. banne devoe maLIne eka dhAradAra dAMtAvALI karavata pakaDI che, ne tene teo anantavIryanA mAthe pherave che. (e kALamAM suthAranAM vividha ojAramAMnAM eka-karavata-nuM svarUpa kevuM haze, tene kaMIka khyAla A citra uparathI AvI zake che.) mAthe pheravAtI A tINI karavata, kevI tIvra vedanA janmAvatI haze te, vyAkuLa banelA anantavIryanA be hAtha ane tenI AMkhonA For Personal & Private Use Only Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAntinAthacaritra-citrapatrikA hAvabhAva uparathI kaLI zakAya che, vedanAthI vihaLa banIne eNe beu hAthanI mUThIo vALI dIdhI che. enI AMkhamAM bhaya ane pIDA DokAya che. enI AvI bhayAkuLa AkRti dorIne, prekSakanA haiyAmAM kasaNa ane anukaMpAne bhAva jagADavAmAM citrakAre dhArI saphaLatA prApta karI che, ema kahevuM joIe, cheka chevADe nIlavarNanI, lAla vastro-paherelI, mugaTadhArI eka AkRti UbhI che. te che camare, maLe te anantavIryanA pitA ( stimitasAgara) che. DAbA hAthamAM pakaDeluM pitAnuM "parigha nAmanuM viziSTa Ayudha khabhe TekavIne te Ubhe che. jamaNe hAtha UMcA karIne te pelAM narakarakSaka paramAdhAmI dene, anantavIryane apAtI yAtanAo haLavI ne sahya thAya, tema karavA sUcavI rahyo che. prathama kASThapadrikAnA pRSThabhAganA uttarArthanA ane enI sAthe ja prathama kAThapaTTikAno paNa paricaya ahIM pa thAya che. have ApaNI sAme bIjI kASThapaTTikA che. A kASThapaTTikA paNa agrabhAga ane pRSThabhAga ema be mukhya vibhAgomAM ane agrabhAgamAM paNa pUrvAdha tema ja uttarAdha ane pRSThabhAgamAM eka ja evA traNa peTAvibhAgamAM vaheMcAyelI che. ( citra-16) agrabhAganA pUrvArdhano prAraMbha, eka haryAbharyA ardhavRkSathI thAya che. adhavRkSa, kAyotsarga mukAmAM UbhelA muni ane pachI eka nayana-manahara AkhuM vRkSa, vRkSane mATe pazcima bhAratanI madhyakAlIna jaina citrazailImAM, amuka cokkasa ane suzobhita AkAra-prakAra nakkI thayelo jaNAya che. kASThaphalaka hoya ke kAgaLa, jyAM paNa vRkSa AlekhavAnuM Ave tyAM, mahadaMze AvA nizcita AkAra ane svarUpanAM ja vRkSa hovAnAMeno artha e thaI zake ke, A zilI manuSyAkRtio paratve, temAMnI doDha AMkhe ke laTakatI AMkho jotAM, vAstavalakSI banI zake che, paNa vRkSa ke evA bIjA padArthone saMbaMdha jyAM Ave che tyAM, A galImAM, vAstavalakSitA (Reality) karatAM vadhu mahattva kalAtmakatAne apAyuM hoya ema lAge che. kAyotsarga mudrAe UbhelA muni te aparAjita muni che. kAyotsarga mudrAnuM lakSya antarmukhatA ane svarUpamAM lIna thavA mATenI sAdhanA che. e sAdhanA, saMsArathI alipta nirjana sthAnamAM ja supere thaI zake, e samajAvavA mATe ja hoya tema, citrakAre ahIM, muninI banne tarapha vRkSe kayAM che. temAM je prAraMbhe aMkAyelA ardhabhAgane aNadITha nepathyamAM rAkhIne, ahIM mAtra A eka be ja vRkSa nathI, kintu vRkSonI mATI badhI hAramALAthI khIcokhIca upavana ke araNya che, evuM samajAvavAne citrakArane Azaya achata raheto nathI. muninI pachInA AkhA dekhAtA vRkSane paNa upavananuM pratIka ja samajavAnuM che. kAyotsargamudrA e zAstrIya paribhASAmAM eka prakAranI pratimA che. Ane saraLa artha e thAya ke kAyotsargamAM rahela munie e hada sthiratA ane niSkapatA rAkhavI joIe ke jene lIdhe For Personal & Private Use Only Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAntinAthacaritra-citrapadrikA temanAmAM ane pASANanI pratimAmAM kaI ja taphAvata na rahe. be vRkSonI vacamAM, kAtsargamudrA dharIne UbhelA dekhAtA muninI sthira AMkho tathA hAtha ane paganI sTAra sthiti dvArA racAtuM temanuM sapramANa dehasaMsthAna che ke te "pratimA havAne AbhAsa Ubho kare che kharuM, paNa chatAM, munine jotAveMta, ApaNane, "A te kAsagayAne UbhelA muni che" evuM bhAna thaI jAya che, te pASANapratimAnI AsapAsa hoya tevA vAtAvaraNanI gerahAjarIne lIdhe ja, nAbhithI DhIcaNa sudhInuM adhavaca bAda karatAM bIjA koI vastra ke vastu vagaranuM zarIra, muninI aparigraha dazAne ane UMDuM utarI gayeluM peTa, muninA kaThora tapane sUcave che. bIjA vRkSanI pachI tarata ja, ekamekanI viruddha dizAomAM pharakatI be vijAothI alaMkRta zikharayukata ane atyAra sudhImAM AvI gayelA tamAma vimAna karatAM kAMIka juduM tarI Ave tevA bharAvadAra ghATavALA vimAnamAM, lIlI pRSThabhUmikA upara, lAla uparivastra ane mugaTa paherIne, suzobhita makhamalI gAdI upara beThelI rekhAtI AkRti te amyukendra (aparAjita baLadeva munine navo avatAra ) che. pizAstramAM vavAtAM ane devAlayomAM hotAM vividha there sametanI be bAjunI be pITha, tenI upara bane tarapha bahAra nIkaLatAM ToDalAM, tenA para be thAMbhalIo ane tenA AlaMbane goThavAyelI, devAlayamAM hoya tevI nAnakaDI ghUmaTIvALI chatathI nakadAra dIsatAM pILA varNanA A vimAna para lAla ane kALI, babbe ne traNa traNa rekhAo ucita aMtare AMkIne citrakAre kareluM suMdara ane atibArIka evA nakazIkAmanuM aMkana, amRtejanA mobhAne anurUpa ja teno pariveSa hA joI e evA citrakAranA AgrahanuM tema ja aucitya paNa eka viziSTa kalAaMga che, evI tenI keThAsUjhanuM ghAtaka che, ahI dorAyelI AkRtionA hAtha ane paganA AMgaLAonuM ajaMtA vagerenAM guphA-citromAMnI AkRtiomAM hoya che tevuM spaSTa citraNa kayAMya jovA maLatuM nathI. Ama chatAM, samagra kASTha5TikAmAM, jyAM jyAM Asana upara beThelI AkRti doravAmAM AvI che, tyAM tyAM mahadaMze, te AkRtinA keIpaNa eka hAthanI tarjanI AMgaLI, UMcI karelI hoya che. tarjanIne UMcI karavA jatAM, zeSa AMgaLIonI maThI vaLe, e sahaja che. ahIM, amRtendranI AkRtimAM, ane kAThapaTTikAgata bIjI ghaNI AkRtiomAM paNa, jANe kazuMka cIMdhatI hoya tevI mudrAe UMcI karAyelI tarjanI AMgaLI joI zakAya che. A joIne eka saMskRta padya sAMbhare che : eko'yameva jagati svAmItyAkhyAtamucchritA / karinnAdAgaLyAnAM-nI kAdiSA che A zloka zrI hemacandrAcArye potAnA vItarAga stotra mAM vItarAganI stutinA rUpamAM makayo che. AmAM tIrthakaranI AgaLa rahetA Indravajane indranI tarjanI AMgaLInuM rUpaka apAyuM che. ene artha A pramANe che : "A indravajarUpI tarjanI UMcI karIne jANe ke indra jAhera kare che ke, A jagatanA svAmI ekamAtra A tIrthakara ja che." A te eka stuti che, rUpaka che. paNa AnuM rahasya vicAratAM lAge che ke e kALamAM, UMcuM For Personal & Private Use Only Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAntinAtha caritra-citrapaTTikA mahattva dharAvatI vyaktio, potAnuM mahattva darzAvavA mATe, jAhera samAraMbhomAM ke sabhAsthAnamAM bese tyAre potAnI tarjanI AMgaLI A rIte--alabatta, yogya avasare ane jarUra jaNAya tyAre UMcI karIne, pitAnuM mahattva pradarzita karatI haze, e prathAne ja zrI hemacandrAcArye potAnA uparyukta padyamAM AlaMkArika rIte vaNI lIdhI hoya ane e prathA ja ahIM, kASThapaTTikAnI AkRtionI UMcI karAyelI tajanI dvArA citrabaddha thaI hoya, ema ka9panA karavAnuM mana lalacAya che. amyukendranuM ane anya tamAma puruSAkRtionuM paNa uparanuM paheraNa adha bAMyanuM che. bAkInA khulA hAthanA maNibaMdha upara paherelAM kaDAM, pAtaLI rekhAnA rUpamAM dekhAya che. paheraNamAM gAja-baTana nAkhavAnI prathA kayArathI AraMbhAI, te te svataMtra saMzodhanano viSaya che. Ama chatAM, e prathA bahu junI hAya ema to nathI lAgatuM; kadAca aMgrejo dvArA e A dezamAM dAkhala thaI hoya. eTale A citrAMkananA kALamAM gAja-baTananI ke tevI keI bIjI paddhatinuM astitva nahotuM, ema A citromAM dekhAtAM, baTana-vihANa ke buzaza jevAM, khulelAM paheraNa jovAthI samajI zakAya che. vIratAnuM pradarzana karavA mATe chAtIne pradeza khullo rAkhavAnI-chAtI kADhIne besavAnI prathA A dvArA sUcavAtI haze. ayutejanA aMga para eka lAMbo khesa che. (dareka puruSe potAnA aMga para khesa dhAraNa kare joIe, evI zAstrIya maryAdAnuM A rIte sUcana thatuM hoya ema lAge che.) khesa mATeno pAribhASika zabda uttarasaMga che. e uttarAsaMgano eka cheDo enA ardhAnnata jamaNA paga taraphanA khoLAmAM thaIne bahAra nIkaLI Avyo che, te tene bIjo cheDo, tenA UMcA karelA DAbA hAthanI bAMya uparathI pasAra thaIne nIce-cheka DAbA paganI ya AgaLa sudhI phelAyo che. jamaNA paga taraphanA cheDAnI kinAra AchI lAla che ane DAbA paga taraphanA cheDAnI kinArane raMga paNa lAla ja che. paNa sarakhAmaNImAM e vadhu ghere kahI zakAya tevuM lAla che. gherA lAla lAgatA cheDAvALo bhAga te catto ane AchI lAlAzavALo cheDo te khesano Udho bhAga hovAnuM ka9pI zakAya, lagabhaga moTA bhAganI puruSAkRtionA aMga para A prakArane khesa che, e hakIkta paNa ahIM ja beMdhavI joIe, AgaLa cAlIe, amyukendranA vimAnane aDIne ja UbhelA chatradhara sevaka tarapha pITha karIne belI mugaTadhArI vyakti, te che rAjA meghanAda eTale ke bhUtakAlIna anantavIrya. enA UMcA thayelA hAthane aDIne Ubhe karAyelo pAtaLe daMDa e prastuta prasaMganI samAptinuM cihna-bhIMta che. dRzya badalAya che. have ApaNI najare paDatI be AkRtio paikI pahelI mugaTadhArI vyakti te amyukendra che. ane tenI sAme beThela mugaTa vinAnI vyakti, meghanAda che. ayyatendra hAtha UMco karIne dharmabodha ApI rahyA che. ane meghanAda be hAtha joDIne te sAMbhaLI rahyo che. amyukendranI vAto meghanAdane prasanna karI rahI hovAnuM sUcaka smita tenA hai para kaLI zakAya che. jo ke amyuTendranA mAM para paNa smitanI jhalaka to che ja. ahIM paNa, ayyatendranI mahattA jALavavAnA hetuo ane meghanAdane ziSyabhAva batAvavA mATe, citrakAre, meghanAda rAjA hovA chatAM tenA mastaka para mugaTa nathI darzAvyo. For Personal & Private Use Only Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAntinAthacaritra-citrapadrikA dhamadhanuM zravaNa karatI meghanAdanI AkRtinI pachInI AkRti paNa meghanAdanI ja che. ayuddhanA upadezano sthaLa para ja amala karato hoya tema te, saMsArano tyAga karIne, dIkSA aMgIkAra karI rahyo che. tenA zarIra para have mAtra eka adhovasa ja ane te paNa mahaMdaze vetavarNanuM jovA maLe che. DAbA hAthavatI te potAnA mastakane kezaloca karI rahyo che. jenadharmanI dIkSA lenAre potAnA vALa potAnA hAthe cUMTIne kheMcI kADhavAno niyama che, e niyamane ja kezaloca kahe che, tenI baMdha thayelI mUThImAM teNe svahaste toDelA vALa paNa joI zakAya che. tenI sAme ja tene dIkSA pradAna karanAra guru amara muni birAjyA che. temaNe ta muniveSa paheryo che. temanA jamaNu-UMcA karAyelA-hAthamAM mukhatrikA (muhapatti, jaina sAdhunuM eka upakaraNava ) dekhAya che. teo meghanAda tarapha mAM karIne padAsane beThA che. guru tarIkenuM temanuM vaiziSTaya, temanI pAchaLanI lIlI pRSThabhUmikA dvArA sUcita thAya che. | muninI pachI tarata ja eka vimAna ane temAM beThelI eka mugaTadhArI vyakti najare paDe che. A vyakti te bhUtapUrva meghanAda muni ane have amyulendrane sAthI deva, ( citra-17) e pachI ApaNI najare be vyakti-tripuTI paDe che. teno paricaya A pramANe che: pahelI tripuTI (anukrame) kSemakara rAjA, vijayakumAra ane ratnamAlA rANuM che. ane bIjI tripuTI (kramaza:) vayudharAjA, sahasAyudha kumAra ane lakSmIvatI rANI che. bane tripuTIonI vacamAM UbhI karAyelI dIvAla, pitA (kSemaMkara) ane putra (vazvayudha)ne jIvanakALa tathA rAjyakALane kramabaddha vibhAjita karI Ape che. sinemAmAM eka dazya pachI thoDI ja sekaDemAM bIju, pahelAthI ghaNI rIte juduM paDatuM dazya rajU thAya che, te rIte ahIM paNa, kSemaMkara ane ratnamAlAnI vacce beThelo vizvayudha, hajI to sAva nAnA bALakarUpe jovAmAM Ave che; ane tyAMthI AMkhe upADIne dIvAlanI bIjI tarapha mAMDIe tyAM to te ja vayudha mugaTadhArI rAjAnA ane ane sahastrAyudhanA pitAnA rUpamAM jovA maLe che. bALaka vajayudha ane pitA vizvayudha e be vacceno A samayakhaMDa, A be tripuTIonI vacamAM UbhA karAyelA daMDathI sUcita thAya che. bane tripuTIo maLIne cha AkRtio, sAmasAmo hAtha UMcA karIne, arasaparasa abhivAdana karI rahI che. ane tripuTIomAMnAM bALaka ane rANI rAjAnI sanmukha beThAM che; ane banne rAjAo teonI sAme beThA che. bALaka vizvayudhanA mAthA upara cheka UMce chatamAM, goLa caMdare laTake che. eka vizeSatA dhyAna kheMce tevI che. banne vyakti-tripuTIomAM vacce eka eka bALaka che. ane bALaka rAjakumAra che, chatAM, pahelA bALaka vAyudhanA mAthe mugaTa che, jyAre bALaka sahastrAyudhanuM mAthuM ughADuMmugaTa vinAnuM che. AmAM, vAyudhanuM bhAvI cakravartIpaNuM sUcavavAne citrakArane IrAdo hoya ema lAge che. rAjA vizvayudhanA UMcA karelA DAbA hAthane aDIne goThavAyelo laTakatA cheDAvALo gALa pahAtha te caka che, For Personal & Private Use Only www.ainelibrary.org Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAntinAthacaritra-citrapadrikA gujarAtanI athavA pazcima bhAratanI madhyakAlIna citrakaLAnA upalabdha jUnAmAM jUnA namUnAemAM, ajaMtA ane IlorAnI citra-zailInI asara jovA maLe che. bAramA saikAnI kASThapaTTikAomAM paNa e asara UtarI AvI hovAnuM nakkI thayuM che. paNa prastuta kASThapaTTikAgata AkRtionI ajaMtAnI AkRtio sAthenI sarakhAmaNI karatAM emAM vartAtI sthalatA, jANe kheMcIne lAMbAM karavAmAM AvyA hoya tevA nAkane lIdhe namaNAza ane kumAza vagaranAM tema ja laMbacorasa ane laMbagoLa e be bhaumitika AkRtionA mizraNathI nIpajAvavAmAM AvyA hoya tevA bhAsatA caherA, upaselI chAtI, kI garadano ane ahInI sthala AkRtio mATe baMdhabesatA lAge tevA TUMkA kadanA hAtha ane paga, sarakhAmaNImAM ochAM pInapayodharavALI strIo; A badhuM jotAM A kASThapaTikAmAM ajaMtAIlorAnI zailInI asara nAmazeSa thaI gaI hoya ema lAge che. vaLI, aMjatAzailInI AMkho ane ATha jotAM ja, anAyAse thaI AvatuM kamaLa ke kamaLapatranuM smaraNa paNa ahIM nathI thatuM. A ja vAtane bIjI rIte Ama kahI zakAya: pazcima bhAratanI svataMtra ane te paNa jaina kaLA relInA prAraMbhika namUnAo paikI A eka che. (citra-18) ' have dekhAya che vayudhanuM rAjasabhAgRha, 17 mA citramAM joIzuM te cheka chelle dorelI rANI lakSamIvatInI pAchaLa enA paganI paDakhe eka nakazIdAra staMbha dekhAze, e A rAjasabhAgRhano staMbha che. e staMbha ane tenA Teke rahelI, vajadhanI pahelI AkRtinA mastaka-bhAga uparathI pasAra thatI ane tenI bIjI AkRtinuM mastaka UMcu hoI teTalA bhAgamAM tUTavA chatAM te mastakane oLaMgIne pAchI saMdhAI jatI ane AgaLa dekhAtA trAjavAnA pahelA pahelAnA AraMbha-bhAga sudhI laMbAIne pachI kApaTakAnI uparanI lakhANavALI kinArImAM vilIna thaI gayelI majAnI chata, e bane maLIne ramaNIya sabhA-maMDapikA racAI che. A maMDapikAmAM, staMbhanI najIka, lIlI pRSThabhUmikA upara dorelI belI AkRti vajAyudhanI che. e pitAno DAbo hAtha UMce karIne, hatheLInI sAmasAma beThelA bAja paMkhIne, kabUtarane na haNavAnuM samajAvI rahyo che. e bAjanI pachI tarata ja je AkRti dekhAya che, te paNa vajAyudhanI ja che. tenA jamaNA hAthamAM kALI charI ke kaTArI che, ane tenA vatI te pitAnA DAbA paganI piMDInuM mAMsa kApI rahyo che evuM, tenA DAbA paganI lAla eTale ke lohI kharaDAyelI piDI jatAM samajAya che, tenA DAbA hAthamAM eka lAla goLo che, te mAMsane geLe che; ane trAjavAnA pallAmAM mUkavA mATe tene hAthamAM pakaDayo che. mAMsa kApI rahelA rAjAnI pachavADe-- be vajAyudhanI barAbara vacamAM-vajAyudhanA AchI lAla ane gherI lIlI kinAra tathA be lIlA TapakAMvALA vastrane cheDe cAMcamAM pakaDIne kabUtara kevuM lapAI gayuM che ! kabUtaranI cAMcamAM rAjAno vastrAMcala mUkIne, citrakAranI kalpanAzIlatAe, kabUtaranA haiye vyApelI bhayAkuLatAne kevI sarasa rIte abhivyakta karI che! rAjAnI sAme ja dekhAya che laTakatuM samatola trAjavuM. paTikAnI Toce jaDAyelA haka upara e trAjavuM laTakI rahyuM che. trAjavAnAM be palAM, bALakanI ramata mATe bAMdhelA doraDAnA be hIMcakA jevA For Personal & Private Use Only Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAntinAthacaritra-citrapaTikA lAge che. emAM pahelAM pallAmAM vizvayudha beTho che, ne bIjAmAM pArevuM, bAjapaMkhI, be palAMnI vaccevaca jANe cukAdo ApavA mATe athavA kayuM palluM name che te nakkI karavA mATe hoya tema, beThuM che. rAjAe adhovastra sivAyanAM, potAnA zarIra paranAM tamAma vastro ane AbhUSaNe-mugaTa suddhAMUtArI nAMkhyAM hoya tevuM trAjavAmAM beThelA rAjAne jotAM lAge che. kabUtara karatAM rAjAnuM vajana vadhyuM te A badhAM vastrAbhUSaNanA bhArane lIdhe, evA bAjapaMkhInA saMbhavita AkSepanI kalpanAe AvuM karyuM haze, evuM anumAna thaI zake. trAjavuM bilakula samatola che. bAjapaMkhI moTA kadanuM che, tenI cAMca paNa lAMbI ne tIkSNa che. ethI UlaTuM, kabUtaranuM ane tenI cAMcanuM kada TUMkuM che. ahIM eka savAla e thAya che ke, citrakAre, kabUtarane ane bAjapaMkhIne temanAM asalI rUparaMgamAM kema rajU nahi karyA hoya? citrakAra pAse A paMkhIone temanAM vAstavika rUpamAM cItaravA mATenA rage ke raMga banAvavAnI AvaData na hoya ema mAnavAne kaI kAraNa nathI. Ano khulAso kAMIka A pramANe ApI zakAya: koIpaNa viSaya pachI te manuSya hoya, prANI hoya ke anya kaI padArtha hoya, tenuM tAdazacitra(Portrait) - doravuM, eTale ke citrano viSayabhUta pahAtha jevA rUpa, raMga ane kadanA hoya te ja tene cItara, e paddhatine madhyakAlIna bhAratIya kaLA-citrakaLA ke mUrti kaLA-mAM kaI sthAna na hatuM. bhAratIya kaLAmAM A tatva bahu pAchaLathI, saMbhavata: 15mAM saMkAmAM ane te pachI, rAjapUta ane mogala kaLA-lIono udaya thavAnI sAthe, dAkhala thayuM hovAnuM bese che. 14 paraMtu jena kaLAzailImAM te, vAstavavAda nahi,15 paNa kalAtmakatA athavA AdarzavAda ja mahattvanuM tatva hatuM. Do. motIcandranA eka vidhAnane A saMdarbhamAM yAda karIe to temaNe "faaune taraz gzufthA marjara ne paNa A relInI eka vizeSatA gaNAvI che.' trAjavAnI hada pUrI thatAM tarata ja, eka pachI eka, ema be vyaktio hAtha joDIne UbhelI dekhAya che. e che be de. bannenA dehano uparano bhAga khullo che. bannee paherelAM adheva, kachoTo vALelAM dhotiyAM athavA to dhotiyAM upara vIMTALelA kamarabaMdha hoya evAM dIse che. e kALanI dhotiyuM (ke tenA jevuM adhovastra) paheravAnI rIta A be AkRtiomAM suspaSTa samajAya che. A be devAnI pAchaLa ja jADo Ubho daMDa che, te vizvayudhanA jIvanano ane sAthe sAthe enA samagra bhavacakrano paNa, eka mahattvano tabakko ahIM pUro thayo hovAnuM sUcave che. (citra-19) daMDanI lagolaga, sihAsana jevA dIsatA bAjoTha upara kSemakara muni, padmAsana vALIne beThelA dekhAya che. emaNe sAdhuveSa paheryo che. jamaNA hAthamAM mukhavastrikA che, emanA mukha upara smita jhaLakI rahyuM che. lIlI pRSThabhUmikA temanI viziSTatAnuM sUcana kare che. temanI sAme hAtha joDIne ane DAbo hIMcaNa UbhA karIne vinayabhAve beThelI dekhAtI be AkRtio kamaza: vizvayudha ane sahastrAyudhanI che. bannene For Personal & Private Use Only www.ainelibrary.org Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 zAntinAthacaritra-citrapatrikA sAdhuveSa temaNe kSemaMkaramuni pAse dIkSA lIdhI hovAnuM sUcaka che. baMnenA hAthamAM lAMbI mukhavazvikA che, ane bannenAM ma para prasannatA laherAya che. (citra-20) e pachI tarata ja dekhAya che eka suMdara vimAna; be bAju be majAnA, AchuM rUpakAma karelA taMbha, tenA AdhAre rahelI sarasa nakazIdAra chata; te chatanA sAmaraNasamAM madhyabhAga upara goThavAyelA kaLaza; A badhuM khUba manorama che. A vimAnamAM beThelI dekhAtI be AkRtimAM moTI te vAyudhanI ane nAnI te sahastrAyudhanI che. sAdhu-avasthAmAM jIvana pUruM karIne te banne deva thayA, te darzAvatI A AkRtio che. banne vacce vArtAlApa cAlI rahyo haze evuM, vazvayudha-devanI hastamudrA jatAM lAge che, A pachI najare paDe che eka kadAvara puruSanI suMdara AkRti; te che rAjA gharatha, UMcA takiyA jevA Asana para te beThA che. DAbA paganA UcA karelA DhIMcaNa ane kamarane vITI letuM, lIlI kinArIovALuM ane lAMbA paTTA jevuM lAgatuM lAla vastra bAMdhIne ane DhIMcaNa upara TekavelA DAbA hAthanI tajanI UMcI karIne beThelA ghanaratha rAjAnI AkRtimAMthI bhAre rUvAba nItarI rahyo hoya ema dekhAya che. temanI sAme beThelI cAra AkRtionI oLakha kramaza: A pramANe che: 1, bALaka megharatha, 2. rANI priyamatI, 3. bALaka daratha, 4, rANI manoramA, megharatha ane tenI mAtA priyamatInA mastaka upara mugaTa nathI, jyAre daratha ane tenI mAtA manoramAe mugaTa paherelAM che. ApaNI citrakathAne nAyaka (Hero) to megharatha che, chatAM citrakAre ahIM, megharathane mugaTa na paherAvatAM dadarathane kema paherA haze, ane ema karIne atyAra sudhInI-kathAnA nAyakane ja sarvatra mahattA ApavAnI-prathAne kema pheravI haze, e eka vicAraNIya muddo che. eno ukela nathI jaDato. megharathanA mAthA uparanI chatamAM lIlA raMgano lAMbo caMdare che ane darathanA mastaka uparanI chatamAM gaLAkAra caMdare che. ghanaratha Adi pAMca AkRtionI pachI tarata ja Ave che, pelA, pahelI kASThapadrikAnA pUrvArdhanA prAraMbhamAM (citra naM. 1mAM) AvyA hatA tevA, UbhA karelAM be beTa jevA ane karakatI dhvajAothI zebhatA samAptisUcaka be staMbha, (citra-21) e pachInuM samagra dazya bhAre raLiyAmaNuM che. rAjA megharatha, pitAnA tIrthakara pitA ghanarathanI dharmasabhAmAM, dharmadezanA sAMbhaLavA mATe, potAnA parivAra sAthe jaI rahyo che, te prasaMganuM e dazya che. citrakAre potAnI tamAma kalAnipuNatA, pUrA ullAsathI, jANe A dazya AlekhavAmAM ThalavI dIdhI che! dazyamAM dekhAtI AkRtiono krama A pramANe che : be padAtio (upara-nIce), te pachI eka ghoDesavAra, te pachI eka hAthI upara savAra thayelA be puruSo, te pachI vaLI be padAtio (upara, nIce), ane tenI pachI eka ghoDesavAra, hAthI upara savAra thayelI be vyaktio te megharatha ane daDharatha che, hAthI ane tenI AgaLanA -samavasaraNa taraphanA-ghoDAnI vacamAM rahelA be padAtio, pAchuM vALIne kAMIka joI rahyA che. rAjA For Personal & Private Use Only Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAMtinAthacaritra-citrapadrikA 31 tara pUTha karIne na calAya evI zistanuM A rIte sUcana thayuM hoya athavA to e banne padAtio, A rIte, rAjAnA aMgarakSaka tarIkenI pharaja bajAvatA hoya, evuM hoI zake, agAu joyelA hAthI-ghoDAonA deha para pUrA kadanI jhalo (bakhtare ) naMkhAyelI hatI. ahI dorAyelA hAthI-ghoDAnA aMga para evI jhule ladAInathI, eTale tamAma aMgopAMge spaSTa joI zakAya che. A prANIonAM aMgopAMga para vividha raMgonI chaTA citrakAre keTalI nipuNatAthI upasAvI che ! hAthIne ja joIe to tenI suMdana bhAga Acho lAla che, teno kolapradeza ne kuMbhasthaLa AchAM lIlAM che, teno dekhAI rahelo eka kAna ghare lAla che, tenA cAreya pagamAM AchA lIlA ne pILA raMganuM subhaga mizraNa jovA maLe che, to tenA zarIrano pAchalo bhAga rakatavaNe chee ja rIte be ghoDAo pikI pahelo ghoDe vizeSata: rakatavaNe che. bIjA ghoDAmAM lIlA vaNanuM prAdhAnya che. paNa emanA dehanA mukhya raMgamAM te sivAyanA bIjA-pahelAmAM lIle ne pILo tathA bIjAmAM lAla ne pILo-raMganI paNa evI te suMdara maLavaNI thaI che ke ghoDAonuM aMga-saudarya nikharI UThe che. bane ghoDAnA cAre paganA DAbalA gherA zyAma che, ghoDesavAre ane padAtioe paNa, laDAInA nahi, kintu potAnA rojiMdA athavA te utsavane yogya evA poSAka paherela che. citrane citrakAre apelI gatizIlatA jANe ema sUcave che ke A Akhe rasAlA cAlI nathI rahyo, paNa doDI rahyo che ! Ama chatAM, paNa ApaNe kabUlavuM joIe ke, emanI A doDamAM eka prakArane thanaganATa ane eka prakAranI vilakSaNa layabaddhatA pragaTI rahI che. ane e layabaddhatA ja samagra dazyane renaka ane ramaNIyatA bakSe che. A rasAlo pUro thatAM ja Ave che samavasaraNa jaina tIrthakarenI dharmasabhAnuM A pAribhASika nAma che. A samavasaraNanI racanA deve kare che. A racanA advitIya ane adbhuta gaNAya che. A racanAnuM varNana jaina graMthamAM maLe che. ahIM ApaNe A samavasaraNamAM traNa vala joI zakIe chIe. vastuta: te ekaeka valaya eka eka gaDha ( killAmAM gaDha hoya che te prakAranA) che. traNe gaDha caDhaUtara hoya che. arthAta sauthI nIceno gaDha moTo; te karatAM tenI upara gaDha nAne ne te karatAM tenI uparano gaDha nAno. citramAM dekhAtuM meTuM ane sapheda lAgatuM valaya te nIcethI pahelo gaDha che. A gaDha rUpAno hoya che, e samajAvavA mATe tene sapheda raMge doryo che. te pachI vacaluM pILuM lAgatuM valaya te bIjo gaDha che. pILo raMga. A gaDha sonAne hovAnuM sUcave che. te pachI ekadama nAnuM ane gherA raMganuM dekhAtuM valaya te trIje gaDha che. e lAla ranono banelo gaDha che. A traNe gaThonI vacamAM cAre dizAmAM pagathiyAM ane praveza dvAre mUkelAM che. A badhAnI vaccovaca birAjelI Akati tIrthakara ghanarathanI che. temano pILe deharaMga, temanI kAyA suvarNa jevA pILA varNanI hovAno khyAla Ape che. samavasaraNanI samApti thayA pachI, lIlI pRSThabhUmi upara UbhelI, veta adhovastradhArI be AkRti che, te megharatha ane daDharathe che. ghanaratha prabhu pAse dIkSA levA mATe bane svahaste kezaloca karI rahyA che. vALane vaLAMka je tarapha hoya te bAjunA hAthe keza kheMcavA jatAM, teonAM mAthAM paNa te dizAmAM pharI gayelAM lAge che. For Personal & Private Use Only www.ainelibrary.org Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAntinAthacaritra-citrapadrikA A pachI dekhAya che eka devavimAna. temAM beThelI be vyaktio te sAdhu-avasthAmAM AyuSya pUruM karIne deva banelA megharatha ane daDharathe che. be devanI madhyamAM chata upara, lIlA raMgano jhINe goLa caMdaravo, vimAnanI zobhAmAM umero kare che. dvitIya kAThapaTikAnA agrabhAgane pUrvAdha ahIM pUre thAya che. (6) (citra rara ) bIjI kASThapaTikAnA agrabhAganA uttarArdhanA AraMbhanA citrakhaMDamAM, be sAmasAme beThelI AkRtio ApaNe joI zakIe chIe, e AkRtio, hastinApuranA rAjA vizvasena ane rANI acirAdevInI che. e bane, emane tyAM janma dhAraNa karanAra tIrthakara zAntinAthanA pitA-mAtA che. banee UMcA karelA hAthonuM saMmilana kamaLanA DoDAne bhrama Ubho kare che, te banne hAthanI UMcI thayelI tajanI ane mUThIrUpe baMdha thayelI bIjI AMgaLIo, suMdara majAnAM kamaLaphUlane AkAra dhAraNa kare che. citrakArano saundaryabodha ahIM vizada rIte pragaTa thayo che. kamaLaphUla jevA A hastasajananI upara, chatamAM, goLa caMdara laTake che. pahelI kASThapaTTikAnA prAraMbhe (citra naM. 1mAM) citrAMkita zrInA mAthe mugaTa uparAMta sApho bAMdhelo hato ane rANIonAM mAthe oDhaNuM oDhADeluM hatuM, tevuM ahIM kazuM nathI. bannenA aMboDA khulA-anAvRta che. rAjAne dADhI-mUcha paNa nathI, e neMdhapAtra che. UbhA daMDanA Alekhana sAthe A citrakhaMDa samApta thAya che. dazya badalAya che. be ghATIlA pAyAvALA palaMga upara acirAdevI nidrAdhIna thayelAM jaNAya che. palaMga upara raMgIna taLAI pAtharavAmAM AvI che. mAthA nIce uparAuparI be UMcAM ne palaMga jeTalAM pahoLAM ozIkAM che. pathArInI DAbI tarapha, pAchaLa, pUrA kadanuM, lAla vAMkAcUMkAM AMkAvALuM, sapheda vastra jevuM dekhAya che te kAM to maccharadAnI' hoya athavA to oDhavA mATenI cAdara hoya. kadAca te lAMbo goLa takiyo paNa hoI zake; kemake rANIne DAbo paga palaMganA cheDA sudhI laMbAyelo che, ane DAbo hAtha addhara, pelA sapheda padArthane aDhelIne goThavAyo che. e sapheda padArtha je takiyo hoya, to ja hAthanI A sthiti saMbhave, ema lAge che. rANIe jamaNe paga vALIne DhIMcaNa UbhuM karelo che. jamaNe hAtha mastaka nIcenA ozIke Tekavela che. rANuM jANe AjanI ArAma khurazImAM ADAM paDayAM hoya tema sUtAM che. temanuM moM jamaNI bAju DhaLeluM che--jANe ke jamaNI bAjuthI ja cauda svapnanuM Agamana thavAnuM na hoya! rANI uttama vastrAlaMkAmAM sajaja che,-jANe potAne tyAM avataranAra puNyAtmAnuM svAgata karavA mATe ja teoe Ama karyuM hoya! palaMganI nIce be pILA raMganA kUMDAM jevI cIjo paDI che. kadAca te jalapAtra hoya. palaMganI sAme, upara-nIce be haroLamAM, nidrAdhIna rANIe joyelAM ane megharathanA jIvana devalokamAMthI acirAdevInI kukhe avatAra thayo hovAnuM sucavanArAM cauda mahAsvane darzAvavAmAM AvyAM che, e For Personal & Private Use Only Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAntinAthAztra-citrapaTTikA 33 svapnAnA citrakrama A rIte che:--uparanI haroLa: candra, sUrya, hAthI, vRSabha, siMha, lakSmI, kaLaza, vimAna, nIcalI haroLa: kSIrasamudra, padmasarovara, niyUma agni, dhvaja, ratnarAzi, ane puSpamALAnu yugma 18 candra bIjanA candra jevA che. sUryanA gALA lAla tema ja lagALa hoI te UgatA sUrya hoya evuM pratIta thAya che. hAthI, vRSabha ane siMha traNe zveta raMganAM che, chatAM traNenAM aMga upara lAla rganI AchI jhAMya evI kuzaLatAthI chAMTI che ke tenAthI e traNe prANIonI aMgazAbhAne viroSa uThAva maLe che. hAthI ne siMha UbhAM che, te vRSabha mahAdevanI sAme besatA nadI ( pADhiyA ) nI jema, paga vALIne besI gayA che. sihune, sUMDha nathI. ghaNe ThekANe siMhu sUMDhavALA paNa jovA maLe che. siMhanuM mAM, eka vanecara prANI karatAM vadhu manuSya jevuM lAge che. citrakAranI yathArtha-nirUpaNa- kuzaLatAnI khAmI, AvAM a'kanAmAM tarI Ave che, eTaluM ja nahi, paNa e jarAka khaTake paNa che. lakSmIdevI catu`stA che. enA uparanA be hAthamAM e kamaLa che. bIjA be hAtha varadamudrAmAM che. enI AkRti padmAsanastha che. lAla raMganA Asana para teo beThAM che. kaLazane cakSu nathI. jaina ladhucitrAmAM cakSu vagaranA kaLaza javalle ja jovA maLe che. kadAca A paTTikAnA kALamAM kaLazane AkhA karavAnI prathA nahi hoya athavA teA te prathA sArvatrika ke rUDha nahi anI hoya, 19 devimAna nAnakaDI derI jevuM lAge che. kSIrasamudra ane padmasarovara-ane lIlA vanAM hovA chatAM, bannene judA pADavA mATe ane bannenI oLakha ApavA mATe, ekane gALa ane ekane lakhacArasa AkAra ApyA che. gALa dekhAtA AkAranI madhyamAM traNa pAMkhaDIvALuM kamaLa hAvA uparAMta eka mAchalI paNa che. ane tethI ja e samudra hovAnuM samajAya che, lakhacAsa AkRti te padmasareAvara che, tenI ALakha ApavA mATe citrakAre temAM eka majAnuM gheruM' lAla kamaLa UgADayuM che. bannemAM pANInA taraMgA pravAhita thatA heAya tevA bhAsa thAya che. kSIrasamudranuM pANI dUdha jevu' sapheda heAya ane padmasarovaranuM pANI nItaryu* kAca jevu' svaccha hoya, evuM zAstromAM vavAyuM hovA chatAM, bannenAM pANI lIlA raMganAM kema nirUpyAM haze ? taLAva vagerenuM pANI sapheda hAya tA paNa dUrathI teA te lIlA raMganuM ja bhAse che, e leAkaprasiddha anubhavane manamAM rAkhIne pANIne lIluM cItaryu hoya teA nA nahi. agninI cha javALAo kevI pIgaLI che ! bhabhUkI rahelI e javALAo dhUmrasera vinAnI che, e joI zakAya che. enI nIcenAM be paiDAM jevA AkArA, jANe agninI gADI hovAnA bhrama jagADe che. daMDa vinA dhvaja heAya nahi, eTale sIdhA daMDa upara, jamaNI tarapha vaLa laIne pharakI rahelA, daMDa karatAM vizeSa lAMbo-paheALA, suMdara kinArIvALA dhvaja, AMkhane AkarSe che. e pachI dekhAya che ratnarAzi, nIce TIpAya jevA traNa paga ( pAyA )nA Teke gAThavelA thALamAM mUkAyelAM ratnA vividha vanAM che, e joI zakAya che. ane sauthI chelle meruparyaMta jevA ghATavALI e phUlamALAo che, temAM dekhAtI vividha varNInAM phUlAnI gUthaNI ane tenI rIta, te kALamAM phUlamALA ke phUlahAra kevI rIte banatAM haze tenI alaka ApI jAya che. ane phUlamALAnA mathALe zikhArUpe eka eka kamaLapuSpa gAThavAyu che. vastuta: A banne AkAro, mALA karatAM vadhAre te paddhatisara gAThavelA phUlanA DhagalA jevA lAge che. svapnAnI For Personal & Private Use Only Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAMtinAthacaritra-citrapaTTikA hoLo pUrI thatAM ja, zAtinAthanA vanakalyANaka ane acirAdevInA svapnadananI ghaTanAnI samAptinuM sUcana karato Ubhe daMDa goThavavAmAM Ave che. (citra-23) have Ave che janmakalyANakanuM dazya. 14 svapno joyA pachI garbhavatI banelI acirAdevIe para mAse putrane janma Apyo. A putra te ja tIrthakara ane cakravatI zAntinAtha,20 citramAM, ApaNe agAu (citra naM-rara mAM) joI AvyA tevA ja palaMga upara bichAvAyelA, lAlavaNanA, surobhita ane jADA gAdalA upara acirAdevI sUtA che. jamaNA hAthano takiyo ke khoLe racIne temAM navajAta zizune suvADayuM che. kadAca eTale ja ahIM. emanA mAthA taLe takiyo nathI. temanuM mastaka gAdalAthI addhara che, navajAta bALaputranI tarapha (jamaNI tarapha ) DAka UMcI karIne prasanna ane visphArita AMkhe, ekITaze teo joI rahyAM che. temane jamaNe paga arthe vaLela che. DAbo hAtha navajAta bALakanA paga tarapha vaLelo che. paganA taLiyAne e hAthanI hatheLI spazI rahI che. jamaNA hAthanA takiyAmAM sUteluM bALaka sarI na paDe te mATe DAbA hAthe A rIte Teko Ape haze ! agAu AvI gayelI pathArImAM sUryamukhI phUla jevAM goLa ane lAla-pILA raMganAM suzobhana dorelAM hatAM, tevAM ahI nathI. ahIM to mAtra lAla raMga dvArA ja, jhINI AMkha karIne joIe te ja dekhAya tevI AchI bhAta pADavAmAM AvI che. rANInA deha para, agAu lAla uparivastra ane lAla lIlI cekaDIovALuM adhovastra hatuM, to ahIM lIluM uparivastra ane lAla-lIlA raMganAM goLAkAra suzobhanavALuM adhovastra che. agAu svapna jotI rANI nidrAdhIna hoI tenA mAthe mugaTa nahato, jyAre ahIM teNe mugaTa paheryo che ane e tenI jAgRta avasthAne sUcaka che. rANInI pITha pAchaLa, ahIM paNa goLa ane pathArInA mApano-lAMbo sapheda takiyo joI zakAya che, paNa enA uparanI bhAta ahIM judI che. ahIM, vAMkAcUMkA lAla AMkAne badale, cekasa aMtare, be be lAla rekhAo ane baLe rekhAonAM be joDakAnI madhyamAM lAla phUlanI bhAta pADavAmAM AvI che. palaMga nIce be pAtra paDayAM che, ane jaLapAtra hoya tevuM lAge che. eka chAliyA ke tAMsaLA jevuM che ne tene raMga lAla-pILe mizra che. bIju beThA-ghATanA loTA ke ghaDA (ke bogharaNuM) jevuM che, te mahadaMze pILuM che. lAMbA sapheda takiyA upara nAnakaDI kulikA jevuM banAvIne temAM eka bALaka besAyuM che. A bALaka te navajAta zAntinAthanuM inDe mUkeluM pratibiMba. A citro sAthe saMbaddha caritra kathAmAM kahevAyuM che tema, tIrthakara thanAra putrane janma thatAM ja, chappana dizAkumArIo dvArA prAthamika janmakRtya saMpanna thayA bAda, indra ( saudharmedra ) saparivAra prabhucahe AvIne, navajAta tIrthakarane, janmAbhiSeka mATe meruparvata para laI jAya che; ane te vakhate indra pitAnI zaktinA baLe tIrthakaranI mAtAne nidrAdhIna karI de che. Ama chatAM, kyAreka koI kAraNasara mAtAnI ugha UDI jAya, ane tyAre te pitAnAM bALakane paDakhe na jue to, tene je AghAta lAge tenuM pariNAma kayAreka mA DuM na Ave e vicAre, inda, A rIte navajAta bALakanuM pratibiMba banAvIne mAtA pAse sthApI detA hoya che. janmAbhiSeka patyA pachI, bALa tIrthakarane pAchA mAtAnI paDakhe suvADe, te sAthe ja peluM pratibiMba tyAMthI upADI For Personal & Private Use Only Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAntinAcaritra-citrakriyA le. hI' paNa, A niyamane anusarIne citrakAra, bALa zAntinAthanu pratibiMba, pelI kulikAmAM beTheluM AlekhyuM che. niyama eveA che ke navajAta bALaka mAtAnA paDakhAmAM rahetu. hAI, tene tyAMthI lIdhA pachI, pratiSThi`ba paNa te sthAne ja indra mUke, A anusAra teA, ahIM paNa citrakAre paDakhAmAM ja pratibiMba mukavu joItu hatu. paraMtu, hIM paDakhAmAM tA. sAkSAta navakhata bALaka ; tethI te ja jagyAe pratibiMba mUkavu' e zakaya nathI. bALaka ane tenu pratibiMba banane padmakhAmAM darzAvavA hoya tA e alaga citro karavAM paDe. ne ahI nA pUrepUro sthaLa-sakoca che, tethI zakaya teTalI ochAmAM AchI jaththAmAM vadhumAM vadhu hakIkatA ke nA samAvavAnu citrakAranuM dhaiya Aya e sahaja che. ane eTale ja, teNe dhADAka hakIkatadAya sevIna athavA pheraphAra karIne paNa pratibiMbane A rIte gAThavyu che. 35 A pratibiMba je sthAne che, tenI barAbara upara, A citronA paricaya karAvatuM saMskRta lakhANa paNa dekhAya che. pratibiMbanI uparanI paMktimAM lakhyuM che ke " gaLI vastu kaLAmAna gata: 1" arthAt " janmAnsava mATe laI javA mATe zakra AvyA che. A uparathI evI kalpanA AvI zake ke A kulikAmAM rakhAtI AkRti te vimAnamAM besIne khAvelA zake (InDa)nI che. paraMtu e kalpanA kharAbara nathI. vimAnanA ghATa ane tenA rUparaMga kevA hoya te A citrapaTTikAnA dara kAne have barAbara khabara che. vaLI, zakra jevA devendranu paNa svarUpa kevu' hAya, te paNa have ApaNAthI ajANyuM nathI. A kRti jo IndranI hAya tA. ochAmAM ochu tenA aMga para kAMIka vasa jevuM ne mAthe mugaTa jevu nA hAtha ja. emAMnuM ahI kAMI ja nathI. balke e AkRti ja navajAta bALaka jevI lAge che. vaLI, indranA vimAnane citrakAra A rIte takiyA para gAvAyela' khAuM, e kalpanA paNa gaLe utaratI nathI. zrIjI eka kalpanA evI paNa thaI zake ke A darImAM beThelI AAkRti AlekhIne citrakAra, zAntinAthanA jIva valAkamAMthI strIne mAtAnI kukhe avatarI rahyo che. evu thavanakalyANaka sUcavavA icche che. A vAta paNa kharAbara nathI. pahelI vAta teA e ke cyavanakalyANaka ane janmakalyANakaavatAra ane janma-banne eka ja dazyamAM darzAvI zakAya nahiM. bIjI vAta, cauda svapnAnu dana te ja thavanakalyANaka evI paramparA che. prAcIna kalpasUtromAM jyAM jyAM vananuM vana Ave che, tyAM tenu citrAlekhana, mAtAne cauda svapnAnAM darzana karAvavA rUpe ja thayu` che. Ama badhA vicAra karatAM lAge che ke, A kulikAmAM AlekhAyelI AkRti te navajAta tIya karanu Indre mUkela pratibiMba ja che. anne bAju mae vaLAMkavALA pAyAnA AdhAre rahelA palaMga Ama teA sAva sAdA che. paNa e sAdagImAM paNa citrakAranI pIchImAMthI relAyelA gAe anerI mAtmakatA pragaTAvI che. palaMga upara dekhAtA paTTAo DhAravAmAM, mAtra lAla ane lIlA e eja raMganA citrakAre kevI cIvaTabharI kuzaLatAthI prayAga karyA che! palaMgane cheDe, janmaprasaMga pUro thayAnuM sUcavatI dIvAla (daMDa) che. For Personal & Private Use Only Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 ( citra-24 ) e pachInuM dRzya navajAta zizu-zAntinAthanA, indrAdi dhruvA dvArA karAtA janmAbhiSekanu che. A citra eTaluM badhuM suMdara ane nayanaramya che ke e jotI veLAe meADhAmAMthI * kevu. sAhAmaNu ! keTalu` romAMcaka !" evA zabdo anAyAse-sahaja rIte ja sarI paDe che. pAtAnI samagra AvaDatanA arka jANe citrakAre ahIM mana mUkIne ThalavyA che. ApaNe joyA ja karIe, joyA ja karIe, ne jotAM dharAIe ja nahi, evI ramaNIyatA ahIM UgI che. citrakAre dAkhavelI raMga ane rekhAonA sacAjananI adbhuta nipuNatA, tenI pIchI vATe A citramAM avatarI che, ane have te bhAvukanA cittane e rIte sparze che ke tethI bhAvukanuM citta vibhAra anI jAya che. zAMtinAthacaritra citrapaTTikA citranA kramAnusAra sauthI pahelAM eka ja indranAM pAMca svarUpe. ApaNane dekhAya che. emAM sauthI pahelAMnA khabhA upara, DAbA hAthe teNe pakaDela cAmara che. tenI pachInI AkRti e hAthe chatra dharI rahI che. trIjI, sarakhAmaNImAM vadhu UMcI dekhAtI AkRti, saudharmendranI pAtAnI mukhya AkRti che. teNe e hAthanA sapuTamAM bALa tI karane padharAvyA che. tenI AgaLa vaLI eka cAmaradhArI che. ane tenIce AgaLa meAkhare cAlatI AkRtinA hAthamAM Indranu vajra nAmaka Ayudha che. pahelI, cAthI ne pAMcamI AkRtioe paheraNa jevAM uparava* paherelAM che. mukhya-vacalI ke trIjI--AkRtie. mAtra khesa ja vITALyA che; jyAre bIjI AkRtinA zarIra para kATAbaMdha adhAvasa sivAya koi vajra nathI. pAMceyane zire mugaTa che. vajra laIne meAkhare cAlatA ( pAMcamA ) indrasvarUpanI najara pAchaLa che--jANe ke bALatI karanA thAya eTalAM vadhu ne vadhu darzana karI levAnI tene utsukatA na hoya ! pAMceya AkRtie vegapUrvaka DhADI rahI che. evu' temanAM be pagalAM vacce rakhAyelA aMtar uparathI kalpI zakAya che. paNa emanI A dADha utsavanI dADha che, yuddhanI nahi, eTale emanI samagra a'gabha'gImAMthI eka prakAranA ullAsa ke thanaganATa nItarI rahyo hovAnu ApaNe jo anubhavIe, te te citrakAranI nipuNatAne AbhArI che. e pachInA dRzyamAM, vacceAvacca, meruparvatanA zikharanA pratIkasamI eka ATalI jevu' che. a ATalI upara padmAsana vALIne beThelA indra dekhAya che. indre mugaTa, kuMDaLa, hAra, pAkhara vagere AbharaNA paheryAM' che. indra avI mudrAe beThA che ke ajANyA daka te temane koI tItha karanI pratimA samajI mese. indranA kheALAmAM mALazizu zAntinAtha paNa indranI jevuM ja samacaturasra-sa'sthAna racIne beThA che. indranI banne tarapha rahelAM e manameAhuka, vizALa ane zataddaLa kamaLapuSpa upara be zveta baLada, mAthu namAvIne UbhA che. annenAM ziMgaDAMmAMthI mALatI karanA aMga upara paDe te rIte dUdhanI dhArA vasI rahI che. A be baLada te saudharmendra pAte ja che. te ja AvAM baLadanAM svarUpA dhAraNa karIne tIrthaMkaranA abhiSeka kare che. sAvaramAM khIlyAM hoya te rIte gAvAyelAM kamaLapuSpAnAM pAMdaDAM pILAM che ane tenA madhyabhAganI kesarAA lIlI che. banne kamaLanAM daMDa paNa khUba rUpakaDA che. banne kamaLapuSpAnI pachavADe, hAthamAM kaLaza laIne eka-eka deva UbheA che. tIrthaMkaranA abhiSeka karavAnA pAtAnA vArA AvetenI rAha jotAM devAnI hAramAM teo UbhA haze ema lAge che. emAM indranI jamaNI taraphanA devanA kaLaza For Personal & Private Use Only www.jainelllbrary.org Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAMtinAthacaritra-citrapaTTikA 37 nALacAvALA ane lAla raMganA (kadAca rAtAM suvarNanA ) che, teA indranI DAbI taraphanA devanA kaLaza nALacA vinAnA ane zveta ( kAca-rUpAnA che. chelle eka dIvAla-eka daMDa Ave che, ne zAntinAdhanA janmAbhiSekanI nahAyaka cakranA upara paDadA paDe che. ( citra-25 ) 6 e paDhatA UghaDatAM ja ApaNe. lIlI pRbhUmi para, DAbo hAtha UMcA karIne abhivAdana karI rahelI eka mugaTadhArI AkRtine joIe chIe. e ja * cakravartI zAntinA bALakamAMthI kumAra, kumAramAMthI yuvAna, yuvAnamAMthI yuvarAja-A tamAma tabakkA vaTAvI cUkelA zAntinAtha, have, ApaNI sAme cakravatI tarIke rajU thAya che. upara, emanA UcA thayelA DAmA hAyanI ekTama najIka, cakravatI'nuM mukhya cihna cakraratna ' che. e pachI bIjA pAMca manuSya ratnA, emanA krama pramALe, gAvAyelA rakhAya che. pahelI eka saunI khyAti che, te sIratna che. cakravatIna sau tA hajAro hoya, paNa emAM jene pANI kahIe, tevI zrI tA eka ja hoya; te ja sIna. sora pachI kramaza: senApatina, gRhapatiratna, purohitaratna ane vakI ( sthapati) ratna sukhAya che. grIna sivAyanAM A cAreya ratnAe mugaTa paheryAM che. purahitananA khulA DIla upara-DAbI tarapha traNa tAravALI janAI laTakatI hoya tevu lAge che. ( citra-26 ) A pAMca manuSya-nAnI pAchaLa ja roSa nA paNa hArabaddha gAThavavAmAM AvyAM che. sau pahelAM hAcIna khAya che. zveta raMganA hAthInI sUMDhanAM bhAga ratavaryAM che. enA kAna ane thApA paNa lAla che. hAthInA padma upara manohara vase cIDhavAmAM Avyu che. e vacanA lAla IMDA, hAthInI pAchaLa UMce UDatA joI zakAya che, hAthInI uttamatA darzAvavA khAtara tenI pRSThabhUmi lIlA "gamAM AlekhAI che. hAthI pachI adharatna ( dhADA ) che. tenA dehanA UjaLA vAna, lAla raMganAM dhAmAMAnI milAvaTathI ghaNA uThAvAra banyA che. enA cAre paganAM DhAbalAM kALA raMganAM che. tenA gaLe paNa vastra zrIvAmAM Avyu che. te tenA cheDA paNa adhdhara UThI rahyo che. hAthI ane dhADA-ane yuddha athavA savArI mATe susajja hoya te rIte gatizIla darzAvavAmAM AvyAM che. kadAca emanA A tisUcaka thanaganATane kAraNe ja palAM varSo UMcA UDavA mAMDayAM haro. e pachInAM nAnA krama Avo che: caratna, vana, mazina, kAkiNIna, khAna, 'anA carana biAyelI najama jevuM lAge che. temAM zyAmaraMganAM aDhAra vartuLo che. ane te aDhAreya vartuLAnI pharatAM vaLI teTalAM ja AchA lAla raMganAMmeTAM vatu Le che. cAtaraka lAla kinArI che. traratnamAM UbhA 'hai para lAla-pILAM suzobhanovALI jhalavALu khulluM chatra che. tenI bAra upara, madhyabhAgamAM nAnakaDA kaLaza jevuM che, te dahanA mAgaro . e mAgarAnI banne bAju be vaso evI rIte badhAmAM che ke bannenA jarAka jevA pAtaLA cheDA upara DaMkhAya che ne e ja banne vo dhIma dhIme paheALAM thatAM-thatAM chatranI aMdara laTakatAM pharakatAM UtarI AvyAM che. maNiratnamAM vacamAM Ache For Personal & Private Use Only Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAntinAthacaritra-citrapaTTikA lIlo raMga te maNi, ane tenI pharato nakazIdAra goLa pariveSa te vIMTI athavA maNine mUkavAnA pAtra je kaIka padArtha hoya evuM lAge che. kAkiNunano AkAra zrIvatsa jevo lAge che. khagarana (talavAra) nA pAnAno vacalo bhAga zyAma ane tenI dhAra (kinArI)ta che. cheka chelle goLAkAra ghATIlI lAkaDI jevuM daMDarana che, ane tenI bAjumAM ja UbhI dIvAla che. e dIvAlanI pachI, uparanIce be vibhAgamAM, anukrame pAMca ane cAra-ema kula nava nidhAna-kaLaze che. uparanI haroLamAM pAMca nidhAna-kuMbha samAvavAnA hoI te kuMbhanuM kada sarakhAmaNImAM nAnuM che. e kuMnI pRSThabhUmi lAla hoI, temanA kaMThapradeza pAse, AchA lAla raMganuM citarAmaNa che; jyAre nIcalI haroLamAM cAra ja kuMbha samAvavAnA hoI, temanuM kada jarA moTuM che. vaLI, e kuMbhanI pRSThabhUmi lIlA vaNanI hAI temanA kaMThabhAganI samIpe gherA lAla raMga vaDe suzobhana doravAmAM AvyuM che. ane haroLanI vacamAM lAkaDAnI abharAI jevo ADo paDyo che. bIjI kASThapaphrikAnA agrabhAgano uttarArdha ahIM pUrNa thAya che. e sAthe ja zAntinAthanA jIvananuM ane caritranuM cakravartI tarIkenuM eka pAsuM paNa pUruM thAya che, (citra-27) bIjI kASThapaTikAnA pRSThabhAganA prAraMbhamAM, lAla gAdI upara, UbhA karAyelA DAbA DhIMcaNa ane kamarane karatuM lAMbA paTTA jevuM vastra vIMTALIne beThelI mugaTadhArI bhavya vyakti, cakravatI" avasthAmAM rahela tIrthakara zAntinAtha che, temanI pAchaLa chatradhara sevaka Ubhe che, ane temanI sAme, be hAtha joDIne be mugaTadhArI AkRtio UbhI che. e be AkRtio navalokAMtika devonuM pratinidhitva karatA be Teva che. zAntinAthane temano dIkSAkALa najIka AvI cUkayo hovAnuM ane tethI saMsArane tyajIne saMyama grahaNa karavA mATenI vinatirUpa nivedana teo karI rahyA che, e samajavuM agharuM nathI. zAntinAthanA mastaka upara mugaTa uparAMta temanA aMboDAne DhAMkatu, laTakatA cheDAvALuM pheTA jevuM vastra paNa dekhAya che. temaNe kamare vIMTALeluM, bane bAja lIlI kinArIvALuM ne madhyabhAgamAM AchI pAtaLI lAla rekhAovALuM lAMbuM vastra ane te vastranA banne cheDA meLavIne DAbA paganI pAchaLa vALavAmAM AvelI sahakA gAMTha (dADha gAMTha) zAntinAthanI bhavyatAne vizeSa saundaryamaMDita banAve che. temano jamaNe hAtha vinatine svIkAra karavAnI mudrAmAM che, to temanA UMcA thaIne potAnI tarapha ja vaLelA DAbA hAthanI AMgaLIonI kalAtmaka goThavaNI, e hAthamAM suMdara ane tAjA khIlelA kamaLapuSpane AbhAsa karAve che. Ama to, paTTikAnI sarva puruSAkRtioe page teDA paherelA che ja, paNa A (zAntinAthanI) AkRtimAM te ekadama spaSTa dekhAya che. be paikI pahelA devane lIlI pRSThabhUmi para Ubho rAkhyo che. ane te banne devoe paNa adhovastra upara vIMTALelA kaTivanI sahakAgAMTha ane te vajanA laTakatA cheDA khUba raLiyAmaNA lAge che. (citra-28). lekAMtika devanI AkRtio pachI tarata ja, lIlI gAdI bichAvelA bAjaTha upara beThelA zAntinAtha, sAme be hAtha dharIne UbhelI vyaktine suMdara hAranuM dAna ApI rahyA che. temaNe DAbo For Personal & Private Use Only Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAMtinAcaritracitrakA hAtha DhAbA DhIMcaNa upara TekavyA che. ane jamaNA hAthe teo hAra ApI rahyA che. dvAra meLavanAra gyA vyaktinI pAchaLa dAna levA mATe bIjo eka puruSa khAbo dharIne UbhA che. zAntinAthanI pAchaLa eka mugaDhadhArI AkRti UbhI che, te kAM to temanI aMgarakSA mATe ane kAM tA dAnarUpe ApavAnA padArtho pUrA pADavA mATe UbhI hovAnu lAge che. dAna levA mATe UbhelI be vyaktioe pahelA dhAvasanI raMgA atyaMta maneAhara ane mAhaka che. bannee traNa tAravALI janAI paherI che. ( citra-29 ) A prasaMga pachI aMkAyeluM dIkSAyAtrAnuM samagra dRzya addabhuta kahI zakAya tevuM, bhavya ane anAma che. cAra puruSA ( te cAra inDo hovA joIe ), be hAtha ahara karIne, mAthA upara pAlakhI upADIne jaI rahyA che. emanI gatimAM layabaddha varA che. pAlakhI paNa nakazIkAmathI sabhara che. sapATa rLayuM; te para maMDAyelI ghATadAra pITha ( plIntha ) upara, bahAra nIkaLI AvelA e khullA jharUkhA ( pAlakhInI banne tarapha eka-eka ); e jharUkhAnI staMbha jevI lAgatI DIvAlAnA AdhAre gADhavAyelI ghATIlI ane nAnakaDA kaLAthI cAbhatI tamA pAlakhInA sthUla pazcima che. pAlakhImAM lAlaraganI gAdI upara beThelA zAntinAtha DhAbA hAtha vatI kAkAnu abhivAdana jhIlI rahyA che. temanA jamaNA hAthanI tarjanI ane 'gUThAnuM milana, pravacanamudrAnA bhAsa karAve che. athavA je prasaMga banI rahyo che--UjavAI rahyo che, te atyuttama che, evuM paNa teo AvI mudrA dvArA sUcavatA hoya. Aje paNa kAMIka uttama thayuM ke thatuM hAya ! AvI mudrA karIne tenI prAsA karavAnI prathA che. pAlakhImAM te beThA che. teTalA bhAganI pRSThabhUmi lIlI che, paNa temanI pachavADe temanA mAthe chatra dharavA mATe UbhelA chatradhara puruSanI pAchaLanI pRSThabhUmi nA lAla thaNanI ja che. citrakAra AvI sukSma bAbata aMge paNa keTalA sajAga rahyA ho ! pAlakhInA ane jharUkhAomAM eka-eka cavatI beThI che. temAM AgaLanA jharUkhe beThelI strInA hAthamAM cAmara che. pAlakhInI AgaLa dIkSAyAtrAmAM bhAga lai rahelu` sAjana-mahAjana-vRMda che. ahI enA pratIkarUpe, upalI haroLamAM be ane nIcalI haroLamAM traNa ema kula pAMca vyaktio dekhAya che. upalI haroLa DI pahelI AkRtinA eka hAthamAM hamaru jevu' hastavAdya che. ane tenA bIjA hAthamAM te vAghane vagADavA mATenuM nAnI lAkaDI jevu' kAMIka sAdhana che. mA bIjo hAya teNe evI rIte UMcA karyAM che ke teNe A vAdya vagADavA mATe ja Ama karyu hraya evuDa lAge che. tenI AgaLanI khAkRti be hAtha pakaDI rAkhela bhUMgaLa nAmanuM vAjiMtra meAM vatI vagADI rahI che. nIcalI haroLamAM, pahelI vyaktinA eka hAthamAM jhAlara ane bIjA-UMcA karelA hAthamAM te vagADavAnI hAMDI che. trIjI vyaktinA eka hAthamAM Dholaka ane bIjA hrAthamAM te vagADavA mATenI dAMDI dekhAya che. ane trIjI vyakti bhUgaLa vagADI rahI che. A pAMca paikI jhAlaravALI AkRtinA mastaka para mugaTa nathI, bAkI saue mugaDha pahelA che. AkhIye dIkSAthAvA vastugAMta DhADI rahI che. banne hALAmAM mAkhare cAlatA bhUMgaLavAdakonI sAme ja eka vRkSa dekhAya che. zAntinAthanI dIkSAyAtrA sahasrAmravana, nAmanA upavanamAM UtarI heAvAthI, te vananu sUcana mA pravRkSa dvArA thayuM che. For Personal & Private Use Only Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAMtinAritra-citrapadmikA ( citra-30 ) e vRkSanI nIce, seAhAmaNA bAjaTha upara besIne, zveta adhAvadhArI zAntinAtha, khullA DIle, pAtAnA hAthavatI, mastakanA kezanA lAca karI rahyA che. temanI sAme UbhelI mugaTa vagere AbhUSaNAthI alaMkRta vyakti te Indra che. zAntinAthanA kezane jhIlI levA mATe, be hAthanI aMjali cIne te UbhA che, ane tenA hAthamAM thADAka keza (zyAma raMganA ) paNa joI zakAya che. zAntinAtha tathA emanI pAchaLanA vRkSanI vacce meAtInA hAra ane zAntinAtha tathA IndranI vacamAM eka kuMDaLa ane tenI nIce, saheja dUra, eka mugaDha--A badhuM paDayuM che, te zAntinAthanA alaMkAro che. dIkSA lenAra tI karanA zarIra para, dIkSA letI vakhate, eka paNa vajra heAtu' nathI, Ama chatAM, ahIM zAntinAtha bhagavAnanA zarIra para je adhAvasra paherelu' jovA maLe che, tenuM kAraNa citrakAranA aucityaprema ja che. kalAne lAge vaLage che tyAM sudhI, nagnatA e aucityabhaganuM ke anaucityanuM lakSaNa che. ene TALavA mATe citrakAre ahI vAstavikatAnuM paNa, pUrI sabhAnatAthI ullaMghana karyu che, ane e ApaNane paNa ucita ja lAge che.22 indranI pAchaLa e vRkSo che temAM nAnuM te keLanuM vRkSa hAya tevuM lAge che ane mADhe. te AmravRkSa che. ( citra-31 ) A citrakhaMDa ApaNe UlaTA krame jovAnA che. A citramAM sauthI chelle, lAMbA tANa ane e dhvajAe vaDe suzAbhita suMdara rAjamahAlayamAM beThelI mugaTadhArI vyakti DhekhAya che. te che rAjA sumitra lIlI pRSThabhUmikA dvArA tenI viziSTatA sUcavAya che, tenuM mAM citranI zarUAtamAM suniveSa paherIne UbhelA bhagavAna zAntinAtha taraphe che--jANe ke te bhagavAnanI rAha ja jotA na hoya ! mahelanI bahAra, hAthamAM sUpaDA jevuM lAgatu. suvaNa pAtra laine sumitra UbhA che, ane te e pAtrane namAvIne, pAtAnI sAme kapAtra racIne UbhelA bhagavAnane khIra vhArAvI rahyo che. tIrthaMkaranI AhArakriyA, ca cakSuvALA manuSyA joI na zake evA niyama che, ane te niyamane ciratA karavA mATe ja, prastuta dRzyamAM bhagavAnanA hAthamAM paDatI ne paDelI khIrane citrakAre adazya rAkhI haze, evI kalpanA thAya che. bhagavAna ane sumitranI vacce, uparanA bhAgamAM, be vA nRtya karIne bhagavAne pAraNuM karyuM. tenA AnaMda vyakta karI rahyA che, ane, sAthe sAthe, sumitranA gharaAMgaNAmAM pAMca divya padArthanI vRSTi paNa karI rahyA che. e pAMca divya padArthoM paikI eka, svarNamudrAonI vRSTinA pratIka samI cAra pILA raMganI gALa mudrAo sumitranA paga pAse paDelI joI zakAya che. ((212-32) sumitranA rAjamahAlaya pachI, banne bAjue rahelA eka-eka vRkSanI madhyamAM, padmAsane birAjelI AkRti tIrthaMkara zAntinAthanI che. A mudrA temane prApta thaI rahelA kevaLajJAnanI-temanA kevaLajJAnakalyANakanA samayanI mudrA che. padmAsanamAM mirAjelI temanI dehamudrA zithila-akaDAI vagaranI che. For Personal & Private Use Only www.jainelllbrary.org Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAMtinAthacaritra-citrapaTTikA phara sthira-atarala ane saumya evI AMkhAmAMthI prazama-rasa dhruvI rahyo che. have tyAM ha` ke zAka athavA Ana ke udveganI ekAda rekhA paNa rahI nathI, e joI zakAya che, tIthaMkaranuM dehasa'sthAna ( zIrAkRti athavA zarIraracanA ) * samacatusra sa'sthAna " nAme oLakhAya che, je AkRtimAM cAra khUNA sarakhA hAya, te samacatubhra sasthAna. te A rIte; padmAsane beThela manuSyanA 1. DAbhA DhIMcaNathI jamaNA khabheA; 2. jamaNA DhIMcaNathI DAA khabhbhA; 3. e DhIMcaNu vaccenu' aMtara, 4. AsananA madhyathI lalATa sudhI; A cAreya aMtara jo phrUTapaTTIthI mApIe ne ekasarakhAM-jarApaNa ochAM-vadhatAM nahi evAM--hAya, te te AkRti samacatusra gaNAya. tIrthaMkara, zAntinAthanuM zarIrasaMsthAna nA samacatusra hatuM ja, paraMtu ahI", A emanI citrAkRtimAM paNa citrakAre e saMsthAna UtAryuM`` che. bhagavAnanI A citrAkRtinA upara gaNAvelAM cAra aMtara jo phrUTapaTTIthI mApIzuM, tA te cAreya aMtara ekasarakhAM nIkaLaze. A aMtara eka iMcamAM lagabhaga eka dvArA AchuM, eTalu che. sArAMza e ke citrakAre bhagavAnanI A pratimAsamI AkRti evI addabhuta rIte AlekhI che ke e jotAM ja ApaNI AMkha Thare che, ane ekITaze enI sAme nikhyA karavAnuM mana thayA kare che. bAramA-teramA zatakanI nayanAhUlAdaka ne cittasataka jinapratimAonuM smaraNa, A citrAkRtine jotAM, anAthAse ja, thai Ave che. bhagavAnanI A AkRtinI DAbI bAju eTale ke AgaLa, upara-nIce eka eka ema be AkRtio che. uparanI AkRti eka sAdhunI ane nIcenI AkRti eka zrAvakanI che. bhagavAna zAntinAthe sthApelA sAdhusaMgha ane zrAvakasaghanA pratIkarUpe A be AkRtio ahI AlekhAI che. sAdhu te bIjuM kAI nahi, paNa cakrAyudha gaNadhara che. teo padmAsana vALIne pravacana karatA heAya tevI mudrAe beThA che, temanA DAbA hAthamAM mukhavastrakA che, ane temanA zveta Asana para jamaNI tarapha rajoharaNa dekhAya che. nIce lIlI pRSThabhUmi para beThelA zrAvaka uttarAsaMganA cheDA pakaDelA be hAtha joDIne caityavaMdana-mudrAe beThA che. e pachI, A banne AkRtio jenI sanmukha mAM karIne beThI che te, samavasaraNa che. tenI madhyamAM tIrthaMkara bhagavAna zAntinAtha birAjelA STiAcara thAya che. bhagavAnanA dehanA pILA vaNa te kaMcanavarNA hovAnuM sUcave che. samavasaraNa pachI tarata ja e upar ane e nIce-kula cAra AkRtio AlekhAI che, temAM uparanI zvetavastrAcchAti e AkRti te bhagavAnanA sAdhvIsa dhanu pratinidhitva karatI e sAdhvIe che, ane kASThanA alaga alaga phalaka para teo beThI che, bannenA jamaNA hAthamAM mukhavastrakA che. mADhuM, banne hAthanA AgaLanA thADAka bhAga ane DhIMcaNa sudhInA paga-ATalAM aMgeA bAda karatAM bannenAM AkhAM zarIrane lAla kinArIvALA zvetavasanI UbhI peTImAM gAThavyuM hoya tevuM lAge che, e kALamAM ( teramA zatakamAM ) sAdhvIonA paheraveza kevA haze tenA kaMIka khyAla A citra jotAM AvI zake che, ahIM noMdhapAtra bAbata tA e che ke sAdhvI chatAM bannenAM mAthAM khullAM-vasra DhAMkayA vinAnAM-che. nIce dekhAtI e AkRtie, e zrAvikAonI che, ane caityavaMdananI mudrAe, DAkho DhIcaNa UbhA karI, hAtha joDIne beThI che. bannee sADI jevA vajravarDa potAnAM mAthAM DhAMkayAM che. Ama chatAM, temanA aoDA tA DhekhAya che, eTale kAM te e mAthe oDhelu' vajra ArapAra rakhAya tevu' bArIka haze ane kAM to mAthe ADhavA chatAM aMboDo bahAra khullA rahI zake tevI kAMIka vyavasthA haze. For Personal & Private Use Only Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAntinAthacaritra-citrapadikA (citra-33) have Ave che, bhagavAna zAntinAthanA nirvANakalyANakanI ghaTanAnuM dRzya, A dazyamAM upara ardhacandrane AkAra aMkita che. ane tenI upara tema ja nIce paNa bhagavAnanI AkRti che. uparanI AkRti nAnI che ane nIcenI moTI che. nIcenI AkRti, bhagavAne sametazikhara upara jaIne anazana lIdhuM tyAranI che. bhagavAnanI A AkRtinI nIce lIlA raMganA nAnA nAnA TekarA che te sametazikharanA pratIka che. bhagavAnanuM A aMtima jIvana samApta thatAM ja teone niraMjana, nirAkAra ane sacidAnandaghana AtmA, mAtra anaMta jJAna-darzananI ujavala dIptine potAnI sAthe laIne, A pRthvIlokathI asaMkhya yojana UMce rahelI, pistALIsa lAkha jananA vistAravALI ane ardhacandra jevA AkAravALI siddhazilA nAmanI sphaTika zilA upara jaIne sthira thAya che. citramAM dekhAto zveta ardhacandrane AkAra te ja siddhazilA ane tenI upara birAjelI AkRti te mukta banelA bhagavAna zAntinAthanA ajara amara AtmAnI che. ApaNe dhyAnathI joIzuM to siddhazilAnI nIcenI pILA varNanI AkRtimAM je lAlimA che, tevI lAlimA ane pILAza, siddhazilAnI upara birAjelI AkRtimAM nathI; e to taddana veta che. zarIra ane azarIra AtmAne bheda darzAvavA mATe, ATalo taphAvata batAvo anivArya hato ane e bAbata upara citrakAre pUruM lakSya ApIne potAnI abhijJatA vadhu ekavAra pragaTa karI che. jenA siddhAMta evo che ke nirvANa thatAM pUve, nirvANa pAmanAra AtmAnA zarIranI avagAhanA-UMcAI jeTalI hoya, tenA trIjA bhAge nyUna UMcAIvALA kSetramAM vyApIne e AtmA, nirvANa pAmyA pachI, siddhazilAmAM sthira thAya. A siddhAMtane vyakta karavA mATe citrakAre. siddhazilA uparanI AkRtine nAnI ane nIcenI AkRtine moTI AlekhI che. bhagavAna zAntinAthanI AkRtinI bane tarapha UbhA daMDa che. nirvANa-kalyANaka eTale eka viziSTa jIvana ghaTanA. eTale e ghaTanAne svataMtra khaMDamAM AlekhavAmAM ja aucitya jaLavAyuM gaNAya evo eno bhAva hoI zake. bhagavAna zAntinAthanA AtmAnI ukrAnitanI Adarza ane preraNAdAyI citrakathA ahIM samApta thAya che, kASThapaTTikAnA aMtima khaMDamAM hajI eka suMdara dRzya ApaNe joI zakIe chIe. A chelA dazyamAM, prathama eka nakazIdAra zikharathI vibhUSita jinamaMdira che. enA zikhara upara pILA raMganA eTale ke suvarNamaya vijaDa ane kaLaza pratiSThita che. jinamaMdiramAM eka jinamRti che. A jinamaMdira, jAvAlipura (jAlora) nI nikaTavartI jaina tIrthabhUmirUpa zrI svaNagirinI TekarI uparanA zAtinAtha bhagavAnanA caityanI pratikRti che, ema kASThapaTTikA upara lakhAyeluM lakhANa vAMcavAthI samajI zakAya che, jinamaMdiranI nIcenA lIlA raMganA moTA TekarA te svarNagirinA pratIka che. e jinamaMdira ane e mUrtinI sanmukha, upara traNa puruSa ane nIce traNa strIo beThAM che. traNa puruSa te traNa bhAIo che ke, jemaNe bhagavAna zAntinAthanA caritranuM Alekhana karatI A citramaya kASThapadrikAonuM sarjana karAvyuM haze, evuM anumAna thAya che. ane nIcenI haroLamAM beThelI traNa strIo te, ghaNuM karIne, e traNe For Personal & Private Use Only Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAntinAcaritra-citrapaTTikA 43 bhAIonI dha patnIe haze ema lAge che. kASThapaTTikA para A enAM nAmeA lakhelAM tA che, paNa ghasAro paheAMcavAne kAraNe te nAmeA jarA aspaSTa vaMcAya che, e nAmeA kAMika AvAM che:-- upara : po. vevaja (ke levA !), zo. vA, go. rAmaveva (?) nIce : nayajJa", neTTI, rAmasirI. traNa bhAIomAM prathama ene dADhI-mUcha che ane trIjAne nathI, te jotAM trIjo bhAI hajI UgatI uMmaranA juvAna haze, ne teve vakhate A paTTikAe AlekhAI haze, ema lAge che, A banne kASThapaTTikAomAM, pahelI paTTikAnA agrabhAgamAM ane bIjI paTTikAnA pRSThabhAgamAM, paTTikAnI kinArImAM, cAre taraphe lAla cAMca ane lAla pagavALAM, kALI AMkhavALAM, sapheda huMsa pakSIonI pa`ktio mUkIne citrakAre paTTikAnI ronakamAM paNa bhAre umeza karyAM che. (8) citrasaMbaddha kathAnusanmAna rAjAne tyAM kapila nAme jainAnI pAtAnI, AgavI gaNatarIpUrvakanI bhUgALa che. e anusAra, bharata nAmanA kSetramAM ratnapura nAmanuM nagara che. tyAM zrISeNa nAme rAjA che. tene be rANIo che, abhina ddhitA ane zikhinadvitA, temAM, abhinaMditAne InduSeNa ane binduSaNa nAme be putro che, e vidvAna brAhmaNa che. mULa tA te madhadezanA vatanI che. tyAMnA acalagrAma nAmanA gAmanA 'dharaNIjaTa nAmanA brAhmaNa vidvAnanA te putra che. paraMtu te, dharaNIjayanI rakhAta jevI dAsI kapilAnuM saMtAna hoI, tene tenA pitA veda Adi vidyA bhaNAvatA nathI. Ama chatAM jyAre dharaNIja tenA bIjA putrone veda bhaNAvatA, tyAre A mUMgA mUMgA ane chUpA rahIne te sAMbhaLatA, ane e rIte ja teNe badhAM zAstro kaThastha ane buddhistha karI lIdhAM hatAM. paNa brAhmaNa tarIke tenI kazI gaNanA na hoI, tene koI janAI na ApatuM ane tethI te vedane uccArI paNa na zakatA. AthI teNe svayameva janAI paherI lIdhI ane ghAra tyajIne cAlI nIkaLyA. pharatA pharatA te ratnapura nagaramAM AvyA ane, tyAMnA vedazAsrI satyaki upAdhyAyane tema ja tenA vidyAthIgaNane pAtAnAM jJAnathI cakita karI, aNu saunAM hRdaya jItI lIdhAM. pachI saunA AgrahathI e tyAM ja rahyo. ane pAte je kriyAkAMDa Adi vize anabhijJa hatA, te badhI bAbatAnuM jJAna teNe satyaki pAsethI meLavI lIdhuM. e uparAMta, satyakie teA tenI sAthe peAtAnI putrI satyabhAmAne paNa parNAvI. ekavAra, cAmAsAnI RtumAM, rAtre kapila nATaka jovA gayA, te tyAM ene ghaNuM mADu thaI gayuM, mADI rAtre pAchA pharatAM varasAda naDayeA. ane varasAdamAM peAtAnAM kapaDAM bhIMjAI javAnI bIka lAgI. eNe joyuM ke raste koI avarajavara nathI, eTale zarIra paranAM tamAma kapaDAM UtArI laI, pAtAnI bagalamAM dabAvIne, e ghara naMjIka pahoMcyA ane tyAM eka khUNAmAM UbhA rahI, puna: kapaDAM paherI laI, eNe ghara khAlAvyu, patinAM vastro palaLI gayAM haze e dahezatathI satyabhAmA paNa bIjAM kapaDAM laIne ja bAraNe AvI, bAraNuM ughADIne kahyuM, leA, A bIjAM kapaDAM, badalI leA; nahi teA bImAra thazeA. A sAMbhaLIne kapilanA ahuM uchaLyA, e kahe, " mArI vidyAnA maLe kapaDAM bhIMjAyAM For Personal & Private Use Only Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAntinAthacaritra-citrapaTTikA ja nathI! ?paNa satyabhAmA paNa paMDitaputrI hatI. eNe joyuM ke "je AmanI vidyA emanAM kapaDAMne kerAM rAkhI zakI, te emanuM zarIra zI rIte palaLyuM haze? mATe nakkI A navagrA thaIne AvyA hovA joIe! 7 ane A vicAra sAthe ja ene khyAla AvI gayo ke mAre pati zuddha brAhmaNa nathI lAgata; emAM kAMIka bheLaseLa avazya che, tatkALa te teNe mona ja sevyuM, paNa tyAra pachI pati tarapha ene sneha kSINa thaI gaye, have, banyuM evuM ke, kapilane pitA, dharaNujA, bhAgyavaze, nidhana banI gayuM. tene kapilanI sukhI avasthAnI bhALa maLI eTale, tenI pAsethI Arthika madada meLavavAnI AzAe, te kapilane tyAM Avyo. pitAne jotAM ja, emanA caraNa pakhALavA vagere kriyAo kapile karI paNa jyAre bhojanane samaya thayo, tyAre teNe patnIne kahyuM, "mane zarIre asukha che mATe pitAjIne mATe alaga rasoI nuM karI de.' A sAMbhaLIne satyabhAmAnI zaMkA daDha banI te samajI gaI ke, A jJAtie hIna hovAthI ja tenA pitAne tenI karelI raI nahi khapatI heya. eNe e taka jhaDapI lIdhI. raI banAvIne dharaNIjane alAyadA jamavA besAryA, ane tyAMekAMta joIne dharaNIjane brahmahatyAnA zapatha ApIne pUchayuM: "sAcuM kahejo, A tamAre putra zuddha brAhmaNa che ke hIna? 5 dharaNIjaTe kapila dAsIputra hovAnI kharI vAta kabUlI dIdhI. pachIdharaNIja, te pitAnuM kArya sAdhIne cAlyo gayo, paNa satyabhAmAM sIdhI rAjA zrISeNa pAse pahoMcI gaI. teNe rAjAne kahyuM, "mArAM kamanasIbe mane varNasaMkara pati maLyo che; mane tenA sakaMjAmAMthI choDAve, tyAMthI chUTIne huM zeSa jIvana dharmakaraNImAM gALIza. " karuNALu rAjAe kapilane bolAvyo, ane samajAvyo ke tArI strI have virakata thaI che. tene parANe saMgharIne tAruM kAMI nahi vaLe, mATe tene rAjIkhuzIthI chUTI kara, emAM tamArAM bannenuM bhalu che. >> paNa kapila na mAnyo. eNe kahyuM, "A to mArI paraNetara che. enA vinA huM jIvI nahi zakuM; huM ene chUTI nahi karI zakuM. hA, je vezyA hoya, ene chUTI karI-karAvI zakAya; A to mArI paraNetara patnI che! 9 AnI sAme satyabhAmAe haTha karI: "mane nahi choDo, to huM ApaghAta karIza. ? bannene sAmasAme cheDe pahoMcelAM jaIne rAjAe vacalo rasto kADho. teNe kapilane kahyuM, "jo tuM Ane ghera lai jaiza, to e ApaghAta karaze. e karatAM thoDo vakhata e bhale mArA mahelamAM rahetI. zAMta paDaze, tyAre laI jaje." kapila saMmata thayo. satyabhAmAM paNa tyArathI rANI pAse rahIne vividha tapa-anuSThAnamAM samaya pasAra karavA lAgI. daramyAnamAM, banyuM evuM ke, zrINanA moTA putra InduSaNa vere, kauzAMbInI rAjakumArI zrIkAntAnAM lagna thayAM. have, tenI sAthe AvelI tenI sakhI anantamatikA vezyA eTalI badhI saundaryavatI hatI ke tenA para InduSaNa ane tenA bhAI binduSeNa, banne mohI paDayA. binduSaNanA manamAM ema hatuM ke moTAbhAIne te rAjakanyA maLI, have A bIjI strI emaNe zA mATe rAkhavI joIe? to InduSeNe vicAryuM ke mArI patnInI sakhI upara to mAre ja adhikAra pahoMce. A vAta para e bane chava upara AvI gayA ane, bAhubaLa vaDe ja AkharI pheMsalo karavAno nirNaya karIne, mAtelA sAMDhanI mAphaka, khaMjara laIne laDavA beThA. For Personal & Private Use Only Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAntinAtharitra-citrapaTTikA 45 peAtAnA kulIna putrAne paNa, mAtra eka vezyAne meLavavA khAtara, A rIte yuddha karatA joI, temane aTakAvI zakavA azakata, vRddha rAjA zrISeNane khUba AghAta lAgyA. tene thayu` ke mArA dheALAmAM dhULa paDI ! have jIvavAnA koI artha nathI. pAtAnI beya rANIo sAthe saMtalasa karIne teNe tathA tenI banne rANIoe, sadAya emanI pAse ja rahetAM, tAlapuru nAmanA kAtila jherathI mizrita, kRtrima kamaLapuSpAne sudhI laIne, jIvananA aMta ANyo ! pAtAnAM AzrayadAtA rAjA-rANIone mRtyu pAmelAM joI ne satyabhAmAe paNa, have mane kapila parANe upADI jaze e bIke, peluM kamaLa sUdhIne ApaghAta karI lIdhA. e cAreya vyaktio tyAMthI marIne, uttarakuru nAmanA kSetramAM yugalikarUpe utpanna thaI. yugalika eTale joDiyAM--eka ja mAtA-pitAthI eka sAthe janmatAM strIpuruSa. jainAe svIkArelI sRSTi-paddhatimAM amuka kSetrA evAM che ke, jyAM utpanna thanArA manuSyA, haMmezAM, puruSa-strInAM yugalarUpe ja janme che, e yugala, jema janme che sAthe ja, tema jIve ane mare paNa sAthe ja. enuM AyuSya, zarIramApa, raheNIkaraNI vagera badhuM ja vilakSaNa hAya che. jene anyatra-mAIbala vageremAM-va`vAtAM Adama ane IvanAM jIvana sAthe sarakhAvI zakAya. e loko mATe daza prakAranAM kalpavRkSA hoya che. e jAduI jhADa " pAsethI tee pAtAne joItI tamAma cIjavastuo meLavI le che. dareka yugala, maratAM pUrva, eka bIjA yugalane janma ApIne mare che, ane marIne devalAkamAM ja jAya che. saudha kalpa' nAmanA pahelA A vyavasthA anusAra, A banne yugalikA paNa, marIne devalAkamAM, devadevInAM yugala tarIke utpanna thayA. zrIrSaNanI Atmika utkrAntinuM A trIjuM pagathiyuM gaNAya. bharatakSetramAM, vaitADhaya nAme pata upara, vidyAdharAnAM nagarAnI zreNi che. temAM rathanUpura cakravAla nAme nagaranA javalanajI nAme vidyAdhara rAjA che. tene akakIti nAme putra tathA svayaM prabhA nAme putrI che. e svayaM'prabhAnAM lagna, pAtanapuranA rAjA ane trikhaMDa-bhUminA svAmI tripRSTha nAmanA vAsudeva sAthe thatAM, tripRSTha, pAtAnA sasarA javalanajaTIne, vidyAdharonAM nagaronI banne zreNionAM rAjyA bheTa karyAM. e javalanajaDhIe chevaTe dIkSA letAM enA putra akakIti rAjA banyA. tene khyAtimAMlA rANI hatI. te rANIe ekavAra, svapnamAM, amApa tejavALA sUryane peAtAnA mukhamAM praveza karatA joyA. ane e svapna pachI pUre mAse teNe amitateja nAmanA putranejanma ApyA. A amitateja te ja zrISeNa, pAtAnuM devalAkanuM AyuSya pUruM thatAM te ahIM avataryA hatA. e uparAMta, satyabhAmAnA jIva paNa devalAkamAMthI nIkaLIne, amitatejanI ' sutArA ' nAmanI bahena tarIke avataryA. bIjI bAju, abhinaMditAnA jIva, tripRSThanA ' zrIvijaya' nAmano putra thayA. e pachI, zikhina'dvitAnA jIva paNa, zrIvijayanA nAnA bhAI 'vijayabhadra' rUpe tripRSThane tyAM AvyA. kALakrame sutArAnAM lagna zrIvijaya sAthe ane zrIvijayanI bahena jyAti:prabhAnAM lagna amitateja sAthe thayAM. ane te anne kumAra pAtapAtAnA pitAnI gAdIe beThA, eka divasa, zrIvijayanI rAjasabhAmAM eka naimittika-bhaviSyavettA AvyA. mULe tA te jaina For Personal & Private Use Only Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAntinAthacaritra-citrapaTTikA sAdhu hatA, paraMtu keIka kAraNasara teNe dIkSA tajI dIdhI hatI. chatAM, tenI dharma pratyenI AsthAmAM leza paNa oTa AvI na hatI. tene to AvuM umadA sAdhujIvana khoyAno raMja paNa raheto ane te bhaviSyakathana karIne jIvana gujArato, zrIvijaye tene Adara Ape ane AvavAnuM kAraNa pUchayuM, teNe kahyuM, : " AjathI-sAtame divase A potanapuranA rAjA upara vIjaLI paDaze ane tenuM mRtyu thaze, evuM mAruM nimittazAstra darzAve che. eTale tamane cetavavA Avyo chuM. A sAMbhaLatAM ja vyAkuLa banI gayelA maMtrIo rAjAne A utpAtathI bacAvavAnA upAyonI ciMtAmAM paDyA, eka kahe: "rAjAne dariyAmAM naukAvihAra karavA mokalI do; dariyAmAM vIjaLI na paDe, to bIjo kahe : na paDe e kharuM, paNa nahIM ja paDe enI khAtarI zI? paDe to? paDayA pachI zuM? e karatAM to rAjAne vaitADhaya parvata para mokalI ApIe, tyAM avasarpiNI kALamAM vijaLI nathI paDatI. evuM zAstravacana che, eTale trIjA maMtrIe kahyuM : "bhAI, A to avazyabhAvI bhAva che. e to game tyAM jaIe to paNa banavAne ja. e karatAM to je kAraNe A utpAta thavAno che, te kAraNarUpa pApakarmano nAza karanArI tapazcaryA karavA mAMDe. tapanuM paheluM namaze ne pApa ghaTaze to rAjA bacI jaze. Ama traNe vacce ghaNI rakajhaka thayA bAda, chele cothA maMtrI bolyo : "mitro ! naimittike zuM kahyuM che, te to jarA vicAro ! naimittike kahyuM che ke, "patanapuranA rAjA upara AjathI sAtame divase vIjaLI paDaze. eNe ema to nathI kahyuM ne ke "zrIvijaya upara vIjaLI paDaze? mATe ApaNe ema karIe ke, A sAta divasa mATe rAjasiMhAsana upara bIjI kaI paNa vyaktine besArI daIe, eTalA samaya pUrato pitanapurezvara e gaNAze. Ama karavAthI rAjA bacI jaze. A maMtrInI vAta sAMnLIne sau rAjIrAjI thaI gayA. paraMtu, rAjAe A darakhAsta maMjura na karI. eNe kahyuM : mArA nimitte A rIte keI niraparAdhI mANasane mArI nAkhavAnuM mane kabUla nathI. e karatAM te mane ja maravA do athavA te bIjo koI upAya zodho. ? pelA vicakSaNa maMtrIe tarata ja navI yojanA karI : " kuberayakSanI mUrtine rAjA tarIke sthApavI ane A sAta divasa sudhI saue tenI ja rAjA tarIke sevA karavI. A vAta saune gamI gaI, eTale tarata ja teno amala karyo ane rAjA paNa te sAta divasa pauSadhavrata dhAraNa karIne rahyo. sAtame divase nimittikanA kahevA mujaba, rAjA tarIke sthapAyelI yakSamRti para vIjaLI paDatAM te bhasmasAta thaI gaI ane e rIte rAjA uparanuM jIvaleNa vigna TaLI gayuM. te pachI tarata ja, rAjA zrIvijaya, pilA naimittikane eka nagara bakSIsa ApyuM ane kuberayakSanI navI ratnapratimA karAvI. nagara jane, rAjAno punaravatAra thayo samajIne mahAna utsava ujavyo, jemAM akasmAta AvI caDhelA amitateje paNa bhAga lIdho, vAta evI banI ke, zrIvijaya ane sutArA ekavAra, udyAnamAM kIDA karavA gayAM hatAM. tyAM ghaNI kIDAne aMte teo vinodavArtA karatAM vRkSa taLe beThAM hatAM, te vakhate AkAzamArge jatA azaniSa nAmanA eka vidyAdharanI najara emanA para paDI. ApaNe AgaLa joI gayA chIe ke, A sutArA e bhUtapUrva satyabhAmAno jIva che. e ja rIte satyabhAmAne tyA pati kapila brAhmaNa, tenA vinA jhurIjharIne For Personal & Private Use Only Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAMtinAritra-citrapaTTikA 47 maraNa pAmIne judA judA janma dhAraNa karatA karatA, jyAre satyabhAmA sutArA banI tyAre, camacA nAme nagarInA azanidhASa nAme vidyAdhara rAjA banyA hatA. tArAne jotAM ja. tenA tenI pratyenA pUrva sneha jAgI UThayA ane teNe tenuM apaharaNa karavAnuM vicAryuM. paraMtu zrIvijayanI hAjarImAM te zakya na lAgavAthI taMbu, pAtAnI pratAriNI nAmanI vidyAnA baLe eka suvarNamRga pedA karyAM ane tene A banathI coDAka cAkkasa aMtare ramato mUkayA. svAbhAvika rIte ja, tArAnuM dhyAna tenA tarapha kArAyu. ane e nayanamanAhara ane meLavavA te lalacAI. teNe zrIvijayane te mRga pakaDI ANavA sUcavyuM ane, tenI IcchA pUrI karavA mATe, zrIvijaya te mRgane pakaDavA gayo paNa kharo. tene sArA evA dUra javA dIdhA pachI, zinadhASa AkArAmAMthI nIce UtarI AvyA. ane mutArAne upADI, peAtAnA vimAnamAM besADIne cAlatA thayA. paNa jatAM jatAM teNe vicAryuM" OM zrIvijayanA hAthamAM sAnarI haraNa nahi Ave eTale te tarata ja pAchA pharaze ane tArAne nahi jue eTale mArA pIThA pakaDaze, mATe ene ahI ja rokI rAkhavA joIe. AAma vicArIne taLe * prArtANI vidyAno puna: prayoga karyAM. enA baLe bIjI eka sutArA, phrIDA-udyAnamAM, tenI mULa jagyAe AvI gaI. ane tenI pAse ja phUMkaDAnA jevuM sukha dharAvatA jherI sApa paNa phUMphADA mArato AvyA. sApe tene DaMkha dIdhA ane teNe sudUra paheAMcI gayelA zrIvijayanA kAne paDe tevI cIseA pADI: " he zrIvijaya ! he nAtha ! bacAvA ! bacAvo ! mane sa`za thayA che! bacAvA ! cha e sAMbhaLatAM ja zrIvijaya mRganI pAchaLa javAnu cheADIne dADatA pAchA vaLyA. AvIne joyu to tArAnA mRtadeha ! te hiMngyuddha thaI gayA. teNe te ja paLe sutArAnA mRtadeha sAthe baLI maravAnA nizcaya karIne citA taiyAra karI. arthAnadhAyanuM kAvataru A rIte saphaLa thayuM". ciMtA prajavalita thatAM ja, vijaya, tArAnA zarIrane citAmAM suvADIne, temAM jhaMpalAvavA jAya che, tevAmAM ja acAnaka, kyAMkathI be mANaso tyAM AvI lAgyA. te paikI ekanA hAthamAM jaLasalo kaLaza hatA. te kaLAmAMnu jaLa teNe ciMtA upara chAMTayuM", ne e sAthe ja, tArAnuM rUpa laIne citAmAM paDelI pelI pratAriNI vidyA, bIka lAge tevuM aTTahAsya karatI UDI gaI ! e joIne rAjA diMga thaI gA. teNe paisA be mAsAne pUchyuM: " A badhuM zuM che !! tyAre temaNe kahyuM ke mahArAja ! ame banne rAjA amitanejanA jinazrIta ane dIpazikha nAmanA sevako chIe. atre AkAzamA tIya yAtrAe nIkaLyA hatA, ane te arthe ja A tarapha AvatA hatA. tyAM mArgamAM ane karuNa da sAMbhayu: "he zroviya ! huM amiteja ! mane bacAvo ! A duSTa vidyAdhara mane upADI jAya ! ?? A sAMbhaLatAM ja ame te zabdanI dizAmAM dAyA. joyu' tA mAnidhASa vidyAdhara tArAdevIne upADIne laI jaI rahyo hato. tene gaDhakApIne laDavA mATe ame taiyAra thayA, tyAM devIe amane vAryA ane kahyuM ke " tame ahInI ciMtA jADI do. pahelAM tyAM-kUdyAnamAM pAMcA ane zrIvijyane bacAvo. kema ke A duSTa pAtAnI vidyA vaDe, mArA jevI strIne tyAM gADhavI che. ane ghaNuM karIne tene sarpadaMza karAvyA che eTale tene maLelI joIne zrIvijaya paNa avazya marI jaze, mATe aDha tyAM paheAMcIne tene ugArA, te jIvaze teA ja huM jIvIza. " devInA Adeza pramANe ame dAtA ahIM AvyA, te kharekhara, evu' ja hatuM, jo ame saheja meADA paDayA heta, teA Apa hatA na hatA thaI jAta! ame tarata amArI pAsenuM matrajaLa chAMTayu ne Apa hemakhema bacI gayA. have Apa devInI phikara na karo. emanuM apaharaNa For Personal & Private Use Only Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAMtinAthacaritra-citrapaTTikA karanAra duSTa AzAnaghoSa jaI jaIne kayAM jaze? e ahIthI bahu dUra nathI. A rIte rAjAne AzvAsana ApI teo tene tyAMthI vaitADhaya parvata para, amitatejane tyAM laI gayA. amitateje tene Azvasta karIne vividha vidyAo ApavA uparAMta potAnA pAMca putro ane lakara tene soMpI dIdhAM. e badhuM laIne zrIvijaya camacaMcA nagarI tarapha upaDaze ane amitateja, pitAnA moTA putrane laIne, bIjAnI badhI vidyAone parAsta karanArI mahAjavAlA nAmanI vidyAnI sAdhanA karavA himAvAna parvata para gayo, zrIvijaye azaniSa pAsethI sutArAne meLavavA mATe ghaNA prayatno karyA, paNa temAM niSphaLa jatAM, chevaTe, teNe yuddha cheDayuM. yuddhamAM zarUAtamAM azanighoSanA sainyane dekhAva nabaLo rahyo, paNa tethI te tene evI cAnaka caDI ke khuda medAnamAM UtarI Avyo, ane thoDI ja vAramAM te ane zrI vijaya sAmasAmA AvI gayA. pUrI tAkAtathI laDatA zrIvijyane teNe vidyAbaLe haMphAvI dIdhe, ane zrIvijaya parAsta thavAnI aNIe ja hato eTalAmAM, ekAeka, amitateja tenI vahAre AvI pahoMcyo. AvIne tatkALa eNe, pite sAdhelI vidyA mahAjvAlAno prayoga azanighoSa upara karyo. enI sAme potAnI tamAma vidyAo niSphaLa jatAM azaniSa tyAMthI nAThe. AgaLa e ne pAchaLa mahAvAlA, ane tenI pAchaLa amitateja, have kaI sthAna evuM na hatuM, je ene A vidyAnI pakaDamAMthI bacAvI zake, chevaTe, nAsato nAsato e eka evA sthAne Avyo, jayAM eka paramatapasvI ane tyAgI, kevaLajJAnI muni birAjatA hatA, A muni pUrvAvasthAmAM zrIvijayanA kAkA acala nAmanA baLadeva hatA. temane jotAM ja e doDa ane eNe muninA caraNonuM zaraNa laI lIdhuM. e jotAM ja, pAchaLa pAchaLa ja AvI rahelA amitateje mahAjavAlAne pAchI kheMcI lIdhI. sAdhunA zaraNano e prabhAva hato. e pachI amitateja paNa e munirAja pAse jaIne beTho ane pachI, thoDI ja vAramAM, zrIvijaya vagere paNa, vimAna dvArA, tyAM AvI pahoMcyA ane teo badhA paNa kevaLajJAnI muni pAse vinayapUrvaka beThA. thoDIvAramAM ja, temaNe mokalela puruSa-mArIci vidyAdhara-paNa, amaracaMcAe jaIne, sutArA ane tenI sAthe AvavAne usuka evI azAnaghoSanI mAtAnI laIne tyAM AvI pahoMcyo. e parSadAmAM ja azanighoSanI mAtAe sutArAne zrIvijayane suparata karI dIdhI. ane pachI saue muninI dharmadezanA sAMbhaLI. chevaTe azanighoSe kahyuM: " A sutArAne jotAM ja mane tenA prati agamya AkarSaNa jAgyuM ne meM tene upADI. bAkI, meM tenI sAthe koI ja aNachAjato vartAva nathI karyo. te mArI mAtA pAse ja rahI che. A pachI teNe munirAjane, sutArA pratye potAne thayelA AkarSaNanuM kAraNa pUchatAM, munirAje tene kapilathI laIne Aja sudhInA pUrvabhave ane sutArA sAthe tene pUrvasaMbaMdha kahI saMbhaLAvyo. e sAMbhaLIne pratibaMdha pAmelA azanighoSe, zrIvijaya vagerene khamAvIne, tema ja pitAnuM rAjya vagere amitejane bhaLAvIne, tyAM ja dIkSA laI lIdhI. bIjA badhA svasthAne gayA. pachI to, kALakrame, amitateja ane zrIvijaya ekavAra meruparvata para yAtrAe gayelA tyAre tyAM emaNe, vipulamati ane mahAmati nAmanA be cAraNamunio [AkAzagAminI Adi vidyAonA sAdhaka munio] nAM mukhe dharmadezanA sAMbhaLI, ane pachI, temane potAnA zeSa AyuSya vize pUchyuM. te e munivaree kahyuM: "have tame mAtra chavIsa divasa ja jIvavAnA cho. ? A sAMbhaLIne tarata ja teo For Personal & Private Use Only Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAMtinAthacaritra-citrapaTTikA 49 ghera pAchA AvyA ane, rAjayAdikanI cAgya vyavasthA karIne, utsavapUrvaka, bannee, abhinandana nAmanA cAraNamuni pAse dIkSA lIdhI. -01 (10) ApaNe bhUlavuM na joIe ke, amitateja e zrISeNanuM ja rUpAMtara che. zrINamAMthI yugalika manuSya, temAMthI deva ane temAMthI amitateja. Ama, zrINanA unnatigAmI AtmAnA jIvanacakranu A madhurAMta cAthuM jIvana hatuM. e samApta thaye, te tema ja zrIvijaya, dasamA devalAkamAM, nanditAvatta ane susthitAvatta nAmanAM vimAnAnA svAmI tarIke, kramarAH, divyacala ane maNicUla nAmanA vA thayA. A devabhava pUro karIne te mane. zubhAnagarInA stimitasAgara rAjAnI vasundharA ane anuddharA nAmaka rANInA putrA tarIke utpanna thayA. temAM amitatejanA AtmA, vasundharAnA aparAjita nAmanA putra tarIke, maLadevarUpe janmyA. ane zrIvijayanA AtmA, anundvarAneA anantavIrya nAmanA vAsudeva-putra thayA. jaina paraMparAmAM itihAsapuruSA tresaTha che, teo tresaTha ( triSaSTi) zalAkApuruSa tarIke oLakhAya che. temAM ra4 tIthako, 12 cakravartI, 9 vAsudevA, 9 prativAsudevA ane 9 maLadevAnA samAveza thAya che. cakravartI rAjA cha khaMDa pRthvInA svAmI-samrATa ane che, jyAre vAsudeva traNa khaMDa pRthvInA mAlika-adhacakrI ane che, vAsudevanA emAna meDhAbhAi te aLadeva, paNa vAsudeva ane baLadevanA snehu alaukika hoya che, vAsudevaneA samAvaDiyA pratispardhI te prativAsudeva, krama evA che ke prativAsudeva mahenata karI karIne ane yuddho laDI laDIne traNa khaMDanu sAmrAjya meLave. pachI, enA sAmrAjyakALamAM, koIpaNa samaye, ane enA sAmrAjyanA ja koika bhAgamAM, kAika rAjAne tyAM baLadeva ane vAsudeva janme, te mATA thaIne evA aLiyA thAya ke prativAsudevane paNa temanA bhaya lAgavA mAMDe ane tethI te, temane, UgatAM ja DAmavA prerAya. A athavA AvA koIpaNa kAraNe, vAsudeva ane prativAsudeva vacce dhAra yuddha khelAya, jenA aMta vAsudevanI tarapheNamAM ja Ave. ApaNe tyAM thaI gayelA prasiddha itihAsapuruSAmAM rAma baLadeva, lakSmaNa vAsudeva, ane rAvaNa prativAsudeva hatA. e ja rIte mahAbhAratanA baLabhadra te maLadeva, kRSNa te vAsudeva ane jarAsandha te prativAsudeva hatA. yAda rahe ke A jaina mAnyatAnA itihAsa che. cakravartI rAjAnI pAse cauda ratnA hAya che, ane vAsudeva pAse sAta ratnA hoya che. ratnA eTale ratna jevI amUlya-apUrva vastu. vAsudevanAM sAta ratnAnAM nAma A pramANe che : 1. cakraratna, 2. mALArata, 3. gadArana, 4. chatraratna, pa. talavAraratna, 6 zakharana, 7. dhanuSyaratna, A badhI vastuo ratna eTalA mATe kahevAya che ke (1) te badhI devatAiiSThata heAya che; (2) vAsudeva sivAya bIjI kAI, tenA upayoga karavA tA dUra rahyo paNa, tenI pAse paNa jaI zakatuM nathI; (3) te rahnA apratihata hoya che, eTale ke tenA upayoga vAsudeve karyAM pachI tene avarodhavAnI ke niSphaLa banAvavAnI, traNa khaMDamAM koInIya tAkAta nathI, ane A ratnA paNa cAkkasa samaye ja vAsudevane prApta thatAM hAya che. A ratnAnI viziSTatA ane tenI upayogitA tema ja tenA upayAga karavAthI nIpajatAM piraNAmA vagerenI carcA jaina prathAmAM vistArapUrvaka karAyelI che. For Personal & Private Use Only Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ No zAMtinAthacaritra-citrapAdaka vAsudevanI jema baLadevanAM paNa AgavAM hathiyAre hoya che. te che: haLa ane mUsaLa, A bane hathiyAra baLadevanAM rana kahevAya che. aparAjita ane anantavIryanI juvAnI hajI pAMgaratI hatI tyAre, pRthvI upara, te vakhatanA prativAsudeva damitArinuM zAsana pravartatuM hatuM. A banne bhAIoe paNa potAnA pitAnuM rAjya saMbhALI lIdhuM hatuM. daramyAnamAM, eka e prasaMga banyo ke AkhI paristhiti palaTAI gaI. banyuM evuM ke, A be bhAIonI pAse nRtyakuzaLa be nartakIo hatI : barbarI ane kirAtI. ekavAra teo A nartakIonuM nRtya nihALavAmAM takalIna hatA ane temane maLavA nAradamuni AvI pahoMcyA. A bannenuM te tarapha dhyAna na gayuM eTale Adara na maLavAthI nAradamuni, risAIne badalo levAnI gAMTha bAMdhIne, pAchA pharI gayA, tyAMthI e lAgelA ja damitAri pAse pahoMcyA. emaNe ene chaMcheDayo ke " A be nartakIo rana jevI che, A jagatamAM je uttama hoya te tArI pAse ja hovuM joIe, ne A be to pelA chokaraDAo pAse che ! AvuM te kAMI zebhe ? A to tAruM dekhItuM apamAna che! ne pele uzkerAyo. eNe tarata ja potAnA dUtane ravAnA karyo-pelI be nartakIone laI AvavAnI AzA sAthe. dUta zubhApurI pahoMco. enI vAta sAMbhaLIne pelA beyane reSa to ghaNe caDayo, paNa samaya varte sAvadhAna nI nIti apanAvIne, thoDA ja divasamAM nartakIone mokalavAnuM kahIne, dUtane vidAya karyo. daramyAnamAM emane, emanA eka mitra vidyAre keTalIka vidyAo ApelI, te yAda AvI. emane thayuM ke A vidyA sAdhI laIe to damitArine parAsta karI zakAya. paraMtu e bane hajI ATalo vicAra ja kare che tyAM ja, e vidyAonI adhiSThAyikA devIo emanI samakSa pragaTa thaI ane kahevA lAgI: "tamAre je kArya karavuM hoya te kare, ame tamArI sahAyamAM hAjara ja chIe. >> bannee vidyAonI pUjA karI. A pachI teo, pite pelA dUtane kahela vAtane amala karavAnI bAbatamAM bephikara banIne, lAMbA vakhata sudhI cUpakIdI sevatA rahyA. eTale damitArie puna: pitAno dUta mokalyo. e AvIne kahe, tame nAhaka zA mATe rAjAne gusse karAve che? jhaTa mokalavAnuM vacana ApIne ya tame nataMkIone hajI kema nathI mokalI ? ? anantavIye guso dAbIne javAba Apyo: be naTaDIthI ja jo e rAjI thatuM hoya te tuM kAle emane laIne ja jaje." pele rAjI thayA. bIje dahADe, e bannee, rAyabhAra maMtrIone bhaLAvIne, vidyAnI madadathI, barbarI ane kirAtInAM rUpa laI lIdhAM. pachI dUta sAthe damitAri pAse pahoMcyA ane uttama nRtya karIne ene rAjI rAjI karI dIdho. emanA nRtyakauzalathI saMtuSTa thayelA damitArie, e bannenI niyukti, potAnI putrI kanakazrInI nRtyazikSikA tarIke karI. nRtyazikSaNa daramyAna, eka vakhata e bannee kanakazrIne pitAnuM kharuM svarUpa dekhADayuM, to kanakazrI anantavIrya upara mohI paDI. eTale, tenI saMmatithI, potAnA sAcA rUpamAM ja, aparAjitanI madada laIne, anantavI tenuM apaharaNa karyuM, ane vimAnamAM besI, AkAzamAM jaIne damitAri tema ja nagarajanone jAhera karyuM ke " A rAjaputrInuM huM anantavIrya apaharaNa karI jauM chuM. koinI tAkAta hoya to tene choDAvavA Ave." ane tatkALa teo tyAMthI nAsI chUTayA. For Personal & Private Use Only Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAntinAthacaritra-citrapaTTikA 51 A aNadhArI ghaTanAthI damitAri cAMkI UThayA. tatkALa lazkara sajja karIne pahelAM lazkara ane pachI te pAte, e bannenI pAchaLa paDayA; ane bannene vacamAM ja AMtarIne yuddha AyuM. e vakhate laDAyelA TUMkA paNa dAruNa yuddhanA aMte damitAe mUkelA suzana cakra vaDe, anantavIrya, enA ja vadha karyAM. Ama, prativAsudeva damitAranA vadha karIne, anantavIya, vidhisara, traNa khaMDanA svAmI vAsudeva anyA. jaina paraMparAnI AgavI vizvavyavasthAnA eka bhAgarUpe dareka prativAsudeva tathA vAsudeva marIne narake ja jAya che, ane tadanusAra, anantathI vAsudeva paNa, peAtAnuM jIvana samApta thatAM, sAta narakabhUmio paikI, pahelI nakabhUmimAM nArakI tarIke utpanna thayA. have, anantavIyanA pitA stimitasAgara rAjA marIne camarendra nAmanA devAnA indra thayA hatA ane peAtAnA putrane durgaMtimAM ( narakamAM ) gayelA joI, ene tenA pratye, putrasnehane kAraNe, karuNA jAgI. eTale narakabhUmimAM jaine teNe anantavIrya nA jIvane narakamAM paDatI dhAra yAtanAone, te sahana karI zake tevI haLavI karAvI ApI. anantavIya tA narake gayA, para Mtu ApaNe e jANavuM che ke, ApaNI citrakathAnA nAyaka aparAjita ( eTale ke zrISeNa ) tyAMthI kayAM gayA ? anantInA maraNa pachI tenuM zuM thayuM ? AnA khulAso Ama che; vAsudevanA maraNanA AghAta jyAre haLavA paDyo tyAre saMsArane asAr samajIne aparAjite dIkSA lIdhI ane te pachI cAritrajIvanamAM emaNe kaThora AtmasAdhanA karI. kApaTTikAmAM dekhADAyelI emanI kAyAtsaga mudrA e emanI AtmasAdhanAnA ja eka bhAga hatI. kAceAtsaga eTale kAyAnuM visarjana athavA te| dehAtmabhAvanA visarjananI prakriyA. A mudrAe, game tevAM vighnA Ave tA paNa, leza paNa halanacalana karyA vinA, divase| ane mahinAo sudhI UbhA rahIne, manane zubha dhyAnamAM tanmaya banAvavuM, e emanA sAdhanA-mA hatA. AyuSya pUruM' thaye ahIthI marIne teo khAramA dhruvalAkanA adhipati acyutendra banyA. zrIpeNanA bhavathI A AtmAe utkrAntinI je jhuMbeza AdarI hatI, tenuM A ALa hatuM, ema ni:zaMka mAnI zakAya. sAruM karavAnuM gamavA mAMDe ane azubha pratye aruci jAge, ene utkrAntinu ke unnatinuM paheluM pagathiyuM samajavAnuM che, zrISeNanA bhavamAM emane pAtAnA putronI duSpravRtti na gamI, e ja unnati prati emanI gatinI zarUAta hatI, evuM sUcana kare che. deva anavuM ke vadhu sukha maLavu, ene unnati gaNavAnI jarUra nathI. Ama chatAM, eTaluM teA cAkkasa che ke unnatigAmI jIvane ja e adhuM maLI zake che. ane unnatigAmI jIva vaLI, e maLelA sukhAdinA upayAga paNa, peAtAnI unnati pratinI gatine aDapI banAvavA mATe ja karI le che. eTale ja teA pratyeka bhavamAM, rAjatva maLavA chatAM, chevaTe tA zrISaNanA jIva, kaThora Atma-sAdhanAnA mA-tyAgamAga ja svIkAratA DhekhAya che, sAdhanA e sakama che, jene sAruM gamyuM hoya te ja sAdhanA karI zake; te ja sAdhanAnA kaThora mAge saMcarI zake. ane, jaina tattvajJAna pramANe, zuddhabuddhithI thatI AtmasAdhanAnuM parAma, AtmAne vaLagelAM karmonA nAzarUpe ja maLe che. e karmAMnA bhArathI AtmA jema-jema haLavA banatA jAya, tema For Personal & Private Use Only Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para zAMtinAthacaritra-citrapaphrikA tema te UrvagAmI banate ja jAya. ane e pravRttinuM cakra jo satata cAlatuM rahe to eka vakhata e Ave-ane avazya Ave-ke jyAre e AtmA unnatinA caramazikhare pahoMcavA samartha bane. atyAre amyukendra banelo zrINane jIva, ghaNI ja jhaDapathI e caramazikhare pahoMcavAnA bhAge paLI cUkayo hato. pelI tarapha narakabhUminuM pitAnuM beMtAlIsa hajAra varSanuM AyuSya pUruM thayuM, anantavIryane AtmA, vaitADhaya parvata upara AvelI vidyAdharanI uttarazreNi paikI, gaganavalalabha nagaranA meghavAhana rAjAno meghanAda nAme putra thayo. kALakrame te vidyAdharonI uttara ane dakSiNa ane zreNione rAjA thaye. te ekavAra meruparvata upara yAtrArthe gayelo, tyAre tyAM AvelA amyukle (pUrvanA aparAjite) pUrvajanmanA bhrAtunehathI prerAIne. tene dharmabaMdha Apo. ethI bodha pAmelA meghanAde tyAM ja "amara nAmanA munibhagavaMta pAse dIkSA laI lIdhI ane tIvra tapa:sAdhanA karavA pUrvaka marIne e azrutene ja samovaDiyo-sAmAnika deva thayA, zrINanA AtmAe have pragatinA mAge haraNaphALa bharI. abhyatendra tarIkenuM jIvana pUruM karIne e ratnasaMcayA nagarInA rAjA kSemakara ane rANuM ratnamAlAne putra vizvayudha nAmane cakravartI thayo. ane meghanAda (pahelAno anantavIrya) ne chava (abhyatendranA bhavamAM tene sAmAnika deva thayo hato te), vazvayudhanI lakSmIvatI rANInI kukhe, sahastrAyudha nAmanA putra tarIke avataryo. ekavAra evuM banyuM ke, vAyudha sabhA bharIne beThA che te vakhate acAnaka kayAMkathI UDatuMUDatuM eka garIbaDuM kabUtara AvIne enA khoLAmAM paDayuM. e khUba dhrujI rahyuM hatuM. rAjA hajI kAMI samaje-vicAre tyAM te e kabUtaranI vAMsavAMsa eka bAja AvI pahoMcyo. enI cakara chatAM kara najara kabUtarane zodhavA lAgI. eNe joyuM ke kabUtara rAjAnA khoLAmAM beThuM che ane rAjA pAse rakSaNanI prArthanA karI rahyuM che, eTale tarata ja te manuSyanI bhASAmAM bolyo : "rAjana ! A pArevuM mAruM bhakSya che, mATe jaladI mane soMpI de. bIjAnI vastu laI levI ke rAkhavI, e tane na zobhe. rAjAe kahyuM : "A meM cerelI cIja nathI. A to mAruM zaraNAgata che. ene meM zaraNa ane rakSaNa ApyuM che ane, tane kadAca khabara na hoya to jANI leje ke, zaraNe AvelAne kSatriyaacce kayAreya koIne soMpato nathI; maravA deto nathI, ane dosta ! teM kahyuM ke A pArevuM mAruM bhakSya che. paNa bIjAnA prANanA bhAge pitAnuM peTa bharavuM e keTaluM kharAba che! tuM Ane mArIne khAI jAya, te tane te kSaNika tRpti thaze, paraMtu A bicArAne to jIva jaze! AvI hiMsA to mahAna pAtaka che, ane du:khadAyaka che. evA pApathI bacavA khAtara paNa tuM, mAtra Ane ja nahi, paNa keIpaNa prANIne mAravAnuM choDI de." A sAMbhaLIne bAja ciDAyo. e kahe, "rAjA ! atyAre huM bhUkhyo-tarasyo chuM, mAMDamAMDa A zikAra hAtha AvyuM che. pahelAM mane mArI bhUkha dUra karI levA de, pachI tAro badhe upadeza sAMbhaLIza. vaLI A pArevuM to mArI bIke tAre zaraNe AvyuM. paNa huM bhUkhyo-tarasyo konA zaraNe jauM? te to mAruM bhakSya ja paDAvI lIdhuM che ! tuM je kharekhara dayALu che, te dayALu loke to hiMsaka ane ahiMsaka badhA cha upara samAnabhAve dayAvaMta hoya che; eTale tAre A pArevAnI jema For Personal & Private Use Only Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 53 zAMtinAthacaritra-citrapaTikA mArA upara paNa dayA dAkhavavI joIe. je tuM mane mAruM bhakSya nahi Ape, to huM bhUkhane lIdhe thoDIvAramAM ja taraphaDIne marI javAno. e hiMsAnuM pApa kone lAgaze ? tane ja ne? to eka pApa aTakAvavA jatAM bIjuM pApa tane vaLagaze. e karatAM tuM mane mAruM bhakSya suprata karI de eTale thayuM. mane lAganArA pApanI tAre phikara na karavI." rAjAe tene bIjA khAdya-padArtho ApavAnI vAta karI, to e kahe, "mane bIjA ke padArthathI tRpti nathI thatI. marelA prANInuM mAMsa khAuM tyAre ja mArI bhUkha zame che. mATe kRpA karIne mane A pArevuM soMpI de. rAjAnA khoLAmAM kabUtara pAMkhene saMkerIne lapAI gayuM hatuM. rAjAne hUphALa baLa pAmIne e nizcita banI gayuM hatuM-jANe ke ghaDI pahelAM thayelA bAjanA prANaghAtaka humalAne e vIsarI gayuM hatuM. enI A dazA joIne rAjAnI AMkho anukaMpA varSovI rahI. paLa be paLa thobhI, manamAM kAMIka nizcaya karIne rAjAe bAjane pUchayuM: "tAre mAMsa ja joI e ne? A pArevAnuM ja mAMsa joIe evuM to nathI ne? bIjuM tAjuM mAMsa cAle ne? >> bAja kahe, " khuzIthI cAle, mAre to mAMsa khape. e kevuM che enI mAre zI paMcAta ? mane to A kabUtara jeTaluM mAMsa maLI jeya eTale patyuM. ethI vadhu na joIe mAre. vajayadhe tarata ja eka trAjavuM maMgAvyuM. tenA eka palAmAM pelA pArevAne besADayuM. ane, sabhAjano hajI kAMI samaje-jANe tyAM te lAgalI ja eka charI hAthamAM laIne paganI piMDI ane sAthaLa vagerenA pradezamAMthI mAMsanA TukaDA kApI kApIne bIjA palAmAM mUkavA lAge. sabhAjano citkAra karI UyA. ene Ama karato aTakAvavA ane eka nagaNya pArevAnI khAtara jIvanano nAza nahi karavA sau ene karagaravA mAMDayA. paNa vyartha. rAjA daDha hato. ene pelA bAjanI vAta gaLe UtarI gayelI ke rAjAe to tamAma prakAranI prajAnuM pAlana karavuM joIe. A hisAbe kabUtara je enuM zaraNAgata hatuM to bAja paNa pitAnI prajA hatI. ane, pitAnI prajA bhUkhe mare e ene na paravaDe evI vAta hatI, to enI bhUkha dUra karavA mATe bIjA jIvano ghAta thavA devA paNa e taiyAra na hato. chevaTe eNe pitAnA zarIrane-jIvanano bhAga ApIne pelAne tRpta karavAno Akare nirNaya lIdho. prajAnA pAlanane khAtara svahaste pitAnAM aMge kApavA chatAM enI svasthatA ane prasannatA yathAvata ja rahI. paNa ene Azcarya e vAtanuM thayuM ke, pelA pArevAnA vajana karatAM bamaNuM-2maNuM mAMsa mUkavA chatAM, pArevAvALuM paluM nameluM ja rahyuM ! eNe potAnAM je je aMgomAMthI sahelAIthI vadhu mAMsa nIkaLe evuM lAgyuM, tyAMthI kApIkApIne mUkavA mAMDayuM. paNa paheluM na namyuM te na ja namyuM! e jarAka khamacAye, tyAM ja pile bAja barADI UTho: "rAjana ! zA sAru khAlI dayAno dekhAva kare che ? eka kabUtara jeTaluM ya mAMsa ApavAnI tamArAmAM hiMmata ane grevaDa nathI, to pachI tame mane kayAM sudhI bhUkhe TaTaLAvaze? chevaTe huM bhUkhe ne tarasyo ahIM ja DhaLI paDIza tyAM sudhI ? ? AjanAM A marmavedhI vacana sAMbhaLI rAjAne zUrAtana caDhayuM. enI anukaMpAvRttie mAjhA mUkI, charIne eNe paDatI mUkI ane pote Ubhe thaIne sIdho pelA pallAmAM besI gayo. lAgaluM ja paheluM namI gayuM, For Personal & Private Use Only Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAntinAthacaritra-citrapaTTikA maMtrAo, kuTuMba ane sabhAjanomAM bhAre hAhAkAra ane raDALa thaI gaI e karuNa kelAhala vacce paNa rAjA zAnta, gaMbhIra ane svastha avAje pelA bAjajkhIne kaMIka kahevA jAya che, tyA te bhAre acarajanI ghaTanA banI, AMkhane palakAra thAya eTalA samayamAM ja tyAM addabhuta prakAza prasarI gayo, ane e sAthe ja AkAzamAMthI be de tyAM UtarI AvyA ! emanA hAtha rAjA upara phUla varasAvI rahyA hatA ane emanA moMmAMthI "dhanya rAjana ! dhanya! ? evA prazastivacane nIkaLI rahyAM hatAM. emaNe divya zaktithI rAjAne svastha banAvI siMhAsanarUDha karyo ane pachI kahyuM: "rAjana ! ame de chIe, Aje amArI devasabhAmAM i, ApanI daDhatA, jIvadayA ane sAttivakatAnI khUba prazaMsA karelI, amane te prazaMsA sAcI na lAgI. eTale ame ApanI parIkSA karIne ApanI nibaLAte chatI karavAnuM akALane jUThI TheravavAnuM nakkI karyuM. e mATe ame A be paMkhIone mAdhyama banAvIne temanAmAM amArI zaktinuM AropaNa karyuM. e ja kAraNe A bane manuSyabhASAmAM belI zakayAM, ane kabUtaranuM vajana paNa vadhatuM rahyuM. paNa have amane pratIti thaI che ke inTe karelI ApanI prazaMsA atizayoktibharI nahi, balake, yathArtha hatI. ame Aje Apane kaSTa ApyuM te badala amane kSamA karaje." Ama kahIne e deva svasthAne cAlyA gayA.23 kALakrame vajasudhe, e pachI sahastrAyudhe paNa ghaNe vakhata rAjya calAvIne, chevaTe dIkSA lIdhI, chevaTe, potAnA pitA kSemakara rAjarSi24 pAse dIkSA laI dhora saMyama-sAdhanA karI. tyAMthI marIne teo bane navamA saiveyaka vimAnamAM deva tarIke utpanna thayA.25 - - puMDarIkiNI nagarInA ghanaratha rAjAne priyamatI ane manoramA nAme be rANIo hatI. te banene zubha-svapna-sUcita eka eka putra tho; nAma megharatha ane daratha, emAM megharatha te vAyudha (zrINa) ane daratha te sahasrAyudha. snehanI hIragAMThe e be AtmAo evA te gaMThAyelA hatA ke dareka bhavamAM e bane keI ne koI rIte paNa sAthe ne sAthe ja rahetA. rAjA ghanaratha e tIrthakara hoI, yogya avasare emaNe saMsAra tajI dIdho, ane kramaza: kevaLajJAna meLavIne teo tIrthakara banyA. te pachI pRthvI para vicaratA vicaratA eka vakhata teo puMDarI(kaNI nagarImAM padhAryA, tyAre devoe temanI dharmasabhA-samavasaraNanI racanA karI. tyAM temanI dharmadezanA sAMbhaLavA megharatha ane dadaratha paNa gayA. bhagavAnane upadeza sparzI jatAM emaNe tyAM ja dIkSA lIdhI. meghathe, A muni avasthAmAM, mana, vacana ane kAyAnI yogazuddhi sAdhavApUrvaka, vIsasthAnaka tapa nAmanA tapanI utkRSTa ArAdhanA karIne, tIrthakara nAmakarma nikAcita karyuM. matalaba ke, zrInA bhavamAM vAvela kalyANavRkSanuM iSTa phaLa maLavAnI zakyatA nizcita banAvI, dIrghakALa sudhI saMyama ArAdhIne te bane sarvArthasiddha nAmanA anuttara vimAnamAM deva banyA, zrINanA jIva mATe ujAtinuM A upAnya pagathiyuM hatuM. te je vimAnamAM deva tarIke utpanna thayo hato, tyAMthI unnatinuM carama zikhara-mokSa mAtra bAra jana ja dUra hatuM. (A mAnyatA jaina paraMparAnI che e na bhUlIe.) paNa e zikhare pahoMcavA mATe ene hajI eka vadhu pagathiyuM caDhavuM jarUrI hatuM. e pagathiyuM te ja tene mAnavabhava rUpe have pachIne aMtima bhava, e pagathiyuM te ja pravatamAna kALacakranA seLamA tIrthaMkara bhagavAna zAntinAthane bhava, For Personal & Private Use Only Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAntinAthacaritra-citrapaTTikA jene saphaLatA meLavavI hoya, teNe puruSArtha karavo ja joIe; kema ke je puruSAthI che, te ja saphaLa banI zake che. bhagavAna zAntinAthanuM jIvana A vAtanuM javalaMta udAharaNa che. zrISeNanA bhavamAM, bhale ajANapaNe paNa, emaNe Adarele AtmakalyANa mATe puruSArtha, e pachInA dasa bhavamAM kramaza: aMkurita, palavita ane puSpita to banyo hato; have ene phaLa besavAnI veLA AvI pahoMcI hatI. ema kahevAya che ke, AMbAnuM vRkSa vAvanAra bhale e vAve, paNa enAM phaLa-enI kerI-to enAM chokarAM ja cAkhI zakavAnAM; e pote nahi, paNa e sAthe e paNa cekasa hatuM ke, eNe AMbo vAvyo hoya to ja tenAM chokarAM kerI pAmI zake; na vAvyo hoya to kayAMthI pAme? ema, zAntinAthanA che, zrINanA bhavamAM, kalyANavRkSanuM bI vAvyuM hatuM ane te pachInA bhAmAM tenuM siMcana paNa teo karatA rahyA te agiyAra bhomAM emane enuM sAcuM ke pUruM phaLa bhale na maLyuM, paNa e agiyAreya bhavamAM karelA puruSArtha A bAramA bhavamAM e phaLavAno hato ke, e agiyAre bhamAM paDelI mahenatanuM pUrepUruM sATuM vaLI javAnuM hatuM. atyAra sudhI ApaNe emanA puruSArthanuM bayAna jatAM rahyA, have ApaNe, emanA e puruSArthanA vaLatararUpe emaNe je phaLa meLavyuM, tenI samagra prakriyAnAM darzana karavAnAM che. bIjI kASThapaTTikAnA agrabhAganA uttarArdhathI e prakriyAnuM citraNa prAraMbhAya che. A citraNa eTale zAtinAthanA bhavanuM citraNa. zAntinAtha e eka jaina tIrthakara hatA. jaina dharmanA pravartamAna kALacakranA covIza tIrtha"karo paikI emane kramAMka seLamo hato, tIrthakara hovAnI sAthe-sAthe teo bAra cakravatIo paikI eka cakravatI rAjA paNa hatA. tIrthakaro ane cakravatIo mATe jaina dharmagraMthomAM keTalAka khAsa niyamo vaNavAyA che. temAMnA, ahI jarUrI evA keTalAka niyamo ApaNe, TUMkANamAM jANI laIe: (1) tIrthakaranA jIvananI pAMca mahattvanI ghaTanAo pAMca kalyANaka tarIke oLakhAya che. eka, tIrthakarano jIva devalokamAMthI pRthvIlokamAM mAtAnI kUkhe garbharUpe avatare te avanakalyANaka. 2. temano janma thAya te janmakalyANaka. 3. dIkSA kalyANaka. 4, kevaLajJAna-kalyANaka. 5. mokSakalyANaka, tIrthakaranI A pAMceya jIvana-ghaTanAo jaMtumAtrane sukha ane AnaMda ApanArI hoI te kalyANakara tarIke oLakhAya che. (2) tIrthakara (ane cakravatI) kSatriya rAjAnA kuLamAM ja avatare. (3) jyAre tIrthakara (ane cakravatIne) jIva, mAtAnA udaramAM gabha tarIke praveze, tyAre temanI mAtAne cauda viziSTa svapna Ave. (4) tIrthakarano janma thatAM ja, chapana dizAkumArIo (eka prakAranI devakumArikAo) dvArA sutikarma saMpanna thayA bAda, denA indro, parivAra sAthe, tatkALa e sthAne pahoMcI jAya ane navajAta ziza-tIrthakarane meruparvata upara laI jaI tyAM temano mahAna janmAbhiSeka Ujave. tIrthakarane laI janAra mukhya indra, potAnA zarIranAM pAMca svarUpa race, ane tIrthaMkaranI mAtAnI samIpe, tIrthakaranuM pratibiMba mUkIne, pelAM pAMceya svarUpa dvArA tIrthakarane meruparvata upara laI jAya. (5) je cakravatI hoya, tene cauda ratna ane navanidhAnanI prApti thAya, For Personal & Private Use Only Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa6 zAntinAthacaritra-citrapaTTikA (6) e tamAma padArtho devatAdhiSThita heya. (7) cauda ratnamAM eka strI, cAra puruSa ane be tiryaMca pazuo maLIne kula sAta rane paMcendriya heya, ane bAkInA sAta rano ekendriya heya. (8) core rananI pAtapitAnI niyata ane viziSTa kAmagIrI hoya. TUMkamAM, e ronI madadathI ja cakravartI cha khaMDanuM sAmrAjaya meLavI zake. (9) tIrthakara, garbhAvasthAmAM paNa, viziSTa mati, bhuta ane avadhijJAna nAmaka traNa jJAna dharAvatA hoya, (10) tIrthakara avazya dIkSA le. (11) tIrthakarano dIkSAkALa najIka Ave tyAre, pAMcamA devalokanA nava lokAMtika jevo temane dIkSA levAnI vinati kare. (12) e pachI eka varSa sudhI, tIrthakara, samagra prajAne vArSika dAna Ape. (13) deve ane manuSya tIrthakaranI apUrva dIkSAyAtrA kADhe, emAM alaukika racanAvALI divya pAlakhImAM tIrthakara dIkSA levA prayANa kare. (14) nagaranI bahAranA upavanamAM e yAtrA pahoMce, ane tyAM, sarva vastrAbhUSaNano tyAga karIne, tIrthakara svahaste paMcamuSTi kezaloca (pAMca ja mUThI vaDe dADhI, mUcha ne mAthAnA tamAma kezonuM lucana) kare. e vALa indra laI le (ane kSIra samudramAM padharAvI de), () e pachI sarva saMsAra ane Asakitane tyAga karIne tIrthakara tyAMthI pagapALA vihAra karI jAya, ane jude jude sthAne vicare, tapa tapa ane upasargo sahe (16) dIkSAnA divasane AvarI laIne tIrthakara ochAmAM ochA be ke traNa nirjaLa upavAsanuM tapa kare ja, ane te tapanuM pAraNuM teo potAnA hastapAtramAM kare. (17) teo jene tyAM pAraNuM kare, pAraNA mATe AhAradi grahaNa kare, tene ghera de pAMca divya padArthonI vRSTi kare. ' (18) dIkSA pachInA amuka kALa bAda (A kALa dareka tIrthakare mATe eka sarakho nathI hota; saune alaga alaga hoya che.) ghAtI karmono nAza karI tIrthakara kevaLajJAna meLave. ' (19) kevaLajJAnI tIrthakara mATe devo samavasaraNa race ane temAM birAjIne tIrthakara sAdhu, sAvI, zrAvaka ane zrAvikArUpa caturvidha saMghanI ane dhamatIthanI sthApanA kare, () e pachI, potAnA AyuSyamAM hoya teTalAM varSo sudhI tIrthakara saparivAra pRthvI para vicarIne dharmano prasAra kare ane AyuSya samApta thaye, kALadharma pAmI, "siddhazilA tarIke prasiddha evA mAkSasthAnamAM, karma ane tenA pariNAmarUpa zarIrAdisvarUpa vikRtiothI sarvathA mukta banelA teone AmA sadAne mATe birAje. For Personal & Private Use Only Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAMtinAthacaritra-citraphrikA 57 A bAbateA pAribhASika hAvA chatAM, je rIte ApaNe A citrA ane citrakathAnA paricaya meLavavA che--meLavI rahyA chIe, te rIte, ATalI hakIkatAnI sa`kSipta mAhitI meLavavI Avazyaka che. ( 11 ) tIrthaMkara hovAne lIdhe cakravatI` zAntinAtha, rAga, dveSa ane mAhune jItanArA jinAnA dha zAsananA sAbhauma svAmI hatA, ane te ja kAraNe, dhruve ane manuSyAe temanI sAthe kayAre-kayAre zI rIte vavuM, te aMgenA aneka niyamA paNa hatA. parApUrvathI cAlyA AvatA ane jaina zAstromAM varNavAyelA AvA keTalAka niyamonI sthUla rUparekhA ApaNe agAu noMdhI lIdhI che. emAM eka niyama (AjanI pibhASAmAM preATAkAla) evA paNa hatA ke, gRhastha dazAmAM rahelA tItha karane, nava lAkAMtika dhruvA, cAgya samaye, saMsAranA tyAga karavAnA avasara pAkI gayA haiAvAnI jANa karavA mATe Ave. kema ke tI...kara, jo sa'sAranA tyAga karIne, pAchalA bhavAnI sAdhanAthI paNa jenA kSaya na thayA hoya tevAM cIkaNAM karmAMnA, kaThora AtmasAdhanAnA baLe sathA nAza kare, ane ema karIne hathelImAM mUkelAM jaLabiMdunI jema AkhA sacarAcara vizvane jovA-jANavAnuM jJAna-sAmarthya' eTale ke sajJatA prApta kare, tA ja teo sahitAya ane sajIvasukhAya upadezAdi pravRtti nirdoSa rIte karI zake, ane e pravRtti teo kare tA ja 'tumAtranuM kalyANa thavu zakaya ane. koI paNa jIva tIrthaMkara tarIke janmyA, eTale enu... kalyANa tA have rUpiyAnA sALa AnA jeTalu" nizcita ane akrura hAya che. paraMtu, kharekhara tA, enA e aMtima janma, vizvanI samagra prANIjAtionA kalyANa mATe thayA hAya che. enA avatAra ane janmathI mAMDIne nirvANa sudhInI eka eka pravRtti ane pratyeka jIvana-ghaTanA, sIdhI ke ADakatarI rIte paNa, jaMtumAtranA hitanuM ja kAraNa hoya che, A arthAMmAM tI'karanuM jIvana sAjanika milakatasamuM-jIvamAtranuM parama upakAraka anI rahe che. A vAtanI pratIti karAvavA mATe ja hoya tema, leAkAMtika dhruvA vinaMti karIne cAlyA jAya te pachI tarata ja, tIrthaMkara thanAra vyakti, eka varSI sudhI hararAja, karA seAnAmahAze ane anya aneka vastuonuM dAna, svahaste, janasAdhAraNane Ape che. A dAna laIne sa`deza, dhama ane jAtinA agaNita manuSyA pAtAnuM dAridraya pheDe che. varSIdAnanI eka varasanI avidha pUrI thatAM ja, tIrthaMkaranI dIkSAyAtrAnI taiyArIo zarU thAya che. DhavA ane manuSyo vaDe manAvavAmAM AvelI judI judI zikhikAo-pAlakhIo, daivIprabhAvathI ekamekamAM samAI jAya che ane temAM, snAnAdi kriyA karI, alaMkRta zarIravALA tIrthaMkara birAje eTale te pAlakhIne devendro, DhavA tathA manuSyA kramaza: upADe ane e rIte asa`khya deva-manuSyA vaDe piravarAyelA tIrthaMkara nagaranI mahAra-udyAnamAM jaI, vastrAbhUSA UtArI, svahaste paMcamuSTi kezaleAca karIne dIkSA aMgIkAra kare che. dareka tIrthaMkara dIkSA levAnA divase kAMika ne kAMIka tapa kare ja, e ApaNe agAu jANI lIdhuM che. bhagavAna zAntinAthe paNa dIkSAdine chaThThanu... eTale nijaLA e upavAsanu tapa karyuM hatuM. emAM For Personal & Private Use Only Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAtinAthacaritra-citrapaTTikA eka upavAsa dIkSAnA pUrvadine thAya ane bIje dIkSAnA divase bhagavAna zAtinAthe A chaThTha tapanuM pAraNuM, dIkSAnA bIjA divase sumitra nAmanA rAjavIne ghera, tenA hAthe khIra vahorIne karyuM hatuM, dIkSA divasathI mAMDIne bAra mAsanI kaThora Atma-sAdhanAne aMte, ane vastuta: te zrINanA bhavathI ja AdarelI tabakkAvAra AtmasAdhanAnA aMtima ane paripUrNa pariNAmarUpe, emane, hastinA puranA sahasrAmravanamAM, nandivRkSa nAmanA vRkSa taLe, kevaLajJAna prApta thayuM. kahe ke zrINanA bhavamAM vAveluM kalyANavRkSa ahIM pUrNa rUpamAM phaLyuM. tIrthaMkara pada para pratiSThita thayelA zAntinAtha have vItarAga, vItaSa ane vItoha banyA. have temaNe, devAe racelA samavasaraNamAM birAjIne potAnI prathama dharmadezanA ApI ane e vakhate sAdhu, sAdhvI, zrAvaka, ane zrAvikArUpa caturvidha saMghanI sthApanA karI. bhagavAnane pUrvAvasthAne putra rAjA cakrAyudha ja bhagavAnane prathama gaNadhara banyo. A cakAyudha te bIju kaI nahi, paNa mULe zrINanA bhavanI rANI abhinaMditA ane pachIthI zrIvijaya, anantavIrya, sahasrAyudha ane daratha e badhAnAM rUpamAM zrISeNa uphe bhagavAna zAntinAtha bhavobhavane sAthIdAra che. A pachI te bhagavAna zAntinAthe tIrthakara avasthAmAM pacIsa hajAra varSa sudhI pRthvI upara vihAra karyo ane asaMkhya prANIono uddhAra karyo. prAMte, teo sametazikhara parvata upara padhAryA ane tyAM potAnuM samagra [ eka lAkha varSanuM] AyuSya pUruM thayuM. chevaTe eka mAsanuM anazana karIne, pitAnI samagra sAdhanAnA carama ke parama dayeyarUpa mokSamAM padhAryA. mokSa e evI sthiti che ke jyAM tana-manavacana nathI ane tethI ja janma-jarA-maraNa ke regAdinA upadrava nathI; vaLI, jyAM gayA pachI puna: kadI bhavacakramAM avataravAnuM nathI ane jyAM anubhavAtA Amika sukhanuM varNana karavuM keIneya mATe zakaya nathI; AvI sthiti bhagavAna zAntinAthe prApta karI. -~ For Personal & Private Use Only Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAMtinAthacaritra-citrapadrikA pAdaTIpa 1. "mogala samaya pahelAnA eka paNa junA citramAM strIonA mAthA upara oDhaNuM agara sADI AvelI jaNAtI nathI. strIo cALI pahere che paNa tenA mAthAne bhAga tadna khulo hoya che. A uparathI gujarAtamAM strIoe mAthe oDhavAne cAla mogala rAjya pachIthI zarU thayela hoya ema lAge che, (jaina citra kalpadruma-citrakaLAvibhAga-pR. 38) sA, ma, navAba, 2 - pusviM jiNapaDimANaM nagiNatta neva navia pllvo| teNaM nAgAreNaM bheo ubhaesi saMbhUo / / 70 / / mA paDimANa vivAI hohitti viciMtiUNa sirisNgho| kAsI pallavaciMcaM navINa-paDimANa payamUle / / 67 / / [pravacana parIkSA graMtha; kartA. upA. dharmasAgarajI] mAsameka digambaraiH saha vAdaH / pazcAdambikayA ujjitaselasihareti gAthayA vivAdo bhagna: / tIrtha lAtvA digambara zvetAmbarajinAnAM nagnAvasthAzcalikAkaraNena vibheda: ta: || " [ zrI ranamaMdira gaNIta upadeza taraMgiNI, mudrita prati. pR. 48-49] 3. vaLI A citro madhenI puruSa tathA strInI AkRtionA kapALamAM AvA AkAranuM, puruSanA kapALamAM che AvA AkAranuM ane keTalAka dAkhalAomAM = traNa lITIo sahitanuM tilaka jovAmAM Ave che...... ...prAcIna jaina viSaya saMbaMdhInAM citromAM temaja amadAvAdamAM nAgajIbhUdaranI pALanA derAsaranA bhUmigRhamAM AvelI vi. saM. 112 [ I. sa. 1045 ] nI dhAtunI jinamUrtinA tathA paMdaramAM saikAnA dhAtunA be paMcatIrthanA paTomAMnI jinamUrtinA kapALamAM paNa AvA dha prakAranuM tilaka maLI AvatuM hovAthI ApaNe saheje anumAna karI zakIe chIe ke paMdaramI-soLamI sadI sudhI te gujarAtanAM puruSapAtro, pachI te jaina hoya ke vaiSNava, pitAnA kapALamAM AvA i prakAranuM tilaka karatA hovA joIe......prAcIna citromAM maLI AvatAM AvAM I prakAranAM tilake kaI saMpradAyanAM ghAtaka nahetAM [ jaina citrakalpadruma-citrakaLA vibhAga, pR. 37-38] (sA. ma. navAba ) 4. A paTTikAnuM citra " Journal of Indian society of oriental Art" [New series. Vol. I] special No. on Western Indian Art Hi "Some Painted Wooden Book-Covers From western For Personal & Private Use Only Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAntinAthacaritra-citrapadrikA India : nAmanA muni zrI puNyavijayajI tathA yu. pI. zAhanA lekhamAM citra naM. 6, 7 ane 8 tarIke saMlagna che. 5. juo IDaranI zeTha ANaMdajI maMgaLajInA bhaMDAranI kalpasUtranI tADapatrIya pratanAM citro tathA pAlitANA zrI nemi darzana vihAranA bhaMDAranI A. zrI jayAnaMdasUrijInA saMgrahanI tADapatrIya kalpasUtranI pratanAM citro. A baMne prate 15 mA zatakanI che. 6. Azcarya to e che ke zrI ena. sI. mahetA jevA citrakalAmImAMsake paNa U AkAranA tilakane sAMpradAyika gaNAvyuM che. [ Men and Women... both put the Vaishnavite symbol on the forehead, "-Studies in Indian Painting--Page-20 Hi N. C. Mehta ] | zrI ena. sI. mahetA jevA prasiddha citrakalAmImAMsake nepyuM che ke: "vasaMta vilAsa' nAM citro upara jaina sAMpradAyika citrakaLAnI asara nathI. enAM sarva pAtro jainetara hinduo che, e emanA kapALa uparanAM vaiSNava tilaka uparathI jaNAI Ave che. ? - vasaMta vilAsa >> saMpAdaka: zrI ratilAla nAyaka, pR. 28nI pAda ] Ama kahevAnuM kAraNa-mULa prAcInakALamAM to sarva sAmAnya janatA-jaina-jainetara so- A 'U AkAranA tilakano upayoga karatA; paNa pAchaLathI game te kAraNe jainomAM e prakAranA tilakanI prathA nAbUda thaI, ne vaiSNavomAM e tilaka kAyama rahyuM, e uparathI zrI mahetAe AvuM kahyuM hoya ema lAge che. paraMtu je citrogata tilakane mATe zrI mahetAe A vidhAna karyu* che, e citro vasaMta vilAsa nAM che. ane e citronA samakAlIna jana hastapratonAM citromAM paNa AvAM tilaka jovA maLe ja che, eTale te uparathI nakkI thAya che ke A tilakane jaina ke vaiSNava-evA koI saMpradAyanuM cihna gaNavA karatAM tene janasAdhAraNanA priya gAracihUna tarIke oLakhavuM, te ja ucita gaNAze. 7. A kASThapaTTikAo kharataragacchIya AcArya jinezvarasUrie saM. 1313 mAM racelA "zrAvaka dharma prakaraNanI temanA ziSya upAdhyAya lakSmItilaka gaNie saM. 1317 mAM racelI A graMthanI bRhadavRttinI tADapatrIya prati sAthe ja, Aje paNa, saMlagna che. A TIkAnI prazasti che ke khaMDita che. (pAnAM tUTelAM che tethI), to paNa teno aMya zlokabhAga A pramANe che : -tadinana caitranavAre munirAzite sunAne (23 27) caturdazyAM mAghazudIha cAciganape jAbAlipuryA vibhau // 16 // vIrAhadvidhicatyamaNDanajinAdhIzAMzcatavizateH saudheSu dhvajadaNDakumbhapaTalI haimI mahiSThama haiH / bhImatsUrijinezvarA yugavarAH pratyaSThurasmin kSaNe TokAlaGkatireSikApi samagAt pUrtipratiSThotsavam / / 17 / / For Personal & Private Use Only Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAntinAcaritra-citrapaTTikA 63 A uparathI samajAya che ke A TIkA jAvAlipura (jAleAra ) mAM pUrI karavAmAM AvI che. sa, 1317 mAM mahAzuddha 14 nA dine A zlAkamAM ullikhita pratiSThAnA utsava thayA hovAnI vAtane lataragaccha gRhadyurvAvaDI (sathI prathamAnA 26 . sa. pR. 11) paNa samana Ape che. have prastuta tADapatrIya pratinI aMdara, TIkAkAranI prazasti pUrI thayA pachI paNa bIjI prazasti cAlu rahe che, ane temAM A prati jemaNe lakhAvI che temanI vaMzaparaparAnA tathA temanAM dharmAMkAcanA ullekha che. temaNe karAvelAM badhAM utsavAdi kAryAM jAvAlipura-svarNa`giramAM ja karAvyAM hovAnuM A truTaka laiAkA varNave che, e parathI teo tyAMnA ja vatanI hoya ema bese che, vaLI bIjI kASThapaTTikAmAM zAMtinAtha caritranu citrAMkana pUrUM thatAM ja " svarNagiri paranA zAntinAthanA caityanuM tathA caityavaMdana karatA traNa traNa puruSo ane srIonuM dRzya" AlekhAyuM che, te jotAM ja lAge che ke A hastapratanI prazastimAM jemanuM vaSa~na che te ja te hovA joIe ane temaNe ja A prata lakhAvI haze ane A paTTikAe paNa citarAvI haze. prazastimAM A pratilekhana tathA paTTikA-AlekhananI noMdha paNa hAvI joI e. paraMtu kamanasIbe, prazastinAM pAnAM tUTI gayelAM hAI, A vize koI spaSTatA nathI thaI zatI. kk 8 ' valasaya va unnIsehi (saM. 2080) nayar pAdana zraLanivRtti 1 huo vAda suvihita caivAsI bahupari || dulabhanarabaI sabhAsamuSi jiNi helai vajita | cittavAsa utthapi desa gUrajarahiva vittau // suvihita gacchakharatara biruda dulaha naravaI tihAM divau / zrI vardhamAna paTTaI tilau sUri jiNesara gahagahyau || " (zrI binavinayanI saMvita latAjIpaTTAvanI saMx4' (saM. 1688 pR. 44) A jinezvarasUrinI paraparAmAM thayelA A. jinezvarasUrie A zrAvakadhama prakaraNa racyuM che ne temanA ziSya lakSmItilakApAdhyAye tenA para TIkA racI che, ne ghaNu' karIne temaNe ja A kAipaTTikAnu Alekhana karAvyu che. 9. dhADA mATenA A bakhtarane pAkhara kahevAmAM Ave che. AvA pAkharavALA dhADAA madhyakAlIna mUrtizilpamAM paNa jovA maLe che. juo--Journal of Indian Society of oriental Art (New series vol. I) Special No. on western Indian Art'mAM DaoN. cu. pI. zAhanA "Some Mediaeval sculpture From Gujarat and Rajasthan "awai Plate XXXII-Fig-6 '' 10 4. ".......netra 34 kuNa tathA cAhI ora samare guNa haiM| inanI sAI karNabhaag ko chUtI haiN| vastutaH netroM aura nAsikA ke citraNameM jaina kalAkAroM kI nipuNatAkI tulanA nahIM haiM / " For Personal & Private Use Only Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAMtinAthacaritra-citrapaTTikA [ bhAratIya citrakalA, bAcaspati gairolA, pra. jainazailIke citromeM A~khoMko banAvaTa bhI darzanIya hai| (mezana. pR. 14) keTalAka vidvAno A jaina zailIne apabhraMza zailI tarIke oLakhAve che. A apabhraMza zailInI mAra vizeSatAyA. bhAtIya satAvI. bhAMnI 4 : " unhoMne (DaoN. motIcaMdrane) gujarAtakI apabhraza zailIkI ye bAra (12) vizeSatAe batAyI hai: (1) khAlI jagahase nikalI huI aaNkh....|" (mena, pR. 137) 11. viSNudharmottara-purANanuM citrasUtra prakaraNa 41/11 12, dA. ta., kalpasUtramAM jyAre kendra, pRthvI upara avatarelA tIrthaMkaranI stuti (zakrastava) 3) tyAre, tenA 52 paNa yAsa-uttarAsagAvAnuna mAve : 'egasADiyaM uttarAsaMga karei' ( kalpasUtra,-14) | gujarAtI vaNika (jaina) prajAmAM hajI hamaNAM-thoDA dAyakA pahelAM sudhI, keTa upara besauttarIya vastra nAMkhavAnI prathA chavatI hatI. 13 "jaina graMthAgAramAMnI keTalIka jUnAmAM jUnI citrapATalIomAM ajaMtAnA mareDa dekhAya che. tenA svarUpamAM ajaMtAnA aMgabhaMga ke lAlitya nathI, paNa akSaralekhananI peThe jhaDapathI AkAra letI kaDaka ane ekasarakhI rekhAothI banatI arthavAhI rUDhibaddhatA che. " [ prabuddhajIvana tA. 1-6-1955no jhaSabhadeva caritra citrAvali aMkane zrI ravizaMkara rAvaLe lakhela- jaina granthacitronI kaLAne vistAra e lekhane aMza ] ." zro. DI. vI. romasanane 1926 I. ko 'rUpam ' patrikAmeM likhita apane lekha dvArA elorAkI gaphAoMke bhitticitroMkA bArIkIse vivecana karate hae unheM 8vIM 9vIM zatAbdokA racA huA batAyA aura unake sAtha zvetAMbarIya jaina graMthoM meM ullikhita laghukathAoMko tulanA karate hue yaha siddha kiyA ki ve jainagraMthoMke gujarAtI citroMke pUrvarUpa haiN| elorAkI isI paramparAne gujarAtI zailoko tADapatrIya evaM kAgada kI pothiyoM ke tathA yadAkadA unakI kASThanirmita daphtiyoM para aMkita citroMke rUpameM vikAsa paayaa| ina citroM meM darzita karNa yAvat visphArita AMkheM aura nukIlI nAsikAyeM elorAke bhitticitroMkA smaraNa dilAtI haiN|" [ bhAratIya citrakalA pR. 114, zrI vAcaspati gairolA] ...zrI maMjulAla raNachoDalAla majamuvArakA kathana hai ki: For Personal & Private Use Only Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAntinAthacaritra-citrapadrikA 1. gujarAtI zailIke citroMne, zatAbdoyoM pUrva se ajantA, bAgha aura elorA ke bhitticitroMkI paramparAko laghucitroMke rUpameM tADapatrIya pothiyoM para surakSita rkhaa|" (mezana, pR. 135) x" isa paTalIko ullekhanIya vizeSatA yaha hai ki isa para eka zrAvaka kI do patnIyoMko citrita kiyA gayA hai| ina donoM mahilAoM ke citroM meM bAgha-prajaMTA ke nArI citroM ke AkAra aura mukhAkRti ke citraNakI viziSTa paraMparA kA nirvAha haA hai| yadyapi inake citraNameM zailIgatatA bhaura rItibaddhatA ho sakatI hai| lekina citroM meM ajaMtA aura bAghako citraNa paraMparAke nirvAha kiye jAnekI yaha aMtima jhalaka haiM, kayoM ki ina citroMke bAda Age ke citroMmeM yaha salaka punaH nahIM dekhI gii| isa paTalImeM aMkita dADhIvAle zrAvakakA citra elorA ke kailAsa maMdira ke kucha bhitticitroMmeM citrita aisI hI vADhIvAle vyaktiyoM ke citroMse bahuta kucha milatA julatA hai|" ." lambI lambI, kAnoM taka vistRta AMkhoMke citrAMkanakI paraMparA, jo jinadattasari ko paTalImeM dekhI gayI hai, vaha prathamabAra ajaMtA kI guphA-2 ke bhitticitroMmeM pAyI gayI hai|.......ajNtaa-shailiike citraNakI paraMparA ina prAraMbhika paTaliyoMmeM mAtra nArI-Akati-- citraNameM hI nahIM hai, isa kAlakI aisI aneka paTaliyA~ hai jina para latA-ballariyoM ke pralaMkaraNa haiN|....is paTaliyoM ke alaMkaraNa citraNameM hama punaH eka bAra isa bAtake sAkSya pAte haiM ki gujarAta aura rAjasthAnameM, jahA~ ye paTaliyA~ citrita huI, ajaMtAke alaMkArika AzayoMke citraNakI paraMparA pracalita thii|" " smaraNa rahe ki jinadattasUri kI paTaliyoM meM nArI AkRtiyoMkA maMkana ajaMtA ko pracalita kalA paraMparAmeM huA hai jo Age calakara samAptaprAya ho gii|" [jaina kalA evaM sthApatya (bhAratIya jJAnapITha ) khaMDa--3. pR. 404.-5-6, 410 kAla khaNDAlAvAlA ] x (A pATalI te zrI jinadattasUrinI prasiddha pATalI, jenAM citro De. metIcandranA "jaina miniecara 14-1oma vesTana nDiyA' bhai Fig. 190-191-192 tarI prasiddha 7.) * jinadattasUri ane vAdI devasUri-A ane AcAryonI jIvanaghaTanAone AlekhatI be pATalIonI sarakhAmaNI karatAM De, metIcandra nepyuM che ke : "In the former there are greater vestiges, of the art of Ajanta and Ellora, whlie in the latter, we see western Indian in its full-fledged state." (Jain miniature Painting from Western India, Page-62) For Personal & Private Use Only Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAntinAthacaritra-citrapaTTikA 24 " pravRticitrone saMpanameM; vIra, jJAna, valDama Avi je vyatti citra kSetraneM.. rAjapUta zailIne apane AkarSaka prayogoM se apabhranza zailI ko parAbhUta kara diyA thaa| ( bhAratIya citrA, rR. 153 vAcaspati nairo) * isa ( akabarakAlIna va jahAMgIrakAlIna mugala ) yuga meM pramukhatayA do prakArake citra baneH 1 vyakticitra ( poraTreTa) aura 2 laghucitra (miniecara ) / ye donoM prakArake citra chavicitroM ke antargata mAne gae haiN| prakRticitroM aura phUla-pattI tathA pazu pakSI sambandhI citroMkA nirmANa bhI isa yuga meM huA / inake atirikta darabAriyoMke citra aura pustakoM ke udAharaNacitroMkA bhI isa yuga meM pracalana rahA / ', 4 "4 (ejana, pR. 177) 15. " vAstavika darzana karatAM lAkSaNika Ina A citraNanA niyameAmAM pradhAnapaNe che. 13 [ ravizaMkara rAvaLa; prabuddha jIvananA tA. 1-6-55nA aMkamAM] 16. jue vAcaspati gojA ta'mAratIya citrA' pu. 138. 17. kalpasUtramAM tIrthaMkaranI mAtAnA palaMga upara maccharadAnI hAvAnuM varNana maLe che. 19 taMtuthasaMvaNa " ( kalpasUtra sUtra-32) tenA AdhAre A kalpanA karI che, 18. A cauda svapnAnA nakrama zAstro ane caritromAM A pramANe varNavAyA che: dz 1. hAthI, 2. vRSabha, 3. siMha, 4. lakSmI, 5. phUlanI mALA, 6. candramA, 7. sUrya, 8. dhvaja, 9. kaLaza, 10 padmasarovara, 11. kSIrasamudra, 12. devimAna, 17. ratnAzi, 14. nidhU`ma agni, mA kramanA nirdeza karanArI kalpasUtranI gAthA :-- tr 'gaya vasaha sIha abhiseya dAma sasi diNayaraM zayaM kuMbhaM / paumasara sAgara vimANabhavaNa rayaNuccaya siMhiM ca // " A citramAM ane A prakAranAM anya citromAM paNa, A kramamAM pheraphAra dekhAya che, te citrakArAe pAtAnI citrAMkana mATenI sagavaDa khAtara karelA pheraphAra samajavAnA che. 19. juo sA. ma. navAba saMkalita "jaina citra kalpadruma" mAM citra naM-59 tathA 82. napaTamAM je kaLarA che temAM cakSu nathI. e citra vi. sa'. 1345 mAM lakhAyelI tADapatrIya pratinuM che, jyAre naM-86 mAM citramAM pUrNakaLaza e maneAhara cakSuothI alakRta che. A citra 15mA zatakamAM lakhAyelI tADapatrIya pratanuM che. (vigata mATe upara lakhelu' pustaka jue.) A uparathI evuM anumAna thaI zake ke kaLazane cakSu karavAnI prathA 14mA rAtakamAM mADethI athavA tA 15mA zatakamAM dAkhala thaI hoya. prastuta kASThapaTTikAnA samaya paNa 14mA zatakanA bIjo dAyakA che. ethI temAM uparanA anumAna mujaba kaLazane cakSu na hoya e samajAya evuM che. 20. A putranA gA~vatAra pUrve hastinApuramAM marakInA roganA cAra upadrava vyApyA hatA. For Personal & Private Use Only www.jainelllbrary.org Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAntinAcaritracitrapaddhikA pa je kAI upAye samatA na hatA. e rogacALA, zAntinAthanA jIva garbhAvasthAmAM AAbyA ke tarata ja ApameLe zamI gayA, eTale temanuM nAma 'zAntinAtha' rAkhavAmAM AvyuM hatuM. ema jaina trigraMthA nirdeza che. 21 "nAto khAto yadutvaa, tak ratnamamiNIyate| 22. "kevaLa sAMpradAyika dRSTie jonArane ane paraparAne dheAraNe vicAranArane sabhava che ke mA citro pUro saMtASa na Ape. TvigaMbara mate bhagavAna nagna vicaratA hatA. zvetAMbara mata game te hoya, paNa je purAtanatama kALa sAthe bhagavAnanA astitvane sAMkaLavAmAM Ave che te kALanA vicAra karatAM bhagavAna nagnapaNe vicaratA hoya e vadhAre saMbhavita che......ema chatAM paNa A citromAM bhagavAnane vadhArI rajU karavAmAM AvyA che. A pheraphAranA aucitya viSe be mata hAthA sabhava che, mArA abhiprAya pramANe A pheraphAra AvakAravA ceAgya che. kaLAnirUpaNanI dRSTie anivAya che. sAMpradAyika mate nagnatAnuM game teTalu` mahattva hAya, paNa vAdhAraNathI ApaNI AMkha eTalI madhI TevAI gayelI che ane nagnatA sAmenI ghRNA ApaNA manamAM evI jaDAI gayelI che ke nagnatAne ApaNe AkRtisauSThavanI virodhI mAnatA thaI gayA chIe ane AkRtisauSThava e kaLAnirUpaNanuM ati agatyanuM aMga che. tethI mUrtividhAna ke citravidhAnamAM pAtrane suDALa DhekhADavA mATe vajraparidhAna anivArya manAya che." C [tA. 1-6-55nuM prabuddha jIvana RSabhadeva caritra-citrAvali aMkamAM zrI pAnaH kuMvarajI kApaDiyA ] 23. A AkhA ce bhavya prasaga, vAyudhanA nahi, paNa megharathanA bhavamAM banyA hovAnu prasiddha che. jo ke A prasaMga vAyudhanA bhavamAM banyA hAvAnA ullekha paNa kapUraprakara (leAka-32) mAM maLe che kharo. 24. vAyudhanA pitA kSemakara rAjA, tIrthaMkara hatA. Ama chatAM, kASThapaTTikAmAM kSemakara muni svarUpa eka rAjiSa tarIke AlekhAyu che. 25. sAmAnya rIte dareka zAntinAtha caritramAM ane A kASThapaTTikAo je graMtha sAthe sakaLAcelI che te " AvadharmaprajaM V --gata zAntinAtha caritramAM paNa, A ghaTanAnu jevu varNana maLe che te karatAM, kApaTTikAnAM citrAMkanA nIce jaNAvelI bhAkhatAmAM judAM paDI Ave che:-- (1) megharathanA bhavamAM banelA manAvatuM vAyudhanA bhavamAM saMkalana. (2) megharSe kabUtarane bacAvyuM tyAre te pauSadhavratamAM hatA, chatAM vAyudhane citramAM (citra-18 ) mugaTa vagere paherelA batAvyA che. (3) satyanI parIkSA levA AvanAra deva eka ja hatA, chatAM citramAM (citra-18) trAjavAnI pachI, e devA, rAjAnI praza'sA karatA darzAvavAmAM AvyA che. (4) vAyudhanA pitA kSemakara tIrthaMkara hatA chatAM temane ahI' (citra-19) mAtra sAmAnya rAjiSa tarIke AlekhyA che. (5) vAyudhe pAtAnA For Personal & Private Use Only Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAntinAthacaritra-citrapaTTikA sahastrAyudhane rAjya seMpIne dIkSA lIdhelI ne tyAra pachI ghaNA vakhata bAda sahastrAyudha dIkSA lIdhI hovAnuM caritramAM varNana che, chatAM ahIM banene ekI sAthe kSemakara muni pAse ja dIkSA letA darzAvyA che. (citra-19). - citrAMkana ane caritra-e baMnemAM ATale badho taphAvata kema thayo haze, ke rahI gayuM haze, e samajAtuM nathI. 26 yanna duHkhema saMbhinnaM, na ca bhraSTamanantaram / mabhilASApanItaM ca tajjJeyaM paramaM padam / / (rimA aSTa prArA). For Personal & Private Use Only Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-1 zrIzAtinAtha caritra-citra-kASThapaTTikA uparanuM (citrono paricaya karAvatuM) lakhANa (1) (prathama pani amA) (citra-1) (bha) rataratnapure zrISeNo rAjA / abhinaMditA devii| zikhinaMditA devii| kpilH| satyabhAmA / zrISeNa putrau iMdu(thitra-2) SeNa biMduSeNI anaMtamatikAvezyAnimittaM parasparaM yudhyete // 1 putra-duzceSTitaM dRSTvA tAlapuTamizraM padmamAghrAya zrISeNo'bhinaMditA ca uttarakuruSu yugminI (citra-3) jaato| satyabhAmA strI zikhinaMditA puruSo yugminau / / 2 zrISaNA-bhinaMditAjIvau saudharme devadevyo 3 (nI2) satyabhAmA zikhinaMditAjIvau saudharme devI devazca / (citra-4) bharatadaitADhaye rathanUpuracakravAlapure zrISaNajIvo'mitatejA vidyAdharezvara: / zikhinaMditAjIvo jyotiSprabhA devI / potanapure'bhinaMditAjIvastripRSThaputra: zrIvijayo rAjA / zrIvijayo naimi(vayamAM-) --: mNtrii| potanezvarasya vidyannipAtAriSTaM naimittiko vakti / kti :(citra 5) ttikoktavidyutpAtadinA 7 pauSadhena tisstthti| vaizramaNasya rAjye'bhiSiktasyopari saptame'hni vidyut papAta // sutArAkhyasvabhaginIpateH zrIvijayasya saMgatu (?) mAgato'mitatejA vidyudariSTazAMtyutsavaM cakre / (vayamAM-) --: (?) satyabhAmAjIvaH sutArA devI :-- (2) (prathama pani mAga pUrvAdha) (citra-6) zrI vijayena saha ramamANA sutArA haimamRgaM pazyati / tamAnetu zrIvijayastatpreSito yAti / / kapilajIvoszanighoSo haimamRgacchadmanA zrIvijayamanyato nItvA prAgbhavasnehAt sutArAmekAkinImapaharati / / azanighoSacchamanA kukkuTAhidaSTAM sutArAM jJAtvA tayA samaM zrIvijayazcitAM vizati / amitatejaHpattI sutArayA preSito maMtrodakena citAM vidhyApayataH / / (citra-7) svayaM mahAjvAlAvidyAM sAdhayitu gatenAmitatejasA preSita: zrIvijayo'neka-vidyAdharabalAnvitazcamaracaMcApurIdvAri sabalenAzanighoSaNa samaM yudhyate / / For Personal & Private Use Only Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAntinAcacaritra-citrapadmikA siddhamahAjvAlAvidyo'mitatejA yAvaddhAvati tAvadazanighoSaH palAyya tatkAlotpanna kevalasyAcalabaladevarSeH zaraNaM yayo / ( pathabhAM -) -: azanighoSaH / amitatejAH / zrIvijayaH / sutArA / azanighoSamAtA / mArIcividyAdharaH / : ( citra-s ) 18 (21x1-6) sarvepyete mitha upazAMtaverA jAtAH // meronaMdanavane vipulamatimahAmaticAraNarSipArzve'mitatejaH zrIvijaya dharmaM zRNuta; / abhinaMdanacAraNaSipArzve ca vrataM lAtaH / ( 3 ) ( prathama paTijhanA pRSThabhAganA uttarArdha ) ( citra - 10 ) prANatakalpe susthitAvartanaMditAvattaMvimAnapatI // vasuMdharAdevI anuddharAdevI / --: (vayamAM-) aparAjitakumAraH anaMtavIryakumAra: : -: (nAthe-) ( ramaNIya) vijaye su (zu) bhApuryA ti ( sti) mitasAgaro rAjA / : aparAjito baladevaH ( citra - 11 ) anaMtavIryaM vAsudevasya ratnAni 7 ( citra - 12 ) vaitADhaye damitAriprativAsudevapurato babaMrIkirAtIrUpI vAsudevabaladevo nRtyata: / damitAriputryA( citra - 13 ) gItAdikalAM zikSayituM dattAyA: kanakazriyo vAsudevabaladevI svaM rUpaM darzayataH tAM vAsudeve'nuraktAM tau vimAnenApaharataH ( citra - 14 ) vAsudeva vikuvita sainyaiH damitArisainyAni yudhyate 1 ( citra-15 ) anaMtavIryeNa damitArirhataH / vAsudeva AdyapRthivyAM varSasahasra 42 AyurnArako jAtaH / (paTTiAnI alI DinArI 52) -: stimitasAgarajIvazcamareMdra: svaputrasya vedanAM rakSayati / :(4) (mIla paTTizanA agrabhAganA pUrvArdha - ) ( citra -16) ( apara / ji ) to gRhItavrata: ( pra ) timayA tasthau / 6 acyute draH // 7 bharatavaitADhaye gaganavallabhe pure anaMtavIryajIvo meghanAdavidyAdharedraH / acyute drastaM naMdane siddhacaityAcarthamAgataM bhrAtRsnehAt pratibodhayati / / meghanAdomaragurupArzve vrataM gRhNAti / / sa cAcyute iMdrasAmAniko devo jAtaH / / ( citra-17 ) jaMbUdvIpa maMgalAvatIvijaye ratnasaMcaye pure kSemaMkaro rAjA / / ratnamAlA devI ( vayamAM-) -: vajrAyudhakumAraH : For Personal & Private Use Only Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - zAMtinAthacaritra-citrapaTTikA (vayamAM-) -: vajrAyudhazcakrI / lakSmIvatI devii| sahasrAyudhakumAraH:(citra-18) iMdrastavAdIAlu: sura: sattvaparIkSArthaM zyenapArApatobhUya vajrAyudhamAgataH / / vajrAyudhaH pArApatamitaM mAMsaM zya (zye) nena yAcitazchurikayA jaghAdi chittvA svamAMsaM tulAyAM kSipati yAvanna pUryate tAvat svayamArohat / / (vayamAM-) -: devI sattvasaMtuSTau cakriNaM stutaH :(citra-18) kSemaMkararAjarSipArve vajrAyudhasahasrAyudho vrataM jagRhatuH 8 / (yitra-20) navamaveyake devau||9 jaMbUdvIpa (puSka) lAvatIvijaye puMDarIkiNyAM nagaryA ghanarathastIrthaMkaro rAjA / (vayamAM-) -: megharathakumAra: priyamatI devI dRDharathakumAraH manoramAdevI :(citra-21) megharathadRDharathau svapitRghanarathatIrthakaravaMdanAthaM gcchtH| dhanarathatIrthakarapArve vrataM gRhItaH // 10 sarvArthasi (ddha devau / / 11) (5) (mI pani HARITAL Stta ) (citra-22) hastinAgapure zrIvizvaseno rAjA prabho garbhamavatarati acirAdevI gajAdIni caturdaza mahAsvapnAni pazyati bhAdrapada vadi 7 // (vayamAM-) -: acirAdevI :(yitra-23) jyeSTha vadi 13 jAtasya prabhomarI janmotsavaM katu grahaNAya zaka AgataH / (citra-24) paMcarUpadhArI zakraH prabhu janmAbhiSekAya merI nayati / catuHSaSTiriMdrA merau prabhojanmAbhiSekaM kurvati / / (citra-25) zrIzAMtinAthazcakravartI / / strIratnaM / senApatiratnaM / gRhapatiratnaM / purohitaratnaM / varddha kiratnaM / (citra-26) gajaratnaM / turagaratnaM / carmaratnaM / chatraratnaM / kAkiNIratnaM / daMDaratnaM / nava nidhAnAni ! (nIye-) -: maNiratnaM / khaDgaratna / : (6) (mI pani 4mAsa) (citra-27) lokAMtikadevA prabhordIkSAkSaNaM nivedayaMti / / (citra-28) zrIzAMtirvASikadAnaM dadAti / / . For Personal & Private Use Only Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 70 zAMtinAthacaritra-citrapatrikA (citra-28) zrIzAMtiH sarvArthI zikSikAmArUDho vrataM grahItu yAti (citra-30 zrIzAMtiH sahasrAmravaNe jyeSTha vadi 14 vrataM gRhNAti zakra: kezAn pratIcchati / (citra-31) sumitrarAjasya gRhe prabhoH pAyasena pAraNaM / / (citra-32) pauSa zudi 9 sahasrAmravaNe naMditarostale zrIzAMteH kevalajJAna jAtaM / zrIvijayajIvaH svAmiputrazcakrAyudhagaNaSaraH / / (vayamAM-) -: zrIzAMteH samavasaraNaM;(citra-33) prabhuH siddhazilAyAM zAzvatasthitiH // :(nI) -: jyeSTha vadi 13 sammetagirI zrIzAMtirmokSa prApa / / zrIjAvAlipure svarNagirau zrIzAMtevidhicaityaM / / go. devala (?) / go. UdA / go. rAmadeva (nIye-) - jayatala / nehahI / raamb(m)sirii| : = = For Personal & Private Use Only Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAMtinAcaritra-citrapaTTikA pariziSTa-ra --: sacitra kADha-paTTikA joDanA takanIkI abhyAsa :-- lekhako : Do. svaNa kamala bhaumika, 1 prastAvanAH-- pazcima bhAratamAM jainadharmanA asaMkhya devAlayAnA Azraya nIce laghucitro dharAvanAra hastapratA lakhavAnI kalA phulIphAlI hatI. DaoN. mudrikA jAnI. islAmIka hakumata heThaLa paNa jaina sa`pradAya pAMgaratA ja rahyo ane muslIma zAsanakALa daramyAna jaina zrAvako paiseTake eTalA badhA samRddha hatA ke game teTalA mATA kharca karIne paNa dhArmika hastapratAnI nakalA karAvatA. AvI sAnukULa paristhitithAM pazcima bhAratamAM sacitra-hastapratAe ghaNAM prAcIna kALathI ja gaNanApAtra zreSThatA saMpAdana karI hatI. A hakIktane, dezanA A bhAgamAM ( pazcima bhAratamAM ) astittvAmAM AvelI aneka tADapatra-hastapratA puSTi Ape che, hastapratAnI sAthe sAthe ladhucitro ane kASTha-paTTikA citro paNa bhAratanI citrakalAnA itihAsanI utkrAMti tathA vikAsa samajavAmAM ghaNA agatyanA bhAga bhajave che. pazcima bhAratamAM laghucitronA vikAsa e viziSTa tabakake thayA hatA. pahelA tabakko Azare 12mI sadInA pUrvAdha thI tADapatra-hastapratA sAthe zarU thaine lagabhaga 14mI sadInA uttarArdhamAM pUro thAya che. jyAre bIjo tabakko gujarAtamAM muslIma zAsananI sthApanAnI sAthe kAgaLanA upayAga zarU thayA tyArathI AraMbhIne 18mI sadI sudhInA gaNAya che. prastuta kASThapaTTikA-ladhucitronA pazcima bhAratanA ladhucitronA prathama tabakkAmAM samAveza karI zakAya. i. sa. nI 13mI/14 mI sadInI tADapatra-hastapratanI anne bAjune DhAMkavA mATe A banne sacitra kApaTTikAonA upayoga thayA hatA. citrita hastapratAnA AcchAdAna tarIke vaparAyelI A suMdara rIte citarelI lAkaDAnI taktIe ochAmAM ochA pUrva-madhyakAlIna yugathI ane pUrva ane pazcima bhAratamAM ghaNI leAkapriya hatI. vikhyAta kASThapaTTikA--citro chellA 40 varSa daramyAna pazcima bhAratamAMthI mahu jUja jaina tADapatra-hastapratAnA AvA sacitra kApiTTikA-AcchAdana prakAzamAM AvyA che. lAkaDAnI paTTIvALA AvA hastapratanA AcchAdana sthAnika rIte citra-kApaTTikA athavA citra-paTTikA tarIke jANItA che. A lAkaDAnI paTTIo athavA takatIo banne bAju citarelI hAya che ane jaina tADapatra-hastapratAnA AcchAdana tarIke vaparAya che. vividha sthAnAmAMthI prakAzita thayelI citra-paTTikAonI yAdI nIce pramANe che:-- (1) jinadattasUrinI paTTikA, samaya-I. sa. nI 12mI/13mI sadI; prakAzaka-gAyakavADa ArIenTala sIrIjha, vAlyuma-7, baroDA 1927. For Personal & Private Use Only Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAntinApacaritra-citrapadrikA (2) pAzvanAthanuM nirUpaNa karatI padikA; samaya-I. sa. 1368; prakAzaka-vArSika ahevAla-purAtattava khAtuM, baDA rAjya; 1935-36, (3) mahAvIranuM jIvana nirUpatI paTTikA; samaya-i. sa. 139; prakAzaka-Dabalyu, ramana bAunajanarala opha dhI inDIyana sosAyaTI opha orIenTala ArTa, vadhuma-5, (4) neminAtha-citrapadikAsamaya i. sa. 1144-1194; prakAzaka-jesalamera citrAvali, amadAvAda 1952. (5) mahAvIranuM jIvana nirUpatI paTTikA; samaya-i. sa. nI 14mI sadI; prakAzaka-jesalamera citrAvali, amadAvAda, (6) vanaspatisRSTi ane prANIsRSTi sAthe sAthe nadIne nirUpatI padikA; samaya-i. sa.nI 12mI sadI; prakAzaka-jesalamera citrAvali. (7) vanaspatisRSTi nirUpatI paTikAo; samaya-i. sa. 1400 thI 1450; prakAzaka-jesalamera citrAvali. (8) sUrya athavA cakra nirUpatI paTTikA; samaya-i. sa. 1250 thI 1350; prakAzaka-jesalamera citrAvali. (9) jinadattasUrine vyAkhyAna-khaMDa nirUpatI paTTikA; samaya-i. sa. 111ra thI 1154; prakAzakabhAratIya vidyA, vokayuma-3, gujarAtI-hindI AvRtti. (10) vAdI devasurI ane digaMbara paMDita kumudacandrane nirUpatI paTTikA; samaya-Azare i. sa. 1130; prakAzaka-bhAratIya vidyA, hayuma-3. (11) bharata ane bAhubalI vaccenuM yuddha nirUpatI paTTikA; samaya-i. sa.nI 12mI sadI; prakAzakabhAratIya vidyA, volyuma-3, (12) tRsIha bhASyanI patrikA samaya-I. sa. nI 11mI sadI; prakAzaka-jainacitraka9pama, volyuma-2; 1958 (13) vanaspatisRSTi ane prANIsRSTi nirUpatI paTTikA; samaya i. sa. nI 10 sadI. prakAzakajenacika5Duma, volyuma (14) vanaspatisRSTi ane prANIsRSTi nirUpatI paTTikA; samaya I. sa. nI 10mI sadI; prakAzakajenacitrakapalma, volyuma-2, 1pa) vanaspatisRSTi ane prANIsRSTi nirUpatI pravacanasAradvAra hastapratanA AchAdana tarIke vaparAyelI paTTikA; samaya-i. sa. nI 13mI sadI; prakAzaka-jainacitrakalpadruma, volyuma. (16) vanaspatisRSTi ane pANIsRSTi nirUpatI padikA; samaya-i. sa. nI 13mI sadI; prakAzakajainacitrakalpama, volyumara, For Personal & Private Use Only Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAMtinAthacaritra-citrapatrikA (17) mukhya hasanI AkRti dharAvatI paTTikA; samaya-i. sa. nI 13mI sadI. prakAzakajainacitrakalpakuma, volyuma (18) aSTamaMgala nirUpatI paNikA samaya-i. sa. nI 13mI sadI; prakArAka-jainacitrakalpakama, volyuma-2. (19) tIrthakaronI mAtAo nirUpatI be paTikAo; samaya i. sa. nI 11mI sadI; prakAzakajenacitrakalpama, volyuma-2 pazcima bhAratamAM prAcIna kALathI madhyayuga sudhImAM citrakalAnI pragatinA AraMbhanA tabakkA viSe puratI sAmagrInA abhAve kaMI cokkasapaNe kahI zakAtuM nathI. paraMtu upara gaNAvelA kApathikAcitro ApaNA jJAnanI uNapa pUrI karavAmAM keTaleka aMze madadarUpa bane che, ane kharekhara to te (kASThapaTTikAcitro), citrakalAnI ane tenAM itihAsanI utkrAMti tathA vikAsano abhyAsa karavA mATe ghaNI upayogI vastusAmagrI tarIke kAma kare che. hamaNAM tAjeramAM ja gujarAta ane pazcima rAjasthAnamAM jaina derAsaree temanAM bhaMDAramAM sAcavI rAkhelI aneka sacitra hastapratone prakAzamAM lAvavA mATe temanAM bhaMDAro khullA mukyA che. A vistAramAM muslImonAM Agamana pUrve ghaNA vakhata pahelAM hastapratAnI nakala karavAnI tathA te hastapratAne anurUpa temAM rekhAcitro tathA citro citaravAnI paraMparA pracAramAM AvI hatI. A paraMparA hiMdu zAsananI samApti pachI paNa badhe vikasavAnI cAlu ja rahI hatI, kAraNake muslIma zAsakee paraMparAmAM khAsa hastakSepa karyo hoya tevuM lAgatuM nathI. prAra-muslImakALanI keTalIka sacitra hastaprato haju paNa gujarAtamAM pATaNa, muDabikI, khaMbhAta, vaDodarA pAse chANI ane AvI bIjI keTalIka jagAonA jaina bhaMDAromAM sacavAyelI paDI che; ane te (sacitra hastaprato ), pazcima bhAratamAM lagabhaga i. sa. nI 12mI sadInA pachInA samayanI sacitra hastapratonA vikasatA astitvane prakAzita kare che. ahiM eka vastu noMdhavI jarUrI che ke pATaNa (uttara gujarAta, jI. mahesANA)nA jaina bhaMDAranI i. sa. nI 11mI sadInI "nizIthacUNi nAmanI eka hastapratane, pazcima bhAratamAM atyArasudhImAM pracAra pAmelI hastapratomAM prAcInatama sacitra hastaprata gaNavAmAM Ave che, prastuta kASThapaTikAnA viziSTa lakSaNo:- racanA -citranI pazcAdabhU ekaraMgI arthAta lAlaraMganI che ane ekasarakhA pAtaLA lepathI raMga lagAvavAmAM Avyo che. A viziSTa citrapatrikAmAM nirUpAyeluM viSayavastu, jaina denA soLamA tIrthaMkara zAMtinAthanA jIvana ane siddhio uparathI lIdheluM che. A citra, mahAna tIrthakara zAMtinAthanA jIvananA maMgala ane addabhuta athavA camatkArika prasaMgone nirUpe che. A camatkArika prasaMge sAmUhika rIte "paMca kalyANaka tarIke jANItA che, jemAM (a) gabhadhAraNa (ba) janma (ka) dIkSA (3) kevaLajJAna (I) nirvANaATalA prasaMga che. For Personal & Private Use Only Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAntinAthatra-citrapaTTikA citranI AkhI racanAmAM madhyabhAga upara sauthI vadhu dhyAna kendrita karavAmAM AvyuM che, jyAM eka karatA vadhAre AkRtie gAThavavAmAM AvI che. jADI rekhAothI AkRtionI mAhyarekhA taiyAra karavAmAM AvI che. zarIrano raMga sAmAnyarIte gulAbI jhAMyavALA pILeA raMga che; A gulAbI raMga, ArapImenTa pILA raMga upara majIThIyA (rAtA ) raMganA AchA pAtaLA thara karavAthI ane che. ' A citramAM mAnava AkRti DhAratI vakhate ane temAM raMga pUratI vakhate bArIka rekhAe ane spaSTa vaLAMkA darzAvavAmAM AvyA che. pakSInI cAMca jevI aNIyALI nAsikAvALI ane upaselI (DALA bahAra dekhAtA hoya tevI ) AMkhAvALI dhANA bhAganI bAju parathI daikhAtI mukhAkRti ane zaktizALI dhaDa-e A citranI mAnava AkRtionA khAsa lakSaNA che. zarIranuM sauMdarya vadhAravA mATe alakAronA bahu che. upayoga karavAmAM AvyeA che temAMnI mAnava AkRtioe je paheraveza paheryAM che tenI DIjhAIna bahu jhINavaTapUrvaka karelI che. A prastuta citra-paTTikAmAM ApaNane racanAnu saraLa sauMdarya, mRdu ane saumya raMga tathA karacalI jevI rekhAonuM nirUpaNa jovA maLe che, jo ke citrA ekasarakhAM ( samAna ) ane ekabIjA sAthe baMdhabesatA na thAya tevAM che, chatAM teo khUba pahelAnAM samayanAM sAMskRtika vArasAnAM prAcIna sauMnI chApa upasAve che. vaLI te citro jhINavaTapUrvaka karelI mahenata ane suzAbhana taraphanA tenA jhoka darzAve che. A citra-paTTikAnuM noMdhanIya lakSaNa e che ke citranA viSayavastu upara AdhArita vividha vigatA ane vastuothI tenAM citarelA vibhAgeA khUma bharacaka ( gIca ) banI gayA che. ahIM AkRtionI rekhAkRtiAmAM je sAmIpya che te khUba AgaLa tarI Ave tevuM che. tenI samagra pazcAdbhanA raMga, je mATe bhAge lAla che, te citranA ragane saumya banAvavAnA ( arthAt rganI bhaDakatA ochI karavAnA ) mAdhyama tarIke kAma kare che. A citra-paTTikAmAM amuka mahattvanI AkRtionI pazcAdbha mATe vAdaLI raMga paNa prayAjAyA che. paraMtu evuM lAge che ke kalAkAra ghaNuM karIne A vAdaLI raMganA prayAgathI saMtuSTa nathI. to paNa A citramAM samagra rIte prayeAjAyelA raMganI asara prAcIna citra-paTTikAnI paraparA sAthe sAdRzyatA dharAvatI hovA chatAM prastuta citrita kAopaTTikAnI maulikatA nAMdhanIya che. takanIkI abhyAsanI agatyaH-- kalA-kArIgIrInI pAtAnI prakriyAone vadhAre sArI rIte samajavA mATenA sAdhana tarIke kalAitihAsaviddane mATe ladhucitronA takanIkI abhyAsa khUba agatya dharAve che. kAraNa ke kalAkAranI vastusAmagrInA jJAna vinA kalAnA itihAsanA abhyAsa adhUro rahe che. taduparAMta rgA ane r'ganA stara (thara) uparanA takanIkI abhyAsa, AvA citronA samaya nakkI karavAmAM mahattvanI cAvIrUpa bane che, te ( takanIkI abhyAsa) amuka kalAkAranA athavA amuka samayanA jANItA citronI kRtio sAthenI sarakhAmaNIne AdhAre amuka citronA nakkI karelA samayane samarthana Ape che athavA teA nakArI kADhe che. navI navI rIteA akhatyAra karanAra kalAkArane mATe tA pAtAnA raMgA pratyeAjavAnI rItamAM ja citranA kharekharo pAyA nakhAtA hoya che. klAkAranI vastusAmagrInA takanIkI abhyAsa dvArA, ApaNe kalAkArane tenI citrazALAmAM tenAM raMgA banAvatA jotAM hoIe tevI kalpanA karI zakIe chIe. jo For Personal & Private Use Only www.jainelllbrary.org Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAMtinAthacaritra-citrapaTTikA 75 ke kalA-itihAsavidyA tA kalAkAro ane kalA-saMpradAyAnA AMtar-samadhAnu varNana karavA mATe mukhyatve tA teonI zailI ( kalArazailI ) upara ja AdhAra rAkhavA TevAyelA che, chatAM A kAmane kalAkAranI vastusAmagrInI dRSTie paNa jovuM joIe. kharekhara teA citrakAranI kAryakSamatA, spaSTa mAhyarekhAo vaDe tathA raMgAnA cAgya upayoga vaDe vividha rasa ane judA judA bhAvanA saphaLatApUrvakanA nirUpaNamAM rahelI che. pRthakkaraNanA pariNAmA H - jema anya citra-paTTikAmAM mizrara MgAnI sUkSmatAe khUba darzAvAI che, tevu ahiM nathI; arthAt prastuta citarelI kASThapaTTikAmAM mizraraMgAnI sUkSmatAemAM Ache. rasa darzAvyA che. taddana sAmAnya jonArane paNa A paphrikAnA laghucitromAM dherA pAdaka lAlaraMganA caLakatA pAtaLA thara ane caLakatA pILA raMga, e banne khUba asAdhAraNa ane vilakSaNa lAge che. bhUmikA taiyAra karavI -- A cItarelI kApaTTikA upara bhUmikA tarIke vaparAyela padA' takanIkI dRSTie tapAsavAmAM AbhyA hatA. te uparathI evuM jANavA maLyu ke pAlIza karelI sapATIvALI TIkavuDanI takatI upara leDavAITa ( sIdhA dhAtuthI banelA saphedA )nA ekasarakhA pAtaLA thara karIne bhUmikA taiyAra karavAmAM AvI hatI. citra-hastapratAnA AcchAdana tarIke vaparAtI suMdara rIte citarelI lAkaDAnI takatI athavA paTTI banAvavA mATe bIjA lAkaDA karatAM mATebhAge tA TIkavuDa ja pasaMda karavAmAM AvatuM. bhUmikA taiyAra karavAmAM vaparAyela padArtha leDavA rasaprada che. vejITekhala gama arthAt vanaspatimAMthI prApta karelA guMdaraneA, raMga meLavaNInA mAdhyama tarIke upayoga karIne lehavAITa banAvavAmAM AvatA. sImArekhA athavA citranI bAhyarekhA taiyAra karavI :-- citra banAvavA mATenI bhUmikA taiyAra thaI jAya ke tarata ja kalAkAra amuka pasaMda karelA viSayavastu upara AdhArita dAnI bAhyarekhAo dare che. pahelAM dhAra athavA kinArInI rekhAo nakkI karavAmAM Ave che ane tyArapachI raMgA pUratA pahelAM rekhA citAnuM kAma pUrU karavAmAM Ave che. taiyAra karelI bhUmikA upara prAraMbhanA rekhAcitrA banAvavA mATe vaparAtI aNIdAra zalAkA ( vartikA ) vaDe citramAM nirUpaNa karavAnA dAnI mAhyarekhA DhAravAmAM AvI che. prAraMbhanA rekhAcitrA DhAravAnI je kuzaLatA hoya che te citra manAvavA mATenI agrima AvazyakatA che, rekhAcitra DhAravA mATenI zalAkA mATInA rgAmAMthI banAvavAmAM Ave che ane te pensIla jevI aNIdAra hAya che. raMgA prayAjavAnI paddhati :-- sImArekhA DhAryA pachI kalAkAranI raMga yojanAnA khyAla pramANe raMgA prayAjavAmAM Ave che, ahiM e noMdhavuM jarUrI che ke citra taiyAra karavAmAM, AkRtinI prAraMbhanI sImArekhAe DAryA pachI bhUmikAmAM raMga pUravAnI prakriyA thAya che. tyAoAda citramAM AkRtione amuka cAsa For Personal & Private Use Only Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 zAMtinAthacaritra-citrapaTTikA prakArane ghATa ApavA mATe citramAM caDhatA utaratA raMganI prakriyA (Shading) karavAmAM Ave che. A prakriyA (Shading) pachI pIMchI vaDe raMgamAM citro citaravAnuM kAma karavAmAM Ave che. raMgamAM prAraMbhanI sImArekhAo pIMchI vaDe citaryA pachI, citramAM suspaSTa rekhAkRtio ApavA mATe raMgamAM pIMchI vaDe bIjI athavA chelI rekhAe citaravAmAM Ave che. prastuta citarelI kASThapadrikAmAM amuka viziSTa prakAranA hetu mATe amuka viziSTa prakArano raMga pUravAmAM Avyo hato, paraMtu javaleja AvI rIte icchita raMga-asara upajAvavA mATe eka raMga upara bIjo raMga pUravAmAM Ave che. A cItarelI kATha5phrikAmAM ghaNAM badhA raMge prayojavAmAM AvyA hatA. temAM lAla, caLakato. lAla raMga ( hiMgaLAka), pILo, sapheda, vAdaLI, lIlo ane kALA-A badhA mukhya raMge che. prastuta kASThapaphrikAmAM je badhA raMgo prAjavAmAM AvyA che te kharekhara asarakAraka che, lAla raMga - temAM lAla raMga sauthI vyApaka pramANamAM vaparAyelA raMga tarIke jovA maLe che. A lAla raMga hiMgaLakane lAla raMga che je lAla marakayurIka sa9phAIDa (Hgs) che. A lAla raMga madhyayuga daramyAna upalabdha thato hato. bhAratamAM A lAla raMga hiMgula athavA hiMgaLaka tarIke jANItA che. hiMgaLaka kudaratamAM khanija dravya sInebAra tarIke maLI Ave che, jemAMthI pAro dhAtu (marakayurI) bane che. jo ke saikAo sudhI khAMDelA ane daLelA hiMgaLake sIdhuM ja raMga tarIke kAma ApeluM, chatAM ghaNAM pahelAnA samayamAM bhAratamAM mANasa kRtrima hiMgaLaka athavA caLakato lAla raMga banAvavA mATe pAro ane gaMdhakane bhegA karatA hatA. hiMgaLaka (sIbAra) e grIka ane remana loko dvArA paNa jANIto thayo hato. A hiMgula raMga, kalAkAranI raMgamizraNa karavAnI pATImAM eka jUnAmAM jUne raMga che. mULa to marakayurI athavA sIbArane neTIva saphAIDa vaparAto hato, paraMtu pAchaLathI gaMdhaka (saphara) ane pArA (marakayurI)nA eka sAthe karelA urdhIkaraNa dvArA taiyAra karavAmAM AvatA hiMgaLAka jANIto thayo hato. cInamAM Aje paNa A paddhati prayojavAmAM Ave che, paraMtu yuropamAM tene badale utpAdananI bhInI-paddhati ( Wet method) apanAvavAmAM AvI che. mAnasorAka athavA "zivara nAmanA saMskRta zilpa-granthAmAM lAla raMga tarIke hiMgulano athavA hiMgaLAkano koI spaSTa nirdeza jovA maLato nathI. "fasLavarSottarakurAna e eka ja saMskRta zi9pa-grantha che jeNe hiMgulane lAla raMganA mULa tarIke spaSTapaNe noMdheluM che. (juofasgutaHpurAna-mAvA-3, -4, ko-26). vaLI "navavA " mAM lAla raMganI banAvaTa vize A pramANe mAhitI maLI Ave che. kudaratI kAcA hiMgaLakane khAMDanA pANInI madadathI athavA to lIMbunA rasanI madadathI khAMyaNImAM (khalamAM) saMpUrNa paNe bhUko karavAmAM Ave che, pachI hiMgaLakane nIce karavA devAmAM Ave che ane uparanA pILAza paDatA pANIne saMbhALapUrvaka kADhI nAMkhavAmAM Ave che. Ama taddana zuddha hiMgaLaka meLavavA mATe A prakriyAnuM paMdara vakhata athavA to tenAthI paNa vadhAre vakhata punarAvartana karavAmAM Ave che. tene pharIthI khAMDanA pANI athavA lIMbunA rasa tathA For Personal & Private Use Only Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAMtinAcaritra-citrapaTTikA guMdara sAthe khAMDavAmAM Ave che; te badhAnuM sapUrNa paNe mizraNa thaI jAya pachI tenI gALIo banAvavAmAM Ave che ane tene (gALIone) sUkavavAmAM Ave che." (juo-jainacitra spadruma, mA-? pRSTha-4, 226). uparokta hiMgaLAkamAM guMdaranuM pramANa kharAbara jaLavAya che ke nahi tenI khAtrI karavA mATe, hiMgaLAkanA bhUkA athavA pAvaDara jyAre taiyAra thatA hoya tyAre vAraMvAra tene tapAsatAM rahevu' e salAha bhareluM che. Ane mATe eka saraLa prayoga sUcavavAmAM Ave che, jemAM eka kAgaLa upara hiMgaLAkanuM DrAvaNa lagAvIne tenI ( kAgaLanI ) gaDI vALIne bevALI jagAmAM tene zakhavA joIe. jo kAgaLanA cheDA ekadama cAMTI na jAya tA samajavu ke guMdara sapramANa che, jo te sUkAyA pachI AMgaLInA nakhathI ragane ukhADI zakAtA hoya tA dekhItI rIte temAM vadhAre gu'daranI jarUra che ema samajavuM. - (Motichandra, 'Jain Miniature Paintings from Western India ''; P. T?), hiMgaLokamAMthI banelA kho lAla raMga cInamAM tA prAgaitihAsika samayathI jANItA thayelA che. ane tyAM tA lAMbA samaya sudhI te raMga (hiMgaLAkanA lAla raMga ) bahu kimatI gaNAyA che. prAcIna kALa pachI tarataja kRtrima hiMgaLAka jovA maLyA che. sa.nI 8mI mI sadInA eka arebIka a-mIsTa gIara athavA bIa ( GePer of Jahir ) gA~dhaka ( salphara ) ane pArA ( marakyurI ) nA saceAjanathI banelA lAla raMganA mizraNa viSe vAta karI che, madhyayugamAM tene banAvavAnI rItA ghaNI sAmAnya . jemake-pArA ( markyurI ) ane gaMdhaka ( ra ) bannene bhegA pANI sAthe pIsavAmAM AAve che, ane A pIvAnu kArya pUruM thavAmAM hoya te vakhate tenuM rUpAMtara pUruM karavA mATe temAM kosTIka pADIzanu" kALu' drAvaNa umeravAmAM Ave che. cADIvAra tene halAvyA pachI marakayurIka salAI, ApaNe joItA hiMgaLoka lAla raMgamAM rUpAMtarita thAya che. A rIte taiyAra thayelA hiMgaLAka lAla raMgane gaMdhakamukta karavA mATe dhAvAmAM Ave che ane pachI tene sUkavavAmAM Ave che. rAsAyaNika rIte ane bhautika rIte kRtrima hiMgaLAka kudaratI hiMgaLAkathI khAsa judA paDatA nathI. te banne vacce khItA athavA najare joI zakAya tevA koI bheda nathI; ane anekavAra citarelA paDamAM mULa hiMgaLAya raMga kahevA taddana azakaya bane che. jo citareluM paDa kharabacaDuM hAya ane tenAM kaNA jo eka nAnA dANA jevA dekhAvAne badale tUTelA TukaDAo rakhAtA hAya ane te tUrtelA kaDhAmAM jo ahaMnA samAveza thato hoya to te raMga kudaratI che. prastuta kAphrikAnA citromAM rahelA lAla raMga e kudaratI hiMgaLAka ( sInabAra ) che. varmIlIyana lAla raMga e eka bhAremAM bhAre raga che je thADA lagAvavAthI ekadama lAla thaI jAya che. sukSmadA katranI nIce temAM pasAra karelA prakAzathI varmIlIyana lAla raMganA kaLA pAradaka ( athavA svaccha ) ane dherA nAra'gInA raMga jevA lAla dekhAya che, pratiSi`khita prakAza dvArA tene ( raMganA kakhAna ) vadhAre gADhA jotI vakhate te lAla kaNAmAM amuka khAsa mINanA jevA caLakADha hoya che je khUba lAkSaNika lAge che. varmIlIyana lAla raMga e kAyamI raga che, tema chatAM te badhI sthitimAM kAyamI nathI. temAM eka khAsa viriASTa guNadha` e che ke tenAM namUnAone sIdhA sUryanA prakAzamAM khullA mUkavAthI te For Personal & Private Use Only Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 zAMtinAcaritra-citrapadmikA keTalIye vAra rgamAM vadhAre gherA ( ghATA) nI jatA jovA maLyA che. A pheraphAra vadhAre vAra thatA tyAre jovA maLe che jyAre vIlIyana lAla raMga telanA raMgamAdhyamane badale pANInA rga--mAdhyama sAthe prayAjAya che. raMganuM dherA (ghATA) thavuM e taddana bhautika athavA bAhya pheraphAra che; ane te pheraphAra mayurIka sAIDanA meTAsTebala kALA rUpAMtaranI racanAthI thayelA mAnavAmAM Ave che. sUkI prakriyAvALA (dry Process) athavA kudaratI varamIlIyana lAla raMga karatAM bhInI prakriyAvALA (Wet Process) vamIlIyana lAla raMga vadhAre vAra dherA thatA jovA maLe che. kudaratI varmIlIyana lAla raMga e suMdara raMga che. kudaratI varmIlIyana lAla raMganA caLakATa sAthe gherA bhUrA, lIlA ane dhere| pILA raMga jAya che tathA te raMge tenAM pUraka paNa bane che. sAthe sAthe ahiM e pUrAvA paNa maLe che ke prastuta citra-paTTikAnA kalAkAre raMgA prayAjavAmAM ghaNAM ragAnA prayAgA karyA hatA. ArapImenTa pILA: lAla raMga pachI prastuta citra-paTTikAmAM caLakatA pILo raMga khUma AgaLa tarI Ave che; ane te AkRtiomAM zarIranI tvacA darzAvavA mATe vyApaka pramANamAM prayeAjAyA che; sAthe sAthe citarelI AkRtiAnI uparanI tathA nIcenI jagA mATe prayAjAyA che jyAM te ( pILo rga) lekhana-kAryAM karavA mATenI pILA raMganI pazcAdbhU tarIkenI garaja sAre che. raMganA pRthakkaraNe darzAvyuM che ke A pILA raMga khUba uMcI jAtanA zuddha ArapImenTa pILe! raMga che. ArapImenTa pILA raMganI zuddhatAne lIdhe tenI taddana sAdApaNAnI (sAdAinI) asara vadhAre caDiyAtI ane che, epImenTa pILA raMganA kudaratI joDIdAra raga orenja pIgmenTa rIyalagara (realgar) che; A rIyalagara eka nija dravya che ane te sAmAnya rIte thADIka judI tAttvika meLavaNI sAthe ArapImenTavALA ja nikSeAmAMthI maLI Ave che. A ArapImenTa pILA raMgamAM rIyalagaranI hAjarI bahu thoDI ja jovA maLelI, ArapImenTa pILo raMga e pILA raMganA rAjA tarIke paNa jANItA che. AsenIkanA pILo salphAiDa ghaNI jagyAe kudaratI rIte maLI Ave che. prAcIna kALamAM A rganAM mukhya prAptisthAnA laghu eziyA, madhya eziyA, madhyapUrva ane bhArata haze tema lAge che. cInamAM cunAna prAMtanA kurdIstAnamAM A raMganA mATA nikSepa hatA. ArapImenTa dANAdAra raMga che ane khUbaja pAradarzakatAnA guNadharmavALA che. A kudaratI salphAiDa prakAza ane havA sAme aparivartanazIla che. A raMga mAyajhenTAIna ane jUnA pazIyana pAnAMo upara prayAjAyelA. " mAnasoAsa " mAM tiAla pILA athavA ArapImenTa pILAne mULa vastusAmagrI tarIke mAnelA che. (juo-mAnasolTAsa, maga-ra, 1-2, xo.-17). " viSNudhattirapurALa " mAM paNa ema ja nAMdhelu` che ke haratAla e, raMgA jemAMthI meLavavAmAM Ave che tevA padArthAMmAMnA eka padArtha che. ( juo-viSNuvamettarapurAna, mArU, ma-40, jo-26]. khanija dharAvatA prAptisthAnamAMthI pILA raMgane prAsa karavAnI prakriyAnuM vigatavAra varNana " ziSaratna 3 mAM maLI Ave che. juo-zilparatna, lA-? jo.-42-46 ). zrIkumAranA mata pramANe patamAM ane bIjA sthAnAmAM utpanna thatA pILA For Personal & Private Use Only www.jainelllbrary.org Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAntinAthacaritracitrapaTTikA erapImenTane ekake kare I e. ane pachI tene cokakhA pANImAM dhove joI e. tyArabAda eka patthara upara thoDIvAra sudhI tene pIsa joIe ane tene bhUke kare jAI . te bhUkAne pachI cakakhA pANIthI bharelA eka ghaDAmAM nAMkhIne thoDIvAra Amatema halAvavA jaI e ane tyArabAda tene karavA devo joIe. Ama karavAthI mela athavA mATI nIce raheze ane tenuM sarva pANInI upara taraze; te savanuM saMbhALapUrvaka bIjA vAsaNamAM sthaLAMtara karavuM joIe, jyAM sudhI temAMthI badho mela athavA badhI azuddhio dUra na thAya tyAM sudhI A prakriyAnuM punarAvartana karavuM jarUrI che. tyArapachI A pILA ArapImenTanA satvane navA mATInA vAsaNa upara copaDavuM joIe ane unALAnA sUryanA tApamAM sUkAvA devuM joIe. pachI alabatta, temAM pramANasara guMdara umeryA bAda te raMga citaravAnA kAmamAM prayojavA mATe taiyAra thaI jAya che. A pILa ArapImenTa madhyayugIna pazcima bhAratanI tADapatrIya hastapratomAM lokapriyapaNe prayojAyo hato. tenI banAvaTa A pramANe che-" erapImenTano ghauMnA loTa je pUrepUro bhUko karIne tene cALaNIthI cALI nAMkhavAmAM Ave che. A cUrNane pharIthI gama arebIkanA dvAvaNa sAthe laTavAmAM Ave che, guMdaranuM pramANa khabara che ke nahi te nakkI karavA mATe hiMgaLAka (sIbAra) vakhate je prayoga karyo hato te ja prayoga ahiM paNa karavAmAM Ave che. eTale e bilakula spaSTa thaI gayuM ke " zistra ) mAM darzAvelI ArapImenTamAMthI pILA raMga prApta karavAnI prakriyAne ja pazcima bhAratanA kalAkAre khUba custapaNe anusaryA hatA, yellol poll win (Pinkish shade ): prastuta citra-patrikAmAM gulAbI jevA raMgane tapAsavAmAM Avyo hato ane pAtaLA raMganA tharanI komeTogrAphIkala paddhatithI tenuM (gulAbI jevA raMganuM) pRthakkaraNa karavAmAM AvyuM hatuM; ane tene majIThIyA gulAbI rAtA raMga tarIke oLakhavAmAM Avyo hato, je rUbIyA TInkaTorIyama (maMjISThA)bAramAsI nAmanI vanaspatinA mULiyAmAMthI meLavelo kudaratI raMga che. cUnAnA paththaravALI jamInamAM ugelA ane 18 thI 28 mahinA junA bAramAsI choDanA mULiyA uparokta kAma mATe (eTale ke A gulAbI je raMga meLavavA mATe ) sArAmAM sArA che. raMga karanAra dravya mukhyatve alI jharIna che ane tene khAMDelA mULiyAmAMthI Atho lAvavAnI prakriyA (Fermentation ) dvArA ane hAIDrolIsIsa dvArA akarUpe prApta karavAmAM Ave che. ghaNAM prAcIna kALathI kadAca A maMjISThA athavA majIThIyAnA choDane, raMga meLavavAnA prAptisthAna tarIke upayoga thato hato. te (maMjISThAne choDa) gulAbI jevA raMganuM prAptisthAna che. majIThIyAnA (maMjISThAnA) arkamAM phaTakaDI umerIne ane AhakalIvALA drAvaNamAM ghana bhAga taLiye beThA pachI uparano bhAga te arkamAM (maMjISThAnA arkamAM) umerIne, kalAkAranA raMga mATe majIThI gulAbI rAte raMga banAvavAmAM Ave che. majIThIyAnA mULamAMthI nIkaLelo aka pupurIna ' nAme oLakhAto bIje kudaratI raMga paNa dharAve che, je "purapurIna" rAsAyaNika rIte alIsarIna sAthe gADha rIte saMkaLAyelo che. purapurInanI hAjarI kudaratI alI jharInane kRtrima majIThIyA banAvaTathI alaga pADe che. raMga karavAnA padArtha tarIke machaTha athavA maMjISThAno zilpa granthamAM kaI ullekha nathI. chatAM ApaNe machA athavA maMjISThAnA astitva viSe zaMkA na sevavI joIe. prastuta citra-paTakAmAM keTalIka jagyAe zarIranA raMganI asara upajAvavA mATe ArapImenTa pILA raMga upara For Personal & Private Use Only Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAntinAthacaritra-citrapaTTikA A raMgane pAtaLo thara karavAmAM Avyo hato. A raMga UDI jAya te kSaNika hevAne lIdhe ghaNI jagyAe jhAMkho paDI gayuM che. veta raMga--rasvata citra-patrikAmAM sapheda raMganuM pRthakakaraNa karatAM jaNAyuM ke sapheda raMga a laDavAITa (sIsA dhAtuthI banelo saphedo) che. veta raMga eka te citra-padikAnI kinAramAM veta batakanI AkRti nirUpavAmAM ane bIjuM sapheda vastro tathA pazunA zarIrano raMga nirUpavAmAM puSkaLa pramANamAM prayojAyo hato. sapheda raMga kavacita amuka khAsa AkRtionA zarIranI tvacAno raMga nirUpavAmAM paNa prayojAya che. vaLI sapheda raMga tapuSpane hAra nirUpavAmAM ane besavAnI sAdaDI athavA gAlIce nirUpavA mATe paNa prajA hato. ' badhA ja leDa pIgamenTamAM laDavAITa sauthI vadhu agatyanuM che. te laDavAITa leDane mULabhUta kArboneTa che. pahelAnA jamAnAmAM paNa vAITa leDa jANIto hato, ane kRtrima rIte banAvelA raMgamAM te eka ane pahelo hato. tene banAvavAnI rIta A pramANe che.-meTAlIka leDane lagabhaga traNa mahinA mATInA ghaDAomAM khullo mUkavAmAM Ave che, je ghaDAomAM taLiye esITIka esIDanuM durbaLa drAvaNa dharAvatuM juduM khAnuM paNa hoya che. pachI te ghaDAone baMdha vAtAvaraNamAM (eka baMdha rUmamAM) chAyAmAM eka upara bIjA, bIjA upara trIjA, evI rIte mUkavAmAM Ave che. eTale temAM esITIka bAka, garamI ane kArbana DAyokasAIDa, havAmAMno prANavAyu ane pANInI bhInAza-A badhAnI saMyukta kriyA dhIme dhIme leDanuM mULabhUta leDa-kArboneTamAM rUpAMtara kare che. tyArabAda A banAvaTane dhoyA pachI sUkAvA dIdhA bAda ane cALyA pachI, vejITebala gAma arthAt vanaspatimAMthI prApta guMdara jevA anukULa raMga-mAdhyamamAM lasoTavAmAM Ave che. vAITaleDa hAnikAraka jherI mizraNa che, tethI raMgArAo jo teno bekALajIthI upayoga kare to teo "plambIjhama" eTale ke piTanA du:khAvAnA rogathI pIDAya che. vAITa leDa khUba suMdara rIte vibhAjita dravya che, chatAM nizcitapaNe dANAdAra rasAyaNa che. A raMganA (vAITa leDanA) thara sArA evA majabUta che. jUnA vAITaleDa raMganA tharanI pAradarzakatA paNa sArI evI TakAu che. zuddha laDavAITa raMga jo bahAranA bhAgamAM khulo rAkhavAmAM Ave che te vAtAvaraNanI asarathI jhAMkhe paDI jAya te hoya che, paraMtu tenAmAM tIrADo nathI paDatI, eTale pharIthI tenAM upara citarI zakAya tevI saMtoSakAraka sapATI jALavI rAkhe che. paNa gharanI aMdaranA bhAgamAM khAsa karIne aMdhArAmAM khullo rAkhavAmAM Ave to te raMga (leDavAITa) pILo paDI jAya che. eTaluM ja nahi paNa te bahu ja dhIme dhIme kALo paDI jAya che; arthAta salphAIDa raMgo sAthenA saMparkathI ane havAmAMnA hAiDrojana salphAIDanA saMparkathI tenuM (leDavAITanuM) kALA leDa saphAIDamAM rUpAMtara thavA mAMDe che ane pariNAme te kALe paDI jAya che. tenAM upara (vAITa leDa upara) je vAnIzanuM paDa lagAvIne tenuM rakSaNa karavAmAM Ave to A pratikriyA ane asara nahivata hoya che. kharekhara to vAITaleDa citromAM bahu sAmAnyapaNe prayojAyelo jovA maLe che, jyAM tenuM varamIlIyana lAla raMga ane gaLI raMga (aladrAmerIna) sAthe mizraNa karavAmAM Ave che. gujarAta ane rAjasthAnane aravallI parva. For Personal & Private Use Only Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAntinAthacaritra-citrapaTakA 1no vistAra e A vAITaleDanuM bahu moTuM prAptisthAna che. pazcima bhAratamAM citrakAmanA itihAsamAM vAITa leDa e sauthI vadhu mahattvano raMga che. te khUba prAcIna kalA-vastuonA TemparAmAM ane voTara kalaramAM prajA hatA, Aje voTara kalaramAM tenuM sthAna bahu moTA pramANamAM jhInkavAITe lIdheluM che ajharAITa blyu vAdaLI raMga-vAdaLI raMga e ajharAITa blyu tarIke oLakhAya che, je mAunTana yu tarIke paNa jANIto che. A kudaratI vAdaLI raMga che, je ajIrAITa khanijamAMthI prApta karavAmAM Ave che. A khanija padArtha, gujarAta ane rAjasthAnanI aravalI vistAramAM UtaratI koTInA tAMbAnA nikSepomAMthI kAratI vAdaLI raMga tarIke maLI Ave che, jyAM te ghaNIvAra melekAITa (tAMbAthI utpanna thato lIlo raMga) sAthe saMkaLAyeluM hoya che. bIjA khanijaraMgonI jema A raMga paNa amuka pasaMda karelI vastusAmagrImAMthI saMbhALapUrvaka pIsIne, dhAne, khAMDIne ane cALIne banAvavAmAM Ave che. ajIrAITa e dANAdAra padArtha che. teno raMga tarIke upayoga karavA mATe tene barachaTa rIte moTo moTo pIsavAmAM Ave che, kAraNake bArIka bhUke karavAthI te raMga phikko ane durbaLa banI jAya che. A kudaratI kopara kArboneTa madhyayuganAM bhAratIya citromAM sauthI vadhu mahatvane vAdaLI raMga hato. A vAdaLI raMga prastuta citra-paTTikAmAM amuka khAsa mahattvanI vyaktionI pazcAdabhanA vAdaLI raMga tarIke prayojAyele che, vAdaLI raMga, lAla ane pILA raMganA pUraka tarIke prayojAyo che. lIlo raMga-lIlA raMgane vaDagrI tarIke oLakhavAmAM Ave che. tenI banAvaTa prAcIna kALathI jANItI hatI. te uDI jAya tevo raMga che, paraMtu tenAM upara rakSaNAtmaka paDa lagAvavAmAM Ave to te sthAyI bane che. pahelAnA samayamAM te mAnIto raMga hato. tema chatAM tene lAMbA samaya sudhI khUle rAkhavAmAM Ave to te bhUkhare thaI jAya che. A lIlo raMga prastuta citra-paTTikAmAM vRkSanI vanaspati nirUpavA mATe prayojAyelo che. kALo raMgaH- kALe raMga e lempa bleka athavA kArbana bleka tarIke oLakhAya che. kALA raMganuM prAptisthAna kArbana che je khUba ja suvikhyAta che ane sArvatrika rIte mAnya thayelo che. kArbana bleka athavA lempa blekanuM mahatva zi95-granthomAM paNa jovA maLe che. " rAjaratna 'mAM te lempa bleka banAvavAnI paddhatinuM varNana kareluM che. raMga-meLavaNInuM mAdhyama-citra citaravA mATenI bhUmikA taiyAra karavAnI prakriyAmAM ane pachI te bhUmikA upara raMga lagAvavAmAM raMgabheLavaNInuM mAdhyama khUba mahattvano bhAga bhajave che. citranI TekanIkanAM khAsa lakSaNe varNavavAmAM raMgabheLavaNInA mAdhyamanI prakRti haMmezA dhyAnamAM levAya che ane tadanusAra raMga mAdhyamane AdhAre sArvatrika rIte svIkArya baneluM vagIkaraNa-jevuM ke tela, pANI, TemparA, bhItacatro, vagere sAmAnyarIte spaSTapaNe nakkI thAya che. prastuta kalA-kRtimAM prayukta raMgabheLavaNInuM mAdhyama vejITebala gama arthAta vanaspatimAMthI prApta thayelA guMdara tarIke oLakhAyuM che. For Personal & Private Use Only Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAMtinAthacaritra citraparikA "1 viSNudharmAttarapurALa " mAM evA ullekha che ke badhA raMgAmAM siMdUra vRkSamAMthI jharatA rasa ( Grisla Tomentosa ) e ISTa ga-mAdhyama che. " sainiSadmajhuma " mAM evA evA ullekha che ke lImaDAnA jhADanA guMdara be lempa blekaga mATe cAmya raMga mAdhyama che. temAM dhava ane bIjA prakAranA guMdaranA upayAga saMpUrNapaNe niSiddha che. epigaravAma " mAM gama rebIkanA paNa raMga mAdhyama tarIke ullekha che. '' 44 *. amuka pasaMda karelA gAna koI eka cokkasa raMga-meLavaNInA mAdhyama sAthe mizraNa karIne gA banAvavAmAM Ave che. raMgA e bhrakAnA ( pAvaDaranA ) rUpamAM raMga karavA mATenI vastusAmagrI che ane tene amuka jagA upara pakaDI rAkhavA mATe koI mAdhyamanI jarUra hoya che. vAra kalara citro banAvatI vakhate gA ane iMga-mAdhyamanuM ekabIna sAthe mizraNa karavAmAM Ave che ane tene pravAhIrUpe lagADavAmAM Ave che, muMba sUkAI jatAM temAMnu raMga-mAdhyama gAne salAma tarIke bhUmikA sAthe jakaDI rAkhe che. raMga-mAdhyama raMgAnA daviSayaka zarmAne badalavAmAM madada kare che. upasa hAraH--AgaLanAM pRSThomAM noMdhelI hakIkatAne dhyAnamAM laIne ApaNe anumAna karI zakIe ke pahelAnA kalAkAra vastuonI DIjhAina banAvavAmAM jevA pAraMgata hatA tevA ja ramAnA upayAgamAM paNa taddana navA navA prAgA karanAra hatA evuM lAge che. vaLI pahelAnA kalAkAra paraparA samajatA hoya tevu lAge che ane tenAthI kaDaka vizeSa paNa samajatA hoya tevu lAge che. navI asaro rUpAvavA mATe paraMparAgata gAnA upayoga karavAnI rIto te jANatA hatA; ane tema chatAM paraMparAthI taddana bahAranA raJAthI paNa te piricata hatA. raMga e ghaNuM vizALa kSetra che, je bhautikazAstra, rasAyaNazAstra, jIvavidyA, mAnasazAsra--A badhAM zAstrAnA niyamo sAthe sabaMdha dharAve che; ane kalA tathA Ijanera jevA tenI sAthe sabaMdha dharAvatAM vividha kSetrA sudhI paNa tenA ( ra'gazAstranA ! prasAra paDhoMce che. Ama raMgazAstranA vistAra ( area ) jIvana ane jJAnanAM ghaNAM pAsAMone sparze che. prastuta citarelI kAThUpaTTikA A phakta kalA-kRtinuM ja mahattvanuM udAharaNa che evu' nathI, paraMtu te pazcima bhAratamAM khAsa karIne gujarAtamAM i.sa.nI 13mI 14mI sadI daramyAna pracAramAM rahelI kA tathA raMga TekanolojInA prayAgAtmaka kSetro, te samayanA samAja, kalAkAranA sTuDIyA, vagerene samajavAnA mAdhyama tarIke paNa ghaNI mahattvanI che. m For Personal & Private Use Only www.jainellbrary.org Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1515 sarala rekhiiveoraajaa| guhineditA devii| zikhinaMditAdevI citra-1 hlo FRASKARN vaha viDAca tamanikA yA nimitaM paraspara ja citra-2 QP kpilH| 190MOR FCK satya samA SCAAR For Personal & Private Use Only bhI 4-3 3 tira tAlapura miSepajhamAghrAya zrImadina 14-4 Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ " He DAmaradada mAmA sayarAmAdhI zakhinadinApabAyumindira aAmA samasAmAzirimaditA thitra-3 pRSTha-5 bAvanakhAnuparakabAlaparAvAgatAkamamAvidyAcaraNAravinAdanAtA 144vAnaparAjinarijAtIya vAna RECOR citra-4 14-5 For Personal & Private Use Only Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ For Personal & Private Use Only mitrakA vAcana FICA VENT GU citra-pa davavi SARRE yudhani citra-8 satata miyamArI naMdana rasapAna karAnaja T vIjA para sunArIzcaM ghara sonIpateH zrIviyasa mArgama ratana anaMtabI citra kAlA CLE kavitAsa vayAmi nAtAvAvanitAvAni: kAlApana kavala calavalA vA hAya athani vidyAkSarama zrIvijayA sAmAja ga 2 manAmanAramA rAmezvaranaMdana nArAne lAsa minArihanA minA' vAsudeva sAya ravi yAvarSa zizA zazasa pRSTha--15 nyAni yuddha pRSTha-13 pR4-7 Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAlamAnasarinAvAvamAna devA anuzAradA NCE HAHR %vatAsa minasAgAnorAjA yitra-10 14-15 / anaMtavAya vAsuAdavadyaratnAni aparAjinAcaladeva ANIMa SAL citra-11 pRSTha-17 jAnAI kAlamA siihAyA kanadhi, yAbAkhavaladeva pada nAhI vAsAravAnarakAna kA YON HA citra-13 14-20 LARKHAND SEA ka SREE zikanyA nidhucanA M SSSIP citra-14 pRSTha-21 Jain Education international For Personal & Private Use Only Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaTa minArahanA canacaravidyAvadhamatA paramAra vyavasthA citra-15 pRS4-27 adyuta-FATEHSHEIR guladAnaMda nami dAkhi nayAnagamAgamA tavA jAvayanivAtha yani manAhAmA pAzcamabAguna mamAnikAraka P:09 DAK haminAgapatyAvimAsenArAjApAnAgamaMcanaranimAcarAMdavAgajAdInivadezamAkhamAbhipazyatipAdapadavariyA badi3jAnathapanAminijanmA citra-17 14-24 MAnAyaranamacayarakramAlAdevI vAyuyazvakAlamAvatIdavAITa pravAha makaraNa adhiyAvaSAdhuksapAyutvAcanamarahamAna ka nmAndharvakagrahaNAyazakazrAga paMcapakArazakAtujannAsika yitra-17 4-27 citra-19 4-26 navamAyadeyake devA jaDUha ANILIP laanaadisypustkiryaangryaacnrcnaavkraaraajaa| nAmamA Daraba NMEe jamAra TAS ND I ASTRA purodinarAvaIkiratA nAmakarana bhIma! manAma para dapanirI citra-20 14-30 For Personal & Private Use Only Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ For Personal & Private Use Only ratnA gajaratnA gharagharogharI on citra - 21 nAgapure vizvaseno rAjA uragaranA citra-22 zrI zAMtinAmazraka vitra-25 rA naagtH| dhanaradhanI ki mIrA nA 28. ratnA kA kisI ratrI (pAzvajana sarvA gRhapatiranI daDastrI prAogaImavanaranivirAdevI gajAdAna cakhadazama rAkhanAnipazyanimAr3a para vadi // OM vari13 jAnastha 'navanivAni dinarA pR4-30 pR4-37 KELEY 54-32 karatA gaUra Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ For Personal & Private Use Only citra - 27 nividayani 34-38 zrI zAMti kA kadAnaM dadAti // 437 zrI zAniHsarvAdhAzivikAma 54-38 Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAmala citra - 25 TATAL citra-32 dijAH dArina manaHkavalajJAne jAne Gux-31 sTela banayAkheyAni Aa vAmanapArA kamarA sabda P viyaH samAyugaNa varaH // zrIzaktisa eka 124 US AME ceerm pR4-36 For Personal & Private Use Only pR4-40 abagaraNa 411 / (+9 AD nadi3 samma pR4-40 Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ For Personal & Private Use Only www.aire bialy.org