Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI bhuvanabhAnusUri-janmazatAbdI varSa nimitte najarANuM (vi.saM. 2067, caitra vada-6) padArtha prakAza -(bhAga-1) - jIvavicAra-navatattva padArtha saMgraha tathA gAthA zabdArtha saMkalana vairAgyadezanAdakSa parama pUjya AcAryadeva zrImadvijaya hemacandrasUri mahArAja vi.saM. 2065 AvRtti: pAMcamI kiMmata : rU. 40-00 nakala : 2000 prakAzaka saMghavI aMbAlAla ratanacaMda jaina dhArmika TrasTa
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAptisthAnA * hema bI.e. zAha enDa bradharsa 2, arihaMta epArTamenTa, esa.vI. roDa, IrSA, pArlA (vesTa), muMbaI-400056. phona : 26252557 * zrI prema-bhuvanabhAnu ArAdhanA bhavana clo. zrI jinazAsana ArAdhanA TrasTa, zatruMjaya pArkanI galImAM, taLeTI roDa, pAlItANA-364270 * dilIpa rAjendrakumAra zAha 6, naMdita epArTamenTa, bhagavAnanagarano Tekaro, pAlaDI, amadAvAda-7. phona : 26639189 * pI.e. zAha kvelarsa 110, hIrApannA, hAjIalI, muMbaI-400 026. phona : 23522378, 23521108 bAbubhAI saremalajI beDAvALA siddhAcala baMglojha, senTa ena hAIskUla pAse, hIrA jaina sosAyaTI, sAbaramatI, amadAvAda-5. mo : 94265 85904 * caMdrakAMta esa. saMghavI 6/bI, azokA koplekSa, pahelA garanALA pAse, pATaNa-384265 (uttara gujarAta), phona : (02766) 231603 DioN. prakAzabhAI pI. gAlA bI/6, sarvodaya sosAyaTI, sAMghANI esTeTa, ela.bI.esa. mArga, ghATakopara (vesTa), muMbaI-400086. phona : 25005837 upakArI upakAra tamAro kadiya na visare ] amArA kuTuMbamAMthI dIkSita thayela 1. pUjyapAda AcAryadeva zrImad vijaya hemacaMdrasUrIzvarajI mahArAjA 2. pUjya pravattinI zrI vasaMtaprabhAzrIjI mahArAja 3. pUjya sAdhvIjI zrI svayaMprabhAzrIjI mahArAja 4. pUjya sAdhvIjI zrI divyayazAzrIjI mahArAja A pUjyonA caraNomAM bhAvabharI vaMdanA
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ padArtha prakAza bhAga-1 vaiyAvacca, sahanazIlatA ane vAtsalyano triveNI saMgama, ratnaprasUtA mULIbA saMvata 1956nI jJAnapaMcamIe khaMbhAtamAM vizA ozavALa jJAtIya dalapatabhAI khuzAlacaMda jhaverInA dharmapatnI ratanabenanI kukSie janma pAmI mULIbene nAnI uMmaramAM ja pUrvanA dharmasaMskAro daDha karyA. nAnapaNathI ja Avazyaka dharma pravRtti cAlu hatI. yuvAvasthAmAM potAnI jJAtinA ja aMbAlAlabhAI sAthe lagna thayA. aMbAlAlabhAInA pUrva patnInA putrI caMpAbenane svaputrInI jema ucheryA. aMdha sAsunI dila lagAvIne mAtA samAna mAnI bhakti karI... patinI dIrgha mAMdagImAM bIlakula kaMTALyA vagara satata divasa rAtanA ujAgarA karIne sevA karI. pati tathA pote bALapaNathI ja supAtradAnanA atyaMta premI hatA. nabaLI Arthika dazAmAM paNa bALakone zerInA nAke ubhA rAkhI gocarI nIkaLelA sAdhu sAdhvIjIone ghera bolAvI khUba bhaktithI vahorAvatA ane AnaMda pAmatA. - patinA mRtyu pachI putrone vAtsalyapUrvaka ucheryA, sAthe dharma saMskArI banAvyA. eka putra hIrAlAlane mohathI dIkSA ApavAnI IcchA nahIM chatAM tene dIkSAnI tIvra IcchAnA kAraNe saMsAramAM vyathita thatA joI hRdaya kaThaNa karIne mahotsavapUrvaka dIkSA ApI. cAritranI bhAvanAvALI putrIne mohathI paraNAvI dIdhI. paNa lagna pachI paNa brahmacaryanuM pAlana karatI tathA cAritramAM makkama rahetI dIkarIne paNa mahotsavapUrvaka dIkSA apAvI. putra hIrAlAle dIkSAnA traNa varSa pUrve svecchAthI jenI sAthe sagapaNa karela, te sarasvatIbene paNa dIkSA grahaNa karI. putra hIrAlAla
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ padArtha prakAza bhAga-1 muni hemacaMdravijayajI (hAla AcArya) banyA. putrI vijayA sAdhvIjI zrI vasaMtaprabhAzrIjI (hAla pravartinI) banyA. putravadhU sarasvatIbena sAdhvIjIzrI svayaMprabhAzrIjI banyA. A traNenI dIkSA pachI mULIbenanuM jIvana joradAra palaTAI gayuM. putrIne dIkSA mATe aMtarAya karavA badala pUjya AcArya bhagavaMta pAse prAyazcita karI, have koIne paNa dIkSAmAM aMtarAya nahIM karavAno daDha abhigraha karyo. thoDA varSa pachI pautrI divyAne ujamaNA sAthe mahotsava pUrvaka ullAsathI dIkSA ApIne sAdhvI divyazAzrIjI banAvyA. Arthika pratikULatAnA samaye putrInI dIkSA karavA potAnA piyaranA hIrAnA kuMDala vecIne mahotsava karyo. putrone jhaverI bajAramAM dukAna karavAnI bhAvanA thaI, paNa paisAnI muzkelI hatI. te vakhate potAnA piyarathI maLelA badhA ja dAgInA suprata karI dIdhA. AmAMthI ja muMbaInI prasiddha jhaverAtanI dukAna "bI.e. zAha enDa bradharsa"nI sthApanA thaI. vaiyAvacca - temanA jIvanano mahattvano guNa. varSo sudhI khaMbhAtanA dareka upAzrayamAM birAjamAna sAdhu-sAdhvIne auSadhadAnano lAbha mULIbena taraphathI levAyo. A sivAya paNa jyAre jyAre khaMbhAta jAya tyAre badhA ja upAzraye pharI sAdhu-sAdhvIne je kAMI kAma hoya teno lAbha le. mAMdA sAdhu-sAdhvInI dararoja dekharekha rAkhI jarUrI anupAna vagereno lAbha le. sAdharmikonI bhakti paNa dila daIne kare. khAnagI sahAya paNa kare. vaiyAvaccanuM phaLa temane A lokamAM ja evuM maLyuM ke 81 varSanI uMmara sudhI to khaDe page vaiyAvacca karI. mAMdagI kyAreya AvI nahIM ane ekAda IMjekzana paNa levuM paDyuM nahIM. vaiyAvacca guNanA kAraNe sAdhu-sAdhvIo paNa temanA pratye eTalI lAgaNIvALA thaI gayelA ke pAlitANAmAM putravadhUne varasItapanA
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ padArtha prakAza bhAga-1 5 pAraNAnA tathA hastagirimAM pote nirmANa karAvela AdinAtha prabhunI pratiSThAnA prasaMge gayela, tyAM tabIyata asvastha thatAM, Akho divasa seMkaDo sAdhu-sAdhvIo temane samAdhi ApavA-zAtA pUchavA AvatA ane ArAdhanA karAvatA. jIvananI chellI kSaNe paNa temane sAdhubhagavaMtano yoga maLI gayo. sahanazIlatA :- Arya saMskRtimAM nArIno mukhya guNa sahanazIlatA che. kaMIka strIone A svAbhAvika guNa prApta thayelo hoya che. mULIbenane paNa bALapaNathI A guNa siddha thayelo. saMgrahaNInI bhayaMkara bimArImAM patinI rAta divasa sevA karatA. paNa patino thoDo ugra svabhAva tathA lAMbI bimArIthI thoDI ugratA AvI jatI. mULIbena saharSa sahana karatA. pUjya gurudevazrI bhAnuvijayajI ma.sA. (hAla sva. pU. AcAryadeva zrI bhuvanabhAnusUri ma.sA.)nA pravacano saMvata 2006 (zeSakALamAM), 2007 tathA 2008mAM muMbaImAM sAMbhaLIne evA bhAvika banyA ke tyAra pachI 38 varSamAM emanA jIvanamAM kadI paNa ugratAno prasaMga banyo nathI. koIe paNa emane kyAreya sAmAnya krodhamAM paNa joyA nathI. sAthe sAthe mAnamAyA-lobha paNa emanA atyaMta pAtaLA paDI gayelA. varSothI sacitta tyAga, ubhaya TaMka pratikramaNa, sAmAyika, jinavANI zravaNa, svAdhyAya, navakAra jApa, rAtribhojanatyAga vagere ArAdhanAothI jIvana otaprota hatuM. chellI mAMdagImAM paNa kyAreya rAtre davA paNa lIdhI nathI. ulaTuM kyAreka sUryAsta pUrve rAtrino bhrama thatA bhojanano ke davAno niSedha karatA, sUryAsta thayo nathI, e barAbara samajAvIe, ne samajaNamAM Ave to ja bhojana kare. A uparAMta navapadanI oLIo, traNe upadhAna tapa, 78 varSanI uMmare aTThAI tapa, anekavAra zrI sImaMdhara svAmInA akrama tapo, parvatithioe ekAsaNuM, AyaMbila, vardhamAna tapanI oLIo vagere aneka
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ padArtha prakAza bhAga-1 ArAdhanAothI jIvana maghamaghAyamAna hatuM. bhAratabharanA lagabhaga sarve tIrthonI yAtrA paNa temaNe karelI tathA siddhagiritIrthamAM cAturmAsa paNa karyuM. puNyAnubaMdhi puNyanA evA svAmI hatA ke putrone Arthika kSetre anukULatA maLatA temanA hAthe aneka sukRtonA kAryo thayAM. potAnA patinI smRti nimitte temaNe "saMghavI aMbAlAla ratanacaMda jaina dhArmika TrasTa"nI sthApanA karAvI. tenA anvaye aneka sukRtonI paraMparA cAlI je saMkSepamAM nIce mujaba che. 1. khaMbhAtamAM pa.pU. gurudeva AcArya bhagavaMta zrImadvijaya bhuvanabhAnusUrizvarajI ma. Adi 80 munio tathA zatAdhika sAdhvIjI bhagavaMtonI nizrAmAM lagabhaga aDhIso pratimAjIono aMjanazalAkA mahotsava karyo. 2. naDiyAdamAM svadravyathI supArzvanAtha prabhunA zikharabaMdhI caityanuM nirmANa karAvyuM. 3. khaMbhAta devANanagara mahAvIra prabhunA caityanA bhoMyarAmAM zrI sImaMdharasvAmI prabhu tathA atIta-anAgata covIzInA 48mAMthI 47 bhagavAna bharAvI praveza karAvyo. hastagirimAM dIkSA kalyANanA caityanuM nirmANa karAvyuM. 5. hastagirimAM samavasaraNa maMdira caumukhajImAM mULanAyaka prabhu bharAvavAno tathA pratiSThAno lAbha rajanIbhAI devaDI sAthe bhAgamAM lIdho. muMbaI-bANagaMgA vimala sosAyaTImAM zrI vimalanAtha prabhunA gRhacaityanuM nirmANa karAvyuM temAM vimalanAtha prabhu vagere biMbonI calapratiSThA karI tathA joDe upAzraya koIkanA bhAgamAM karyo. 7. viramagAmamAM zrI saMbhavanAtha prabhunuM sAmaraNavALuM caya karAvyuM tathA sAdharmiko mATe dharmazALA nirmANa karAvI.
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ padArtha prakAza bhAga-1 8. rAjasthAna bharatapura jIllAmAM baDodAkAMta khAte vimalanAtha prabhunuM caitya karAvyuM. zaMkhezvara tIrthamAM mULanAyaka pArzvanAtha prabhune ratnajaDita mugaTa caDAvyo. 9. 7 10. varaso sudhI khaMbhAtamAM vicaratAM sarve sAdhu-sAdhvIjI bhagavaMtonI vaiyAvacca (auSadha)no lAbha lIdho. 11. aneka sAdharmikonI gupta rIte bhakti karI. 12. gIranAra tIrtha sahasAvanamAM samavasaraNa maMdiramAM neminAtha prabhu bharAvavAno lAbha lIdho. 13. amadAvAda dIpakuMja sosAyaTImAM svadravyathI upAzraya karAvyo. 14. pUjyapAda gurudevazrI A. bhuvanabhAnusUrIzvarajI ma.sA.nA vardhamAna tapanI 108mI oLInA pAraNA prasaMganI bhavya ujavaNI muMbaImAM thaI. muniomAM mAsakSamaNa, siddhi tapa vagere aneka tapasyAo thaI. A nimitte 600 vardhamAnatapanA pAyA naMkhAyA. hajAra jeTalI navI oLIo thaI. vizALa mahotsavanuM Ayojana thayuM. A badho lAbha pAMca gurubhakto taraphathI levAyo. temAM sau prathama potAnA patinuM nAma lakhAvyuM. 15. pU.A. hemacaMdrasUri ma.nI nizrAmAM prativarSa zrI sImaMdharasvAmInA vizALa saMkhyAmAM aThThama tapa thatAM temAM ghaNA varSo sudhI attarapAraNAno lAbha lIdho. prAraMbhamAM koIkanA bhAgamAM lAbha levAto hato ane pAchaLathI pote ekalA lIdho. lagabhaga dazahajArathI vadhu aThThama tapanA attarapAraNAno bhAga lIdho. 16. pU.A.zrI hemacaMdrasUri ma.sA., pU. sAdhvIjI zrI vasaMtaprabhAzrIjI ma., pU.sA. zrI svayaMprabhAzrIjI ma., pU.sA. zrI divyayazAzrIjI ma. vagerenA saparivAra khaMbhAtamAM 2037-2038mAM be
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ padArtha prakAza bhAga-1 cAturmAsa karAvyA ane te daramiyAna baMne comAsAmAM sAdharmika bhaktino lAbha lIdho. vaLI svayaM roja pU. sAdhu-sAdhvIjI bhagavaMtone vinaMtI karI laI AvatAM ane ullAsathI gocarI pANI vagere vahorAvavAno lAbha letAM. 17. malADa hIrasUri upAzrayamAM pU. gurudeva A. bhuvanabhAnusUrIzvarajI ma.sA. tathA jayaghoSasUri ma.sA.nI nizrAmAM thayela sAmudAyika prabhunA aMjana-pratiSThA mahotsavamAM zrI sImaMdharasvAmI, zrI caMdraprabhasvAmI, zrI vAsupUjyasvAmI, zrI anaMtanAthaprabhu, zrI vimalanAthaprabhu, zrI saMbhavanAthaprabhu, zrI sumatinAthaprabhu vagere aneka pratimAjI bharAvyA, aneka gAmomAM padharAvyAM. 18. amadAvAda divyadarzanabhavanamAM holano lAbha lIdho. 19. khaMbhAtanA sarva cetyomAM derAsara sAdhAraNanI yojanAmAM lAbha lIdho. 20. khaMbhAta mukAme zrI zreyAMsanAtha jaina daherAsarajImAM zrI zAntinAthajI, zrI pArzvanAthajI tathA zrI Adizvara paramAtmAnI pratiSThA karAvI. 21. khaMbhAta mukAme cokasInI poLamAM zrI gautamasvAmIjInA daherAsarano jIrNoddhAra karAvyo. 22. khaMbhAta daMtAravADAmAM eka prabhujInI mUrti bharAvavAno lAbha lIdho. 23. amadAvAda maNInagaramAM eka prabhujInI mUrti bharAvavAno lAbha lIdho. 24. muMbaI bhAyakhalA madhye covIza jInAlayajImAM bIjA zrI ajItanAthajI bhagavAnanI mUrti bharAvI-pratiSThA karI AkhI derIno lAbha dhajA sAthe lIdho.
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ padArtha prakAza bhAga-1 25. muMbaI parela madhye vikAsa epArTamenTamAM jaina daherAsarajImAM khananavidhimAM 1 zilAno lAbha lIdho. 26. muMbaI parela madhye vikAsa epArTamenTamAM jaina daherAsarajImAM zrI zAntinAthajI bha.nI pratiSThAno lAbha lIdho. 27. madhyapradezamAM zrI navaratnasAgarasUrIzvarajI ma.sA.nA upadezathI eka upAzrayanA jIrNoddhArano lAbha lIdho. 28. khaMbhAta zrI ciMtAmaNI pArzvanAthajI dahesArajImAM pUjya dAdImAM - cunIbAe cAMdInI nAnI pratimAjI bharAvI tathA daherAsarajImAM padharAvI. 29. zrI ciMtAmaNI pArzvanAtha daherAsarajImAM jamInamAMthI nIkaLelA saMprati rAjAnA bharAvelA zrI Adizvara bhagavAnanI pratiSThAno lAbha lIdho. 30. aneka pustako lakhAvyA, prakAzita karAvyAM. uparAMta vividha caityo-upAzrayomAM dAno, saMghapUjano, prabhAvanAo, vaicAvacca, jJAnabhakti, sAdharmika bhakti vagere, sAta kSetro, anukaMpA, jIvadayA vageremAM dAna, nAnA nAnA saMghapUjana, pUjA, AMgIo, prabhAvanAo vagerenA aneka sukRtothI teozrIe jIvana maghamaghAyamAna banAvI dIdhuM. ATalA badhA sukRto chatAM manamAM jarAya mAna nahIM. temanA nirmANa karAvela maMdiromAM ke upAzrayomAM hajI temanA nAmanI khAsa koI takatI vagere paNa lagAvI nathI. temaja tevI koI utkaMThA paNa temane jAgatI nahIM. chellA varSomAM kuTuMba paranA mamatvabhAvane paNa utArI dIdhuM. mAtra ArAdhanAmAM ja lAgI gayA. roja covIse kalAka ArAdhanAnI laganI. divase pUjAdi Avazyaka kriyAo sAthe sAmAyikamAM ja kALa pasAra kare. rAtre pratikramaNa pachI jApa vagere kare.
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30 padArtha prakAza bhAga-1 chellA pAMceka varSa pUrve temane mAthAmAM roga (haDapIsa) lAgu paDyo. upacAra karavA chatAM sudhAro nahIM thatA samabhAve bhogavatA. vi.saM. 2043nA zrAvaNa suda pUname pUjA karIne AvatAnI sAthe lakavAno humalo Avyo. moTuM taraDAI gayuM. paTakAIne palaMgamAM paDyA. jamaNuM aMga khoTuM thaI gayuM, smaraNa zakti paNa cAlI gaI. paNa tarata upacAra levA mAMDyA. thoDA divase smaraNazakti punaH prApta thatAM, sauthI pahelA navakAramaMtra yAda Avyo. dhIme dhIme thoDuM sAru thavA mAMDyuM. paNa have pathArIvaza banI gayA. putramuni pUjya hemacaMdravijayajI mahArAjanA gaNipada, paMnyAsapada vakhate temaNe sAro lAbha lIdhelo, paNa temanI eka mahecchA putra muninA AcAryapadanA mahotsavano lAbha levAnI hatI, ane putramunine AcArya joIne javAnI hatI. pUjya gurudevane vinaMtI karI. pUjyazrIe paNa temanI IcchA tathA saMyogone pichAnIne pUjya paM. hemacaMdravijayajI gaNivaryane AcArya pada upara ArUDha karavA AjJA pharamAvI, ane bhAyakhalA mukAme 2044nA phAgaNa vada-3nA mahotsava yojAyo. mULIbene AmAM paNa khUba sAro lAbha lIdho, ane AcAryapada prasaMga paNa teo putra dharaNendrane tyAM bhAyakhalA hovAthI tyAM ja nakkI karAvyo. A prasaMge lakavAgrasta mULIbenane ThelaNagADImAM besADIne lAvavAmAM AvyA. khUba ullAsapUrvaka AcAryapadaprasaMga nihALyo. sUrimaMtrano paTa vahorAvavAno tathA sUrimaMtra pradAnanI vinaMtI karavAno lAbha paNa uchAmaNIpUrvaka lIdho ane ullAsapUrvaka putranA mAthe sUripada prasaMge vAsakSepa nAkhyo. puNyAnubaMdhi puNyanA svAmI evA temanI badhI ja prazasta IcchAo pAra paDI. tyAra pachI anekavAra bimArI vadhatA samabhAve sahana karatA. putramuni putrI sAdhvIjI vagere dUra dUrathI temane samAdhi ApavA ugra vihAra karI AvatA. pUjya hemacaMdravijayajI mahArAja ekavAra
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ padArtha prakAza bhAga-1 11 gIranArathI ugra vihAra karIne, tathA bIjIvAra navADIsAthI ugra vihAra karI saMsArI mAtAne samAdhi ApavA AvyA hatA. muMbaImAM aneka comAsAomAM paNa teonI samAdhi ArAdhanAnI vAraMvAra ciMtA karatA, tathA temanA ghare jaI ArAdhanA karAvatA. vi.saM. 204panA Aso suda-4 nA rAtre bhayaMkara zvAsa upaDyo. kuTuMbIjano sau cetI gayA. bhegA thaI navakAramaMtranI dhUna satata macAvI. lagabhaga soLa kalAka satata dhUna cAlI ane Aso suda-5 bapore 1.35 vAgye 89 varSanI manuSya jIvananI yAtrAne mArgAnusArInA kartavyo, samyagdarzananI ane dezaviratinI ArAdhanA dvArA saphaLa karI, temano AtmA paralokanI saphare muktine nikaTa karavA upaDI gayo.
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ padArtha prakAza bhAga-1 [ prathama AvRttinI prastAvanA devAdhideva bhagavAna mahAvIra paramAtmAe sADA bAra varSanI sAdhanAnA aMte vaizAkha suda-10 nA divase kevaLajJAnane prApta karyuM ane vaizAkha suda-11nA divase apApApurImAM dezanAnA aMte IndrabhUti Adi brAhmaNone cAritra ApyuM, caMdanabALA Adine sAdhvI pada upara sthApana karyA ane bIjA bahusaMkhya gRhasthone zrAvaka-zrAvikA banAvyAM. A rIte paramakRpALu paramAtmAe caturvidha saMghanI sthApanA karI. caturvidha saMghanA saMcAlana mATe zratanI parama AvazyakatA hoya che. AthI ja prabhujIe IndrabhUti Adi agiyArane "SUne vI - vipAmeru vA - yuve vA" rUpa tripadI ApI. bIjabuddhinA dhaNI A agiyAra gaNadhara bhagavaMtoe tripadInA AdhAre aMtarmuhUrtamAM dvAdazAMgInI racanA karI. kRpALu prabhue A dvAdazAMgInI anujJA ApI ane A IndrabhUti Adi agiyAre mahAtmAone gaNadharapada upara sthApana karyA. paramAtmAnA nirvANa pUrve ja nava gaNadharo potAnA gaNane pAMcamA gaNadhara zrI sudharmAsvAmIne soMpI nirvANapadane pAmyA. IndrabhUti gautamasvAmIe paNa sudharmA svAmIjI dIrdhAyuSI hovAne kAraNe potAno gaNa temane soMpI dIdho eTale sudharmA bhagavAnanI dvAdazAMgInI paraMparA cAlI. nava gaNadhara bhagavaMtonI dvAdazAMgI teonI pAchaLa lupta thaI. eka bAju buddhi ane medhA dinapratidina ochI thatAM dvAdazAMgImAMthI bAramA dRSTivAdano lopa thavA mAMDyo to bIjI bAju karuNAvatsala AcArya bhagavaMtoe bhaviSyakALanA jIvonA kalyANa mATe dRSTivAda ke bIjA aMgomAMthI padArtho guMthIne anekavidha zAstronA nirmANa karyA ane tyAra pachI thanArA AcArya bhagavaMtoe bALajIvonA hita mATe AgamazAstromAMthI judA judA viSayonA padArthonI saMkalanA karIne prakaraNa graMthonI racanA karI.
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ padArtha prakAza bhAga-1 13 AvA anekavidha prakaraNa graMtho Aje mojUda che. AmAMthI jaina siddhAMtamAM praveza karavA mATe jIvavicAra, navatattva, daMDaka, laghusaMgrahaNI e cAra prakaraNa, traNa bhASya, cha karmagrantha, kSetrasamAsa, bRhat saMgrahaNI AdinuM jJAna atyaMta Avazyaka che. Ano abhyAsa Aje paNa jaina saMghamAM sAro pracalita che. je sAdhu bhagavaMto pAse saMskRta bhASAno tathA tarkasaMgrahasiddhAMtamuktAvali vagere nyAyanA graMthono bodha che enI sAthe uparokta prakaraNa-bhASya-karmagraMthAdino bodha che tevA sAdhuo AgamanA vAMcanamAM khUba saraLatAthI praveza karI zake che. A prakaraNanA bodhanA abhAvavALA sAdhu bhagavaMto vyAkaraNa nyAyano ghaNo sAro bodha hovA chatAM Agama vAMcanamAM sArI rIte praveza karI zakatA nathI, temaja tenA yathArtha rahasyone meLavI zakatA nathI. Ama prakaraNa graMthonA bodhanA abhAve gaNadhara bhagavaMto, pUrvadharo vagere dvArA racita Agama zastronA hArdathI ApaNe vaMcita rahI jaIe. je sAdhu bhagavaMto AgamanA adhyayanane karI zakatA nathI tathA sAdhvIjI' mahArAjo tathA gRhastho Agama vAMcananA adhikArI nathI teo paNa prakaraNa graMthonA abhyAsathI zAstrIya padArthonA sArA jJAnI banI zake che. AnA bodhathI jaina zAsana upara zraddhA majabUta bane che. AjanA kALamAM vijJAnanI anekavidha camatkArika zodhothI paNa prakaraNa graMthono jJAtA aMjAI jato nathI ke zraddhAthI bhraSTa thato nathI. tethI AtmapariNati paNa vizuddha banatI jAya che. jIvanamAM vinayagAMbhIrya, sahanazIlatAdi guNonI vRddhi thAya che. AcArapAlanamAM paNa daDhatA Ave che. vairagyano vikAsa thAya che. pariNAme suMdara 1. sAdhvIjI mahArAjone hAlamAM AcArAMga sUtra sudhInA ja yogohana hoI Avazyaka, dazavaikAlika, uttarAdhyayana, AcArAMga sivAya bIjA AgamonA vAMcanano hAlamAM adhikAra nathI.
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 padArtha prakAza bhAga-1 AtmakalyANane jIva sAdhI zake che. mATe ja AtmakalyANanA mArgamAM prakaraNa graMthono abhyAsa atyaMta upayogI che. - pa.pU. siddhAMtamahodadhi karmazAstravizArada suvizAlazramaNagacchAdhipati sva. AcArya bhagavaMta zrI premasUrIzvarajI mahArAjA eTale nyAya-vyAkaraNa Agama vagere sAthe prakaraNa, karmagraMtha, karmaprakRti, AgamAdi zAstronA jJAnano vizALa sAgara. jIvanabhara zrutanuM parizIlana e temano mukhya khorAka hato. chellI avasthAmAM nUtana karyasAhityanA granthanirmANanA kAryomAM presa kopIonA lakhANanuM vAMcana ekarasa thaI karatA ane jyAre e pAnA pUrA thaI jatA tyAre 'bhAI mAro khorAka khalAsa thaI gayo che. navo khorAka lAvo." e udgAra kADhatA je emanA zabdo hajI Aje paNa jANe kAnamAM guMjI rahyA che. varSo sudhI dararoja madhyarAtre uThIne kalAko sudhI karmagraMtha ane karmaprakRti vagerenA padArthonuM pUjyazrI ciMtana-manana karatA hatA. aneka sAdhu bhagavato tathA gRhasthone pUjyapAdazrIe karmagraMthakarmaprakRti AdinuM adhyApana karAvela che. tathA AgamonI vAcanAo Apela che. pUjyapAdazrInI viziSTatA e hatI ke prakaraNa graMtho, karmagraMtha, karmaprakRti AdinuM adhyApana pustakanA AdhAra vinA lagabhaga maukhika ja karAvatA. padArtho temane eTalA badhA rUDha thaI gayelAM. mArA parama sadbhAgye sva. pUjyapAdazrInI parama kRpAthI, pUjyapAda pragurudeva vardhamAnataponidhi AcArya bhagavaMta zrImad vijaya bhuvanabhAnusUrIzvarajI (te samaye pUjya muni zrIbhAnavijayajI) mahArAjAnI vairAgyavANInA siMcanathI temaja pUjyapAda gurudeva samatAsAgara paMnyAsajI zrIpadmavijayajI gaNivarazrI (te samaye pU. muni zrIpadmavijayajI ma.)nI preraNAthI saMyama jIvananI subhaga prApti thaI. saMyamajIvanamAM grahaNazikSA tathA Asevana zikSAnI prApti paNa
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ padArtha prakAza bhAga-1 15 traNe pUjyo taraphathI yathAyoga thaI. adhyayanamAM paNa pUjya gurudeva paMnyAsa zrIpadmavijayajI gaNivara taraphathI saMskRtanI bukonuM, kAvyonuM jJAna saMpAdana thayuM. pUjyapAda pragurudevazrI AcArya bhagavaMta zrIbhuvanabhAnusUrIzvarajI ma. pAsethI karmagraMthanI bhUmikAnI tathA nyAyanI bhUmikAdinI samajaNa maLI. sva. parama gurudeva AcArya bhagavaMta zrIpremasUrIzvarajI mahArAjAe jIvavicArathI lagAvIne karmaprakRti sudhInA badhA ja padArtho maukhika rIte bhaNAvyA. pUjyapAdazrI pAsethI padArthonI vAcanA meLavI, graMthanuM avalokana karI tenI saMkSepa noMdha karavI ane pachI e padArthonI dhAraNA karI rAtre pratikramaNa pachI pahelethI badhA ja padArthonuM parAvartana (gAthAnA AlaMbana vinA) karavAnuM. A rIte jIvavicArAdi prakaraNo, 6 karmagraMtha ane karmaprakRtinA padArtho badhA ja kaMThastha thayA ane gADha paricita banyA. prakaraNanA abhyAsanA rasavALA pUjya zramaNa-zramaNIone tathA gRhasthone paNa jIvavicArAdi badhA padArthonI saMkSipta noMdha abhyAsamAM atyaMta upayogI bane tema hovAthI tene pustakAkAre ArUDha karavAnI ghaNA samayanI aneka abhyAsIonI mAMgaNI hatI. pUjyapAda vardhamAna taponidhi pragurudevazrI AcArya bhagavaMtanI saMmati ane AzIrvAda meLavI padArthonI A noMdhane pUjanIya zrIsaMghanA caraNe mukavA prayatna karyo che, ane tenA prathama bhAgarUpe jIvavicAra-navatattvanA padArthonI noMdha A pustakamAM pragaTa thAya che. bIjA paNa prakaraNanA padArthono saMgraha bane teTalo jaldI pragaTa karavAno prayatna cAlu che. padArthonI noMdha pUrNa thayA pachI abhyAsIonI anukULatA mATe chelle gAthA tathA zabdArtha paNa AmAM Apela che. abhyAsIoe gurugama dvArA A padArthone samajI pachI tene kaMThastha ja karavAnA che ane tenuM punarAvartana paNa vAraMvAra karavAnuM che. Ama thaze to ja padArthano bodha dRDha thaze. vartamAnamAM jIvavicArAdi prakaraNo, karmagraMtha vagerenA vistRta
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ padArtha prakAza bhAga-1 vivecanavALA pustako mahesANA jaina zreyaskara maMDaLa tathA bIjA koI koI taraphathI paNa pragaTa thayela che. vistRta bodhanA arthIoe te pustako joI javA jarUrI che. prAnta A pustikA dvArA aneka puNyAtmAo prakaraNanA padArthonA bodhane pAme ane te dvArA vItarAga paramAtmAnA zAsana pratyenI zraddhA tathA jIvanamAM saMyamane majabUta banAve. e ja eka mAtra abhyarthanA... presadoSathI tathA chadmasthapaNAnA kAraNe kaMI paNa kSatio A graMthamAM rahI gayelI hoya, jinavacana virUddha kAMI paNa Avela hoya to te badala kSamA yAcuM chuM. sAthe sAthe vidvAnone te aMge sUcana karavA AgrahabharI vinaMtI karuM chuM, jethI punaH navI AvRttinA prasaMge tenuM saMmArjana thaI zake. li... akSaya tRtIyA, pUjyapAda siddhAMta mahodadhi sva. AcAryadeva 2034. zrImad vijayapremasUrIzvarajI mahArAjAnA devakaraNa menzana, paTTAlaMkAra vardhamAna taponidhi AcAryadeva luhAra cAla, zrImad vijaya bhuvanabhAnusUrIzvarajI ma.nA prinsesa sTrITa, vidvAna ziSyaratna samatAsAgara sva. muMbaI-400 002. paMnyAsajI zrIpadmavijayajI gaNivarazrIno caraNopAsaka muni hemacaMdravijaya
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ | namo namaH zrI-guru-prema-bhuvanabhAnusUri-paM. padmavijayebhyaH II pa.pU. vairAgyadezanA dakSa AcArya bhagavaMta zrImad vijaya hemacaMdrasUrIzvarajI mahArAjA dvArA likhita-saMpAdita-saMkalita-prerita graMthonI sUci (1) padArthaprakAza bhAga-1 (jIvavicAra-navatattva padArthasaMgraha tathA gAthA-zabdArtha) (2) padArthaprakAza bhAga-2 (daMDaka-laghu saMgrahaNI padArthasaMgraha tathA gAthA-zabdArtha) (3) padArthaprakAza bhAga-3 (1lA, rajA karmagraMthano padArthasaMgraha tathA gAthA-zabdArtha) padArthaprakAza bhAga-4 (3jA, 4thA karmagraMthano padArthasaMgraha tathA gAthA-zabdArtha) (5) muktinuM maMgaladvAra (catuHzaraNa svIkAra, duSkatagaha, sukatAnumodanAno saMgraha) zrI sImaMdharasvAmInI ArAdhanA (mahimAvarNana-bhaktigIto vagere) (7) cAturmAsika ane jIvananA niyamo (8) vIza viharamAna jina sacitra vIza viharamAna jina pUjA (10) baMdhanathI mukti tarapha (bAravrata tathA bhava AlocanA viSayaka samajaNa) (11) namaskAra mahAmaMtra mahimA tathA jApa noMdha (12) paMcasUtra (sUtra 17) sAnuvAda (13) tattvArtha uSA (pU.A. zrI bhuvanabhAnusUri ma.sA.) (14) sAttvikatAno teja sitAro (pU.paM. padmavijayajI ma.nuM caritra) (15) premaprabhA bhAga-1 (pU.A. premasUri ma.nA guNAnuvAda) (16) premaprabhA bhAga-2 (vividha viSayonA 160 zloko sAnuvAda)
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 padArtha prakAza bhAga-1 (17) premaprabhA bhAga-3 (brahmacarya samadhi aMge zAstrIya zloko-vAkyo-sAnuvAda) (18) sAdhutAno ujAsa (le.pU.paM. padmavijayajI ma.) (premaprabhA bhAga-4) (19) parama prArthanA (arihaMta vaMdanAvalI, ratnAkara paccIzI, AtmaniMdA dvArniMzikA Adi stutiono saMgraha) (20) bhaktimAM bhIMjANA (paM. padmavijayajI gaNivarya) (vIravijayajI ma. kRta snAtranuM gujarAtImAM vivacana) (21) vairAgyazataka, IndriyaparAjaya zataka, siMdUraprakara, gautamakulaka sAnuvAda (pU.A. jayaghoSasUri ma.sA.) (premaprabhA bhAga-1) (22) AdIzvara alabelo re (pU.gaNi kalyANabodhivijayajI) (zatruMjaya tIrthanA caityavaMdano-stutio-stavanono saMgraha) (23) upadhAna tapavidhi (24) ratnakukSI mAtA pAhiNI (25) satI-sonala (26) nemi dezanA (27) naraka duHkha vedanA bhArI (28) paMcasUtranuM parizIlana (29) pUrvajonI apUrva sAdhanA (mULa) (30) pUrvajonI apUrva sAdhanA (sAnuvAda). (31) adhyAtmayogI (A. kalApUrNasUrijInuM saMkSipta jIvana darzana) (32) citkAra (33) manonuzAsana (34) guru dIvo, guru devatA. (premaprabhA bhAga-6) (35) bhAve bhajo arihaMtane (36) lakSmI sarasvatI saMvAda (37) prabhu ! tuja vacana atibhaluM (premaprabhA bhAga-7)
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ 19 padArtha prakAza bhAga-1 (38-40) arihaMtanI vANI haiye samANI bhAga-1, 2, 3 (41) samAdhi sAra (premaprabhA bhAga-8) (42-44) rasathALa bhAga-1, 2, 3 (45) samatAsAgara (pU.paM. padmavi. ma.nA guNAnuvAda) (46) prabhu darisaNa sukha saMpadA (47) zuddhi (bhava AlocanA) (48) prabhu ! tuja vacana ati bhaluM bhAga-2 (premaprabhA bhAga-9) (49) RSabha jinarAja muja Aja dina atibhalo (50) kAma subhaTa gayo hArI (premaprabhA bhAga-10) (51-52) gurunI zIkhaDI, amRtanI velaDI bhAga-1-2 (premaprabhA bhAga 11-12) (53) padArthaprakAza bhAga-5 (traNa bhASyano padArthasaMgraha tathA gAthA zabdArtha) (54) mahAvidehanA saMta bhAratamAM aMgrejI sAhitya) (1) A shining star of spirituality (sAtvikatAno teja sitArono anuvAda) (2) Padartha Prakash Part-I (jIvavicAra-navatattva) (3) Pahini-A Gem-womb Mother (ratnakukSi mAtA pAhiNIno anuvAda) na saMskRta sAhityo (1) samatAsIraritam () (paM. padmavijayajI ma.nu jIvana caritra) uparokta pustakomAMthI koIpaNa pustakanI pUjya sAdhu-sAdhvIjI bhagavaMtone tathA zrAvaka-zrAvikAone jarUra hoya to amane jANa karazo.
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ padArtha prakAza bhAga-1 anukramaNikA vasaMgraha ................ viSaya pAnA naM. (A) jIvavicAra padArthasaMgraha ... 1-31 1. jIvavicAra ....... 1 2. sthAvaranA bhedo ......... 2-3 3. 6 paryApti ......... ..... 4 4. paryAptino kALa .. ... 5. sthAvaranA bhedo...... 6. vikalendriyanA bhedo. 7. nArakInA bhedo..................................... . 8. paMcendriya tiryaMcanA bhedo ............................. 9-10 da m 0 1 9. manuSyaloka.... ....... 11 12-13 *.... ............ 10. karmabhUmi-akarmabhUmi 11. manuSyanA bheda . 12. saMmUcchima manuSyonA virAdhanA-viveka 13. tiSNulokanuM citra......... 14. manuSyalokanuM citra... 15. jaMbudvIpanuM citra................... 16. pa6 aMtarlIpanuM citra. 17. devatAnA bheda... ... 18. jIvanA kula pa63 bheda.. ........ 19. avagAhanA dvAra ....... 20-22 ........................ 23 24-26
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ padArtha prakAza bhAga-1 naM. 20. AyuSyadvAra... 21. kAyasthinikAra viSaya 22. prANa-paryApti . 23. yonidvAra.......... (B) jIvavicAra gAthA zabdArtha. (C) navatattva padArthasaMgraha......... 24. navatattva ..... 25. jIvatattva 26. jIvasiddhinA hetuo ......... 27. ajIvatattva 28. ajIvanA bhedo .... 29. kALanuM koSThaka......... 30. puNyatattva.... 31. pApatattva 32.82-pApakRti ........ 33. Azravatattva 34. 25 kriyA ......... 35. saMvaratattva 36. samiti-gupti........ 37. 22 pariSa ........ 38. 10 yatidharma 39. 12 bhAvanA 21 pAnA naM. 27-28 ........ 29 30 ....... 31 32-40 41-70 ........ 41 42 43 .....44 45 ....46 47 ....48 ...... 49 50 51 ....para 53 54-55 56 57
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ padArtha prakAza bhAga-1 *.... 60 * * * 5 * = * 40. pa cAritra ... 58-59 41. nirjarAtattva ............... 42. bAhya-atyaMtara tapa... 43. atyaMtara tapa ............. 44. baMdhatattva................ 45. 4 prakArano baMdha.. 46. prakRtibaMdha-sthitibaMdha........................... 47. mokSatattva ......... 48. 14 mArgaNA............. 49. 9 anuyogadvAra. 50. siddhanA 15 bheda ..................... 51. niraMtara keTalA siddha thAya ? ............... ..... 70 (D) navatattva gAthA-zabdArtha ......... 71-81 (E) prazasti , samarpaNa.......... ..... 82 U * * * * i.
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvavicAra // zrI zaMkhezvara pArzvanAthAya namo namaH | | | namo namaH zrI guru premasUraye .. zrI zAMtisUriracita (jIvavicAra (padArthasaMgraha) ) vizva jIva ajIva jenAmAM cetanA hoya te jIva. jIvane prANI paNa kahe che. prANone dhAraNa kare te prANI. prANa (be prakAranA hoya che) dravya prANa bhAva prANa (10) darzana, jJAna, cAritra vagere 5 Indriya, 3 baLa, zvAsocchavAsa, AyuSya. pAMca Indriya :- sparzanendriya (cAmaDI), rasanendriya (jIbha), dhrANendriya (nAka), cakSurindriya (AMkha), zrotrendriya (kAna). 3 baLa :- mana baLa, vacana baLa, kAya baLa. jIva (be prakAranA hoya che) (1) saMsArI (karmathI sahita cAra gatimAM bhaTakatA.) (2) mokSanA (karmathI rahita, mokSamAM gayelA paramAtmA svarUpane pAmelA zuddha AtmAo.)
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ sthAvaranA bhedo saMsArI jIvo (be prakAre che) | trasa (sthira) sthAvara (hAlatAM cAlatAM) trasaH tApa AdithI pIDita thaye potAnI IcchApUrvaka eka sthAnethI bIje sthAne jaI zake te trasa. sthAvara: tApa AdithI pIDita thaye potAnI IcchApUrvaka eka sthAnethI bIje sthAne jaI na zake te sthAvara. sthAvara pRthvIkAya akAya teukAya vAukAya vanaspatikAya -1 11 11 -11 -11 sUma bAdara sUkSma bAdara sUkSma bAdara sUma bAdara pratyeka sadhAraNa bAdara sUkSma bAdara (pratyeka vanaspatikAya bAdara ja hoya sUkSma na hoya) Ama 11 bheda thayA, darekanA paryAptA-aparyAptA thaI sthAvaranA kula 22 bheda jANavAM. - sUkSma :- (anaMta jIvonA) asaMkhya zarIro bhegA thAya to paNa carmacakSuthI joI na zakAya te sUkSma. (lokamAM sarvatra vyApta che.) bAdara :- eka, be ke saMkhyAtA ke asaMkhyAtA jIvonA zarIro bhegA thAya tyAre carmacakSathI joI zakAya te bAdara. (bAdara vAyukAya sivAya.) (1) pRthvIkAya :- pRthvI e ja jenuM zarIra che te pRthvIkAyanA jIvo. dA.ta. sphaTikAdi maNi, paravALA, hIrA, mANekAdi ratno, hiMgalo, haratALa, maNazIla, pAro, sonuM vagere dhAtuo, mATI, mIThuM, khaDI, paththaranI jAtio, suramo, abarakha, tejaMturI vagere.
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ sthAvaranA bhedo (2) akAya * pANI e ja jenuM zarIra che te aplAyanA jIvo dA.ta. bhUminuM pANI, varasAdanuM pANI, jhAkaLa, barapha, karA, vanaspati upara phuTI nIkaLatuM pANI, dhUmmasa, ghanodadhi vagere. [ ghanodadhi :devonA vimAno tathA nAraka pRthvInI nIce thIjelA ghI jevuM ghana pANI. (Solid water)] 3 (3) teukAya :- agni e ja jenuM zarIra che te teukAyanA jIvo. dA.ta. aMgArA, bhaDako, taNakhA, ulkA (AkAzamAM dekhAtAM agninA paTTA), vijaLI, divAno prakAza vagere. (IlekTrIka lAITa-balba vagereno prakAza paNa.) (4) vAyukAya :- vAyu (pavana) e ja jenuM zarIra che te vAyukAyanA jIvo. dA.ta. udbhAmaka (uMce pharato) vAyu, utkalika (nIce bhamato) vAyu, vaMToLIyo, guMjArava karato vAyu, ghanavAta, tanavAta vagere. (ghanavAta, tanavAta :- nAraka pRthvIonI nIce ghanodadhi che tenI nIce A be prakAranA vAyunA paDa AvelA che.) (5) vanaspatikAya :- vanaspatirUpa zarIravALA jIvo te vanaspatikAyanA jIvo. teo be prakAranA che - (1) pratyeka vanaspatikAya (2) sAdhAraNa vanaspatikAya pratyeka H- eka zarIramAM eka jIva hoya te pratyeka kahevAya. sAdhAraNa :- eka zarIramAM anaMtA jIva hoya te sAdhAraNa kahevAya. pratyeka vanaspatikAya H- dA.ta. vRkSa, phaLa, chAla, thaDa, mULa, pAMdaDA vagere. sAdhAraNa vanaspatikAya :- dA.ta. kAMdA, aMkura, nIla, phUga, sevALa, bilADInAM Topa, Adu, lIlI haLadara, kacaro, motha, thora, kuMvAra, baTATA vagere.
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6 paryApti sAdhAraNa vanaspatikAyane oLakhavAnAM lakSaNo (1) sAMdhA, parva, naso gupta hoya. (2) kApatA sarakhA bhAga thAya. (3) kApIne vAvIe to paNa pharIthI uge. paryAptA:- svayogya paryApti pUrNa karI hoya athavA pUrNa karIne ja maravAnA hoya te paryAptA. aparyAptA - svayogya paryApti pUrNa na karI hoya athavA pUrNa karyA vinA ja marI javAnA hoya te aparyAptA. paryApti :- pudgalanA saMcayathI utpana thayela pudgalane grahaNa karavAnI tathA pariNAvavAnI zakti. paryApti 6 prakAranI che. (1) AhAraparyApti - je zaktithI AhAranA pudgalone jIva grahaNa kare ane tene khala ane rasa rUpe pariNamAve te AhAra paryApti. (2) zarIraparyApti - je zaktithI jIva rasa rUpe pariNAvela pudgalomAMthI sAta dhAtu rUpa zarIra banAve te zarIraparyApti. (3) Indriyapayapti - je zaktithI jIva zarIramAMthI Indriyo banAve te IndriyaparyApti. (4) zvAsocchavAsaparyApti - je zaktithI jIva zvAsocchavAsa vargaNAnA pugalone grahaNa kare, tene zvAsocchavAsa rUpe pariNAve ane tenuM visarjana kare te zvAsocchavAsaparyApti. (5) bhASApati :- je zaktithI jIva bhASA vargaNAnA pudgalone grahaNa kare, tene bhASA rUpe pariNamAve ane tenuM visarjana kare te bhASAparyApti. (6) mana:payati :- je zaktithI jIva mano vargaNAnA pagalone
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ paryAptino kALa 5 grahaNa kare, tene mana rUpe pariNamAve ane tenuM visarjana kare te mana:paryApti. paryAptino kALa audArika zarIramAM (manuSya tiryaMcanA svAbhAvika zarIramAM) utpattinA prathama samaye AhAraparyApti pUrNa thAya. tyAra pachI aMtarmuhUrte zarIraparyApti pUrNa thAya. tyAra pachI aMtarmuhUrte IndriyaparyApti pUrNa thAya. tyAra pachI aMtarmuhUrte zvAsocchvAsaparyApti pUrNa thAya. tyAra pachI aMtarmuhUrte bhASAparyApti pUrNa thAya. tyAra pachI aMtarmuhUtaeN mana:paryApti pUrNa thAya. vaikriya tathA AhAraka zarIramAM utpattinA prathama samaye AhAraparyApti pUrNa thAya. tyAra pachI aMtarmuhUrte zarIraparyApti pUrNa thAya. tyAra pachInA samaye IndriyaparyApti pUrNa thAya. tyAra pachInA samaye zvAsocchvAsaparyApti pUrNa thAya. tyAra pachInA samaye bhASAparyApti pUrNa thAya. tyAra pachInA samaye manaHparyApti pUrNa thAya. jIvone viSe pAMca prakAranA zarIra saMsAramAM rahelA jIvonA zarIra pAMca prakAranA che. (1) audArika zarIra :- audArika vargaNAnA pudgalonuM baneluM hoya te. manuSya ane tiryaMcone hoya che. (2) vaikriya zarIra H- vaikriya vargaNAnA pudgalonuM baneluM hoya te. devatA, nArakI tathA labdhidhArI manuSya, paMcendriya tiryaMca tathA paryAptA bAdara vAyukAyane hoya che.
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6 sthAvaranA bhedo (3) AhAraka zarIra :- AhAraka vargaNAnA pudgalonuM baneluM hoya te. caudapUrvadhara muni bhagavaMto tattvaciMtanamAM zaMkA ubhI thAya tyAre athavA samavasaraNanI riddhi jovA A zarIra banAvIne bhagavAna pAse (mahAvideha kSetramAM) jAya che. (4) tejasa zarIra - tejasa vargaNAnA pulonuM baneluM hoya te. A zarIra sarva saMsArI jIvone hoya che. grahaNa karelA AhArane pacAvavAmAM kAraNabhUta che. (5) kAmaNa zarIra:- AtmA upara lAgelA karmono samUha che. A zarIra paNa sarva saMsArI jIvone hoya che. bhavAMtaramAM jato jIva taijasa ane kAzmaNa zarIra sAthe laI jAya che. sthAvaranA 22 bhedo (1) paryA. sUkSma pRthvIkAya (12) aparyA. sUkSma pRthvIkAya (2) paryA. sUkSma akAya (13) aparyA. sUkSma akAya (3) paryA. sUma teukAya (14) aparyA. sUkSma teukAya (4) paryA. sUkSma vAyukAya (15) aparyA. sUkSma vAyukAyA (5) paryA. sUkSma sAdhAraNa (16) aparyA. sUkSma sAdhAraNa vanaspatikAyA vanaspatikAya (6) paryA. bAdara pRthvIkAya (17) aparyA. bAdara pRthvIkAya (7) paryA. bAdara apukAya (18) aparyA. bAdara akAya (8) paryA. bAdara teukAya (19) aparyA. bAdara teukAya (9) paryA. bAdara vAyukAya (20) aparyA. bAdara vAyukAya (10) paryA. bAdara pratyeka (21) aparyA. bAdara pratyeka vanaspatikAyA vanaspatikAya (11) paryA. bAdara sAdhAraNa (22) aparyA. bAdara sAdhAraNa vanaspatikAya vanaspatikAya vana
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ vikalendriyanA bhedo Ama sUkSma-10 paryAptA-11 bAdara-12 aparyAptA-11 kula-22 kula-22 pRthvIkAyanA akAyanA -4 sthAvara jIvo ekendriya ja hoya che, teukAyanA -4 kemake temane eka mAtra sparzanendriya vAyukAyanA -4 ja hoya che. vanaspatikAyanA -6 -22 trasakAya tenA mukhya 4 prakAra che. (1) beIndriya (2) teIndriya (3) caurindriya (4) paMcendriya beIndriya 1 teIndriya mane vikalendriya kahevAya che. caurindriya (1) beIndriya :-sparzanendriya ane rasanendriya rUpa be IndriyavALA jIvo. dA.ta. karamIyA, kASThanAM kIDA, zaMkha, koDA, vAsI bhojanamAM thatAM lALIyA jIvo vagere. (2) teIndriya :- sparzanendriya, rasanendriya ane dhrANendriya rUpa traNa IndriyavALA jIvo. dA.ta. kIDI, IyaLa, jU, mAMkaDa, kAnakhajUrA, kutarAnA zarIramAM thatAM gIMgoDA vagere. (3) caurindriya :- sparzanendriya, rasanendriya, ghrANendriya ane cakSurindriya rUpa cAra IndriyavALA jIvo. dA.ta. vIMchI, tIDa, bhamarA, mAkhI, macchara vagere.
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8 paryAptA -3 aparyAptA -3 kula -SS (4) paMcendriya :- pAMce IndriyavALA jIvo. tenA 4 bheda che. nArakI 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 14 tiryaMca 20 ratnaprabhA zarkarAprabhA vAlukAprabhA paMkaprabhA dhUmaprabhA tamaHprabhA mahAtamaHprabhA manuSya 303 nArakI sAta prakAranI pRthvInA nAma gotranA nAma dharmA vaMzA zailA aMjanA riSTA - 7 paryAptA aparyAptA - 7 nArakInA bhedo deva 198 maghA mAghavatI kula - 14 bheda ApaNI pRthvInI nIce narako Avela che. mahAraMbha, mahAparigraha, raudra pariNAma, paMcendriya jIvonI hiMsA, mAMsAhAra, rAtrIbhojana vagerethI jIvo narakanuM AyuSya bAMdhI narakamAM upaje che. tyAM garamI, ThaMDI, tarasa, roga, dAha, zoka, bhaya AdinA ghora duHkho bhogave che.
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcendriya tiryaMcanA bhedo jalacara sthaLacara kheMcara catuSpada jalacara sthaLacara khecara kula garbhaja jalacara saMmUcchima paMcendriya tiryaMca tenA traNa prakAra che. sthaLacara khecara catuSpada ura:parisarpa bhujaparisarpa :- pANImAM rahenAra jIvo. dA.ta. mAchalA, magara vagere. :- jamIna upara pharanArA jIvo. :- AkAzamAM uDanArA paMkhIo. dA.ta. kabutara, cakalI, popaTa, menA vagere. ura:parisarpa :- peTathI cAlanAra jIvo. dA.ta. sApa, ajagara vagere. bhujaparisarpa :- hAtha vaDe cAlanArA jIvo. dA.ta. uMdara, khIsakolI, garoLI, caMdanagho, noLIyo vagere. :- cAra pagavALA jIvo. dA.ta. hAthI, gAya, ghoDo, baLada vagere. EUR 1 garbhaja 5 paryAptA saMmUcchima 5 aparyAptA 10 10 1 10 20 5 kula kula mAtApitAnA saMyogathI garbha dvArA utpanna thanArA vo. :- mAtApitAnA saMyoga vinA svAbhAvika rIte utpanna thanArA jIvo.
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 paMcendriya tiryaMcanA bhedo paMcendriya 1. paryA. garbhaja jaLacara 2. paryA. garbhaja catuSpada 3. paryA. garbhaja ura:parisarpa 4. paryA. garbhaja bhujaparisarpa 5. paryA. garbhaja khecara 6. paryA. saMmUcchima jaLacara 11. aparyA. garbhaja jaLacara 12. aparyA. garbhaja catuSpada 13. aparyA. garbhaja ura:parisarpa 14. aparyA. garbhaja bhujaparisarpa 15. aparyA. garbhaja khecara 16. aparyA. saMmUcchima jaLacara 17. aparyA. saMmUcchima catuSpada 7. paryA. saMmUcchima catuSpada 8. paryA. saMsUcchima uraHparisarpa 18. aparyA. saMmUcchimauraHparisarpa 9. paryA. saMmUcchima bhujaparisarpa 10. paryA. saMmUcchima khecara 19. aparyA. saMmUcchima bhujaparisarpa 20. aparyA. saMsUcchima khecara tiryaMcanA 20 bheda khecaro be prakAranA che. (1) rUMvATAnI pAMkhavALA H- dA.ta. kabutara, cakalI, kAgaDA, popaTa, menA, mora vagere. (2) cAmaDAnI pAMkhavALA:- dA.ta. cAmAcIDIyA, vAgoLa, vaDavAgoLa vagere. anya rIte be prakAranA paMkhIo (1) vistarelI pAMkhavALA H- jeo uDe ke bese to paNa pAMkha vistarelI hoya te. (2) bIDelI pAMkhavALA H- jeo uDe ke bese to paNa pAMkha bIDelI hoya te. chellA be prakAranA pakSIo manuSyalokanI bahAra hoya che. khecaronA A bhedonI paMce. tiryaMcanA mULa vIza bhedomAM judA bheda tarIke vivakSA karI nathI.
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ manuSyaloka (manuSya) cauda rAjalokamAM upara Urdhvaloka che, nIce adholoka che, madhyamAM tiSNuloka che. ApaNe je pRthvI upara rahIe chIe te tiskRloka che. tiSNulokanuM varNana - tithyalokanI madhyamAM 1 lAkha yojana lAMbo pahoLo vartuLAkAre jaMbudvIpa che. tenI cAre bAju pharato Dabala vistAravALo lavaNa samudra che. tenI cAre bAju pharato Dabala vistAravALo dhAtakI khaMDa che. tenI cAre bAju pharato Dabala vistAravALo kALodadhi samudra che. tenI cAre bAju pharato Dabala vistAravALo puSkaravara dvIpa che. tenI cAre bAju pharato Dabala vistAravALo puSkaravara samudra che. Ama asaMkhya dvIpa-samudro jANavA. chello dviIpa svayaMbhUramaNa dvIpa che. tene pharato chello samudra svayaMbhUramaNa samudra che. (pR. 1danuM citra juo.) manuSyaloka -puSkaravaradIpanI madhyamAM vartuLAkAre mAnuSottara parvata Avela che. tyAM sudhInA kSetrane manuSyaloka kahevAya che. manuSyalokamAM aDhIdvIpa (jaMbudvIpa, dhAtakI khaMDa, puSkaravara dvIpa aDadho) ane be samudra (lavaNa samudra, kALodadhi samudra) Avela che. (pR. 17nuM citra juo.) manuSyalokano vistAra (madhyamAM) | jaMbudvIpa 1 lAkha yojana be bAju thaIne lavaNa samudra 4 lAkha yojana be bAju thaIne dhAtakI khaMDa 8 lAkha yojana be bAju thaIne kALodadhi samudra 16 lAkha yojana be bAju thaIne puSkaravara dvIpa (aDadho) 16 lAkha yojana be bAju thaIne 45 lAkha yojanA
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 karmabhUmi-akarmabhUmi manuSyalokamAM ja manuSyano vAsa hoya che. tenI bahAra labdhi athavA devAdinI sahAyathI jaI zakAya che. tyAM koIpaNa manuSyano janma ke maraNa thAya nahi. jaMbUdvIpa jaMbUdvIpa cha parvata ane sAta kSetramAM vaheMcAyela che. temAM dakSiNathI uttara jatAM kramazaH nIce mujaba kSetro ane parvato AvelA che. (pR. 18nuM citra juo.) kSetro parvato (1) bharata kSetra | (1) laghuhimavaMta parvata (2) himavaMta kSetra | (2) mahAhimavaMta parvata (3) harivarSa kSetra | (3) niSadha parvata (4) mahAvideha kSetra | (4) nIlavaMta parvata (5) ramya kSetra | (5) rukSmI parvata NyavaMta kSetra (6) zikharI parvata (7) airAvata kSetra jaMbudvIpamAM jeTalA kSetro ane parvato AvelA che tethI Dabala kSetro ane parvato dhAkakakhaMDamAM che. tathA teTalA ja (dhAtakIkhaMDa jeTalA) kSetro ane parvato puSkaravarArdha dvIpamAM Avela che. karmabhUmi - je kSetromAM asi (hathiyAra), masi (vyApAra, vANijya) ane kRSi (khetI)no vyavahAra hoya che te karmabhUmi kahevAya athavA jyAM mokSamArga pravartato hoya te kSetrane karmabhUmi kahevAya. jaMbUdvIpamAM 1) bharatakSetra, 2) mahAvideha kSetra, 3) airAvata kSetra, A traNa karmabhUmi che. akarmabhUmi - je kSetromAM yugalikapaNAno vyavahAra hoya te akarmabhUmi kahevAya che. A kSetromAM puruSa-strI yugala sAthe janme che.
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ 13 karmabhUmi-akarmabhUmi bALapaNa vItI jatAM te pati-patnI tarIke thAya che ane aMte cha mAsa AyuSya bAkI rahe tyAre yugalane janma ApI chIMka-bagAsAdi pUrvaka pIDA vinA mRtyu pAmIne devalokamAM jAya che. teone vyApAra, nokarI Adi vyavahAra karavo paDato nathI. teonA puNya prabhAve te kSetromAM kalpavRkSo hoya che. tenI pAsethI temane AhAra, vastra, pAtra, AbhUSaNa, vAjiMtro, ratno vagere sarve joItI vastu vinA prayatna maLI jAya che. jaMbUdvIpamAM AvI 6 akarmabhUmi che. 1) himavaMta kSetra, 3) devakurukSetra, 5) ramya kSetra, 2) harivarSa kSetra, 4) uttarakurukSetra, 6) hiraNyavaMta kSetra. mahAvideha kSetranI madhyamAM meru parvata che. meru parvatanI uttare uttarakuru Avelo che ane dakSiNe devakuru Avela che. Ama jaMbudvIpamAM kula 3 karmabhUmi ane 6 akarmabhUmi che. dhAtakIkhaMDamAM Dabala kSetra ane parvato hovAne kAraNe 6 karmabhUmi tathA 12 akarmabhUmi che. te ja rIte puSkaravarArdhadvIpamAM 6 karmabhUmi tathA 12 akarmabhUmi che. tethI aDhI dvIpamAM kula 15 karmabhUmi tathA 30 akarmabhUmi thAya. piMdara karmabhUminA nAmo) pAMca bharata kSetra (1 jaMbUdvIpamAM+ra dhAtakIkhaMDamAM+ra puSkaravarArdhadvIpamAM) pAMca airAvata kSetra (1 jaMbUDhIpamAM+ra dhAtakIkhaMDamAM+ra puSkaravarArdha dvIpamAM) pAMca mahAvideha kSetra (1 jaMbudvIpamAM+ra dhAtakIkhaMDamAM+ra puSkaravarArdha dvIpamAM) | triIsa akarmabhUminA nAmo) pAMca devakuru (1 jaMbUdvIpamAM+ra dhAtakIkhaMDamAM+ra puSkaravarArdha dvIpamAM) pAMca uttarakuru (1 jaMbUdvIpamAM+ra dhAtakIkhaMDamAM+ra puSkaravarArdha dvIpamAM) pAMca harivarSa kSetra (1 jaMbudvIpamAM+ra dhAtakIkhaMDamAM+ra puSkaravarArdha dvIpamAM)
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 manuSyanA bheda pAMca ramyaka kSetra (1 jaMbUdvIpamAM+ra dhAtakIkhaMDamAM+ra puSkaravarArdha dvIpamAM) pAMca himavaMta kSetra (1 jaMbUdvIpamAM+ra dhAtakIkhaMDamAM+ra puSkaravarArdha dvIpamAM) pAMca hiraNyavaMta kSetra (1 jaMbUdvIpamAM+ra dhAtakIkhaMDamAM+ra puSkaravarArdha dvIpamAM) aMtadvapa pa6 :- laghu himavaMta ane zikharI parvatamAMthI dADhanA AkAre jamInanA be be TukaDA lavaNa samudramAM pUrva pazcimamAM nIkaLelA che. kula dADhA 8 che. dareka dADhA upara sAta sAta dvIpo AvelA che. kula pa6 dvIpa che. Ane aMtardIpa kahevAya che. (pR. 19nuM citra juo.) manuSyanA bheda 15 karmabhUminA manuSya 30 akarmabhUminA manuSya pa6 aMtarlIpanA manuSya kula 101 prakAra thAya vaLI manuSyo paNa garbhaja tathA saMmUcchima be prakAre che. tethI 101 garbhaja tathA 101 saMmUcchima, kula 202 thayA. vaLI garbhaja manuSyo paryAptA tathA aparyAptA ema be prakAre tathA saMmUcchima manuSyo mAtra aparyAptA hoya che. tethI kula manuSyanA 303 bheda thAya. 101 paryAptA garbhaja manuSya 101 aparyAptA garbhaja manuSya 101 aparyAptA saMmUcchima manuSya kula 303 bheda thAya. prazna :- saMmUcchima manuSyo kyAM hoya che ane kevA hoya che? uttara :- saMmUcchima manuSyo garbhaja manuSyonA maLa-mUtra, baLakho, nAsikAno mela, vamana, paru, lohI, vIrya, pitta, zleSma, thuMka, parasevo,
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMmUcchima manuSyonA virAdhanA-viveka nagaranI khALa vagere azuci sthAnomAM utpanna thAya che. manuSyonA zarIrathI A padArtho chUTA paDatAM muhUrta pachI temAM asaMkhya saMmUcchima manuSyo utpanna thAya che. te aMtarmuhUrtanA AyuSyavALA ane aMgulanA asaMkhyAtamA bhAganI avagAhanAvALA hoya che. svayogyaparyApti pUrNa thatAM pUrve ja mRtyu pAme che. saMmUcchima manuSyanI virAdhanA ane viveka bhojana eThuM mukavAmAM, gaTarAdimAM jhADo-pezAba karavAmAM, rastAmAM game tyAM baLakho vagere nAkhavAmAM-thUMkavAmAM, eMTho glAsa maTakAmAM nAkhavAmAM, te te vastumAM muhUrta pachI asaMkhya saMmUcchima manuSyonI utpatti thAya che. emanI utpatti tathA mRtyunI paraMparA cAlu rahe che. mATe A badhAmAM pUro viveka rAkhavAnI jarUra che. bhojananI thALI dhoI te pANI pIdhA pachI kapaDAnA TukaDAthI thALI korI karI nAMkhI, TukaDo paNa pANIthI dhoIne, pANI chuTuM chuTuM rastAmAM nAMkhavAthI, saMDAsa gAma bahAra javAthI, pezAba chUTAmAM be ghaDImAM sukAI jAya te rIte karavAthI, baLakho-thuMka vagere retImAM coLI nAMkhavAthI, eMTho glAsa maTakAmAM na boLatA cokkhA glAsathI pANI vagere levAthI tathA pANI pIdhA pachI glAsa luchI nAMkhavAthI, parasevAvALA kapaDA vagere sukavI devAthI, AvA prakAranA vivekathI saMmUcchima manuSyanI virAdhanAthI AtmA bacI jAya che. devatA tenA mukhya 4 bheda che bhavanapati (25) T vyaMtara (26) jyotiSa (10) 15 vaimAnika (38)
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 tirthAMloka jaMbU dvIpa rAvaNa samaya cakI khaMDa dhi sama karavara TIpa puSkaravara samudra svayaMbhUramaNa dvIpa svayaMbhUramaNa samudra tirdhvaloka
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ manuSyaloka manuSyaloka jaMbUDhIpa meru parvata lavaNa samudra dhAtakI khaMDa kALodadhi samudra ardhapuSkaravara dvIpa mAnuSottara parvata 17
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 vRtta vainAtya parvana vRtta vainATya parvana mahAvideha harivalpa maMtra himavaMta kSetra * jaMbudvIpa uttara airavata kSetra dIrgha vaitADhya parvata dakSiNa airavata kSetra zikharI paraMtu O rukamI parvata nIlavaMta parvata uttarakurU devaku3 niSadha parvata mahA himavaMta parvata laghuhimavaMta parvata uttara bharata kSetra dIrgha vaitADhaca parvata dakSiNa bhArata kSetra viraparsana kSetra ramyaka kSetra kSetra vRtta vaitADhya parvata vRtta vaitADhya parvata jaMbudrIpa
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ 56-aMtarlIpa 19 pada-aMtarlIpa lavaNa airAvata kSetra A zikharI parvata jaMbU parva) dvIpa vaMta pravataXC: bharata kSetra 000) O) samudra
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ devatAnA bheda (1) bhavanapati :- 15 paramAdhAmI 10 asurakumArAdi (2) vyaMtara : 8 vyaMtara 8 vANavyaMtara 10 tiryarjubhaka 26. (3) jyotiSa :- 5 cara 5 acara 10 (4) vaimAnika :- 24 kalpapapanna 14 kalpAtIta 38 paramAdhAmI :-narakanA jIvone duHkha ApanArA devo. narakanA jIvone mAtra potAnI kutuhala vRttithI duHkha ApIne AnaMda mAne che. Ama to A devo asuranikAyanA che, paNa temanA kAryanI pradhAnatAthI temanI judI vivakSA karI che. bhavanapati - ApaNe vartamAnakALe je pRthvInA paDa upara chIe te ratnaprabhA pRthvInuM paDa 1,80,000 yojana jADu che. temAMthI upara nIce 1000 - 1000 yojana choDI vaccenA 1,78,000 yojanamAM asurakumArAdi daza prakAranA bhavanapati devo rahe che ane pUrvakRta puNyano upabhoga kare che. vyaMtara :- ratnaprabhA pRthvInA prathamanA 1000 yojananA paDamAM upara nIce 100-100 yojana choDI vaccenA 800 yojanamAM vyaMtara devonAM ramaNIya ane suMdara nagaro AvelA che.
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ devatAnA bheda 21 vANavyaMtara :- A vyaMtaranI ja peTAjAti che. ratnaprabhAnA prathama 100 yojananA paDamAM upara nIce 10-10 yojana choDI vaccenA 80 yojanamAM vANavyaMtara devonAM raheThANo che. tiryarjubhaka :- A devo paNa vyaMtaranI ja jAtinA che. tIrthakara devonA janmAdi vakhate temanA gharomAM dhanya, dhAnya, hIrA, suvarNa, ratnAdinI vRSTi kare che. jyotiSa - ApaNI pRthvInA samabhUtalathI upara 790 yojanathI 900 yojana sudhImAM jyotiSa devonAM vimAno AvelA che. teo pAMca prakAranA che. (1) candra, (2) sUrya, (3) graha, (4) nakSatra, (5) tArA. candrAdi ApaNe je joIe chIe te vimAno che tenI aMdara devo rahe che ane potAnA puNyAnusAra sukhane bhogave che. cara :- aDhI dvIpamAM rahelA candra AdinA jyotiSa vimAno meru parvatanI cAre bAju paribhramaNa kare che. tene cara kahevAya che. acara:-aDhI dvIpanI bahAra rahelA candra AdinA jyotiSa vimAno sthira hoya che. tene acara kahevAya che. candrAdinA sthAna :- samabhUtalathI upara 790 yojane tArAnA vimAno, pachI 10 yojana upara sUryanA vimAna, pachI 60 yojana upara candranA vimAna, pachI 4 yojana upara nakSatronA vimAna, pachI 16 yojana upara grahonA vimAna che. vaimAnika :- jyotiSanA vimAnathI asaMkhya yojana upara jatAM jyAM samabhUtalathI 1 rAja pUrNa thAya che, tyAMthI vaimAnika devonA vimAna zarU thAya che. kalpopapanna - jyAM Indra, sAmAnika, senApati, sainya, sabhA vagere prakAranI vyavasthA hoya che te kalpopapana.
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ devatAnA bheda 12 devaloka 9 lokAMtika 3 kilbiSiyA kula 24 bheda thAya. bAra devalokanA nAma 1 saudharma 5 brahmaloka Anata 2 IzAna 6 lAMtaka 10 prANata 3 sanakumAra 7 mahAzukra 11 AraNa 4 mAhendra 8 sahasrAra 12 azruta nava lokAMtika - teo pAMcamAM devalokamAM hoya che. tyAMthI manuSya thaIne mokSe janAra che, tethI loka eTale ke saMsAranA aMte rahelA che, mATe lokAMtika kahevAya che. tIrthakara bhagavaMtone pravajyA grahaNa karatI vakhate (eka varSa pUrve) dikSA grahaNa karavAnA avasaranI yAda apAvavA Ave che. bhagavAna svayaM jANe che. paNa teono A pramANe vyavahAra che. teo 9 prakAranA che. kilbiSiyA :- bhaMgI jevA halakA devo. te traNa prakAranA che. teo pahelA, bIjA, trIjA, cothA ane chaTTA devalokanI nIce hoya che. kapAtIta - jyAM Indra, sAmAnika, sainya vagere prakAranI vyavasthA na hoya te kalpAtIta. 9 raiveyaka 5 anuttara kula 14 bheda thAya. bAra devalokanI upara nava raiveyaka devalokanA vimAno che. tenI upara eka ja sapATIe vacce sarvArthasiddha vimAna ane cAre dizAe eka-eka ema kula pAMca anuttaravAsI devonA vimAna che.
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvanA kula 563 bheda bhavanapati vyaMtara jyotiSa vaimAnika 25 26 10 38 99 devonA kula bheda sthAvara (ekendriya) vikalendriya - 22 paMce. tiryaMca - saMsArI jIvonA kula bheda 22 6 nArakI - 14 20 manuSya - 303 devatA - 198 kula - 563 saMsArI jIvonA kula 563 bheda che. mokSanA jIvo H- temanA 15 bheda che. te tIrthasiddha, atIrthasiddha vagere bhedo navatattvamAMthI jANI levA. paryAptA aparyAptA kula 198 bheda thAya (1) zarIranI avagAhanA (3) kAyasthiti jIvone viSe pAMca dvAra (4) prANa 23 (2) AyuSya (5) yoni
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24 dvAra-1 : zarIranI avagAhanA avagAhanA eTale UMcAI jaghanya = ochAmAM ochI, utkRSTa = vadhAremAM vadhAre. jaghanya avagAhanA H- utpattinA prathama samaye sarva jIvonI jaghanya avagAhanA aMgulanA asaMkhyAtamA bhAga jeTalI hoya che. utkRSTa avagAhanA :- bAdara pratyeka vanaspatikAyanI 1000 yojanathI vadhu. bAkInA sarva sthAvara ane aparyA. saMmU. manuSyanI aMgulano asaMkhyAtamo bhAga. beIndriya teIndriya 3 gAu caurindriya - 1 yojana nArakI dhanuSya - naraka thI 2 jI 3 jI 4 thI 5 mI 6 TI 7 mI 12 yojana San no 1555 310 kA 125 250 500 avagAhanA dvAra 1 yojana = 4 gAu aMgula 6 12
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ avagAhanA dvAra garbhaja jaLacara garbhaja uraHparisarpa garbhaja bhujaparisarpa garbhaja catuSpada garbhaja khecara paMcendriya tiryaMca saMmUcchima jaLacara saMmUcchima uraHparisarpa saMmUcchima bhujaparisarpa saMmUcchima catuSpada saMmUrcchima khecara avasarpiNI 1 lo Aro 2 jo Aro 3 jo Aro 4 tho Aro 5 mo Aro 6 Dho Aro manuSya 1000 1000 2 thI 9 utsarpiNI 6 Dho Aro 5 mo Aro 4 tho Aro 3 jo Aro 2 jo Aro 1 lo Aro 2 thI 9 1000 2 thI 9 2 thI 9 2 thI 9 2 thI 9 dhanuSya utkRSTa zarIravALA mAchalA vagere svayaMbhUramaNa samudramAM hoya che, sarpa, garoLI vagere aDhI dvIpanI bahAra hoya che, hAthI vagere devaguru ane uttarakurumAM hoya che. yojana yojana gAu gAu dhanuSya yojana yojana dhanuSya gAu 25 utkRSTa avagAhanA 3 gAu 2 gAu 1 gAu 500 dhanuSya 7 hAtha 2 hAtha
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26 bhavanapati vyaMtara jyotiSa 1lo-2jo devaloka 3jo-4tho devaloka pamo-6TTo devaloka 7mo-8mo devaloka 9 thI 12 devaloka nava praiveyaka pAMca anuttara 8 java 12 aMgula 2 veMta 4 hAtha 2000 dhanuSya 4 gAu devatA uttara vaikriya zarIra H- kAraNa prasaMge devatA, nArakI tathA labdhidhArI manuSya-tiryaMca potAnA mULa zarIrathI judu bIju vaikriya zarIra banAve te. (1) nArakIne mULa zarIrathI bamaNuM hoya. (2) tiryaMcane 200 thI 900 yojana hoya. (3) manuSyane 1 lAkha yojanathI adhika hoya. (cAra AMgaLa adhika) (4) devatAne 1 lAkha yojana hoya. = 1 aMgula = 1 veMta = = = 7 hAtha 7 hAtha 7 hAtha 7 hAtha 6 hAtha 5 hAtha 4 hAtha 3 hAtha 2 hAtha 1 hAtha avagAhanA dvAra = 1 yojana 1 hAtha = 24 aMkula = 1/4 dhanuSya 1 dhanuSya = 96 aMgula 1 gAu = 1,92,000 aMgula
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ AyuSya dvAra (dvAra 2 - AyuSya) AyuSya : jIvane zarIramAM rahevAno kALa. jaghanya devatA nArakIne 10,000 varSa. zeSa jIvone aMtarmuhUrta. (utkRSTa sUkSma jIvo aMtarmuhUrta sAdhAraNa vanaspatikAya aMtarmuhUrta saMmUcchima manuSyo aMtarmuhUrta aparyAptA sarve jIvo aMtarmuhUrta paryAptA bAdara pRthvIkAya 22,000 varSa paryAptA bAdara akAya 7,000 varSa paryApyA bAda teukAya 3 ahorAtra paryAptA bAdara vAyukAya 3,000 varSa paryAptA bAdara pratyeka vanaspatikAya |10,000 varSa beIndriya | 12 varSa teIndriya | 49 divasa caurindriya 6 mAsa ( nArakI) naraka | jaghanya AyuSya | utkRSTa AyuSya 10,000 varSa | 1 sAgaropama 1 sAgaropama | 3 sAgaropama 3 sAgaropama 7 sAgaropama 7 sAgaropama 10 sAgaropama 10 sAgaropama | 17 sAgaropama 17 sAgaropama | 22 sAgaropama 7 mI | 22 sAgaropama | 33 sAgaropama 0. ja 0 che 0 = 8 3 da m % 3
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28 jIvo garbhaja jaLacara garbhaja ura:parisarpa garbhaja bhujaparisarpa garbhaja catuSpada garbhaja khecara paMcendriya tiryaMca saMmUcchima jaLacara saMmUcchima uraHparisarpa saMmUcchima bhujaparisarpa saMmUcchima catuSpada saMmUcchima khecara = avasarpiNI 1 lo Aro 2 jo Aro 3 jo Aro 4 tho Aro 5 mo Aro 6 Dho Aro AyuSya 1 kroDa pUrva 1 kroDa pUrva 1 kroDa pUrva 3 palyopama palyopamano asaMkhyAtamo bhAga 1 kroDa pUrva 53,000 varSa 42,000 varSa 84,000 varSa 72,000 varSa manuSya AyuSya 3 palyopama 2 palyopama AyuSya dvAra 1 palyopama 1 kroDa pUrva1 120 varSa 20 varSa utsarpiNImAM AthI viparItapaNe jANavu. devakuru ane uttarakurumAM haMmezA 1lo Aro hoya che. harivarSa kSetra ane ramyak kSetramAM haMmezA 2 jo Aro hoya che. himavaMta kSetra ane hiraNyavaMta kSetramAM haMmezA 3 jo Aro hoya che. mahAvideha kSetramAM haMmezA 4 tho Aro hoya che. 1. 1 pUrva 70,560 abaja varSa
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAyasthitidvAra 29 | devatA) diva | jaghanya AyuSya | utkRSTa AyuSya | bhavanapati | 10,000 varSa | 1 sAgaropamathI adhika vyaMtara | 10,000 varSa | 1 palyopama jyotiSa | 1/8 palyopama | 1 palyopama + 1 lAkha varSa vaimAnika | 1 palyopama | 33 sAgaropama palyopama :- 1 yojana UMDA, 1 yojana lAMbA, 1 yojana pahoLA vartuLAkAra kUvAne yugaliyAnA eka vALanA aMgulanA asaMkhyAtamAM bhAga pramANa asaMkhya TukaDA karIne ThAMsI ThAMsIne bharavo, temAMthI dara so varSe eka vALano TukaDo kADhatA Akho kUvo khAlI thatAM je samaya lAge te 1 palyopama kahevAya. 10 koDAkoDI palyopama = 1 sAgaropama koDAkoDI sAgaropama = 1 utsarpiNI koDAkoDI sAgaropama = 1 avasarpiNI koDAkoDI sAgaropama = 1 kALacakra anaMtA kALacakra = 1 pudgala parAvarta ( dvAra 3 - kAyasthiti ] kAyasthiti : marIne pharI tevAne tevA ja bhavamAM janmavuM te kAyasthiti. pRthvIkAyathI pratyeka vanaspatikAya | asaMkhya kALacakra sAdhAraNa vanaspatikAya asaMkhya kALacakra vikalendriya saMkhyAtA varSa manuSya-paMcendriya tiryaMca 7-8 bhava deva-nArakI 1 bhava deva-nArakI marIne pharI tarata deva ke nArakI na thAya.
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30 prANa-paryApti dvAra 4 - prANa ] prANanI vyAkhyA zarUAtamAM karI che. ekendriya (4 prANa) - (1) sparzanendriya (2) kAyabaLa (3) zvAsocchavAsa (4) AyuSya. beIndriya (6 prANa) :- (1) sparzanendriya (2) rasanendriya (3) kAyadaLa (4) vacanabaLa (5) zvAsocchavAsa (6) AyuSya. teIndriya (7 prANa) :- (1) sparzanendriya (2) rasanendriya (3) dhrANendriya (4) kAyabaLa (5) vacanabaLa (6) zvAsocchavAsa (7) AyuSya. caurindriya (8 prANa) :- (1) sparzanendriya (2) rasanendriya (3) dhrANendriya (4) cakSurindriya (5) kAyadaLa (6) vacanabaLa (7) zvAsocchavAsa (8) AyuSya. asaMjJI paMcendriya (prANa) :- (1) sparzanendriya (2) rasanendriya (3) ghANendriya (4) cakSurindriya (5) zrotrendriya (6) kAyabaLa (7) vacanabaLa (8) zvAsocchavAsa (9) AyuSya. (asaMjJI - mana vagaranA, saMjJI - manavALA) saMjJI paMcendriya (10 prANa) :- (1) sparzanendriya (2) rasanendriya (3) ghrANendriya (4) cakSurindriya (5) zrotrendriya (6) kAyabaLa (7) vacanabaLa (8) manabaLa (9) zvAsocchavAsa (10) AyuSya. prANo sAtheno jIvono viyoga te maraNa. paryApti ekendriya (4 paryApti) :- (1) AhAra (2) zarIra (3) Indriya (4) zvAsocchavAsa vikalendriya, asaMjJI paMcendriya (pa paryApti) :- (1) AhAra (2) zarIra (3) Indriya (4) zvAsocchavAsa (5) bhASA
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ 31 yoni yonidvAra saMjJI paMcendriya (6 paryApti) :- (1) AhAra (2) zarIra (3) Indriya (4) zvAsocchavAsa (5) bhASA (6) mana ( dvAra 5 - yoni | yoni - jIvane utpanna thavAnuM sthAna. jIvane utpattinA asaMkhya sthAno che. paNa samAna varNa, gaMdha, rasa, sparzavALA ghaNA sthAnono eka yonimAM samAveza karavAmAM Avela che. tethI kula yoni 84 lAkha che. jIvo pRthvIkAya 7 lAkha akAya 7 lAkha teukAya 7 lAkha vAukAya 7 lAkha pratyeka vanaspatikAya 10 lAkha sAdhAraNa vanaspatikAya 14 lAkha beIndriya 2 lAkha teIndriya 2 lAkha caurindriya 2 lAkha devatA 4 lAkha 4 lAkha paMcendriya tiryaMca 4 lAkha manuSya 14 lAkha 84 lAkha mokSanA jIvo - temane zarIra, AyuSyakarma, prANa ane yoni na hoya. temanI sthiti sAdi-anaMta che. jIvavicAra padArtha saMpUrNa nArakI
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA-zabdArtha jIvavicAra (mULa gAthA tathA zabdArtha) bhuvaNa-paIva vIraM, namiUNa bhaNAmi abuha-bohatya T jIva-sarave kiMci vi, jaha bhaNiyaM pu-sUrihiM Ill bhuvanamAM dIpaka samAna zrI viraprabhune namaskAra karIne ajJAnI jIvonA bodha mATe jIvonuM TUMku svarUpa pUrvAcAryoe je prakAre kahyuM che te rIte huM kahIza. (1) jIvA muttA saMsAriNo ya, tasa thAvarA ca saMsArI | pUDhavi jala jalaNa vAU, vaNasaI thAvarA neyA lii jIvo mukta ane saMsArI che. saMsArI jIvo trasa ane sthAvara be prakAranA che. pRthvI, pANI, agni, vAyu tathA vanaspatine sthAvara jANavA. phaliha maNi rayaNa vida6ma, hiMgula hariyAla maNasila rasiMdA | kaNagAI dhAu seDhI, vandriya araNeTTaya palevA llall abhaya tUrI Ursa, maTTI-pAhANa-jAIo bhegA | sovIraMjaNa lUNAI, puDhavi-bheAI IccAI III phaTika, maNi, ratna, paravALA, hiMgaLoka, haDatALa, maNazIla, pAro, sonuM vagere dhAtuo, khaDI, ramacI, araNeTo, pArevo, abarakha, tejaMtUrI, khAro, mATI ane pattharonI aneka jAtio, suramo, mIThuM vagere pRthvIkAyanA bhedo che. (3, 4) bhoyaMtariphakha-mudAM, osA hima karaga haritaNU mahiA 1 haMti ghaNodahimAI, bhesANegA ca AuTsa III bhUminuM ane AkAzanuM pANI, jhAkaLa, barapha, karA, lIlI vanaspati upara phuTI nikaLatuM pANI, dhummasa, ghanodadhi vagere aneka apakAyanA bhedo che. (5)
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA-zabdArtha IMgAla jAla mummara, ukkAsaNi kaNagavijjumAIA 1 agaNi-jiyANaM bheyA, nAyavvA niuNa-buddhIe Isl aMgArA, jvALA, taNakhA, ulkA (AkAzamAM dekhAtA agninA paTTA), AkAzI taNakhA, kaNIyA, vijaLI vagere agnikAyanA bhedo sUkSma buddhithI jANavA. (6) ubhAmaga ukkaliyA, maMDali maha suddha guMjavAyA ya / ghaNa-taNu-vAyAIA, bheyA khalu vAukAyassa III uddhAmaka (uMce bhamato) vAyu, utkalika (nIce bhamato) vAyu, vaMToLiyo, moTo vAyu, zuddha vAyu, guMjArava karato vAyu, ghanavAta, tanavAta vagere vAyukAyanA bheda jANavA. (7) 33 sAhAraNa patteA, vaNasyaIjIvA duhA sue bhaNiyA 1 jesimaNaMtANaM taNU, egA sAhAraNA te u tA sAdhAraNa ane pratyeka ema vanaspati jIvo zAstromAM be prakAre kahyAM che. je anaMtA (jIvo)nuM eka zarIra te sAdhAraNa kahevAya. (8) kaMdA aMkura kisalaya, paNagA sevAla bhUmiphoDA ya | allayatiya gajjara mottha vadyulA thega palaMkA IIII komalaphalaM ca sarvAM, gUDhasirAIM siNAI-pattAIM thohari kuMAri gunguli, galoya pamuhAI chinnaruhA ||10|| kaMdo, phaNagA, kisalaya (kuMpaLo), nIlaphuga, sevALa, bilADInA Topa, Ardraka-traNa (AduM, haLadara, kacaro), gAjara, motha, vatthalA, thega, pAlakhuM, sarva prakAranA kuNAM phaLa, gupta nasovALA zaNa vagerenA pAMdaDA, thora, kuMvAra, gugaLa, gaLo vagere sAdhAraNa vanaspatikAya che. temane kApavA chatAM pharI uge. (9, 10) IccAINo aNege, havaMti bheyA aNaMtakAyANaM | tesiM parijANaNathaM, lakSmaNa-meyaM sue bhaNiaM ||11||
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA-zabdArtha uparokta anaMtakAya jIvonA aneka bhedo che. teone jANavA mATe zAstramAM A pramANe lakSaNa batAvela che. (11) gUDhasira-saMdhi-parvya, samabhaMga-mahIragaM ca chinnaruha / sAhAraNe sarIraM, tavivarIaM ca patteyaM ||12 // gupta naso-sAMdhA-parvavALuM, bhAMgatA sarakhA bhAga thAya tevuM, tAMtaNA vagaranuM, kApyA chatAM pharI uganAruM, sAdhAraNa vanaspatikAyanuM zarIra che. tethI viparIta pratyeka vanaspatikAya che. (12) 34 egasarIre ego, jIvo jesiM tuM te ya patteyA / phala phUla challi kaTTA, mUlaga pattANi bIyANi ||13|| jeonA eka zarIramAM eka jIva hoya che te pratyeka vanaspati che. te phaLa, phula, chAla, lAkaDuM, mULa, pAMdaDA, bIja vagere che. (13) patteyataruM muttuM, paMca vi puDhavAINo sayala loe 1 suhumA havaMti niyamA, aMtamuhuttAu assiA ||14|| pratyeka vanaspatikAya sivAyanA pAMce pRthvI Adi sUkSma jIvo sakala lokamAM niyamA hoya che. te aMtarmuhUrtanA AyuSyavALA tathA adezya hoya che. (14) saMkha kavaDDaya gaMDula, jalo ca caMdaNaga alasa lahagAI / mehari kimi pUaragA, beIMdiya mAIvAhAI ||15|| zaMkha, koDA, gaMDoLA, jaLo, akSa, aLasIyA, lALIyA vagere, mAMmaNamuMDA, karamIyA, porA, cUDela vagere beIndriya jIvo che. (15) gomI maMkaNa jUA, pipIli uttehiyA ya makkoDA / Illiya ghayamillIo, sAvaya gokIDa jAIo ||16 // gahaya corakIDA, gomayakIDA ya dhanakIDA ya / kuMthu govAliya IliyA teIMdiya IMdagovAI ||1|| kAnakhajurA, mAMkaDa, ju, kIDI, udhaI, maMkoDA, IyaLa, ghImela, sAvA, ziMgoDAnI jAtio, gadvaiyA, viSTAnA jIvaDA, chANanA jIvaDA, dhAnyanA
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA-zabdArtha 35 kIDA, kaMthavA, gopAlikA, IyaLa, gokaLagAya vagere teIndriya jIvo che. (16, 17) cauridiyA ya viae, DhiMkuNa bhamarA ya bhamariyA tiA / masphiya DaMsA masagA, kaMsArI kavila DolAI ||18 // vIMchI, bagAI, bhamarA, bhamarI, tIDo, mAkhI, DAMsa, macchara, kaMsArI, karoLIyA, khaDamAMkaDI vagere caurindriya jIvo che. (18) paMciMdiyA ya cauhA, nAraya tiriyA maNussa devA ya / neraIyA sattavihA, nAyavvA puDhavi-bheeNaM ||19|| paMcendriya jIvo cAra prakAre che :- nArakI, tiryaMca, manuSya, deva. temAM pRthvInA bhedonI apekSAe nArakI sAta prakAranI jANavI. (19) jalacara thalayara khayarA, tivihA paMciMdiyA tiriA ya / susumAra maccha kacchava, gAhA magarA ya jalacArI ||2|aa jaLacara (pANImAM rahenAra), sthaLacara (jamIna upara rahenArA) tathA khecara (AkAzamAM uDanArA) Ama traNa prakAre paMcendriya tiryaMco che. temAM susumAra (moTA magaramaccha) mAchalAM, kAcabA, grAha, magara vagere jaLacara jIvo che. (20) caupaya uraparisappA, bhuyaparisappA ya thalacarA tivihA / go-sappa-naula-pamuhA bodhavvA te samAseNaM ||21|| catuSpada, peTe cAlanArA, tathA hAthathI cAlanArA ema sthaLacara traNa prakAre che. te saMkSepamAM gAya, sarpa, noLiyA vagere jANavA. (21) khayarA romayapakkhI, cammayapakSI ya pAyaDA yeva / naralogAo bAhiM, samugNapakkhI viyayapakSI // 22 // pakSIo rUMvATAnI pAMkhavALA (kAgaDA, popaTa, kabutara vagere) tathA cAmaDAnI pAMkhavALA (cAmAcIDiyA, vAgoLa vagere) jANItA che. manuSyalokanI bahAra saMkucita pAMkhavALA tathA vistRta pAMkhavALA pakSIo hoya che. (22)
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ 36 gAthA-zabdArtha savva jala-thala-khayarA, samucchimAM gabhacA duhA hUMti | kammA-kammagabhUmi-aMtaradIvA maNusA ca ||23ll jaLacara, sthaLacara ane khecara badhA saMmUcchima ane garbhaja be prakAre che. manuSyo karmabhUminA, akarmabhUminA ane aMtadvaponA ema traNa prakAre che. (23) dasahA bhavasAhivaI, aTTavihA vANamaMtarA hRti | joIsiyA paMcavihA, duvihA vemANiyA devA 24IL bhavanapati daza prakAre, vyaMtaro ATha prakAre, jyotiSa pAMca prakAre ane vaimAnika devo be prakAre hoya che. (24) siddhA panarasa-bheyA, titkA-tityAi siddha-bheeNuM | ee saMkheveNa, jIva-vigappA samakhAyA ripaIl tIrthasiddha, atIrthasiddha vagere bhedonI apekSAe siddho paMdara bheTavALA che. A pramANe saMkSepathI jIvonA bhedo kahyA. (25) eesiM jIvANuM, sarIramAU ThiI sakAyaMmi ! pANA-joNi-5mANe, jesiM je asthi te bhaNimo 2MI A (uparokta bhedovALA) jIvonA zarIra, AyuSya, svakAsthiti prANa tathA yonIonuM pramANa jeonuM je che te kahIe chIe. (26) aMgula-asaMkha-bhAgo, sarIra-meciMdiyANa savaeNsiM ! joyaNa-sahassa-mahiya, navaraM padya-ruphakhANuM IlRoll sarva ekendriya jIvonuM zarIra aMgulanA asaMkhyAtamA bhAga jeTaluM che. paraMtu pratyeka vanaspatikAyanuM zarIra kAMIka adhika hajAra yojana che. (27) bArasa joyaNa tinneva, gAuA joraNaM ca aNukakamaso ! - beiMdiya teiMdiya, cauridiya deha-maccatta IIravA beindriya, teindriya ane caurindriyanA zarIranI UMcAi kramazaH bAra yojana, traNa gAu ane eka yojana che. (28)
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA-zabdArtha dhaNusarapaMca-pamANA, neraiyA sattAmAi puDhavIe ! tatto addhadhUNA, neyA rayApahA jAya ll29ll sAtamI narakanA nArakIo pAMcaso dhanuSyanA pramANavALA hoya che. tyAMthI upara dareka narakamAM aDadhA aDadhA pramANavALA yAvat ratnaprabhA nArakI sudhI jANavA. (29) joyaNa sahassamANA, macchA uragA ya gabhacA hRti dhaNuha-puhurtA pakhIsu, bhayacArI gAua-puhud Il3oll mAchalA tathA garbhaja ura:parisarpa jIvo hajAra yojananA pramANavALA che. pakSIo dhanuSya pRthakatva tathA bhujaparisarpo gAu pRthakatva pramANavALA che. (30) khayarA dhaNuhapuhad, bhayagA uragA ya joyaNapuhad T. gAuapuhattamittA, samucchimAM cauLyA bhaNiyA Il31II saMmUcchima khecara tathA bhujaparisarpa dhanuSya pRthakatva tathA ura:parisarpa yojana pRthakatva ane catuSpada gAu pRthakatva mApanA kahyAM che. (31) chacceva gAuAi, caudhdhayA gabhayA mukhecavvA | kosatigaM ca maNussA, uphakosasarIra-mANeNaM Il3zA. garbhaja catuSpado cha gAunA jANavA, manuSyo utkRSTa zarIranA mApe traNa gAunA hoya che. (32) IsANaMtasurANa, rAyaNIo satta huMti uccatta ! duga juga juga cau gelijjaDamuttare iphikaphaka-parihANI llsall izAna devalokanA aMta sudhI devonI UMcAi sAta hAtha hoya che. tyAra pachI be, be, be, cAra (devaloko), raiveyako ane anuttaramAM kramazaH eka eka hAtha ghaTADo jANavo. (33) bAvIsA puTavIe, satta ca Aumsa tini vAussA vAsasahassA dasa taru-gaNANa teU tirarAU ll34 pRthvIkAyanuM bAvIza hajAra varSa, apakAyanuM sAta hajAra varSa,
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ 38 gAthA-zabdArtha vAukAyanuM traNa hajAra varSa, pratyeka vanaspatikAyanuM daza hajAra varSa, ane teukAyanuM traNa ahorAtrinuM AyuSya hoya che. (34) vAsANi bArasA, beiMdiyANa teiMdiyANaM tu ! auNApanna dizAi, cauridINaM tu chammAsA Il3paIi beindriyanuM bAra varSa, te indriyanuM ogaNapacAsa divasa ane caurindriyanuM cha mAsa AyuSya hoya che. (35) sura-neraiyANa ThiI, uphakosA sAgarANi tittIsa ! cauppayatiriyamaNasA, tini ya paliovamAM haMti 13LA deva-nArakInI utkRSTa sthiti tetrIsa sAgaropama hoya che. catuSpada, tiryo ane manuSyonI traNa palyopama hoya che. (36) jalayara-ura-bhuyagANa, paramAU hoi putra koDIo ! paphakhINuM puNa bhaNio, asaMkhabhAgo ya paliyamsa ll3oll jaLacara, ura:parisarpa, bhujaparisarpanuM utkRSTa AyuSya pUrvakoTi varSanuM che. pakSInuM palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga pramANa kahyuM che. (37) sarve suhamA sAhAraNA ya samucchimAM maNussA ya T uphakosajahanneNa, aMtamuharta cica jiyaMti ll38|| dareka sUkSma jIvo, sAdhAraNa vanaspatikAya, saMmUcchima manuSyo utkRSTathI ane jaghanyathI aMtarmuhUrta ja jIve che. (38) ogAhaNApaDau-mANe, evuM saMkheo samakakhAya T je puNa itya visesA, visesa-suttAu te neyA ll3lA A prakAre avagAhanA ane AyuSyanuM TUMkuM svarUpa kahyuM. emAM je vizeSa hakIkata che te vizeSa sutrothI jANI levI. (39) ebiMdiyA ca savva, asaMkha-siTippaNI sakAyaMmi T. uvavarSAti jayaMti ya, asaMtakAyA asaMtAo II40nA sarve ekendriya jIvo potAnI ja kAyamAM asaMkhya utsarpiNI sudhI
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ 39 gAthA-zabdArtha utpanna thAya che ane mAre che. tevI ja rIte anaMtakAya anaMtI utsarpiNI sudhI janme che ane mare che. (40) saMkhija samA vigalA, sattakubhavA paziMditinimaNuA I uvavarjati sakAe, nAraya devA ca no ceva II41|| vikasendriya jIvo saMkhyAtA varSo sudhI, paMcendriya tiryaMca manuSyo sAta-ATha bhava sudhI potAnI kAryamAM upaje che. nArakI tathA devo nahIM. (potAnI kAyamAM pharI na upaje) (41) dasahA jiyANa pANA, iMdiya UsAsa Au balarUvA ! egiMdiesu cauro, vigalesu cha satta aheva I4rA. jIvone Indriya, zvAsocchavAsa, AyuSya, baLa rUpa daza prakAre prANo hoya che. ekendriyane cAra, vikasendriyane che, sAta, ATha hoya che. (42) asanni sanni paMciMdiesu nava dasa kameNa bodhavA | tehiM saha vidhdhaogo, jIvANuM bhannae maraNa 43 asaMjJI, saMjJI paMcendriyone nava, daza, jANavA. tenI (prANonI) sAthe viyoga e ja jIvonuM maraNa kahevAya che. (43) evuM aNorapAre, saMsAre sAyaraMmi bhImaMmi patto asaMtakhutto, jIvahiM apatta-dhamaeNhiM 44. anAdi anaMta saMsArarUpI bhayaMkara samudramAM dharma na pAmelA jIvo A pramANe anaMtavAra (prANonA viyogarUpa maraNane) pAmyA che. (44) taha cIrAsI lakakhA, saMkhA joNINa hoi jIvANuM ! puTavAINa cahiM, payaM satta satteva l4pa tathA jIvonI yoninI saMkhyA coryAsI lAkha che. pRthvI vagere cAranI darekanI sAta sAta lAkha yonI che. (45) dasa patteya - tarUNa, caudasa lakhA havaMti iyaresa I vigaliMdiesa do do, cauro paMciMditiriyANaM II4ghA
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ 40 gAthA-zabdArtha pratyeka vanaspatikAyanI daza lAkha, Itara (sAdhAraNa vanaspatikAya) nI cauda lAkha, vikasendriyanI be-be lAkha ane paMcendriya tiryaMcanI cAra lAkha yonI che. (46) cauro cauro nAya-suresa maNuANa caudasa havaMti | saMpiDiyA ca savva, culasI lakakhA u jaNIe II4ll. nArako ane devone cAra cAra lAkha, manuSyone cauda lAkha yoni hoya che. sarve ekaThI thavAthI coryAsI lAkha yonio thAya che. (47) siddhANaM natyi deho, na Au karma na pANa-joNIo ! sAi aNatA tesiM, kiI jiNiMdAgame bhaNiA II48 siddhone zarIra nathI, AyuSya ane karma nathI, prANo ane yonio paNa nathI. teonI sthiti zrI jinAgamomAM sAdi anaMta kahI che. (48) kAle aNAi-nihaNe, joNI-gahaNaMmi bhIsaNe itya T bhamiyA mihiti ciraM, jIvA jiNa-vaNa-malahaMtA Il49tI. jinavacanane nahIM pAmelAM jIvo anAdi anaMtakALa sudhI A bhISaNa ane yonithI gahana saMsAramAM ghaNA vakhata sudhI bhamyA che ane bhamaze. (49) tA saMpai saMpatta, maNuare dullAha vi sammatte ! siri-saMti-sUri-sikke, kareha bho ujjarma dhame II5gI mATe have durlabha evuM manuSyapaNuM ane samyakatva maLyA che. to lakSmI ane zAMtiyukta pUjya puruSoe (zrI zAMtisUri mahArAje) batAvelA dharmamAM udyama karo. (50) eso jIvavicAro, saMkheva-INa jANaNA-he ! saMkhitto uddhario, ruddAo suya-samuddAo ApavI A jIva-vicAra prakaraNa gaMbhIra evA zrutasamudramAMthI saMkSeparUci jIvonA jJAnanI mATe saMkSepamAM uddharyu che. (51)
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ navatattva ( nava-tatva (padArtha-saMgraha) ] navatattva vyAkhyA nA nAma jIva jenAmAM cetanA hoya te jIva. | ajIva jenAmAM cetanA na hoya te ajIva. puNya je karmathI saMsArI jIvo sukhano anubhava kare te puNya. | pApa je karmathI saMsArI jIvo duHkhano anubhava kare te pApa. | 82 | Azrava jenAthI AtmAmAM karmonuM Agamana thAya te Azrava. | 42 | saMvara jenAthI AtmAmAM karmonuM Agamana thatuM aTake te saMvara. | pa7 | baMdha AtmAmAM karma pudgalonI thatI ekamekatA te baMdha. | 4 nirjarA AtmAmAMthI karma pudgalonuM chuTA paDavuM te nirjarA. | 12 mokSa sarva karma pudgalothI mukta banela AtmAnuM zuddha | 9 | svarUpa te mokSa. bheda - 276 zeya = jANavA yogya :- jIva, ajIva. heya = choDavA yogya :- pApa, Azrava, baMdha. upAdeya = AdaravA yogya :- puNya, saMvara, nirjarA, mokSa. nava tattvanI sarovaranI upamAthI samajaNa 1. jIva : jJAnAdi guNarUpI pANIvALuM sarovara. 2. ajIva : jIva sarovaramAM bharAyelo karmarUpI kacaro. 3. puNya : zubha karmono kacaro. 4. pApa : azubha karmono kacaro. 5. Azrava : karma kacarAne jIva sarovaramAM pesavAnA rastA. 6. saMvara : karma kacarAne jIva sarovaramAM pesatA aTakAvavAnA DhAMkaNA.
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ 42 7. baMdha H jIva sarovaramAM karma kacarAnI thayelI ekamekatA. 8. nirjarA : karma kacarAne bALanAru yaMtra. : 9. mokSa jIvatattva : sarva karma nAza pAmI gayAthI taddana nirmaLa baneluM jIva sarovara. (1) jIva tattva jIva - jenAmAM cetanA hoya te jIva. jJAnAdi guNono AdhAra jIva che. sukha-duHkhano bhoktA jIva che. zuddha jIva anaMta jJAna-darzanamaya che. saMsArI jIva karmathI mizrita thayela che. tethI tenA jJAna-darzana vagere guNo DhaMkAI gayA che. jIva ane ajIva bemAM samasta vizvano samAveza thaI jAya che. tema chatAM puNya-pApa vagere mahattvanA hovAthI judA tattvo tarIke batAvyA che. jIva padArthanI siddhi nAstika jIvane mAnato nathI. jIvano niSedha kare che. tethI ja jIvatattvanI siddhi thAya che, kemake je vastu jagatamAM vidyamAna hoya teno ja niSedha thaI zake che. huM cora nathI ema kahevAthI cora jevI vastu jagatamAM hovAnuM siddha thAya che. tevI rIte nAstikanA vacanathI tathA mANasanA mRtyu pachI maDadAmAM jIva nathI, ema je kahevAya che tenAthI jIva nAmanI vastu jagatamAM che ema siddha thAya che. prazna :- jIva vastu bhale jagatamAM hoya paNa tene jaDa pudgalathI judI zA mATe mAnavI ? pudgalanA pariNAmane ja jIva zA mATe na mAnavo ? pANImAM jema parapoTo Ubho thAya che ane temAM ja teno nAza thAya che, tema paMcabhUta (pRthvI, pANI, agni, vAyu, AkAza)mAMthI jIvatattva utpanna thAya che ane temAM vilIna thaI jAya che, tema mAnavAmAM zuM vAMdho ?
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvasiddhinA hetuo 43 javAba :- jIva paMcabhUta rUpa pudgala dravyathI judo svataMtra dravya rUpa che. kemake pugalanA ane jIvanA bannenA guNa judA che. pANI ane parapoTo bannenA zItaLatA vagere guNo sarakhA che. tethI parapoTAne pANInuM pariNAma manAya che. jIvanA guNa jJAna, sukha-duHkha, samatA vagere che. pudgalanA guNa varNa, gaMdha, rasa, sparza vagere che. ( jIva-siddhinA keTalAka hetuo ) (1) jJAna, IcchA, sukha-duHkha, vagereno AdhAra jIva che. (2) makAna racanAra mistrI che, tema zarIrane racanAra jIva che. (3) anAjamAMthI rasa, rudhira, keza, nakha, hADakAM vagere banAvanAra jIva che. (4) zarIra kArakhAnuM che. magaja ophIsa che. tyAMthI saMdezo badhe jAya che. gaLAmAM vAjIMtra che. hRdaya mazIna che. peTa koThAra che. tenI nIce pAyakhAnuM che. tenI nIce be thAMbhalA che. AnuM saMcAlana karanAra menejara te jIva. jIva che ke nahi tenI maDadAmAM mANasane zaMkA paDe che. athavA nAstikane paNa jIvanI zaMkA che. tethI jIvanI siddhi thAya che. kemake je vastu jagatamAM vidyamAna hoya tenI zaMkA paDe che. TarnI zaMkA paDatI nathI. jIvanA bheda jIvavicAramAM jIvanA pa63 bheda vistArathI batAvela che. ahIM saMkSepamAM kula 14 bheda batAvAya che. paraMtu A cauda bhedamAM pa63 bhedano samAveza thaI jAya che.
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ 44 ajIva tattva pI jIvanA bheda aMtargata jIvanA bheda aMtargata bheda bheda (1) sUkSma ekendriya (8) sUkSma ekendriya aparyAptA paryAptA (2) bAdara ekendriya (9) bAdara ekendriya aparyAptA paryAptA (3) beIndriya aparyAptA 1(10) beIndriya paryAptA (4) teIndriya aparyAptA 1(11) teIndriya paryAptA (5) caurindriya (12) caurindriya aparyAptA 1, paryAptA (6) asaMzI paMcendriya (13) asaMjJI paMcendriya aparyAptA | 106"| paryAptA (7) saMjJI paMcendriya (14) saMjJI paMcendriya aparyAptA 21 22 | | paryAptA 2 1 2 332 231 kula - pa63 2 ajIva tattva) ajIva - jenAmAM cetanA na hoya te ajIva. dharmAstikAya adharmAstikAya AkAzAstikAya kALa pulAstikAya | | | | | | | | | | | | | skaMdha deza pradeza skaMdha deza pradeza skaMdha deza pradeza skaMdha deza pradeza paramANu 1. 101 saMm. manuSya + 5 samU. tiryaca. 2. 101 garbhaja manuSya + 99 deva + 7 nArakI + 5 paMcendriya tiryaMca = 21 2.
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ ajIvanA bheda 45 dhamastikAya - cauda rAjaloka vyApI dravya che. jIva ane pugalane gatimAM sahAyaka che. adhamastikAya :- cauda rAjaloka vyApI dravya che. jIva ane pudgalane sthira rahevAmAM sahAyaka che. AkAzAstikAya :- jIva ane pudgalane avakAza Ape che. kALa - junAne navuM kare, navAne junuM kare. pudgalAstikAya - jenAmAM varNa, gaMdha, rasa, sparza hoya te pugala kahevAya. skaMdha :- AkhuM dravya. deza - skaMdhano amuka bhAga. pradeza :- skaMdhano jhINAmAM jhINo aMza, jenA ekathI be vibhAga na thAya te. paramANu -pudgalanA skaMdhamAMthI chuTo paDelo pradeza te. dharmAstikAya AdimAMthI pradeza chUTo paDI zakato nathI, tethI teno paramANu nAmano cotho bheda nathI; pudgalAstikAyamAMthI pradeza chUTo paDI zake che. tethI teno paramANu nAmano bheda che. zabda, aMdhakAra, udyota, prabhA, chAyA, taDako vagere badhA pugalanA pariNAmo che. asti = pradeza; kAya = samUha; kALamAM pradezono samUha nathI, tethI kALAstikAya kahevAya nahi. kALa vartamAna samaya rUpa che, bhUtakALa nAza pAmyo che, bhaviSyakALa haju utpanna thayo nathI. mATe kALa vartamAna samaya rUpa che.
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ 46 kALanuM koSThaka kALanuM koThaka asaMkhya samaya = 1 AvalikA 256 AvalikA = 1 kSullaka bhava 65,536 kSullaka bhava = 1 muhUrta 1,67,77,216 AvalikA = 1 muhUrta 30 muhUrta = 1 ahorAtra 15 ahorAtra = 1 pakSa 2 pakSa = 1 mAsa 2 mAsa = 1 Rtu 3 Rtu = 1 ayana 2 ayana = 1 varasa 5 varasa = 1 yuga 84 lAkha varasa = 1 pUrvAga 84 lAkha pUrvAga = 1 pUrva 70,560 abaja varSa = 1 pUrva asaMkhya varSa = 1 palyopama 10 koDA koDI palyopama = 1 sAgaropama 10 koDA koDI sAgaropama = 1 utsarpiNI 10 koDA koDI sAgaropama = 1 avasarpiNI 20 koDA koDI sAgaropama = 1 kALacakra anaMtA kALacakra = 1 pugala parAvarta cha dravyamAM pariNAmIpaNA vagerenI vicAraNA) dharmAstikAya Adi pAMca ajIva tathA jIva e cha dravya kahevAya che. (1) pariNAmI - eka avasthAmAMthI bIjI avasthAmAM javuM te pariNAma. jIva ane pudgala e be pariNAmI-bAkInA cAra apariNAmI.
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ puNyatattva 47 (2) jIva - jIva dravya jIva che. bAkInA pAMca ajIva che. (3) rUpI :- jemAM varNa-gaMdha-rasa-sparza hoya te. pudgala rUpI che. bAkInA pAMca arUpI che. (4) sapradezI :- (pradezavALA) kALa apradezI che. bAkInA pAMca sapradeza che. (5) eka - dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya eka che. bAkInA traNa dravya aneka che. (6) kSetra :- AkAza kSetra che. bAkInA pAMca dravya kSetrI (kSetramAM rahenAra) che. kSetra = rAkhanAra, kSetrI = rahenAra. (7) kriyAvaMta - jIva ane pugala kriyAvaMta che. bAkInA akriya che. kriyAvaMta = gamana Adi kriyA karanAra, akriyAvaMta = sthira. (8) nitya - jIva ane pugala e anitya che. bAkInA cAra nitya che. nitya = jemAM pheraphAra thAya nahi te. anitya = jemAM pheraphAra thAya te. (9) kAraNa - jIvadravya akAraNa che. bAkInA pAMca dravya kAraNa che. je dravya bIjA dravyanA kAryamAM nimitta thAya che kAraNa. (10) kata :- jIvadravya kartA che. bAkInA pAMca akartA che. (11) sarvavyApI :- AkAza sarvavyApI che. bAkInA pAMca dezavyApI (12) apravezI :- koI dravya bIjA rUpe thatuM nathI. mATe badhA dravyo apravezI che. (3) puNya tattva) puNya :- je zubha karmanA udayathI sukhano anubhava thAya che.
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ 48 pApatattva | puNyabaMdhanA kAraNo (1) pAtrane anna ApavAthI (2) pAtrane pANI ApavAthI (3) pAtrane sthAna ApavAthI (4) pAtrane zayana ApavAthI (5) pAtrane vastra ApavAthI (6) mananA zubha vyApArathI (7) vacananA zubha vyApArathI (8) kAyAnA zubha vyApArathI (9) devagurune namaskAra karavAthI puNyanI prakRti :- 42 zAtA vedanIya, ucca gotra, devAyuSya, manuSya AyuSya, tiryaMca AyuSya, manuSyagati, devagati, paMcendriyajAti, pAMca zarIra, 3 aMgopAMga, 1lu saMghayaNa, 1lu saMsthAna, zubha varNa-gaMdha-rasa-sparza, zubha vihAyogati, devAnupUrvI, manuSyAnupUrvI, Atapa, udyota, parAghAta, zvAsocchavAsa, jina, nirmANa, agurulaghu, trasa, bAdara, paryAptA, pratyeka, sthira, zubha, subhaga, susvara, Adeya, yaza. (4) pApa tattva) pApa :- je karmanA udayathI duHkhano anubhava thAya che. pApa bAMdhavAnA kAraNo 1. prANAtipAta (hiMsA) 2. mRSAvAda (jUTha) adattAdAna (corI). 4. maithuna (abrahma) 5. parigraha (dhanAdinI mUccha) 6. krodha ( 7. mAna 8, mAyA
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ 82-pApaprakRtio 49 9. lobha 10. rAga 11. dveSa 12. kalaha 13. abhyAkhyAna (ALa mukavuM) 14. paizunya (cADI) 15. rati-arati (harSa-zoka) 16. para-parivAda (niMdA) 17. mAyA-mRSAvAda (mAyApUrvaka jUTha) 18. mithyAtvazalya ( pApa prakRti :- 82]. jJAnAvaraNa | 5 | azAtA vedanIya 1 darzanAvaraNa 9 nIca gotra aMtarAya 5 | naraka AyuSya mohanIya | 26 | nAma karmanI 45 | + 37 = 82 nAma karmanI - (34) :- narakagati, tiryaMcagati, ekendriya jAti, beIndriya jAti, teIndriya jAti, caurindriya jAti, pAMca saMghayaNa, pAMca saMsthAna, azubha varNAdi-4, azubha vihAyogati, nArakAnupUrvI, tiryaMcAnupUrvI, upaghAta, sthAvara, sUkSma, aparyApta, sAdhAraNa, asthira, azubha, durbhaga, duHsvara, anAdeya, apayaza. puNya-pApa prakRtionI vyAkhyA, vizeSArtha vagere samajaNa prathama karmagraMthamAMthI jANI levI. ( puNya-pApanI caubhaMgI) 1. puNyAnubaMdhI puNya :- je puNyanA udaya vakhate navuM puNya baMdhAya che. 2. pApAnubaMdhI puNya :- je puNyanA udaya vakhate navuM pApa baMdhAya te. 3. puNyAnubaMdhI pApa:- je pApanA udaya vakhate navuM puNya baMdhAya te. 4. pApAnubaMdhI pApa :- je pApanA udaya vakhate navuM pApa baMdhAya te.
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ Azravatattva . (5) Azrava tattva) Azrava - jenAthI AtmAmAM karma Ave te. Azrava-42 Indriya - 5-pAMca IndriyanuM paravazapaNuM, IndriyanA anukULa viSayamAM rAga ane pratikULa viSayomAM dveSa thAya te. kaSAya - 4-krodha-mAna-mAyA-lobha. ata - 5 - prANAtipAta - hiMsA mRSAvAda - asatya adattAdAna - corI maithuna - abrahma parigraha - dhana-dhAnya vagere upara mUccha yoga - 3-mana-vacana-kAyAnI pravRtti. kriyA-25 (1) kAcikI - kAyAne jayaNA vinA pravartAvavI te. dA.ta. joyA vinA cAle, doDe, kude, puMjyA vagara paDakhuM pherave che. (2) adhikaraNikI :-navA zastro banAvavA, athavA jUnA zastrone paraspara joDavA. (3) prAapikI - jIva ke ajIva upara dveSa karavo. (4) pAritApanikI :- potAne ke bIjAne pIDA upajAvavI. (5) prANAtipAtikI :- potAno ke bIjAno vadha karavo. (6) AraMbhikI :- jemAM jIva ke ajIvano AraMbha thAya. (9) pArigrahikI :- jemAM dhanya-dhAnya Adino saMgraha ane mamatva thAya.
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ 51 25 kriyA (8) mAyApratyacikI -aMdarano bhAva chupAvI bahAra bIjuM batAvavuM athavA jUThA sAkSI-lekha karavA. (9) miccAdarzanapratyacikI - mithyAtvane kAraNe thatI kriyA. (10) apratyAkhyAnikI - paccakhANanA abhAve thatI kriyA. (11) dRSTikI - jIva ke ajIvane rAgathI jovA. (12) spaSTikI :- jIva ke ajIvane rAgathI sparza karavo. (13) prAhityakI - bIjAnA hAthI, ghoDA joIne rAga-dveSa thAya athavA bIjAnA AbhUSaNo, ghareNAM joI rAga dveSa thAya. (14) sAmaMtopanipAtikI potAnA hAthI, ghoDA, ratha, AbhUSaNo, vagere joIne bIjA prazaMsA kare ke niMdA kare to rAga-dveSa thAya, athavA nATaka sinemA-tamAzA-khela vagere dekhADavA, ghI-tela vagerenA bhajana ughADA mukavA. (15) naisRSTikI - bIjA pAse zastra vagere ghaDAvavA athavA yaMtrAdithI kuvA-sarovara vagere khAlI karAvavA athavA yogya ziSyane kADhI mukavo athavA zuddha AhAra-pANI vinA kAraNe paraThave. (1) svahastikI :- potAnA hAthe jIva ke ajIvano vadha kare. (10) AjJApanikI - koInI pAse AjJA dvArA sAvadya kAma karAvavuM. (18) vaidAraNikI - jIva ke ajIvane phADI nAkhavA athavA ThagAI karavI. (19) anAbhogikI :- upayoga vinA kAMIpaNa levuM-mukavuM. (20) anavakAMkSA pratyacikI - svapara hitane avagaNIne Aloka ke paraloka viruddha AcaraNa, corI, paradA rAgamana vagere karavuM.
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ 52 saMvara tattva (21) prAyogikI :- gRhasthanA mana-vacana ane kAyAnA zubhaazubha yogarUpa kriyA. (22) sAmudAyikI :- je IndriyonA vepArathI karmano saMgraha thAya tevI pravRtti athavA loka samudAya bhegA thaI je kriyA kare te. (23) premikI - pote prema karavo athavA bIjAne prema upajAve tevI kriyA karavI. (24) kaeNpikI :- pote dveSa karavo athavA bIjAne dveSa upajAve tevI kriyA karavI. (25) IpathikI :- mAtra yogarUpa hetuvALI kriyA (mithyAtva, avirati, kaSAya vinAnI.) 11, 12, 13 guNasthAnake hoya. ( (6) saMvara tatva) saMvara :- jenAthI navA karma AtmAmAM AvatA aTake te. saMvaranA pa0 bheda samiti yatidharma bhAvanA pariSaha 22 | cAritra | 30 | + | 27 ] = 57 samiti-5 samiti eTale samyagu pravRtti. tenA 5 prakAra che. (1) Iyasamiti :- sADA traNa hAtha bhUmine jotA jotA upayogapUrvaka cAlavuM te. (2) bhASAsamiti :- muhapattinA upayogapUrvaka niravadya vacana bolavuM te. gupti
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ samiti-gupti 53 sAvadha vacana :- jemAM hiMsAdi pApo lAge tevA vacana. jevA ke AdezanA vacano, AraMbhanI anumodanAnA vacano, asatya vacano, cokkasa jakArapUrvakanA vacano. mATe sAdhue AdezanA vacano temaja nizcayAtmaka vacano na bolavA. prAyaH, vartamAna-joga, kSetra-sparzanA vagere vacano kahevA. (3) eSaNAsamiti:- zAstramAM kahelI vidhi mujaba 42 doSothI rahita AhAra grahaNa karavo te. (4) AdAnabhAMDamAtranikSepaNA samiti - vastra-pAtrAdi kAMI vastu letAM mUkatA jovuM tathA pramArjavuM. tevI ja rIte Asana, saMthAro vagere pAtharatAM jamIna para jovuM ane rajoharaNathI pramArjavuM (puMjavuM). (5) pAriSThApanikA samiti :- maLa-mUtra, kapha, baLavo, thuMka, azuddha, AhAra, nirupayogI vastra vagerene vidhipUrvaka jIva rahita jagyAe paraThavavuM. gupti :- 3 (1) manogupti - manane azubha vicArathI aTakAvavuM ane zubha vicAramAM pravartAvavuM. (2) vacanagupti - sAvadya vacanathI aTakavuM ane niravadya vacanamAM muhapattinA upayogapUrvaka pravRtti karavI te. (3) kAyagupti - kAyAne sAvadyathI rokavI ane niravadyamAM pravartAvavI. samiti pravRtti rUpa che ane gupti pravRtti-nivRtti ubhaya rUpa che. tethI samitimAM gupti niyamA hoya, jyAre guptimAM samiti vikalpa hoya.
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ 54 22 pariSaha pariSaha 22 karmanI nirjarA mATe saMyama mArgano tyAga karyA vinA samatApUrvaka sahana karavA yogya te pariSaha kahevAya che. tevA bAvIza pariSaho che. pariSahane sAMbhaLI, jANI ane abhyAsathI jItI levA joIe, paNa saMyamano nAza thavA na devo. (1) kSudhA :- bhUkhane sahana karavI, paNa doSita AhArane grahaNa karavo nahi. tathA manamAM ArtadhyAna na karavuM. (2) tRSA tarasane sahana karavI, paNa sacitta pANI ke mizra pANIno upayoga karavo nahIM. (3) zIta :- ThaMDI sahana karavI, paNa akalpya vastrAdi ke agninI IcchA karavI nahIM. (4) uSNa :- unALAmAM garamImAM cAlavA chatAM chatrInI, snAna vilepananI ke zarIra upara pANInA TIpA nAMkhavAnI IcchA na karavI. (5) deza H- macchara, ju, mAMkaDa, DAMsa vagere DaMkha mAre to paNa tyAMthI khasI anya sthAne javAnI IcchA na karavI. temane mAravA nahIM, temaja dveSa na karavo. (6) acela :- vastra na maLe, athavA jIrNa maLe to paNa dInatA na kare. temaja bahu mUlyavAna vastronI IcchA na karavI, paNa jIrNa vasra dhAraNa karavA. (7) arati :- saMyamamAM pratikULatAdi Ave tyAre kaMTALo na karavo. paNa zubha bhAvanA bhAvavI temaja saMyama choDavA IcchA na karavI. (c) zail :- strI saMyamamArgamAM vighnakartA che. tethI tenA upara rAgapUrvaka dRSTi paNa karavI nahi. tathA tenA aMgopAMga jovA nahIM. tenuM dhyAna karavuM nahIM ane strIne AdhIna thavuM nahIM.
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22 pariSada 55 (9) caya - eka sthAne sadAkALa na rahetAM grAmAnugrAma vicaravuM, navakalpI vihAra karavo. vihAramAM kaMTALavuM nahIM. (10) naiSelikI sthAna :- zUnyagRha, zmazAna vagere sthAnomAM rahevuM, athavA strI, napuMsaka, pazu, Adi rahita sthAnamAM rahevuM, pratikULa sthAna hovA chatAM udvega na karavo. (11) zayyA - UMcI-nIcI ItyAdi pratikULa zayyA (saMthArAnI jagyA) maLavAthI uga na karavo. anukULa zayyA maLavAthI harSa na karavo. (12) Akroza :- koI tiraskAra kare to tenA upara dveSa na karavo. paNa tene upakArI mAnavo. (13) vadhaH- koI haNI nAMkhe, mArI nAkhe to paNa mAranAra upara dveSa na karavo, temaja manamAM kharAba vicAra na karavA. (14) yAcanA :- gocarI, pANI, vastrAdinI yAcanAmAM lajjA na rAkhavI. (15) alAbha - yAcanA karavA chatAM vastu na maLe to lAbhAntarAya karmano udaya che ema vicArI uga na karavo. (16) roga - roga Ave tyAre sthavirakalpI muni zAstravidhi mujaba nirdoSa upacAro kare ane roga dUra na thAya to paNa dhIraja rAkhI potAnA karmanA udayane vicAre. (10) tRNa :- tRNa, DAbhano saMthAro hoya ane tenI aNIo zarIramAM vAge athavA vastrano saMthAro karkaza hovAne kAraNe kheMce to paNa uga na karatAM sahana karavuM. (18) mala - zarIra, kapaDAM vagere malina hoya to paNa durgacchA na kare ane te dUra karavAno prayatna na kare. ' (19) satkAra :- lokamAM mAna, satkAra maLe tethI AnaMda na pAmavuM tathA na maLe to udvega na karavo.
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ 56 10 yatidharma (20) prajJA :- bahu buddhizALI ke jJAnI hoya tethI loko prazaMsA bahu kare te sAMbhaLI garva ke abhimAna na kare. paNa ema vicAre ke pUrve mArAthI anekagaNA buddhizALI ane jJAnI thayelA che to huM koNa? (21) ajJAna - alpabuddhi ane ajJAna hovAthI uga na kare, kaMTALo na lAve. paNa jJAnAvaraNIya karmano udaya vicArI saMyama bhAvamAM lIna bane. (22) samyaktva pariSaha - kaSTa ke upasarga Ave athavA zAstranA sUkSma artha na samajAya ke paradarzanamAM camatkAra dekhAya to paNa sarvajJabhASita jinadharmathI calAyamAna na thavuM. yati dharma - 10 (1) kSamA - krodhano abhAva. (2) mRdutA :- namratA, abhimAnano abhAva. (3) Arjava - saraLatA, kapaTano abhAva. (4) mukti -nirlobhIpaNuM, lobhano abhAva. (5) tapa :- IcchAno nirodha karavo te tapa. (6) saMyama:- pa-mahAvrata, pa-Indriyano nigraha, 4-kaSAyano jaya, 3-daMDanI nivRtti. (7) satya - priya, pathya (hitakArI), tathya (satya) vacana bolavuM. (8) zauca - mana, vacana, kAyAnI pavitratA. (9) akiMcanatA :- koIpaNa vastu upara mamatva na rAkhavuM. (10) brahmacarya : maithunano mana-vacana ane kAyAthI tyAga. ibhAvanA - 12 ) (1) anitya bhAvanA - lakSmI, kuTuMba, zarIra vagere jagatanA tamAma padArtho anitya che, nAza pAmanAra che, ema bhAvavuM te.
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 bhAvanA 57 (2) azaraNa bhAvanA roga, maraNa Adi pIDAo vakhate jIvane saMsAramAM koInuM zaraNa nathI, ema bhAvavuM te. (3) saMsAra bhAvanA :- 84 lAkha yonimAM jIvanI rakhaDapaTTI cAlu che ane saMsAramAM dareka jIvo joDe vividha prakAranA saMbaMdho thayA che ane thAya che, ema ciMtavavuM-bhAvavuM te. (4) ekatva bhAvanA :- jIva ekalo janme che ane ekalo mare che ane ekalo karmane bhogave che, ema bhAvavuM te. (5) anyatva bhAvanA :- kuTuMba, parivAra, dhana, makAna, yAvat zarIra A badhuM mAruM nathI, pArakuM che, ema bhAvavuM te. (6) azuci bhAvanA :- A zarIra rasI, lohI, mAMsa, hADakAM vagere azuci padArthanuM baneluM che, maLa-mUtra vagerethI bhareluM che, AvuM ciMtavavu te. -- (7) Azrava bhAvanA :- 42 prakAranA AzravothI AtmAmAM karmo pratisamaya Ave che ane AtmA tenAthI (karmathI) bhAre thAya che. ema ciMtavavu te. (8) saMvara bhAvanA :- samiti, gupti vagere 57 bhedonuM vAraMvAra ciMtavana karavuM te. (9) nirjarA bhAvanA :- nirjarAnA 12 bhedanuM ciMtavana karavuM te. (10) lokasvabhAva bhAvanA :- caudarAjaloka tathA temAM rahelA cha dravyo, devatA-nArako vagerenA sthAno, asaMkhya dvIpa-samudro vagereno vicAra karavo te. (11) bodhidurlabha bhAvanA :- anAdikALathI saMsAramAM bhaTakatA jIvane cakravartIpaNuM, devatApaNuM, rAjA-mahArAjApaNuM vagere maLavuM sulabha che, paraMtu samyaktvarUpI ratna prApta thavuM durlabha che, ema bhAvavuM. (tethI samyaktvarUpI ratna prApta karavA mahenata karavI ane prApta thayuM hoya to tenuM yatnapUrvaka rakSaNa karavuM.)
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ 58 5 cAritra (12) dharmabhAvanA :- dharmathI ja A saMsAramAM sukha maLe che. sUrya, candra vagere paNa dharmanA prabhAvathI ja prakAre che. anaMta alokamAM paNa cauda rAjaloka dharmanA prabhAvathI addhara TakI rahyo che, ema ciMtavavuMmAnavuM te. cAritra - 5 (1) sAmAyika :- sama = jJAna, darzana, cAritra. Aya = lAbha. jenAthI jJAna-darzana-cAritrano lAbha thAya te sAmAyika. sarva sAvadya yogono tyAga A sAmAyikamAM che. zrAvakane be ghaDInuM sAmAyika, pauSadha tathA pahelA ane chellA bhagavAnanA sAdhune nAnI dIkSAthI vaDI dIkSA sudhInuM cAritra Ivarakathika sAmAyika cAritra" kahevAya ane bAvIza bhagavAnanA sAdhuone dIkSAthI jIMdagInA aMta sudhInuM kAvatruthika sAmAyika cAritra' kahevAya che. (2) chedopasthApanIya cAritra - pUrva cAritra paryAyano cheda karI pharIthI mahAvratonuM AropaNa jemAM karavAmAM Ave che te chedopasthApanIya cAritra kahevAya. (1) nAnI dIkSAvALAne vaDI dIkSA apAya tyArathI, arthAt pahelA ane chellA bhagavAnanA sAdhune vaDI dIkSAthI A cAritra hoya. (2) pArzvanAtha bhagavAnanA sAdhuo cAra mahAvratavALuM zAsana choDI, pAMca mahAvratavALA mahAvIra bhagavAnanA zAsanane svIkAre tyAre temane A cAritra hoya che. (3) munine mULaguNano ghAta thatA prAyazcita rUpe pUrva paryAyano cheda karI pharI vrata AropaNa karAya tyAre. (3) parihAravizuddhi - tapa vizeSa, tenAthI vizuddhi je cAritramAM hoya te parihAra vizuddhi. emAM eka sAthe navano samudAya hoya.
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 cAritra pa9 4 nirvizamAnaka :- tapa karanAra. 4 anucAraka :- sevA karanAra. 1 vAcanAcArya :- vAcanA Ape. tapa jaghanya | madhyama | utkRSTa grISmakAla (unALo) | cotha | chaThTha | aTTama | zizira (ziyALo) | chaThTha | aTTama | dazama | varSA (comAsu) | aTTama | dazama | dvAdaza pAraNe abhigrahapUrvaka AyaMbila karavAnuM, anucAraka roja AyaMbila kare. A rIte cha mahinA karavAnuM. pachI sevA karanAra tapa kare, tapa karanAra sevA kare, vAcanAcArya vAcanA Ape. Ama pharI cha mahInA karavAnuM. pachI vAcanAcArya tapa kare, eka jaNa vAcanAcArya thAya, bAkInA sevA kare. Ama aDhAra mahIne A cAritra pUrNa thAya che. tyAra pachI parihArakalpa kare athavA jinakalpI thAya athavA gacchamAM praveza kare. bharatakSetra ane eravatakSetramAM A cAritra hoya che. mahAvideha kSetramAM na hoya. A cAritra prathama saMghayaNI ane pUrvadhara labdhivALAne hoya che. strIne A cAritra na hoya. (4) sUkSmasaMparAya :- atyaMta sUkSma (kiSTirUpa) lobha kaSAyano ja udaya hoya che jyAM tevuM cAritra te sUkSma saMparAya cAritra kahevAya. ahIM krodha, mAna, mAyA A traNa kaSAyano udaya hoto nathI. (5) cayAkhyAta :- saMpUrNa aticAra vinAnuM zuddha cAritra athavA jyAM mohanIya karmano saheja paNa udaya nathI tevuM cAritra. ahIM saMpUrNa vItarAgabhAva hoya.
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ nirjarA tattva cAritra sAmAyika chedopasthApanIya parihAravizuddhi sUkSmasaMparAya yathAkhyAta guNaThANA 6,7,8,9 6,7,8,9 6,7 10 11,12,13,14 ( (8) nirjarA tattva nirjarA - AtmA uparathI karma chuTA paDavA te nirjarA kahevAya. bAra prakAranA tapathI karmanI nirjarA thAya che, mATe bAra prakArano tapa e ja nirjarA che. ( bAhya tapa-6 prakAre ) (1) anazana :- siddhAMtanI vidhipUrvaka AhArano tyAga. te be prakAre che - (a) Isvara :- alpakALa mATe AhArano tyAga. navakArazI. porisI, ekAsaNuM, upavAsa vagere badhuM Ivara anazana kahevAya. (ba) cAvatsarika - jIvananA aMta sudhI cAre prakAranA AhArano tyAga karavo te yAvatruthika anazana. (2) UNodarI - bhUkha karatAM nyUna AhAra karavo, temaja sAdhune upakaraNa ochA karavA - rAkhavA te paNa. (3) vRttisaMkSepa - dravya, kSetra, kALa ane bhAvathI gocarI vagerenA abhigraha dhAraNa karavA te. dravyathI :- amuka dravyathI vadhAre na vAparavA. kSetrathI :- amuka gharothI vadhAre ghera na javuM. kALathI :- amuka kALe (bapore athavA thoDA TAImamAM) je maLe te vahoravu ane vAparavu.
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ 61 bAhya-atyaMtara tapa bhAvathI -raDatu bALaka, gusse thayelo mANasa, dIkSArthi vagere vahorAve to vahoravuM ane vAparavuM. (4) rasatyAga:- vigaIono tyAga karavo. dUdha, dahIM, ghI, tela, goLa, kaDAvigaI (taLeluM) A cha vigaI kahevAya che, ane madha, mAMsa, mAkhaNa, madirA (dArU) A cAra mahAvigaI kahevAya che. mahAvigaIono sarvathA tyAga karavo joIe ane bAkInI cha vigaIono zakya teTalo tyAga karavo joIe. (5) kAyaphaleza :- zarIrane vivekapUrvaka kaSTa ApavuM, loca karavo, vihAra karavo, AtApanA levI vagere. (6) saMlInatA - Indriyone azubha mArgathI rokavI, kaSAyo tathA mana-vacana-kAyAnA azubha yogone rokavA, kharAba sthAnano tyAga karI sArA sthAnamAM rahevuM. A tapa loko jANI zake tevo tapa che. tathA bAhya zarIra, Indriyone asara kare che. tethI bAhya tapa kahevAya. atyaMtara tapa : 6 prakAre | (1) prAyazcita - je aticAra ke doSo lAgI gayA hoya te guru pAse pragaTa karI teno daMDa levo ane te vahana karI Apavo. (2) vinaya :- jJAna-jJAnI, darzana-darzanI, AcArya, upAdhyAya, sthavira, gaNi, ratnAdhika vagerenI bhakti, bahumAna, satkAra, sanmAna tathA anAzAtanA karavI. (3) vaiyAvacca :- AcArya, upAdhyAya, sthavira, gaNi, tapasvI, sAdharmika, kula, gaNa (samudAya), saMgha, zaikSaka (nava dIkSita)nI AhAra, vastra, pAtra, vasati, auSadha vagerethI bhakti karavI. (4) svAdhyAya :- pAMca prakAre vAcanA - bhaNavuM-bhaNAvavuM.
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ atyaMtara tapa pRcchanA - zaMkA paDe to puchavuM. parAvartanA - pATha karavo, AvRtti karavI. anuprekSA - arthanuM ciMtana karavuM. dharmakathA - dharmano upadeza Apavo. (5) dhyAna :- yoganI ekAgratA tathA yoga nirodha. dhyAna cAra prakAranA che : (1) ArtadhyAna. (2) raudradhyAna. (3) dharmadhyAna. (4) zukaladhyAna. (1) ArtadhyAna cAra prakAre che : (1) ISTa viyoganI ciMtA (2) aniSTa saMyoganI ciMtA (3) roganI ciMtA (4) tapanA phaLanuM niyALuM karavuM (2) raudradhyAna cAra prakAre che : (1) jIvonI hiMsAnuM tIvra ciMtana. (2) gADha asatyanI vicAraNA. (3) corInuM tIvra ciMtana. (4) parigrahanA rakSaNanI tIvra ciMtA. (ArtadhyAna ane raudradhyAna saMsAra vadhAranAra che. tethI nirjarAtattvamAM eno samAveza nathI. mAtra tenA svarUpane jANavA atre batAvela che.) (3) dharmadhyAna cAra prakAre : (1) bhagavAnanI AjJAnI vicAraNA te AjJAvicaya. (2) karmanA phaLanI vicAraNA te vipAkavicaya. (3) viSayo, kaSAyo vagerenA nukasAnanI vicAraNA te apAyaricaya. (4) cauda rAjalokanA svarUpanI vicAraNA te saMsthAnavicaya. (4) zukaladhyAna cAra prakAre : (1) pUrvadhara maharSine pUrvazrutanA AdhAre judA judA dravya-paryAyonuM
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ baMdhatattva artha, vyaMjana (zabda) ane yoganI parAvRttivALuM dhyAna te pRthavitarka savicAra. (2) pUrvadhara maharSine pUrvazrutanA AdhAre dravyanA eka paryAyanuM artha, vyaMjana ane yoganI parAvRtti vinAnuM abhedapradhAna ciMtana te ekatva vitarka avicAra. (3) kevaLajJAnI bhagavaMtane mana, vacananA yogano tathA zvAsocchvAsano nirodha thayA pachI sUkSma kAyayoganA AlaMbanathI bAdara kAyayogano nirodha karatA sUkSmakriyA apratipAti dhyAna hoya. (4) mana, vacana, kAyAnA yogathI rahita kevaLajJAnI bhagavaMtane zailezI avasthAmAM vyuparatakriyA anivRtti dhyAna hoya. ArtadhyAnathI tiryaMcagati maLe. raudradhyAnathI narakagati maLe. dharmadhyAnathI devagati maLe. zukladhyAnathI mokSa maLe. 63 (6) kAyotsarga :- kAyA vagerenA vyApArano tyAga karIne amuka nizcita pramANanA dhyAnamAM rahevuM te. (8) baMdha tattva baMdha :- pratisamaya dareka saMsArI jIva mithyAtvAdi hetuo vaDe je avagAhanAmAM pote rahelo che tyAM rahelA kArmaNa vargaNAnA pudgalone grahaNa kare che ane AtmA sAthe kSIranIravat athavA lohaagnivat ekameka kare che. A kriyAne karmabaMdha kahevAya che. AtmAnI sAthe ekameka thayelA kArpaNa pudgalone karma kahevAya che. karmabaMdhanA cAra prakAra che. (1) prakRtibaMdha - karmabaMdha vakhate koI karma jJAna guNane DhAMke,
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ 64 4 prakArano baMdha koI sukha Ape, koI UMcA kuLamAM janma Ape vagere karmano je svabhAva nakkI thAya te prakRtibaMdha. (2) sthitibaMdha :- karma bAMdhatI vakhate te karmane AtmAnI joDe rahevAno je kALa nakkI thAya te sthitibaMdha. (3) rasabaMdha - karma bAMdhatI vakhate tenI tIvra ke maMda phaLa ApavAnI je zakti nakkI thAya che te rasabaMdha. (4) pradezabaMdha :- karmanA daLanI saMkhyA te pradeza. karma bAMdhatI vakhate jeTalA pramANamAM karmanA daLiyA (pradezo) grahaNa thAya che te pradezabaMdha. modakanuM daSTAMta jema koI modakano vAyu dUra karavAno, koIno pitta dUra karavAno vagere svabhAva hoya, tevI rIte karma bAMdhatI vakhate tenAmAM jJAna guNa DhAMkavAno, sukha upajAvavAno vagere svabhAva nakkI thAya te prakRtibaMdha. koI lADavo daza divasa Take, koI paMdara divasa rahe, tema karma bAMdhatI vakhate te karma amuka kALa sudhI AtmA joDe raheze tevuM nakkI thavuM te sthitibaMdha. koI modaka atyaMta gaLapaNavALo hoya, koI alpa gaLapaNavALo hoya, tema koI karma atyaMta tIvra phaLa Ape, koI karma maMda phaLa Ape, tevuM karma bAMdhatI vakhate nakkI thavuM te rasabaMdha. koI modaka alpa daLavALo hoya, koI vadhAre daLavALo hoya, tema karma bAMdhatI vakhate karmanA daLano samUha je grahaNa thAya che te pradezabaMdha. prikRtibaMdha) karmanI mULa 8 prakRti che. tathA tenA uttarabheda 158 che.
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakRtibaMdha-sthitibaMdha 65 vyAkhyA nAma jevuM kayA guNane uttara daSTAMta DhAMke? | | bheda 1 | jJAnAvaraNa vastunA vizeSa bodha anaMtajJAna | 5 | AMkhe pATA rUpa jJAnane DhAMke te | bAMdhavA jevuM 2 darzanAvaraNa vastunA sAmAnya bodha anaMtadarzana | 9 |dvArapALa rUpa darzanane DhAMke te vedanIya |sakha-da:khano anaya sukha-duHkhano anubhava avyAbAdha sukha 2 | madhathI lepAyelI karAve te talavAra jevuM 4 | mohanIya jIvane sAcA anaMtacAritra | 28 dArUpAna jevuM khoTAnA vivekathI rahita kare te. 5 | AyuSya bhavamAM pakaDI rAkhe te akSayasthiti | 4 |beDI jevuM 6 | nAma jIvane gati Adi |arUpIpaNuM 103 citArA jevuM paryAyono anubhava karAve te. || gotra UMcA nIcA kuLano agurulaghupaNuM 2 kuMbhAra jevuM anubhava karAve te. 8 | aMtarAya jIvane dAna, lAbha, anaMtazakti | pa khajAnacI jevuM bhoga vagerethI aTakAve te sthitibaMdha niM. karma | utkRSTa sthiti jaghanya sthiti | (1) jJAnAvaraNa | 30 koDA koDI sAgaropama | aMtarmuhUrta | (2) darzanAvaraNa 30 koDA koDI sAgaropama | aMtarmuhUrta | (3) vedanIya | 30 koDA koDI sAgaropama | 12 muhUrta (4) mohanIya | 70 koDA koDI sAgaropama | aMtarmuhUrta
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ mokSatattva AyuSya 33 sAgaropama | aMtarmuhUrta nAma 20 koDA koDI sAgaropama | 8 muhUrta gotra 20 koDA koDI sAgaropama | 8 muhUrta aMtarAya 3) koDA koDI sAgaropama | aMtarmuhUrta (9) mokSa tattva) mokSa - saghaLA ya karmano kSaya thavAthI pragaTa thayela AtmAnuM zuddha svarUpa te mokSa. saMpUrNapaNe karmanA baMdhanathI mukta thayela jIva Urdhvagatie eka ja samayamAM siddhazilA upara lokanA aMte pahoMcI jAya che. tyAM bIjA anaMtA siddhanA jIvo hoya che. siddha thayela jIvone pAchuM saMsAramAM AvavAnuM rahetuM nathI. tyAM rahelo jIva pratisamaya jagatanA sarva padArthonA traNe kALanA padArthone juve che ane jANe che ane anaMta sukhamAM mahAle che. janma, jarA, maraNa, bhUkha, tRSA, roga, ciMtA, daridratA, zoka, phleza vagere saMsAranA koIpaNa du:kho A jIvone kadi paNa have bhogavavAnA nathI. janmanuM kAraNa karma hatuM teno saMpUrNa nAza thavAthI have kyAre paNa mokSamAM gayela jIvane janma levo paDato nathI. traNe lokanA sarva jIvonA traNe kALanA ekatrita sukhathI siddhanA eka jIvanuM sukha anaMtagaNuM che. mokSa tattvanI nava anuyogadvArathI vicAraNA karavAnI che. satpada, dravya, kSetra, sparzanA, kALa, aMtara, bhAga, bhAva, alpabadutva. 1) satpada - astitva prazna :- mokSa che ke nahi ? te vicAraNA uttara:- "mokSa' e zuddhapadavANya zabda hovAthI mokSa che. zuddha = avarthavALuM eka pada. kaI kaI mArgaNAmAMthI mokSa thAya che?
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 mArgaNA mULa mArgaNA 14, uttara mArgaNA 62 che. (1) gati : 4 - narakagati, tiryaMcagati, manuSyagati, devagati. (2) Indriya : 5:- ekendriya, beIndriya, teIndriya, caurindriya, paMcendriya. (3) kAya : 6:- pRthvIkAya, akAya, teukAya, vAyukAya, vanaspatikAya, trasakAya. (4) yoga : 3:- manayoga, vacanayoga, kAyayoga. (5) vedaH 3:- puruSaveda, strIveda, napuMsakaveda. (6) kapAya H 4:- krodha, mAna, mAyA, lobha. () jJAnaH 8:- matijJAna, zrutajJAna, avadhijJAna, mana:paryavajJAna, kevaLajJAna, matiajJAna, zrutaajJAna, virbhAgajJAna. (8) saMyamaH 7 - sAmAyika, chedopasthApanIya, parihAravizuddhi, sUkSmasaMparAya, yathAkhyAta, dezavirati, avirati. (9) darzana : 4 :- cakSudarzana, acakSudarzana, avadhidarzana, kevaLadarzana. (10) lezyA : 6 :- kRSNalezyA, nIlezyA, kApotalezyA, tejolezyA, pAlezyA, zulalezyA. (11) bhavya : 2 - bhavya, abhavya. (12) samyakatva : 6:- kSayopathamika samyakatva, aupathamika samyakatva, kSAyika samyatva, mithyAtva, sAsvAdana, mizra. (13) saMjJI : 2 - saMjJI, asaMzI. (14) AhArI : 2 :- AhArI, aNAhArI.
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ 68 9 anuyogadvAra manuSyagati, paMcendriyajAti, trasakAya, kevaLajJAna, yathAkhyAta cAritra, kevaLadarzana, bhavya, saMjJI, aNAhArI, kSAyika samyakatva, A daza mArgaNAmAMthI mokSa thAya che. (2) dravya - saMkhyA. prazna :- mokSamAM jIvonI saMkhyA keTalI ? uttara :- mokSamAM jIvo anaMtA che. (3) kSetra - prazna :- mokSanA jIvo keTalA kSetramAM che? uttara :- eka jIva lokanA asaMkhyAtamAM bhAgamAM che. sarva jIvo lokanA asaMkhyAtamA bhAgamAM che. (4) sparzanA - kSetrathI kaMIka adhika che. (5) kALa - eka jIva AzrayI sAdi anaMta ane sarva jIvone AzrayI anAdi anaMta. (6) aMtara:- nathI. (mokSamAMthI pAchA saMsAramAM AvI ane pharI mokSamAM javAnuM hotuM nathI mATe.) () bhAga - sarva jIvonA anaMtamA bhAge mokSanA jIvo che. (8) bhAva :- jJAna, darzana kSAyika bhAve hoya che. jIvapaNuM pAriNAmika bhAve hoya che. (9) alpabadutva - napuMsakasiddha-thoDA, strIsiddha-saMkhyAtaguNA, puruSasiddha-saMkhyAtaguNA. ( siddhanA paMdara bheda) (1) jinasiddha - tIrthakara thaIne mokSe jAya che. dA.ta. RSabhadeva Adi tIrthakara bhagavaMto. (2) ajinasiddha - tIrthakara pada pAmyA vinA sAmAnya kevalI thaIne mokSe jAya che. dA.ta. gaNadhara bhagavaMto vagere.
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ siddhanA 15 bheda (3) tIrthasiddha - tIrtha (zAsana) cAlu hoya tyAre mokSe jAya te jaMbUsvAmI vagere. (4) atIrthasiddha - tIrthanI sthApanA pUrve athavA tIrthanA viccheda pachI mokSe jAya che. dA.ta. marudevI mAtA. (5) svaliMgasiddha :- sAdhu vezamAM kevaLajJAna pAmIne mokSa jAya te. (6) gRhiliMgasiddha :- gRhasthapaNAmAM kevaLajJAna pAmIne mokSe jAya che. dA.ta. bharata cakravarti vagere. (0) anyaliMgasiddha :- tApasAdi anya darzanIonA veSamAM kevaLajJAna pAmIne mokSe jAya che. dA.ta. valkalacIrI vagere. (8) strIsiddha - strI mokSe jAya che. dA.ta. caMdanabALA vagere. (9) puruSasiddha -puruSa mokSe jAya che. dA.ta. gautamasvAmI vagere. (10) napuMsakasiddha :- napuMsaka mokSe jAya che. dA.ta. gAMgeya vagere. (11) svayaMbuddhasiddha:- potAnI jAte nimitta vinA bodha pAmIne mokSe jAya che. dA.ta. kapila vagere. (12) pratyekabuddhasiddha :- potAnI jAte nimittathI bodha pAmIne mokSe jAya che. dA.ta. karakaMDu vagere. (13) buddhabodhitasiddha - bIjAnA upadezathI bodha pAmIne mokSe jAya te. (14) ekasiddha - eka samaye eka ja mokSe jAya che. dA.ta. mahAvIra svAmI. (15) anekasiddha - eka samaye aneka mokSe jAya che. dA.ta. RSabhadeva svAmI.
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ niraMtara keTalA siddha thAya? | | eka samaye vadhumAM vadhu 108 jIvo mokSe jAya | 1 thI 32 jIvo 8 samaya sudhI satata mokSe jAya pachI avazya aMtara paDe. 33 thI 48 jIvo 7 samaya sudhI satata mokSe jAya pachI avazya aMtara paDe. 49 thI 60 jIvo 6 samaya sudhI satata mokSe jAya pachI avazya aMtara paDe. 61 thI 72 jIvo 5 samaya sudhI satata mokSe jAya pachI avazya aMtara paDe. 73 thI 84 jIvo 4 samaya sudhI satata mokSe jAya pachI avazya aMtara paDe. 85 thI 96 jIvo 3 samaya sudhI satata mokSe jAya pachI avazya aMtara paDe. 97 thI 102 jIvo 2 samaya sudhI satata mokSe jAya pachI avazya aMtara paDe. 103 thI 108 jIvo 1 samaya sudhI satata mokSe jAya pachI avazya aMtara paDe. prazna :- atyAra sudhImAM keTalA jIvo mokSamAM gayA che? uttara :- atyAra sudhImAM eka nigodamAM jeTalA jIvo che tenA anaMtamA bhAga jeTalA ja jIvo mokSamAM gayA che. bhaviSyamAM paNa jyAre jyAre kevaLajJAnI bhagavaMtone koI puchaze ke keTalA jIvo mokSamAM gayA che? tyAre kevaLajJAnI bhagavaMtono e ja uttara haze ke eka nigodano anaMtamo bhAga mokSamAM gayo che. jIvAdi navatattvone jANe tenAmAM samyakatva hoya che, na jANe chatAM jene navatattvamAM zraddhA hoya tenAmAM paNa samyakatva avazya hoya che. jinezvara bhagavaMtoe kahelA koIpaNa vacano kyAre paNa asatya hoya ja nahi evI buddhi jenA hRdayamAM hoya tenuM samakita nizcala (daDha) jANavuM. aMtamuhUrta mAtra paNa sabhyatva je jIvane prApta thAya che, te ardhapugalaparAvartathI vadhAre kALa saMsAramAM rakhaDe nahi. arthAt teTalA kALamAM avazya mokSe jAya. navatattvanA padArtha saMpUrNa A AkhA graMthamAM chadmasthapaNAdinA kAraNe zrI jinavacana viruddha kaMI paNa lakhAyuM hoya to te badala "micchAmi dukkaDam' dauM chuM.
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA-zabdArtha navatatva mULa gAthA tathA zabdArtha jIvA-jIvA purNa, pAvA-sava saMvaro ya nijaraNA | baMdho mukakho ya tahA, navatattA haMti nAyabbA ||1|| jIva, ajIva, puNya, pApa, Azrava, saMvara, nirjarA tathA baMdha ane mokSa e navatattva jANavA yogya che. (1) caudAsa caudasa bAyAlIsA, bAsI ya hRti bApAlA I sattAvanne bArasa, cau nava bheyA kameNesiM paraNI enA (navatattvanA) bhedo kramazaH cauda, cauda, betAlIza, vyAzI, betAlIza, sattAvana, bAra, cAra, nava che. (2) jIvatattva egaviha viha tivihA, cauvihA paMca chavihA jIvA | ceyasa tasa iyarahiM, veca-gaI-karaNa-kAehiM II3II cetana, tra-sthAvara, veda, gati, indriya ane kAyanI apekSAe jIvo eka prakAre, be prakAre, traNa prakAre, cAra prakAre, pAMca prakAre ane cha prakAre che. (3) ebiMdiya suhamiyarA, sansiyara pazciMdiyA ca sabiticaka | apajattA pawttA, kameNa caudasa jiyaTTANA ll4o. sukSma ane bAdara ekendriya, saMjJI ane aMjJI paMcendriya tathA beIndriya, teIndriya, caurindriya (Ama kula 7) aparyAptA ane paryAptA thaI kula cauda jIvasthAnaka che. (4) nANaM ca daMsaNaM ceva, caritta ca tavo tahA vIriya uvaogo ya, e jIvasya lakakhaNaM pI
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA-zabdArtha jJAna, darzana, cAritra, tapa, vIrya ane upayoga e jIvanuM lakSaNa che. (5) 72 AhAra sarIriMdiya, pajjattI ANapANa-bhAsa-maNe / cau paMca paMca chappiya, iga-vigalADasanni-sannINuM ||6|I AhAra, zarIra, indriya, zvAsocchvAsa, bhASA ane mana - A cha paryAptio che. ekendriya, vikalendriya, asaMjJI paMcendriya ane saMjJI paMcendriyane kramazaH 4, 5, 5 ane 6 paryAptio hoya che. (6) paNiMdia tibalUsAsAU, dasa pANa cau cha saga aTTa | iga-du-ti-cauriMdINaM, asanni-sannINa nava dasa ya llll pAMca indriya, traNa baLa, zvAsocchvAsa ane AyuSya e daza prANo che, temAMthI ekendriya, beindriya, teindriya ane caurindriyane cAra, cha, sAta, ATha kramazaH hoya che ane asaMzI (paMcendriya) ane saMzIne nava ane daza hoya che. (7) ajIvatattva dhammA-dhammADaDagAsA, tiya tiya bheyA taheva addhA ya 1 khaMdhA desa paesA, paramANu ajIva caudasahA IIII dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAyanA traNa-traNa bheda che. tathA kALa (1 bheda) temaja (pudgalAstikAyanA) skaMdha, deza, pradeza ane paramANu (4 bheda), ema kula cauda bheda ajIvatattvanA che. (8) dhammA-dhammA puggala, naha kAlo paMca kuMti ajIvA calaNasahAvo dhammo, thirasaMThANo ahammo ya IIIaa dharmAstikAya, adharmAstikAya, pudgalAstikAya, AkAzAstikAya tathA kALa A pAMca ajIva che. jIva ane pudgalane cAlavAmAM sahAyaka dharmAstikAya che. tathA sthira rahevAmAM sahAyaka adharmAstikAya che. (9)
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA-zabdArtha avagAho AgAsa, puggala-jIvANa puggalA cauhA / khaMdhA desa paesA, paramANu ceva nAyavvA // 10 // AkAza (jIva ane pudgalane) avakAza (jagyA) ApavAnA svabhAvavALuM che. skaMdha, deza, pradeza ane paramANuM ema cAra prakAre pudgalo jANavA. (10) 73 sadhayAra ujjoa, pabhA chAyAtavehi a / varNI gaMdha rasA phAsA, puggalANaM tu lakSmaNuM ||11|| zabda, aMdhakAra, udyota, prabhA, chAyA, Atapa pudgalo che. varNa, gaMdha, rasa, sparza e vaLI pudgalonuM lakSaNa che. egA koDi sattasaTTI, lakSA satahattarI sahassA ya| do ya sayA solahiA, AvaliA igamuhuttammi 12 // eka muhUrtamAM eka kroDa, saDasaTha lAkha, sittotera hajAra, baso ne soLa AvalikA hoya che. (12) samayAvalI muhuvA, dIhA pakSA ya mAsa risA ya I bhaNio paliA sAgara, ussappiNi-sarpiNI kAlo ||13|| samaya, AvalikA, muhUrta, divasa, pakSa, mAsa, varSa, palyopama, sAgaropama, utsarpiNI, avasarpiNI e kALa che. (13) pariNAmi jIva murtta, sapaesA ega khitta kiriA ya / NiccuM kAraNa kattA, savvagaya iyara appavese // 14 // pariNAmI, jIva, mUrta, sapradezI, eka kSetra, kriyA, nitya, kAraNa, kartA, sarvavyApI, itara apravezI (vagere cha dravya viSe vicAravuM). (14) puNyatattva sA uccagoa maNuduga, suraduga paMciMdijAi paNadehA / AititaNuvaMgA, Aima-saMghayaNa-saMThANA // 15 //
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ 74 gAthA-zabdArtha vana caukA-gurulahu paraghA ussAsa Ayavujjoe I subhakhagaI nimiNa tasadasa, suranaratiriAu tivaiyara II1LA. zAtAvedanIya, uccagotra, manuSyadrika, devaddhika, paMcendriya jAti, pAMca zarIra, Adya traNa zarIranA upAMga, prathama saMghayaNa, prathama saMsthAna, varNacatuSka, agurulaghu, parAghAta, zvAsocchavAsa, Atapa, udyota, zubhavihAyogati, nirmANa, trasadazaka, deva-manuSya-tiryaMcAyuSya, tIrthakara nAmakarma (e 42 puNyatattvanA bheda che.) (15, 16) tasa bAyara pawtta, patte vire subha ca subhaga ca | susara Aija jarsa, tamAi-dasagaM imaM hoI I/1LI trasa, bAdara, paryAptA, pratyeka, sthira, zubha, subhaga, susvara, Adeya, yaza e trasadazaka che. (17) pApatattva nANuM-tarAya dasagaM, nava bIe nIA sAca micchad I thAvara dasa niyatiga, kasAya paNavIsa tiriyadurga II18ll iga bi si cau jAIo, kukhagai uvaghAya hRti pAvarsI I apasatyaM vana-caU, apaTama-saMghayaNa-saMDANA ll19ll jJAnAvaraNa-aMtarAya dazaka, nava bIjA karma (darzanAvaraNa)nA, nIcagotra, AzAtA-vedanIya, mithyAtva, sthAvaradazaka, narakatrika, pacIza kaSAya, tiryacadrika, ekendriya, beindriya, te indriya, caurindriya jAti, azubha vihAyogati, upaghAta, azubhavarNAdi cAra, prathama sivAyanA pAMca saMghayaNa tathA pAMca saMsthAna (e 82 pApatattvanA bhedo che) (18, 19) thAvara suhama aparja, sAhAraNa-mathiyara-masubha dubhagANi | dussara-hAijja-jarsa, thAvaradasagaM vivajjatyaM |20mAM sthAvara, sUma, aparyAptA, sAdhAraNa, asthira, azubha, durbhAga, duHsvara, anAdeya, apayaza, e sthAvara dazaka (traNa dazakathI) viparIta arthavALuM che. (20)
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA-zabdArtha 75 Azravatatva iMdiA kasAya avvaya jogA, paMca cau paMca mini kamA I kiriyAo paNavIsa, imA u tAo aNukakamaso ll21|| indriya, kaSAya, avrata, yoga kramazaH pAMca, cAra, pAMca, traNa che. kriyAo pacIza che, te anukrame A pramANe che. (21) kAia ahigaraNIA, pAusiyA pAritAvaNI kiriyA pANAivAyaraMbhia, parigdahiyA mAyavattI ya ll22zI micchA-daMsaNa-vattI, apaccakhANA ya diThi puThI A I pASyia sAmaMto-vaNIA nesalvei sAha-I Il2all ANavaNi viAraNiA, aNabhogA aNavataMkhapaccaiA I anA paoga samudANa, pinja doseriyAvahiA 24TI kAyikI, adhikaraNikI, prAaSikI, pAritApanikI, prANAtipAtikI, AraMbhikI, parigrahikI, mAyApratyayikI, mithyAdarzanapratyayikI, apratyAkhyAnikI, dRSTikI, smRSTikI, prAtiyakI, sAmantopanipAtikI, naisRSTikI, svastikI, AjJApanikI, vaidAraNikI, anAbhogikI, anavakAMkSApatyayikI, prAyogikI, sAmudAyikI, premikA, keSikI, iryApathikI. (22, 23, 24) saMvaratattva samiI guttI parisaha, jaidhammo bhAvaNA carittAsi | paNa ti duvIsa dasa bAra, paMca bheehiM sagavanA ll25ll samiti, gupti, pariSaha, yatidharma, bhAvanA ane cAritranA kramazaH pAMca, traNa, bAvIza, daza, bAra ane pAMca bhedo vaDe saMvaranA sattAvana prakAra che. (25) iriyA-bhAse-saNA-dANe, uccAre samiIsu aT maNagunI vayagurI, kAyagurI taheva ca A2zA
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ 76 gAthA-zabdArtha samitiomAM iryAsamiti, bhASAsamiti, eSaNAsamiti, AdAnabhAMDamAtranikSepaNAsamiti, uccAra (pAriSThApanikA) samiti che. tevI ja rIte guptimAM managupti, vacanagupti ane kAyagupti che. (26) khuhA pivAsA sI ulTuM, daMsA celArainthio / cariA nisIhiyA sijjA, alkosa vaha jAyaNA // 27 // alAbha roga taNaphAsA, mala sakAra parisahA / pannA anANa sammAM, ia bAvIsa parisahA ||28 // kSudhA, tRSA, zIta, uSNa, daMza, acela, arati, strI, caryA, naiSadhikI (sthAna), zayyA, Akroza, vadha, yAcanA, alAbha, roga, tRNasparza, mala, satkAra, prajJA, ajJAna, samyaktva ema bAvIza pariSaho che. (27, 28) khaMtI maddava ajjava, muttI tava saMjame a bodhave / sacca soaM AkiMcaNaM ca baMbaM ca jaidhammo // 29 // kSamA, mRdutA, Arjava (saraLatA), mukti (nirlobhatA), tapa, saMyama, satya zauca (pavitratA), akiMcanapaNuM ane brahmacarya A daza prakAre yatidharma che. (29) paDhama-maNicca-masaraNuM, saMsAro egayA ya annatta 1 asuitte Asava, saMvaro ya taha nijjarA navamI ||30|| logasahAvo bohI-dullahA dhammasa sAhagA arihA / eAo bhAvaNAo, bhAveavvA payatteNaM ||31|| prathama anitya (pachI) azaraNa, saMsAra, ekatva, anyatva, azucitva, Azrava, saMvara tathA navamI nirjarA, lokasvabhAva, bodhidurlabha, dharmanA sAdhaka arihaMto (dharmabhAvanA) A (bAra) bhAvanAo prayatnapUrvaka bhAvavI joIe. (30, 31) sAmAiatya paDhamaM, cheovaDhAvaNa bhave bIyaM 1 parihAravisuddhIaM, suhumaM taha saMparAya ca ||3||
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ 77 gAthA-zabdArtha tatto A ahaphakhAya, khAya savaeNmi jIvalogami | jaM cariUNa suvihiA, vaaiti ayarAma ThANa II3all pahelu sAmAyika, bIju chedopasthApanIya, trIju parihAra vizuddhi, cothu sUkSma saMparAya, tyAra pachI yathAkhyAta cAritra che, je sarva jIvalokamAM prakhyAta che, jene AcarIne suvihita jIvo ajarAmara (mokSa) sthAna tarapha jAya che. (32-33) (nirjarA tattva) aNasaNa-mUNoariyA, vittIsaMkhevAM rasaccAo ! kAyakidegso saMbhINayA ca, banjho tavo hoi l34ll aNasaNa, uNodarI, vRttisaMkSepa, rasatyAga, kAyakleza ane saMlInatA e bAhya tapa che. (34) pAyacchitta viNao, veyAvacce taheva sajjAo ! jhANa ussaggo vi a, abhitara tavo hoi LI3paII prAyazcita, vinaya, vaiyAvacca tathA svAdhyAya, dhyAna, kAryotsarga e atyaMtara tapa che. (35) bArasavihaM tavo nirjarA ya baMdho cauvigappo A I pacai-Thii-aNubhAga-paesa-bheehiM nAyabbo II3aaaa bAra prakArano tapa e nirjarA che ane prakRti. sthiti. rasa ane pradezanA bhedathI baMdha cAra prakAre jANavo. (36) pacaI sahAvo lutto, ThiI kAlAvahAraNa I aNubhAgo raso heo, paeso dala-saMcao III prakRti svabhAvane kahela che, sthiti eTale kALano nizcaya, anubhAga eTale rasa jANavo ane dalano saMcaya te pradeza che. (37) paDa-paDihAra-Dasi-majja, haDa-citta-kulAla-bhaMDagArIIT jaha eesiM bhAvA, kammANa vi jANa taha bhAvA ll38I
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA-zabdArtha pATo, pratihArI, talavAra, madirA, beDI, citAro, kuMbhAra ane bhaMDArInA jevA svabhAva che tevA kramazaH AThe karmonA paNa svabhAvo jANavA. (38) 78 iha nANa-daMsaNA-varaNa, veya-mohAu-nAma-goANi / vijhvaM ca paNa nava du aDhavIsa cau tisaya du paNavihaM II3II ahiM jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa, vedanIya, mohanIya, AyuSya, nAma, gotra ane aMtarAya kramazaH pAMca, nava, be, aThyAvIza, cAra, ekaso traNa, be ane pAMca prakAranA che. (39) nANe a daMsaNAvaraNe, veaNie ceva aMtarAe a 1 tIsaM koDAkoDI, ayarANaM ThiI a uphphosA ||40nA jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa, vedanIya, aMtarAya karmanI utkRSTa sthiti trIsa koDAkoDI sAgaropama che. (40) sittari koDAkoDI, mohaNie vIsa nAma goesu tittIsaM ayarAi, AuTThii baMdha uphphosA ||41|| mohanIyano sIttera koDAkoDI sAgaropama, nAma gotrano vIza koDAkoDI sAgaropama, AyuSya karmano tetrIsa sAgaropama utkRSTa sthitibaMdha che. (41) bArasa muhurtta jahannA, veyaNie aTTha nAma goesu / sesANaMtamuhurtta, eyaM baMdha-TThiI-mANuM // 42 // vedanIyakarmanI jaghanyasthiti bAra muhUrta, nAma-gotranI ATha muhUrta ane bAkInA karmanI aMtarmuhUrta che. A sthitibaMdhanuM pramANa che. (42) mokSatattva saMta-paca-parUvaNayA, dava-pamANaM ca khitta-kusaNA ya| kAlo a aMtara bhAga, bhAve appAbahuM ceva [43] satpada prarUpaNA, dravyapramANa, kSetra, sparzanA, kALa, aMtara,
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA-zabdArtha bhAga, bhAva ane alpabadutva. (A dvArothI mokSanI vicAraNA karavAnI che.) (43) saMta suddhapayattA, virjata khakusumabdha na asaMtU I mukukhatti pacaM tassa u, parUvaNA makhkhaNAIhiM II44ll zuddhapada hovAthI mokSa sat-vidyamAna che. AkAzakusumanI jema asat nathI. "mokSa' e pada . tenI mArgaNAdi dvArothI prarUpaNA karAya che. (44) gaI iMdie A kAe, joe vee kasAya nANe ca | saMjama daMsaNa lesA, bhava same sanni AhAre ||4pI. gati, indriya, kAya, yoga, veda, kaSAya, jJAna, saMyama, darzana, vezyA, bhavya, samyakatva, saMjJI, AhArI (A cauda mArgaNA che.) (45) naragai pabiMdi tasa bhava, sani ahaphakhAya khaiasammatte ! muphakhoDaNAhAra kevala-daMsaNanANe na esesu l4raNA manuSyagati, paMcendriyajAti, trasakAya, bhavya, saMjJI, yathAkhyAta cAritra, kSAyikasamyakatva, aNAhArI, kevaLadarzana ane kevaLajJAna, mArgaNAomAM mokSa che, bAkInAmAM nathI. da_pamANe siddhANaM jIva-davvANi huMtiDaNaMtAsi | logassa asaMkhije, bhAge iko ca savva vi II4oll dravya pramANamAM siddhonA jIvadravyo anaMtA che. lokanA asaMkhyAtamAM bhAgamAM eka siddha ane sarva siddho paNa hoya che. (47) kusaNA ahiyA kAlo, iga siddha-paDucca sAiosaMto paDivAyADabhAvAo, siddhANaM aMtaraM natyi II48II sparzanA adhika kSetrathI) che. eka siddhane AzrayI kALa anAdi anaMta che. pratipAtano abhAva hovAthI siddhomAM aMtara nathI. (48) salvajiyANamahaMte, bhAge te tesiM daMsaNuM nANuM khaie bhAve pAriNAmie, A puNa hoi jIvatta 49II
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ 80 gAthA-zabdArtha teo (siddho) sarva jIvonA anaMtamA bhAge che. teonuM jJAna ane darzana kSAyika bhAve ane jIvatva pAriNAmika bhAve che. (49) jovA napuMsa siddhA, thI nara siddhA kameNa saMkhaguNA | iA muphakhatattamee, navatattA lesao bhaNiA II5oll napuMsakasiddha thoDA che. strIsiddha ane puruSasiddha kramazaH saMkhyAtaguNA che. A mokSatattva che. Ama navatattva TuMkamAM kahyAM. (50) jIvAi nava payatve, je jANai tassa hoi sammatta bhAveNa sahaMto, ayANamANovi sammatta /pa1pa jIvAdi nava padArthane je jANe che tenAmAM samyakatva hoya che. bhAvathI zraddhAvALAne na jANavA chatA paNa samyakatva hoya che. (51) savvAiM jisesarabhAsiAi, vaNAi nanahA huMti | ia buddhI jassa maNe, sammatta niccala tassa paranA jinezvara bhagavaMtoe kahela sarva vacano anyathA hotA nathI, evI buddhi jenA manamAM hoya che tenuM samyakatva nizcala che. (52) aMtamuhura-mittapi phAsi hujja jehiM sammatta I tesiM avaka-yugala-pariaTTo ceva saMsAro pa3mAM aMtarmuhUrta mAtra paNa jemane samyakatva sparyu hoya che teono ardhapudgalaparAvarta jeTalo ja (utkRSTa) saMsAra hoya che. (53) ussapiNI ahaMtA, puggala-pariaTTao muNeavvo ! teDarNatA-tIaddhA, aNAgaraddhA asaMtaguNA ll54ll anaMtI utsarpiNIno pugala parAvarta jANavo. AvA anaMta (pudgala parAvata) atitakALamAM thayAM. tethI anaMtaguNo anAgata (bhaviSya) kALa jANavo. (54). jiNaajiNa ti-DatityA, gihi anna saliMga vInara napuMsA patteya sayaMbuddhA, buddhabohiya iphakaNikA ya pipI.
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA-zabdArtha 81 - jina, ajina, tIrtha, atIrtha, gRhiliMga, anyaliMga, svaliMga, strI, puruSa, napuMsaka, pratyekabuddha, buddhabodhita, eka, aneka (Ama siddhanA paMdara bheda jANavA.) (55) jiNasiddhA arihaMtA, ajiNasiddhA ya puMDariapamuhA | gaNahAri ti-siddhA, ati-siddhA ya marudevI padanI jinasiddho arihaMto, ajinasiddho puMDarikAdi, gaNadharo vagere tIrthasiddho, marudevI atIrthasiddha jANavAM. (16) gihiliMgasiddha bharaho, vaphakalacIrI ya analiMgami | sAhU saliMgasiddhA thI-siddhA caMdaNA-pamuhA Ipaoll. gRhasthaliMgasiddha bharata cakravartI, anya liMge valkalagIrI, svaliMgasiddha sAdhu ane strIliMgasiddha caMdanabALA jANavA. (57) paMsiddhA goyamAI, gAMgeyAI napuMsayA siddhAT patteya-sacaMbuddhA, bhaNiyA karakaMDu-kavilAI paTall puruSasiddha gautamagaNadharAdi, gAMgeyAdi napuMsakasiddha, karakaMDu ane kapilAdi pratyekabuddha ane svayaMbuddha kahelA che. (58) taha buddhabohi gurubohiyA, igasamae ega siddhA caT iga samaye vi akhegA, siddhA teNega siddhA ca ||panA. tathA guruthI bodha pAmelA buddhabodhita, eka samaye eka siddha thayelA te eka siddha, eka samaye aneka siddha thayelA te aneka siddha. (59) jaiAi hoi pucchA, jiNANa mamnemi uttara taiyA | ikakamsa nigoyamsa, asaMtabhAgo ya siddhigao II60nA jyAre jyAre jinezvara bhagavaMtonA mArgamAM puchavAmAM Ave che tyAre e ja uttara hoya che ke atyAra sudhI eka nigodano anaMtamo bhAga ja mokSe gayo che. (60)
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ prazasti, samarpaNa ( prazasti ] parama pUjya siddhAntamahodadhi, cAritra cUDAmaNi, AcAryadeva zrImadvijaya premasUrIzvarajI mahArAjAnA paTTAlaMkAra parama pUjya vardhamAnataponidhi, nyAyavizArada, AcAryadeva zrImadvijaya bhuvanabhAnusUrIzvarajI mahArAjAnA ziSyaratna parama pUjya samatAsAgara, gurukRpApAtrA, paMnyAsapravara zrI padmavijayajI gaNivaryanA ziSyaratna vairAgyadezanAdakSa, sImadharajinopAsaka, AcAryadeva zrImadvijaya hemacandrasUrIzvarajI mahArAjAe jIvavicAranavatattvanA A padArthasaMgraha ane gAthA-zabdArthanuM saMkalana karyuM. | samarpaNa ] zrI bhuvanabhAnusUri-janmazatAbdI varSa nimitte A granthapuSpa bhavodadhitAraka pUjya pragurudeva zrI bhuvanabhAnusUrIzvarajI mahArAjAnA karakamalamAM sAdara samarpaNa karuM chuM. - A. hemacandrasUri mudraka : bharata grAphiksa nyu mArkeTa, pAMjarApoLa, rilIpha roDa, amadAvAda-1 phona : 079-22134176, mo : 9925020106