Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________
ળિવઠાર મંત્રી વસાહ૨ સંર્તિક | તિન્યાહુનો
શ્રી ritugaHDI
ન6િણ સમિ
નજિતશાંતિ ભકતામર કલ્યાણ મંદિર | બ્રહgશાં6િ.
પ્રકાશક- સેવાભાવી યુનિરાજ શ્રી ભકિસનવિજયજી મહારાજ
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________
- |
થી.
જ |
ઝ |
* | જ |
નવસ્મરણ (સચિત્ર) ૦ મુળ સ્તોત્ર ૦ ગુજરાતી પદ્યાનુવાદ • ભાવાર્થ ૦ સંક્ષિપ્ત મહિમા અને ૦ શ્રી ઋષિમંડળ
0 આશીર્વાદ | આચાર્ય શ્રી વિજયલબ્ધિસૂરિજી મહારાજ
પ્રેરણા . મુનિરાજ શ્રી ભદ્રસેનવિજયજી મહારાજ
| પદ્યાનુવાદ મહેતા દુર્લભજી ગુલાબચંદ વળાવાળા
| | સંશોધક | શેઠ દેવચંદ દામજી કલાકર
તંત્રી “જૈન” ભાવનગર
- | * || * | K | ૮ | * | ૮ | * | R.
ઝ |
|
|
|
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________
પ્રથમ આવૃત્તિ: વિ. સ. ૧૯૮૦ [સને ૧૯૨૪]
પ્રકાશક:
શેઠ દેવચંદ દામજી કુંડલાકર
[ તંત્રી : “ જૈન ” સાપ્તાહિક, ભાવનગર ] ખીજી આવૃતિ વિ. સ. ૧૯૮૨ [સને ૧૯૨ ]
પ્રકાશક :
શેઠ દેવચંદ્ર દામજી કુંડલાકર
[તંત્રીઃ “ જૈન ’: સાપ્તાહિક, ભાવનગર ] ત્રીજી પરિધિત સંસ્કરણ
વિ. સ’. ૨૦૩૪. [ ૧૯૭૭ ]
પ્રકાશક :
મહેન્દ્ર ગુલાબચ' શેઢ ત્રિવેણી પ્રકાશન,
પાદર દેવકી, વડવા, ભાવનગર-૩૬૪૦૦૧
સુદ્રઢ :
ત્રિવેણી પ્રિન્ટસ
વડવા, પાનવાડી રોડ,
ભાવનગર-૩૬૪૦૦૧
] મૂલ્ય: રૂપિયા
પંચ]
નક્લ : ૩૦૦૦
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________
અનુક્રમણિકા
પ્રકાશકીય નિવેદન તસ્વીર પરિચય તસ્વીર ..
નવસ્મરનો મહિમા અને પ્રભાવ શ્રતજ્ઞાન પ્રેમી દાતાઓ
તેંત્રનું નામ ૧. આ નવકાર મંત્ર
કર્તા: ગણધર ભગવંત ૨, શ્રી વિશ્વગ્રહર રતવન
કર્તા: આચાર્યશ્રી ભદ્રબાહુ સ્વામી ૩. શ્રી સંતિકર સ્તવન
કર્તા આચાર્યશ્રી મુનિસંદરમરિજી ૪. શ્રી તિજય૫ર્ડર સ્તોત્ર - કર્તા; આચાર્ય શ્રી માનદેવસૂરિજી
૫ શ્રી નમિ તેત્ર - કર્તા : આચાર્યશ્રી માનતુંગસૂરિજી ૬. શ્રી અજિતશાંતિ સ્તવન
કર્તા : મહર્ષિ નંદિણ ગણું ૭. શ્રી ભક્તામર સ્તોત્ર
કર્તા: આચાર્યશ્રી માનતુંગરિજી ૮. શ્રી કલ્યાણુમંદિર સ્તોત્ર
કર્તા: આચાર્યશ્રી સિદ્ધસેન દિવાકરસરિજી ૯. શ્રી બુડત શ લ સત્ર
કર્તા: માતા શિવાદેવી () ૧૦. શ્રી ઋષિમંડળ સ્તોત્ર ૧૧. શ્રી ગૌતમસ્વામીને છંદ
- કર્તા: મુનિશ્રી ધીરવિજયજી ૧૨. શ્રી કળશ
કર્તા : મહેતા દુર્લભજી ગુલાબચંદ
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________
[] પ્રકાશકીય નિવેદન []
આજથી ત્રેપન વરસ પહેલા ઈ. સ. ૧૯૬૪માં ‘શ્રી નવસ્મરણુ સચિત્ર” [ મૂળ સ્તેાત્ર-ગુજર પદ્મ તથા ભાવાથ સાથે મારા પરમ પૂજ્ય દિવંગત દાદા શ્રી દેવચંદ દામજી શેઠે સૌ પ્રથમ પ્રગટ કર્યાં હતા. ગુજરાતી પદ્યોમાં પડેલી જ વાર નવસ્મરણુ પ્રગટ થતાં જ તેની પ્રથમ આવૃત્તિની બધી જ નલે! વેચાઈ જતા ખીજા જ વરસે તેની ત્રીજી આવૃત્તિ પ્રગટ કરાઈ હતી બીજી આવૃત્તિ પણ ચપેાચપ વેચાઈ ગઈ હતી. ત્યારબાદ આ નિત્ય ઉપયાગી પુસ્તક અલભ્ય બન્યું હતું. આજ પાંચ દાયકા બાદ તેની ત્રીજી આવૃત્તિ ‘નવસ’સ્ક રણુ ગ્રહ' પ્રગટ કરવામાં હું નિમિત્ત બન્યા તેના મને આનંદ છે. એથી ય વધુ આનંદ મને એના છે કે ત્રીજી આવૃત્તિના પ્રકાશન પ્રસંગે જ મારા પરમ પૂજ્ય પિતાશ્રી ઝુલાખચ દેવચંદ શેઠે નવલાખ મંત્રના જાપ-વિને પૂર્ણ કર્યાં છે. નવકાર મંત્રના જાપથી વિશુદ્ધ અને નિર્મળ અનેલા માશ પરમ પૂજ્ય પિતાશ્રીના મંગલ આશીર્વાંથી પ્રસ્તુત પુસ્તથી ‘ ત્રિવેણી પ્રકાશન' નામની સસ્થાથી ધામિક સાહિત્ય પ્રકાશનના ક્ષેત્રે હુ પગલી પાડી રહ્યો છું.
આ પા પા પગલી પૂજ્યપાદ આચાય દેવેશ શ્રીમદ્ વિજયલબ્ધિસૂરીશ્વરજી મહારાજ અને તેમના વિનીત પ્રશિષ્ય સેવાભાવી પૂજ્ય મુનિરાજ શ્રી ભદ્રસેનવિજયજી મહારાજ સાહેબે ભશવી છે. ગત વરસે વિ. સ. ૨૦૩૩માં એક દિવસ હું પૂજ્ય મુનિરાજ શ્રી ભદ્રસેનવિજયજી મહારાજને વ'ના કરવા માટે
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________
મુંબઈ કોટના ઉપાશ્રયે ગયે હતું, તે સમયે તેઓશ્રી “નવમરણ” છપાવવા માટે ગંભીરતાથી વિચારી રહ્યા હતા. તેમની ભાવનામાં સહભાગી થવા માટે મેં તેઓશ્રીને મારા પરમ પૂજય દાદાશ્રી દેવચંદ દામજી શેઠે વસે અગાઉ પ્રગટ કરેલ “નવસ્મરણ સચિત્ર પુસ્તક જોઈ જવા કહ્યું. આ માટે જતનથી સાચવી રાખેલ એક નકલ પણ મેં તેઓશ્રીને આપી. વાંચીને એ જ પુસ્તકની ત્રીજી આવૃતિ પ્રગટ કરવા સૂચવ્યું અને તેના પ્રકાશન માટે પોતાના આરાધ્ય અને શ્રદ્ધય ગુરુદેવ આચાર્ય શ્રીમદ્ વિજયલબ્ધિસૂરીશ્વરજી મહારાજની આજ્ઞા અને આશીર્વાદ મેળવ્યા. ત્યારબાદ પૂજ્ય મુનિરાજ શ્રી ભદ્રસેનવિજયજી મહારાજે “નવસ્મરણ સચિત્રની પ્રથમ આવૃત્તિ સાત તપાસી, તેમાં રહી ગયેલી અશુતિઓ સુધારી અને ત્રીજી આવૃત્તિમાં “શ્રી રૂષિમંડલ સ્તોત્ર' અને “શ્રી ગૌતતવામીને ઉમેરવાનું સૂચન કર્યું. તેઓશ્રીની સમ્યફ પ્રેરણાથી સંઘે અને સુતજ્ઞાન પ્રેમીઓએ પ્રસ્તુત પુસ્તકના પ્રકાશન માટે દાન આપ્યા. આ દાતાઓની શુભ નામાવલી પ્રસ્તુત પુસ્તકનાં ૩૯-૪૦માં પાને આપી છે.] પુસ્તકના જરૂરી ખર્ચ માટેની રકમ ભેગી થઈ જવાથી ૨૫૦૦ નકલ પૂજ્ય મુનિરાજશ્રીની પ્રેરણા અને સૂચના મુજભ ભેટ અપાશે અને બાકીની ૫૦૦ નકલ વેચાણમાં મૂકવામાં આવી છે..
શરૂમાં જ કહી ગયે છું કે આ પુસ્તક પ્રકાશનમાં તે હું એક નિમિત્ત જ છું. પરંતુ આ પુણ્ય પ્રસંગથી આવા પગી, સંસ્કાર પિષક, ધાર્મિક, આધ્યાત્મિક, સામાજિક પુસ્તકો દર વર્ષે પ્રગટ કરવાને મંગળ વિચાર સ્કર અને દેવ, ગુરૂ અને ધર્મના ત્રિવેણી સંગમ સમી “ત્રિવેણી પ્રકાશન” ના નામે સમ્યક્ પ્રકાશન પ્રવૃત્તિ શરૂ કરવાનો નિર્ણય કર્યો.
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________
[૬] ‘ત્રિવેણી” શબ્દમાં સમ્યક જ્ઞાન, સમ્યક દર્શન અને સયમ્ફ ચારિત્ર્ય ત્રણેય ગમિત છે. આ પ્રકાશન પાછળ શુકુાશય જૈન-નેતર વાચકોને સદ્દવિચારે મળે, તેમની શ્રદ્ધા સત્ (સત્ય) પ્રત્યે જાગે, જાગેલી હોય તે સ્થિર થાય અને સદાચાર તરફ વાળવામાં અને સદાચારી બનાવવામાં માધ્યમ બનવાનું છે. મારા પરમ પૂજય પિતાશ્રી અને પરમ પૂજય દિવ ગત દાદાશ્રીએ પણ આવી સમ્યફ પ્રકાશન પ્રવૃત્તિ વરસ સુધી સફળતાથી ચલાવી હતી. તેને “ત્રિવેણી પ્રકાશન” ના નામે પુનઃ શરૂ કરું છું. આશા છે સમગ્ર સમાજ મારા આ શુભ પ્રયાસને વધાવશે, એટલું જ નહિ, તેને સમુચિત ઉમળકાથી સહકાર પણ આપશે જ.
હવે પ્રસ્તુત પુસ્તકમાં પ્રથમ આવૃત્તિથી વિશેષ જે કંઈ ફેરફાર કર્યો છે તે જણાવી દઉં.
પ્રથમ બે આવૃત્તિમાં મૂળ સૂત્રની ગાથા. એ ગાથાને પદ્યાનુવાદ અને એ ગાથાનો ભાવાર્થ અનુક્રમે આપવામાં આવ્યું છે. અને પાદનોંધમાં સંબંધિત સમરણને મહિમા સક્ષેપમાં આપે છે
પ્રથમ આવૃત્તિ પ્રસંગે લખાયેલ ઉપદુધાતને આ ત્રીજી આવૃત્તિમાં પણ સમાવેશ કર્યો છે.
૧. વાંચકોની રસ અને રૂચિ ભિન્ન હોય છે. નવસ્મરણ નિત્ય ગણનાર ઘણા ભાવિકો અને શ્રદ્ધાળુ છે. તેઓ સરળતાથી એક સાથે જ મૂળ સ્તોત્રે વાંચી શકે તે હેતુથી આ ત્રીજી આવૃત્તિમાં મૂળ તેત્રો શરૂમાં આપ્યા છે.
૨. કાવ્ય રસિકેના આત્માનંદ માટે મૂળ સ્તન પદ્યાનુવાદ એક સાથે અલગ આપે છે.
૩. મૂળ સ્તોત્ર અને ગુજરાતી કાવ્ય ન સમજી શકતાં જિજ્ઞાસુ વાચકને તેત્રને અર્થ સમજાય તે માટે નવેય
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________
[ s ]
સ્મરણના ભાવાનુવાદ એક સાથે આપ્યા છે. મૂળ સ્તેાત્ર, પદ્યાનુવાદ અને ભાવાનુવાદ—એમ ત્રણ ખંડ આ નવી આવૃત્તિમાં પડયા છે.
૪. નવસ્મરણાનુ રહ્યુસ્ય અને મહિમ પુસ્તકના શરૂના પાના પર [પાના નં. ૧૭ થી ૩૯ જરૂરી વિસ્તારથી પણ સક્ષેપમાં આપ્યા છે.
૫. પ્રથમ આવૃત્તિમાં અપાયેલ ' સવભદ્રયજંત્ર’ આ ત્રીજી આવૃત્તિમાં પણ આપ્યા છે, પરંતુ ‘ કલ્યામંદિર ’ સ્તાત્રની ગાથાઓ સૂચવતાં ચિત્રા આપ્યા નથી. તેનાં ખદલે ૧. શ્રી સિદ્ધચક્ર, શ્રી ગૌતમસ્વામી અને ચેાવીશે તીથ "કર સહિત નવકાર મંત્રની, ૨. પૂજ્યપાદ શ્રી ગૌતમસ્વામીની, ૩. શ્રી આદીશ્વર ભગવાનની, ૪. નવગ્રહ અને લેાકપાદિ દેવેાની, ૫. શ્રી શખેશ્વર પાર્શ્વનાથની, ૬. સેાળ વિદ્યાધર દેવીએની, ૭. શ્રી અજીતનાથ ભગવાનની, ૮. શ્રી શાંતિનાથ ભગવાનની, ૬. શ્રી અંબાઈમાંતા, શ્રી પદ્માવતી-સરસ્વતી-લક્ષ્મીદેવી તથા મત્રખીજોની અને ૧૦. શ્રી ભકતામર સૂત્રના રચિયતા આચાય શ્રી માનતુ ંગસૂરીશ્વરજી મહારાજની કારાગૃહમાં ૪૪ બેડીઓ સાથેની તસ્વીર આપી છે.
તસ્ત્રીરાના પરિચય આ પ્રમાણે છે.
[] શ્રી ગૌતમસ્વામી: કલ્પસૂત્રની પદરમી સદીની કાગળની હસ્તલિખિત પ્રતની તસ્વીરની પ્રતિકૃતિ.
[ શ્રી લા. દ. ભા. સં. વિદ્યામંદિરના સાભાર સાથે.] I શ્રી આદીશ્વર ભગવાન: તીર્થાધિરાજ શ્રી શત્રુંજય ગિરિ રાજના મૂળનાયક શ્રી આદીશ્વર ભગવાનની, આભૂષણઆંગી વિનાની, પ્રતિમાજીની તસ્વીર.
C શ્રી શંખેશ્વર પાર્શ્વનાથઃ મહાપ્રભાવિક શ ંખેશ્વર તીથના મૂળનાયકની દશ'નીય તસ્વીર,
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________
[૮] 0 શ્રી અજિતનાથ ભગવાન જિનાનાથપુર I શ્રી શાંતિનાથ ભગવાન ઃ કુંભારિયાજી D દેવ-દેવીઓની મિની તસ્વીર સાહિત્ય-કલારત્ન પૂજ્ય
સુનિરાજ શ્રી યશોવિજયજી મહારાજ સંપાદિત અને શ્રી રમણિક્લાલ ડાઈવાળાએ ચિત્રાંકિત કરેલ “તીર્થકર ભગવાન મહાવીર ઃ ૩પ ચિત્રોના સંપૂટ ની પ્રતિકૃતિઓ.
અને છેલ્લે વિનમ્રતાથી એટલું જ કહેવાનું કે પુસ્તકમાં શુદ્ધિ જાળવવા માટે શકય તમામ કાળજી લેવાઈ છે. છતાંય મુદ્રણ દેષના કારણે કાને, માત્રા, મીડી. સ્વાઈ, દીઘઈ) અનુસ્વાર કયાંક કયાંક ઊડી જવા પામ્યા છે, તે મુદ્રણ દોષ ક્ષ તવ્ય ગણજે અને સુધારીને પાઠ સ્મરણ કે જાપ કરો.
આ પ્રકાશનમાં પૂજ્ય ગુરુદેવેએ પ્રેરેલ અનન્ય પ્રેરણા બદલ કૃતજ્ઞતા અનુભવું છું. અને શ્રી સંઘ, ટૂટે, ઉદારદિલ આગેવાનોએ આપેલ સાથ-સહકાર બદલ, તે સૌને આભારી છું. આવા જ પ્રોત્સાહને આપ સૌના મળતા રહે એવી આશા અને શ્રદ્ધા સહ વિરમું છું કે આ પ્રકાશન પ્રવૃતિના મારા આ પ્રથમ પ્રયાસને સૌ કઈ વધાવશે અને કરવા યોગ્ય સુચને કરી મને વધુ સમ્યફ વિકાસ માટે પ્રેત્સાહન આપશે. સં. ૨૦૩૪ કારતક સુદ પૂનમ લિ. મહેન્દ્ર ગુલાબચંદ શેઠ તા. ૨૫-૧૧-૧૯૭૭
ત્રિવેણી પ્રકાશન, વડવા, પાદદેવકી, ભાવનગર-૩૬૪૦૦૧
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________
घटनमस्कर
बीएचपरमान
३ श्री समयनाथ
श्री अजितनाथ
२३ श्री पार्थनाथ
१२ भी मेमिनाथ
श्री अभिनंदनस्वामी
१श्री ऋषभदेव
२४ श्री महावीरस्वामी २१ श्रीनमिनाथ
५ श्री सुमतिनाथ
२.श्रीमनिसन्तस्वामी
उनमोप्ररिहंताएं। नमी सिजाय नमोमायरियाग निमोटाछायाण नमोलोएरावसाहूणे
श्री पदाप्रभस्वामी
११ श्री महिनाय
शिवमस्तु सर्व जगत रसीया नामकारो स्वामि सब्वे दे. पराहतनिरताभवन्तु म ranpur
सबेजीवा रवमंतु मे। भूतगणा: दोषाः
मित्ती मे सवभूएस. प्रयान्तु नाश, सर्वत्रामगाणं च सव्यास।
वैरं मन केण॥ श्री सुपार्श्वनाथ सुखी भवतु लोकमहाडमा
१८
श्री अरनाथ
श्री संयमस्वामी
१. श्री शीतलनाथ
श्री गौतमस्वामीजी
१० श्री अनंगनाथ
१० श्री कुंथुनाव
श्रीमुभिधिनाथ११श्रीश्रर्या समाथ
१२श्रीवासुपूज्यत्वामी.१३ श्री विमलनाथ१५ श्री धर्मनाथ
श्री सिमाथ।
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________
V
પહેલા ગણધર વીરને રે શા સ ન ના શણ ગા ૨, ગૌતમ ગેાત્ર તણેા ધણી રે,
ગુણમણી ચણ ભંડાર.
જયંકર જીવા ગૌતમ સ્વામ,
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી આદીશ્વર ભગવાન
તુલ્ય નમસ્ત્રિભુવનાન્નિહરાયનાથ....
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________
નવગ્રહ અને લોકપાલાદિ દેવે
मगल
बुध
AMA
पाप्रभजी
30
वासुपूज्यजी
आदिना
शुक्र
शनि
केतु
जिनोपासक नवग्रहोना चित्री तेना चिहनो ते ते तीर्थकरोनासम्बन्ध साथे
संविधिनाथजी
અઝ
मुनिसुव्रतजी
नामनाथ
मल्लिनाथजी
A
यम
SHA
अम्नि
इन्द्र
टाक
वाट
RAJA
सवे श्रीयतां श्रीयता, स्वारी....
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી શંખેશ્વર પાર્શ્વનાથ
સ્વામી ત્વમેવ ભુવનેત્ર ભવાંતરેપિ,
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________
સેળ વિદ્યાધર દેવીએ
प्रज्ञप्ति
वज्रशेखला
वज्राकुशी
04
COCOS
अप्रतिचत्र
पुरुषदत्ता
काली
महाकाली
NASHA
गांधारा
महाज्वाला
मानवी
कात्या
AA अच्छुप्ता
मानसी
महामाजासा
MARLS
BAN
પોશ વિદ્યાદે
રક્ષતુ વો નિત્ય સ્વાહા....
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી શાંતિનાથ ભગવાન
if he is
-fJxr X Fashir
--
*
*
* *
* *
કામમાં
શ્રી અજિતનાથ ભગવાન
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________
ANSTHA
41-
अंबाई
HIBI
पद्मावती
TELGUNE
itititle MIN
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________
૪ મ શું સૌમ્યતા અને સૌજન્યતાની સૌરભથી સુવાસીત હૃદયવાળા અનેક સંતપ્ત ને સુધારસનું પાન કરાવનાર અને મારા જેવા અનેક પામર જીવોને સન્માર્ગના રાહપર લાવનાર કરુણાળુ
- પરમ પૂજ્ય આ ચા ય શ્રીમદ્વિજય લબ્ધિસૂરીશ્વરજી મહારાજ સાહેબના કરકમલમાં આ પુસ્તક સાદર અર્પણ કરું છું.
ભદ્રસેનવિજ્યના
કોટી વંદન
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________
reicien
TEKO
ભકિતરીશ્વરજી
પ.પૂરના વિર બાંધણીશ્વરજી
Here C135 Elhy
પ પૂ આ વિલસુરીશ્વરજી મ. સા.
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________
ઉપોદઘાત
મરણ” એ સાદે શબ્દ છે. જેને હદયથી ઘડી પણ ન વિસરાય તેવા સંભારણને સાદી ભાષામાં “સ્મરણ” કહીએ છીએ. આવાં ઘડી પણ ન વિસારાય તેવા સંભારણા ઈષ્ટ પ્રકારનાં જ હોય છે. માતા પુત્રને, સ્ત્રી પતિને અને સંપત્તિપ્રેમી લક્ષ્મીને નથી ભૂલત. કેમકે તેમની દૃષ્ટિમાં તે ઈષ્ટ સાધ્ય માને છે. પરંતુ આ સર્વ ક્ષણિક મોહની માયાવી સિદ્ધિ છે.
જ્યારે આ લોક અને પરલોકનું હિત સાધવામાં સાધનભુત ઈષ્ટ સ્મરણ તરીકે દેવી સાધના જ ઉપકારક થઈ શકે.
જૈન સિદ્ધાંતમાં આવા પ્રાતઃસ્મરણે ઘણું છે. મહા પુરુષ-દેવાંશી સતીઓ અને સમર્થ શાસનદેવની સ્તુતિ એ પ્રાતઃસ્મરણે છે. પરંતુ તેમાંયે નવ મહામંત્રરૂપ સમરણે– તેત્રો સર્વદા સાધ્ય હેવાથી તેને “નવ સ્મરણ રૂપે આપણે પીછાણી રહ્યા છીએ. - “સ્મરણેની પ્રતિભાને ખ્યાલ આપે તે સેનાને ઢોળ ચઢાવવા જેવું છે. આ મંત્રો એવા પ્રસંગે ઉદભવ્યા છે કે જ્યારે તેના ઉચ્ચારણ માત્રથી અનેક ભાના નિવારણ થઈ શાંતિનું સામ્રાજ્ય સ્થપાયું હતું. આ સર્વ મંત્રને
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________
[૧૦] પ્રભાવ, તેની શક્તિને ઇતિહાસ અને તેની સાધનાને વિધિ એટલે તે વિસ્તૃત છે કે જે વિસ્તારવા જતાં એક મહાન ગ્રંથ થઈ પડે. એટલે આ આવૃત્તિમાં ફક્ત દરેક મંત્રનો પ્રાથમિક ટુંક પરિચય આપીને સંતોષ માનવો પડે છે.
એટલું તે સર્વકેઈની જાણમાં જ હશે કે આપણું આ મહામંત્રના સ્મરણથી જ દેવ-દાનવે સર્વદા હાજર રહેતા અને સાધકોની આશા ઉઠાવતા. “નવકાર” “ઉવસગ્ગહર” “ભક્તામર ‘કલ્યાણમંદિર” “શાંતિ આદિ સ્મરણેની અસાધારણ પ્રભાના દેખાતે છુટા છવાયાં સૌના કાને આવતાં રહ્યાં છે. જ્યારે . અત્યારે તે પ્રભાવ લગભગ દષ્ટિગોચર કેમ થતું નથી? તેના કારણે એ છે કે –
૧ આ પ્રાતઃ સમરણે એ સ્વર-વ્યંજનના સંગઠનની શ્રખલાથી ઉદભવેલા પ્રભાવિક મંત્ર છે. આ શબ્દસંગઠનની શક્તિ એવી છે કે જેના ધ્વનિથી સાધકના રોમાંચ ઉપર તેની પ્રત્યક્ષ અસર થાય છે. એટલું જ નહિ પણ હવામાં તેના આંદેલને અદ્દભુત અસર કરે છે. જડમાં ચેતન પ્રકટાવવામાં પણ અવનિની પ્રભા અસર કરી શકે છે. સાયન્સના જમાનામાં આ વાત બહુ ઘુંટી ઘૂંટીને સમજાવવાની જરૂર નથી રહી. કેમકે અત્યારે ધ્વનિથી રેતીમાં ચિત્રો દોરવાની વાત પ્રત્યક્ષ પુરવાર થઈ છે. તારના દેરડા વિના સંદેશા મોકલવા (વાયરલેસ ટેલીગ્રામ) નું કાર્ય ધમધોકાર ચાલી રહ્યું છે. ઝેરી જંતુના ઝેર ઉતારવામાં મંત્ર પ્રગ પ્રત્યક્ષ કામ કરે છે. અને “ગ-૨-મ” આ શબ્દના ચાલુ વનિથી સાપ્ત ઠંડીમાં
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________
[૧૧] પણ શરીરને ગરમા અજબ રીતે ટકી રહેલો આપણે જોઈએ છીએ. પ્રાચીન મહર્ષિોએ અપેલા ચમત્કારીક ઉપકારના ઈતિહાસ તપાસતાં એકેક રાગની સિદ્ધિના દષ્ટાંતથી કેણ અજાણ્યું છે? “મહાર” રાગથી કટાણે વૃષ્ટિ લાવવાના,
હીંડેલ” રાગથી પારણું ઝુલાવવાના અને “દીપક રાગથી દીવા પ્રગટાના દ્રષ્ટાંતે જગપ્રસિદ્ધ છે. મુદ્દે તેની સિદ્ધિમાં ઉચ્ચારની સ્પષ્ટતા-હલક અને કાળમાનને બરાબર ખ્યાલ રહેવું જોઈએ. આટલે દૂર ન જવું હોય તે ઘરમાં જ રડતાં બાળકને સંગીતને વનિ ક્ષણમાત્રમાં કેમ શાંતિ નિદ્રામાં મૂકી દે છે તે અનુભવ ભાગ્યે જ કોઈના લક્ષ બહાર હશે.
સવાલ માત્ર તેવા અજબ શક્તિ ઉત્પન્ન કરનારા સ્વર સંગઠનના શુદ્ધ ઉરચારની આવડતને છે. આટલા માટે જ શાસ્ત્રકારોએ કાના–માત્રી-મીડીપદ-અક્ષર બહુ સ્પષ્ટ અને શુદ્ધ ઉચ્ચારથી બોલવાને ભારપૂર્વક ભલામણ કરી છે. તેમ જ દરેક મંત્રપદેના ગુરૂ-લઘુના સંખ્યા પ્રમાણ પણ મુકવાની કાળજી રાખી છે. છતાં આપણે અચરે અચરે રામની જેમ પોપટ પાઠ પઢી જવામાં જ સંતોષ માનીએ તો તેની શક્તિને અનુભવ કેવી રીતે કરી શકીએ?
૨. રને હમેશાં મુગટમાં જ શોભે એમ સમજવા દે છતાં તેને ઉપગ અસ્થાને–અજુગત કરવામાં આવે તો તે બહુમૂલ્ય રત્નોની ખરી કિંમતનો લાભ લઈ શકાતું નથી. તેમ પવિત્ર સ્મરણ માટે સ્થાનની એગ્યતા જાળવવાને પણ આપણને બેદરકાર બની જવાથી તેને લાભ ગુમાવી બેઠા
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________
[૧૨]
છીએ. પવિત્રતાનુ સ્વરૂપ એટલું તેા નિર્મળ છે કે તેના સ'પમાં સાધકની આસપાસના સ્થિતિ-સ જોગે-વાતાવરણ પવિત્ર રાખવાની જો કાળજી ન હોય તા પવિત્રતાના પ્રભાવ દૃશ્ય થઈ શકે નહિ. કાંટાનું વાવેતર કરતાં રહી કપાસની કલ્પના લાવવી તે ‘ હવાઈ કિલ્લા ’ જેવા શ્રમ છે. આપણે આંગણે કાઈ ગૃહસ્થ કે રાજ-રજવાડાને નેાતરવાના સંકલ્પ થતાં તેને છાજતી કેટલી તૈયારી કરવી પડે છે, તેના સાદે ખ્યાલ જો કરવામાં આવે તે આપણે કથાં ભૂલીએ છીએ તે સમજાઈ જાય છે. જો આપણે માટા પુરુષને નાતરવા પહેલાં ઘર-આંગણું અને શેરી સુદ્ધાં સાફ કરવા-વસ્ત્ર પરિશ્વાનની સુ'દરતા રાખવા અને સ્થાન સ્થાન પર શાલતી સજાવટ કરવાને કાળજી રાખવી પડે છે, તેા પછી મહાત્ પુરુષોને દૃષ્ટિમાં સાધ્ય કરવા હોય તા તેની પવિત્રતાને છાજતી શુદ્ધિ હૃદયની નિર્મળતા-નિખાલસવૃત્તિ અને આસપાસના સ્વચ્છ વાતાવરણની સજાવટ કરવી જ જોઈએ. જ્યાં સુધી તેમાં ખામી હેાય ત્યાં સુધી તેમના પ્રત્યક્ષ પ્રભાવની આશા કેમ રાખી શકાય ?
૩. આવી શક્તિના લાભ ન દેખાવાનું ત્રીજું કારણ સ્વાર્થી ધતા યાને સદ્વિવેક વિચારણાની ખામીનું છે. મદલા સાથેની સેવા કદીપણ ફળદાયી હાઈ શકે જ નહિ. કેમકે સ્વામાં શુદ્ધ સેવાભાવના ટકતી નથી અને શુદ્ધ સેવાભાવના વિના હૃદયના રંગ પુરાતા નથી. સ્વાથ કે બદલા મેળવવાની વૃત્તિ એ તા ક્રય-વિક્રયના સાદા થયા.
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________
[૧૩] જો કે આ ઉપરાંત આપણે નાની મોટી બીજી બેદરકારી ઘણું છે; પરંતુ તેવી ઝીણવટમાં ઉતરવા પહેલાં ઉપરની મુખ્ય અપૂર્ણતાઓ આપણે ટાળવાનો પ્રયત્ન કરીશું તે આ પ્રભાવિક મહા મંત્રો (સમર) ની અદભુત મહત્તાને ખ્યાલ આવી જશે.
અનુભવ ઉપરથી એમ સમજાયું છે કે નવમરણ ઉપર લેકશ્રદ્ધા તે અપૂર્વ છે અને તે કંઠાગ્ર કરવાને આ-બાલવૃદ્ધ આતુર છે; પરંતુ તેના શબ્દનું ગાંભીર્ય સમજવાના અભાવે, તેમજ જોડાક્ષરના શુદ્ધ-સ્પષ્ટ ઉચ્ચાર કરવા જેટલી જીભ ન કેળવાવાની ફરીયાદથી આ ઉત્સાહને જોઈએ તેટલું પોષણ મળતું નથી. એટલે તે ખામી દૂર થવાને દરેક પદનું અગાંભીર્ય સમજવાની જરૂર છે. જો કે આ સગવડ માટે નવમરણના અર્થ અને વિવેચન, સાહિત્ય ઉત્તેજકે એ બહાર પાડીને તે ખામી દૂર કરી છે, પરંતુ તેવા મૂળ મંત્રના અર્થો હૃદયમાં ઠસી રહે તે માટે કાવ્યરૂપે કંઠાગ્ર કરવામાં આવે તો વધુ સવડતા જળવાય એમ લાગતાં વળાવાળા મહેતા દુલભજી ગુલાબચંદે તેવા નવમરણના દરેક પદને ગુજરાતી ભાષામાં કાવ્યરૂપે ગુંથેલા અમારી પાસે આવવાથી આ ઉપયોગી સાધન જનસમાજની સેવામાં મૂકતાં અને હર્ષ થાય છે.
એક વાત સ્પષ્ટ કહી દેવી જોઈએ કે મૂળ સૂત્રમાં જે શબ્દગાંભીર્યની સંકલનાથી ઇવનિની પ્રજા સાથે થઈ શકે છે તે શક્તિ ભાષાંતરમાં ઉતારવી દુલભ છે. એટલે આ
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________
[૧૪] ભાષાતર કઠાગ્ર કરવાથી મૂળ સૂત્ર કંઠાગ્ર કરવાની અગત્ય ઓછી થતી નથી, પરંતુ મૂળ સૂત્રના ભાવ સમજવા અને સરલતાથી કંઠાગ્ર કરવામાં આ અનુવાદનો અભ્યાસ ટેકારૂપ થઈ પડે છે. એટલે આ ઉપયોગી શ્રમ કરી ગુજરાતી કાવ્યમાં નવસ્મરણનું અવતરણ તૈયાર કરવા માટે ભાઈ દુર્લભજી ગુલાબચંદને માન ઘટે છે. - અનુવાદમાં શબ્દચમત્કૃતિની છાયા જળવાઈ રહે તેમ પ્રથમ પાંચ સમારણે અમે તપાસી જવા ઉપરાંત આ અનુવાદ જુદા જુદા પ્રખર વિદ્વાન મુનિ-રાજેની દ્રષ્ટિમાં લાવી તેઓશ્રીની સલાહ સૂચના તથા સહાનુભૂતિ મેળવવાને ખાસ સંભાળ રાખવામાં આવી છે, કે જે સર્વને આ તકે ઉપકાર માનવાની તક લઈએ છીયે; તેમજ ખાસ કરીને તેના સંશોધનમાં શ્રીમાન કુંવરજી આણંદજીએ જે કિંમતી મદદ કરી છે તે માટે તેમના આભારી છીએ, જ્યારે તેમાં કંઈ ન્યુનતા જણાય તો આ મહામંત્રની ગંભીરતાને વિચાર કરતાં તેમાં અમારી અપગ્રતા જવાબદાર સમજી પૂજ્ય મુનિવરો અને સાહિત્ય ઉપાસક શુભેચ્છકો જે કંઈ સૂચના કરશે તે તરફ ઉપકાર સાથે બીજી આવૃત્તિમાં ખાસ ધ્યાન રાખવાની કાળજી રહેશે.
મરણપ્રભાને પ્રત્યક્ષ ખ્યાલ આવી શકે તે માટે “ કલ્યાણુમંદિર સ્તોત્રના છુટાછવાયા છ શ્લોકના ભાવદર્શક ચિત્રો આ આવૃતિમાં મુકવાની તક મળી છે તે માટે કલકત્તાવાળા બાબુ પુરણચંદજી નહારને માન ઘટે છે.
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________
[ ૧૫ ]
માત્રુ પુરણચંદ્રજી નહાર જૈન સાહિત્યની ખીલવણી માટે જે ઉદારતાભરી સેવા મજાવતા રહ્યા છે તેના આ એક નમૂના છે. તેઓ જન સાહિત્યના સૌય-કળા અને પ્રાચીનતાના સંગ્રહ કરવા પાછળ છૂટે હાથે ખર્ચ કરીને કલકત્તામાં પેાતાને આંગણે એક ખાસ નમૂનેદાર જૈન સાહિત્ય પ્રદ્ઘન જમાવી રહ્યા છે અને તેમાં સંગ્રહીત થયેલા શીલાલેખા–પ્રાચીન પ્રમાણેા અને સાહિત્યના પ્રચાર કરવા જૈન ઇતિહાસ ઉપર સારુ' અજવાળુ' પાડ્યુ' છે. તેમજ જૈન તત્વના ખજાનારૂપ Epitome of Jainism મહાર મુકેલ છે. ઉપરાંત ચિત્રકળા સાહિત્યના સંગ્રહ માટે તેમણે સેવેલા શ્રમના આ આપેલા ચિત્રા ઉપરથી સહેજ ખ્યાલ આવી શકશે.
6
આ
આ ઉપરાંત ‘તિજયપહ્ત્ત' સૂત્ર ઉપરથી નીપજાવી શકાતા સતાભદ્ર' નામના યંત્રની એ પ્રત પણ ગ્રંથમાં દાખલ કરવામાં આવેલ છે. જેમાં એક સદ્ગત ઉપકારક પન્યાસશ્રી ગ ́ભીરવિજયજી મહારાજની પ્રસાદ્રીરૂપે શેઠ ત્રીભુવનદાસ ભાણજીને પ્રાપ્ત થયેલ મહામંત્રનુ અવતરણ છે. જ્યારે બીજો સ્તાન્નશ્રવણથી નીપજાવેલ મહાયત્ર છે, તથા તેની પાછળ તેના મંત્રીજના અક્ષરા વગેરેની સમજ આપી છે. આવા સાધ્ય યત્રા શ્રી ‘ભક્તામર' આદિ સ્તાત્રાના પહેપદે રહેલા છે. તે તથા નવે સ્મરણેા માટે વધારે તાત્વિક સમજણા હવે પછીની આવૃત્તિમાં વધારવાને પ્રયત્ન કરીશુ. સમાજસેવક,
દેવચ'દ દામ-કુંડલાકર
፡
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________
T નવસ્મરણને મહિમા અને પ્રભાવ |
નવનો આંક બુદ્ધિચાતુર્યથી ભરેલું છે. નવના આંકને ગુણવાથી નવને જ સરવાળે થાય છે. ૨૪૯=૧૮, ૧+૨=૯ ૯૪૯=૮૧, ૮+૧=૯. નવના આંકની જેમ નવસ્મરણ પણ અનેક ચમત્કારથી ભરપુર છે. નવ સ્મરણમાંથી કઈ પણ એક સ્મરણ શ્રદ્ધાપૂર્વક ગણવાથી અચૂકપણે સુખસમૃદ્ધિ, તેમ જ શાંતિ-પ્રસન્નતાની પ્રાપ્તિ થાય છે.
આ નવેય સ્મરણ મંત્રગભિત છે. તે દરેકના રચનાકાર સમર્થ, પ્રતાપી, પ્રકાંડ વિદ્વાન, વિશુદ્ધ ચારિત્ર્યધારી અને મંત્રવિદ્ આચાર્ય ભગવંત છે. શ્રી સંઘના રોગક્ષેમ માટે તેમ જ જૈન શાસનની પ્રભાવનાના શુભ અને ઉદાર હેતુથી તેઓએ આ પ્રભાવિક દરેક સ્ત્રોત્રની રચના કરી છે.
નવસ્મરણમાં પ્રથમનાં સ્મરણમાં પંચ પરમેષ્ઠીને નમસ્કાર કરાવે છે. ઉવસગ્ગહરમ સ્તોત્ર, થી નમિણ સ્તોત્ર, અને કલ્યાણમંદિરમાં શ્રી પાર્શ્વનાથ ભગવંતને મહિમા છે. સંતિકરું તેત્ર અને થી બહદ શાંતિમાં શાંતિનાથ ભગવાનની સ્તવના કરાઈ છે. શ્રી અજિતશાંતિ સ્તોત્રમાં થી અજિતનાથ અને શ્રી શાંતિનાથ ભગવંતની એક સાથે સ્તુતિ કરવામાં આવી
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________
[૧૭] છે. જ્યારે શ્રી તિજયપહુર તેત્રમાં શ્રી અજિતનાથ ભગવાનના સમયમાં વિદ્યમાન એકસે સીત્તેર તીર્થકરોને વંદન કરવામાં આવ્યું છે. ભક્તામર સ્તોત્રમાં શ્રી ઋષભદેવ ભગવંતને મહિમા છે. આમ નવ સમરણમાં શ્રી ઋષભદેવ, શ્રી અજિતનાથ, શ્રી શાંતિનાથ અને શ્રી પાર્શ્વનાથ ભગવંત એમ ચાર તીર્થકરેના સ્તુતિગાન ગાવામાં આવ્યા છે.
સ્તોત્રકારોએ પિતપોતાના સ્તોત્રમાં લેખિત બાંધારી આપી છે કે આ સ્તોત્રનું નિત્ય સ્મરણ કરવાથી, તેમ જ તેનું શ્રવણ કરવાથી સર્વ રેગે, તમામ ભયો દૂર થાય છે અને સુખ-સંપદા આવી મળે છે. આ સાથે એક વિશેષ સમાન તત્ત્વ નેવે સ્મરણમાં એ જોવા મળે છે કે દરેક સ્તંત્રકારે પ્રભુને કરેલા નમસ્કારને અચિંત્ય મહિમાવાન બતાવે છે. પ્રભુને–વીતરાગ ભગવંતને ભક્તિભાવથી કરેલ નમસ્કાર જ મનુષ્યને તારી દે છે. તે ભગવંતની સ્તુતિ, પૂજા કર-વાથી તે પૂજકને શું ન મળે ? અર્થાત્ બધું જ ઈચ્છિત મળે.
અહીં ખાસ ધ્યાન રાખવાનું છે કે સ્તોત્રકારોને હેતુ સાધકને દેવી-ભક્તા કે મંત્રપૂજકે બનાવી ભૌત્તિક સુખમાં રાખવાનો નથી જ. તેત્રમાં ભગવાનના રૂપગુણના મહિમાગાન ઉપરાંત જે પ્રાર્થના કરવામાં આવી છે તે પ્રત્યે ધ્યાનથી વિચારતાં આ સ્પષ્ટ થાય છે.
એસે પંચ નમુક્કારે, સવ પાવપણુસ” એમ લખીને ગણધર ભગવંતેએ ગર્ભિત રીતે સૂચવ્યું છે કે
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________
[૧૮] ભગવાન પાસે પ્રાર્થના પિતાના પાપના નાશની, પાપના વિચારોના નાશની કરવાની છે.
શ્રી ભદ્રબાહુવામીએ “ઉવસગ્ગહર” દ્વારા ભભ. બાધિબીજ-સમ્યગ્દર્શનની માગણી કરી છે.
શ્રી નદિષેણ મહર્ષિએ “અજિતશાંતિ” માં ચિત્તની વસ્થતા-પ્રસન્નતાનું, તેમ જ કર્મના નાશનું વરદાન માગ્યું છે, અને ભાગવતની સ્તુતિનું ફળ મોક્ષ આપવા કહ્યું છે.. શ્રી માનતુંગસૂરિ પણ “ભક્તામર” સ્તોત્રના સ્મરણના ફળ રૂપે. મોક્ષ લક્ષમીની પ્રાપ્તિની જ વાત કરે છે.
અને “કલ્યાણમંદિર” સ્તોત્રમાં શ્રી સિદ્ધિસેન દિવાકરસૂરિ તે સ્તુતિ કરતા કરતા તત્ત્વજ્ઞાનની ભાષામાં સ્પષ્ટ શબ્દમાં ફરમાવે છે કે ભાવશૂન્ય ક્રિયા કેઈ જ ફળ આપતી નથી. તેઓ પણ “સ્વામી ત્વમેવ ભુવનેત્ર ભવાંતરેપિભવભવ તમે જ (શ્રી પાર્શ્વનાથ પ્રભુ) મારા સ્વામી થજેએવી પ્રાર્થના કરે છે.
આઠ સ્મરણમાં અપેક્ષાએ વ્યક્તિગત હિત-કલ્યાણની પ્રાર્થના મુખ્યત્વે છે જ્યારે છેલ્લા નવમા સ્મરણ “શ્રી બ્રહ૬ શાંતિ ”માં વ્યક્તિગત અને સમિષ્ટગત બંને પ્રાર્થનાઓ સમાહિત છે. માત્ર પોતાને જ નહિ પરંતુ સાથે સાથ અખિલ બ્રહ્માંડના તમામ જીવોને શાંતિ મળે તેવી વિશાળ. અને ઉદાર પ્રાર્થના છે.
ચિત્તની ચંચળતાથી જીવ અશુભ કર્મ બાંધે છે.
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________
[ ૧૯ ]
અશુભ કર્મોદયથી જીવ અનેક પ્રકારના દુઃખ અને યાતના લેાગવે છે. આથી ચિત્તની સ્થિરતા, સ્વસ્થતા કે સમાધિ. થાય તે અનિવાય છે. જીવનમાં ચિત્તની પ્રસન્નતા આવશ્યક અને અનિવાય છે. જેનું ચિત્ત શાંત અને પ્રસન્ન છે અને એવા ભાવે જે ભગવાનને વંદન, સ્તુતિ, પૂજા કરે છે તેનુ જીવન આંતર-માહ્ય સર્વાંગી રીતે સુખી અને સમૃદ્ધ અને છે. આથી આ નવ સ્મરણેાના નિત્ય સ્મરણથી ખીજા લાભ પ્રકટપણે અનુભવાય કે ન દેખાય તા પશુ ચિત્ત શાંતિ. અને ચિત્ત પ્રસન્નતાના અનુભવ તા જરૂર થાય છે.
આવા પ્રભાવક સ્તાાની રચના કાણે કરી, કયા નિમિત્તે કરી અને એ Ôાત્રના શુ મહિમા છે તે આ પછીના પાના પર સક્ષેપમાં આપવામાં આવે છે.
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________
| શ્રી નવકાર મંત્ર
6
નવકાર ’ ની રચના ગણાધર ભગ'વતાએ કરી છે. તેમાં અરિહંત, સિદ્ધ, આચાય, ઉપાધ્યાય, અને સાધુ-આ પાંચ -ભગવંતાને-પરમેષ્ઠીઓને નમસ્કાર કરવામાં આવ્યેા છે તેથી તે ‘નવકાર' કહેવાય છે.
આ નવકારના એક એક અક્ષરમાં અચિંત્ય પ્રભાવ અને પ્રતાપ રહેલા છે કે તેથી તેને નવકાર મંત્ર, નમસ્કાર મહામત્ર, સિદ્ધિ–મત્ર, પરમેષ્ઠિમત્રરૂપે તે ખૂબ જ પ્રસિદ્ધ છે. તેના ઉપચાગ દરેક શુભ કાર્યના પ્રારંભ પહેલાં મગલરૂપે ખેલવામાં થાય છે. આથી તે મહા મગળકારી મંત્ર છે.
આ મહા મગળકારી મહામંત્રનું સતત રટણ, સ્મરણ કરવાથી આ ભવ અને પરભવમાં અચિત્ય સુખલાલ થાય છે. કલિકાલ સર્વજ્ઞ શ્રી હેમચ`દ્રાચાય મહારાજે તેના મહિમા અતાવતા કહ્યું છે કે “ હજારા પાપાને કરનારા તથા સેક્ડા “જન્તુને હણનારા તિય ચા પણ આ મત્રની સારી રીતિએ આરાધના કરી દેવગતિને પામ્યા છે. '
આ મંત્ર ચૌદ પૂર્વાંના સારરૂપ છે. ‘શ્રાદ્ધદિન કૃત્ય માં કહેવાયું છે કે “ વળી જે મનુષ્ય એક લાખ નવકારને
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________
[૨૧] અખંડપણે ગણે તે તીર્થકર નામકર્મ બાંધે છે.” અર્થાત નવકાર મંત્રનો નવ લાખ વખત જાપ કરનાર સ્વયં જિને. શ્વર બને છે.
નવકારના પદ પર સંકટ મોચન મંત્ર, વશીકરણ મંત્ર તાવ–ભય-નિવારણ મંત્ર આદિ અનેક વિધ મંત્ર છે. એ. મંત્રની સાધનાથી તે સંબંધી સાધકને ફળની પ્રાપ્તિ થાય. છે. આ મંત્ર શ્રદ્ધાપૂર્વક સતત રટણ કરવાથી તેમજ વિધિવત્ તેને જાપ કરવાથી આ વીસમી સદીમાં પણ ઘણાંનાં ક્ષય, કેન્સર જેવા જીવલેણ રોગ મૂળમાંથી નાબૂદ થયા છે. આવા મહાપ્રભાવક મહામંત્રનું સૂતા, બેસતા ઊઠતાં, સર્વત્ર સદા અને સર્વત્ર રટણ કરવું જોઈએ.”
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________
ઉવસગ્ગહર E
યુગપ્રધાન આચાર્ય શ્રી ભદ્રબાહુસ્વામીએ પોતાના સમયમાં યંતરે કરેલ મરકીના ઉપદ્રવને શાંત કરવા માટે આ પ્રભાવક તેત્રની રચના કરી હતી. સ્તોત્ર રચના પાછનળની કથા આ પ્રમાણે જાણવા મળે છે. - આચાર્ય શ્રી ભદ્રબાહુ સ્વામીને એક ભાઈ હતે. વરાહમિહિર તેનું નામ. તેણે દીક્ષા લઈ છોડી દીધી હતી. દીક્ષા છેડયા બાદ તે જનધર્મ અને જૈન સાધુઓને નિંદક - બની ગયો હતે. તિષશાસ્ત્રના પિતાના જ્ઞાનથી તેણે - નગરના રાજાના પુત્રની જન્મકુંડલી બનાવીને કહ્યું કે રાજ
પુત્ર સો વર્ષને થશે. રાજાએ આથી વરાહમિહિરનું જાહેર - બહુમાન કર્યું. આ બહુમાનમાં શ્રી ભદ્રબાહુસ્વામીની ગેરહાજરી અંગે વરાહમિહિરે રાજાના કાન ભંભેર્યા. રાજાએ
આ અંગે તપાસ કરાવી તે તેને જાણવા મળ્યું કે પુત્રનું -તે સાતમા દિવસે જ બિલાડીના કારણે મૃત્યુ થવાનું છે.
આથી અલ્પ આયુષ્પી પુત્રના જન્મોત્સવમાં શું હરખ કરવા -આવવું ?
રાજાએ આ સામે સખત તકેદારી રાખી. નગરની
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________
[૨૩] તમામ બિલાડીઓને નગર બહાર હાંકી કાઢી, સાતમે દિવસે ધાવમાતા રાજપુત્રને લઈ બારણામાં બેઠી હતી ત્યાં જ પુત્ર પર બારણું પર જડેલ બિલાડીના આકારવાળો આગળિયે પડ્યો અને તે મરણ પામ્યો.
આ જાણીને વરાહમિહિર ખૂબ જ ભેઠે પડી ગયો. આ પ્રસંગથી તેને જૈન સાધુઓ પરને શેષ વધુ વધે. મરીને તે વ્યંતર દેવ થયા. પોતાની દેવી તાકાતથી તેણે નગરમાં મરકીને ઉપદ્રવ કર્યો.
શ્રી સંઘની વિનંતીથી મરકીનો ઉપદ્રવ શાંત કરવા, શ્રી ભદ્રબાહુસ્વામીએ પિતાના અપૂર્વ જ્ઞાન, તપ અને વૈરાગ્યથી આ તેત્રની રચના કરી અને શ્રી સંઘને તેને પાઠ કરવા કહ્યું. તેત્રના પઠનથી મરકીને ઉપદ્રવ દૂર થઈ - ગયે, એટલું જ નહિ સ્તોત્રનો પ્રભાવ એ અચિંત્ય હતું કે તેના સ્મરણથી ધરણેન્દ્ર દેવ સાક્ષાત્ થતા. અને ઇચ્છિત સહાય કરતા. * સ્તોત્રને દુરુપયોગ થવાથી તેમાંથી બે ગાથા ભંડારી દેવામાં આવી. આથી અત્યારે માત્ર પાંચ ગાથાનું જ આ સ્તોત્ર અતિ પ્રચલિત છે. જો કે કેટલીક માન્યતા પ્રમાણે આ તેત્રની સાતથી પણ વધુ ગાથાઓ છે.
આ સ્તોત્ર દ્વારા પુરુષાદાનીય ભગવાન શ્રી પાર્શ્વનાથની સ્તુતિ કરવામાં આવી છે. સ્તુતિ ઉપરાંત મંત્રમહિમા પણ છે. બીજી ગાથામાં “વિસહરકુલિંગ' મંત્ર અપાય છે. આ
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________
[૨૪] ઉપરાંત અન્ય ત્રણ ગાથાઓમાં ગર્ભિત રીતે “સ્તંભન, મોહન, વશીકરણ, ઉચ્ચાટણ તથા પાશ્વયક્ષ-યક્ષિણ મંત્રને, પણ સમાવેશ કરાયો છે.
આ સ્તોત્રના મહિમા વિષે કહેવાયું છે કે આંતર-બાહા. વિશુદ્ધ બની જ સાતવાર તેનું સ્મરણ કરવાથી પિસ મળે. છે. તેમ જ ચાંદીના પટ્ટામાં આનું નિત્ય પૂજન કરવાથી પણ લક્ષમી મળે છે.
આ ઉપરાંત આ સ્તોત્રને લખીને વિધિપૂર્વક કંઠમાં ધારણ કરવાથી વંધ્યાને પુત્ર થાય છે. લખેલા તેત્રને ધોઈ તેનું પાણી પાવાથી શાકિની, ડાકિની, ભૂત, પ્રેત, રાક્ષસ. પરાભવ કરતા નથી.
અને વિધિપૂર્વક તપ કરીને તેમ કરવાથી પાવતી. દેવી પ્રસન્ન થાય છે. ઈચ્છેલ કાર્ય સિદ્ધ થાય છે. તેમ જ તેનું નિત્ય સમરણ કરવાથી કાળક્રમે આત્મા સકલ કર્મથી મુક્ત બને છે. જીવ શિવ બને છે. જેને જિન થાય છે
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________
. સતિપુર.... .
શાંતિના કરનાર શ્રી શાંતિનાથ ભગવાનની સ્તુતિ કરતું આ મ`ત્રગર્ભિત સ્તંાત્ર છે. સહસ્રાવધાની આચાર્ય શ્રી મુનિસુ'દરસૂરિજીએ તેની રચના કરુણા ભાવથી પ્રેરાઈ ને કરી છે, મેવાડમાં આવેલ દેલવાડા (દેવકુલ પાટક ) ગામમાં મરકીના ઉપદ્રવ થયા હતા. આ મહારાગમાં લેાકેાને રીમાતા મરતા જોઈને શ્રી સંઘની શાંતિ કરવાના હેતુથી આ પ્રણાવક સ્તાત્રની રચના કરી હતી,
આ સ્તવન તેરસના પ્રતિક્રમણમાં સ્તવનના અદલે ખેલવામાં આવે છે. ૫ખ્ખી, ચામાસી અને સવચ્છરી પ્રતિક્રમણમાં પણ માટી શાંતિ મેાલાયા ખાદ શ્રી સઘના વિઘ્ન શમન માટે પણ આ Ôાત્ર ખેલાય છે.
આ સ્તાત્રના મહિમા વિષે કહેવામાં આવ્યું છે કે આ સપૂર્ણ સ્તાત્ર ત્રણવાર અગર સાતવાર ગણવાથી અને સ્તાત્રની ત્રીજી અને ત્રીજી ગાથા ૧૦૮ વાર અથવા ૨૧ વાર ગણીને મત્રાને તે મત્રેલુ પાણી રાગીને પાવાથી દરેક પ્રકારના વિષમ જ્વરાગ્નિ રાગેા તેમ જ ખાસ કરીને દેવતા સંખ"ધી વિકારા, ભૂત પ્રેતાદિના ભય તથા શાકિની વગેરે ઢાષા નાશ પામે છે.
અન્યત્ર પણ કહેવાયું છે કે સ્તાન્નનુ ત્રિકાળ, અર્થાત સવાર, માર અને સાંજ અથવા માત્ર સવારે અને સાંજે સ્મરણ કરવાથી દુષ્ટ ભૂત, શાકિની અને રાગાદિ ભય થતા નથી. મહાપુણ્યની પ્રાપ્તિ થાય છે અને કાળક્રમે મેક્ષ પણ સળે છે.........
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________
T તિજયપહુર” |
શ્રી માનદેવસૂરિએ રચેલા આ સ્તંત્રમાં અઢીદ્વિપમાં પૂજાતા એક સીતેર જિનેશ્વર ભગવતની સ્તુતિ કરવામાં આવી છે. આ ઉપરથી આ સ્તંત્રનું મૂળ નામ “સત્તરિસય સુત્ત રાખવામાં આવ્યું છે, પ્રસ્તુત પુસ્તકમાં સૌથી છેલ્લા પાનાઓ પર આપેલ “સર્વતોભદ્ર યંત્ર” જેવાથી તે સમજી શકાશે. - આ સર્વતેભદ્ર યંત્ર ઉપરાંત પણ બીજા તિજયપહર યંત્રો છે, એ બધા યંત્રોની વિધિપૂર્વક આરાધના, સાધના, હમ વગેરે કરવાથી આધિ, વ્યાધિ ને ઉપાધિ દૂર થાય છે.
આ સૂત્રની ગાથાઓમાં જ યંત્રના મહિમા અને પ્રભાવ વર્ણવેલા છે. જુઓ છેલલી ગાથા ૧૩ અને ૧૪.
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________
|| શ્રી નમિણુ... |
શ્રી માનતુંગસૂરિજીએ ભગવાન શ્રી પાર્શ્વનાથની સ્તુતિ કરીને વિવિધ મહા ભયને દૂર કરનાર એવા આ સ્તોત્રની રચના કરી છે.
આ તેત્રની રચના અંગે પ્રભાવક ચરિતમાં લખ્યું છે કે-કેઈક વાર કર્મની વિચિત્રતાથી તેમને માનસિક રોગ થયે, કારણ કે જે કર્મોએ શલાકા પુરુષોને પણ છોડવા નથી, તે કર્મોથી તેઓ પણ પીડા પામ્યા. એટલે તેઓશ્રીએ નાગરાજ ધરણેન્દ્રનું સમરણ કર્યું અને તેને અનશન માટે પૂછયું. ત્યારે ધરણેન્ટે કહ્યું કે, હે પ્રભે! હજી આપનું આયુષ્ય બાકી છે તે તે ક્ષીણ કેમ થઈ શકે વળી આપશ્રી જેવાની વિદ્યમાનતા ઘણા પ્રાણુઓને ઉપકારરૂપ છે.” એમ કહીને ધરણેન્ટે તેઓશ્રીને અઢાર અક્ષરને (ચિંતામણી) મંત્ર આપે કે જેના સ્મરણરૂપી જલથી નવ પ્રકારના રેગોને નાશ થાય છે. અને તે પિતાના સ્થાને પાતાલકમાં ચાલ્યો ગયો. પછી પોપકાર પરાયણ શ્રીમાન્ માનતુંગસૂરિએ તે મંત્રાક્ષરોથી ગર્ભિત “નવીન ભયહરસ્તવ”ની (નમિઊણ) રચના કરી કે જે અદ્યાપિ પર્યત વિદ્યમાન છે. તે
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________
[૨૮] મંત્રાક્ષના પ્રભાવથી આચાર્ય મહારાજને દેહ હેમંત ઋતુના કમળ જે શોભાયમાન થઈ ગયે. આ ભયહરસ્તવને જે સવારે અને સાંજે શુચિભાવથી પાઠ કરે છે, તેના વિવિધ ઉપસર્ગો દૂર થાય છે.”
શ્રી તિજયપહુત યંત્રની જેમ નમિઉણ યંત્ર પણ એકથી વધુ છે. તેત્ર કર્તાએ સ્તોત્રની ચોથી ગાથાની રચના કરતાં સમયે નાગરાજને વશ કર્યા હતા. | તેત્રિકારે તેત્રના અંતે સ્તોત્રને મહિમા કહ્યો છે કે જે માણસ સ્થિર ચિત્ત શ્રી પાર્શ્વનાથ પ્રભુનું સ્મરણ કરે છે તેના એક ને આઠ વ્યાધિનાં ભયે દૂરથી જ નાશ પામે છે.
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________
| શ્રી અજિતશાંતિ સ્તવન. E.
મહર્ષિ નંદિષેણે આ સ્તવનની રચના કરી છે. એક જ સ્તવનમાં બે તીર્થંકર-શ્રી અજિતનાથ અને શ્રી શાંતિનાથની તુતિ કરતું, તેમને મહિમા કહેતું આ સ્તવન વિવિધ છદમાં લખાયું છે. આથી એ છંદમાં ગવાયેલું સ્તવન સાંભળતાં કે ગાતાં ચિત્ત પ્રસન્ન થઈ જાય છે. મનને તેના શ્રવણથી અપૂર્વ શાંતિ મળે છે.
એવી કિવદંતી છે કે તીર્થાધિરાજ શ્રી શત્રુંજય પર શ્રી અજિતનાથ અને શ્રી શાંતિનાથના દેરાસરે સામસામે હોવાથી દર્શકની બનેને પૂંઠ પડતા આશાતના થતી હતી. મહર્ષિ નંદિષેણે આ સ્તવનની પૂર્ણ ભક્તિથી રચના કરતા તેના પ્રભાવથી બને દેરાસરો સાથોસાથ થઈ ગયા હતાં.
આ મહર્ષિ નંદિષેણુ તે ભગવાન મહાવીરના શિષ્ય કે ભગવાન નેમિનાથના શિષ્ય તે અંગે નિર્ણયાત્મક કશું જાણવા નથી મળતું. પરંતુ એમાં કોઈ સંદેહ નથી કે આ સ્તવનનું નિત્ય સ્મરણ કરવાથી અથવા તેનું શ્રવણ કરવાથી રોગો થતા નથી અને અગાઉ થયેલ રોગો પણ દૂર થઈ જાય છે. . ૫ખી, માસી અને સંવરી પ્રતિક્રમણમાં સતવનના બદલે આ સ્તવન બેલાય છે.”
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________
| શ્રી ભક્તામર સ્તોત્ર... |
તે સમયના સમર્થ મંત્રવિદુ અને તંત્રવિદ્ ગીતાર્થ (નમિઊ તેંત્રના રચયિતા) આચાર્ય શ્રી માનતુંગસૂરિએ રાજા હર્ષદેવ કે હર્ષવર્ધનના પડકારને ઝીલી લઈને આ તેત્રની રચના કરી હતી.
કથા એવી છે કે વારાણસીમાં હર્ષદેવના રાજ્યમાં મચૂર અને બાણ નામના પ્રકાંડ પંડિત હતા. આ બંને સગપણ સસરા-જમાઈ હતા. મયૂરે પોતાની પુત્રી બાણ પંડિતને પરણાવી હતી. મયૂર એક દિવસ જમાઈના ઘર પાસેથી પસાર થતા હતા ત્યાં તેમણે દંપતી વચ્ચે ઝઘડો થતે સાંભળ્યો. આથી તે મર્મમાં હસ્યા. પુત્રીએ તે જોઈને બાપને શ્રાપ આપે, તેથી મયૂર કુષ્ઠ રેગી થઈ ગયે.
મયૂર પંડિતે રોગ નિવારવા માટે સે કાવ્યથી સ્તુતિ કરીને સૂર્યદેવને પ્રસન્ન કર્યો અને દેવના વરદાનથી તે નિરોગી થયોઆથી રાજ્યમાં તેની બેલબાલા થઈ - મયૂરની વધતી કીતિથી બાણ પંડિત ઈર્ષ્યાથી સળગી ઊઠયો. તેણે પિતાની મહત્તા વધારવા હાથ પગ કાપી નાખ્યા,
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________
[૩૧] પછી એ કાવ્યની સ્તુતિ કરી ચંડી દેવીને પ્રસન્ન કરી. દેવીએ તેના હાથ-પગ પાછા આવ્યા.
આ બંને પ્રસંગથી શિવધર્મની પ્રશંસા થવા લાગી અને જૈન ધર્મમાં કંઈ દેવત નથી વગેરે નિંદા થવા લાગી. શજ હર્ષદેવે પણ શ્રાવકને પૂછયું કે શું તમારા કઈ શ્રમણમાં દેવી શક્તિ નથી ? શ્રાવકોએ કહ્યું: “અમારા માનતુંગસૂરિજી મહારાજ એવી ખૂબ જ દિવ્ય શક્તિઓ ધરાવે છે. આ જાણું રાજાએ માનતુંગસૂરિજીને રાજસભામાં બાલાવ્યા. બ્રાહ્મણ પંડિતોએ પ્રથમ તેમની સાથે વિવાદ કર્યો. તેમાં સૂરિજીએ સૌને પરાજય આપ્યો. પછી રાજાએ તેમને કઈ ચમત્કાર બતાવવા કહ્યું. આથી સૂરિજીના કહેવાથી તેમને
જ કે ૪૮ બેડીઓ પહેરાવીને તેમને એક ઓરડામાં પૂરવામાં આવ્યા. બારણું બંધ કરી તેને સાત તાળા માર્યા અને કડક ચોકી પહેર્યો ગોઠવ્યા.
આવી પ્રગાઢ બંધન અવસ્થામાં શ્રી માનતુંગસૂરિજીએ જિનશાસનને જયજયકાર કરવાના શુભ હેતુથી આ સ્તંત્રની રચના કરી. હદયમાંથી ઉત્કટ ભાવે બોલાતી એક એક ગાથા
શ્લોક સાથે બેડીઓ તૂટતી ગઈ. અને બારણું સાત તાળાં તોડીને આપોઆપ ઉઘડી ગયાં.
આ તેત્રમાં પ્રથમ તીર્થકર શ્રી ઋષભદેવ ભગવંતના ગુણ અને રૂપને મહિમા વર્ણવી તેમની સ્તુતિ કરવામાં આવી છે. આ સ્તોત્રના શ્રદ્ધાપૂર્વકના નિત્ય પાઠથી દેવજન્ય
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________
,
[ ૩૨ ]
ઉપદ્રવા અને રેગેનું તેમ જ માનવકૃત ઉપસૉંતુ કેવી રીતે નિવારણ થાય છે તેની પ્રીસેક વાર્તા પશુ છે. કલિ કાળમાં પણુ, આ સ્તંત્રના સ્મરણથી થયેલ ચમત્કારોની સત્ય ઘટનાઓ પણ જાણવા મળે છે.
મંત્રવિદ્યાએ પ્રસ્તુત સ્તાત્ર પરથી એકથી વધુ યા અનાવ્યા છે અને તે દરેકના વિવિધ મતાન્ચે છે, એ માના જાપ કરનારની અથવા આ Ôાત્રનુ નિત્ય મરણુ કરનારની શ્રી ચક્રેશ્વરી ( ચક્રેશ્વરી ) દૈવી અપ્રકટપણે પણ અચૂક સહાય કરે છે.
સ્તાકાર શ્રી માનતુંગસૂરિએ Ôાત્ર પૂર્ણ કરતાં સ્પષ્ટ જ કહ્યું છે કે જે કાઈ મનુષ્ય આ Ôાત્રનું રાજ સ્મરણ કરે છે (સાંભળે છે) તેને નિત્ય-નિરંતર કલ્યાણલક્ષ્મીની પ્રાપ્તિ થાય છે...
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________
E કલ્યાણ મંદિર.... E
શ્રી સિદ્ધસેનદિવાકરસૂરિએ
આચાય આ સ્તાત્રની રચના કરી છે. આ સ્તાત્ર દ્વારા તેઓશ્રીએ પુરિસાદાણી શ્રી પાર્શ્વનાથ ભગવતના મહિમા ગાયા છે. આ તેાત્રની રચના વિષેની ઘટના આ પ્રમાણે છે.
પ્રાકૃત ભાષામાં લખાયેલ શ્રી નવકાર મંત્રને સસ્કૃત ભાષામાં ( નમાર્હ સિદ્ધાચાય ઉપાધ્યાયસવ સાધુલ્યઃ ) ઉતારવા માટે ગુરુ મહારાજે આચાર્યશ્રીને માર વર્ષ માટે ગચ્છની બહાર મૂકવા. શ્રી સંઘે કડક પ્રાયશ્ચિત ન આપવા વિનંતી કરી. આથી ગુરુ મહારાજ શ્રી વાદિદેવસૂરિજીએ કહ્યું કે અઢાર રાજાઓને તે પ્રતિખાધ કરશે તેા તેમને ગચ્છમાં લઈશું.
આચાય શ્રી આથી ગુપ્તવેષે ગચ્છ છેડીને ચાલી નીકળ્યા. એક દિવસ તે ઉજ્જયિનીમાં આવ્યા અને પેાતાની અદ્ભુત *વિત્વ શક્તિથી તેના રાજા વિક્રમાદિત્યના મનને જીતી લીધું.
એક વખત સિદ્ધસેન અને વિક્રમાદિત્ય અને સાથે રાજ્યમાં આવેલ કુડગેશ્વર નામના શિવમંદિરમાં ગયા. રાજાએ મહાદેવને પ્રણામ કર્યાં. સિદ્ધસેને પ્રણામ ન કર્યો
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________
[૩૪] આથી તેને ખુલાસો કરતાં કહ્યું: “મારા કરેલા પ્રણામ આ મહાદેવ સહન નહિ કરી શકે તેથી તેમને હું પ્રણામ નથી. કરતે.”
તે કોણ-કક્યા દેવ તમારે નમસ્કાર સહન કરી શકે તેમ છે?” રાજાએ આશ્ચર્યથી પૂછયું.
તેના જવાબમાં શ્રી સિદ્ધસેને આ તેત્રથી શ્રી પાર્શ્વ.. નાથ ભગવાનની સ્તુતિ કરી. તેત્રની ૧૧મી ગાથાની રચના થઈ રહી હતી ત્યાં જ શિવલિંગ ફાટયું અને તેમાંથી. ધરણેન્દ્ર સહિત શ્રી પાર્શ્વનાથ ભગવંતની પ્રતિમા પ્રકટ થઈ.
તેમણે કહ્યું “મારે નમસ્કાર સહન કરી શકે તેવા મારા, ભગવાન આ છે. ”
અને સ્તંત્રની રચના પૂરી થયા બાદ જણાવ્યું કે-- તમારા ગામમાં ભદ્રા શેઠાણીને પુત્ર અવંતિસુકમાળ હતો.. અનશન કરીને સમાધિ મરણ પામ્યા હતા. અહીંથી તેને જીવ નલિનીકુલમ વિમાનમાં ગયો હતો. તેમણે પિતાની યાદમાં મહાકાલ નામનું જિનચૈત્ય બનાવી તેમાં શ્રી પાર્શ્વ પ્રભુની પ્રતિષ્ઠા કરી હતી. થોડા સમય બાદ મિથ્યા દષ્ટિએ એ પ્રતિમાને ભંડારી દઈ તેના ઉપર મહાદેવના લિંગની સ્થાપના કરી. આજ મારી સ્તુતિથી તે પ્રકટ પ્રભાવક શ્રી પાર્શ્વનાથ પ્રભુ પ્રકટ થયા છે.”
આ જ ઘટના બીજા સ્વરૂપે પણ જાણવા મળે છે. તેમાં શ્રી સિદ્ધસેન શિવલિંગ પર પગ મૂકીને સૂતા હોય છે. આથી,
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________
[૩૫] તેમને સુભટો ફટકા મારે છે પણ એ ફટકા તેમને ન વાગતા. અંતાપુરમાં રહેલી રાણુઓને વાગે છે. રાણીઓની ચીસેથી. રાજા તપાસ કરાવે છે. ત્યારે આ તેત્રની રચના કરવામાં આવે છે.
આવા અચિંત્ય પ્રભાવથી વિક્રમાદિત્ય જેન ધર્મ અંગીકાર કરે છે. આચાર્યશ્રી પછી વિક્રમાદિત્યના અનુયાયી. અઢાર રાજાઓને પ્રતિબધી તે સૌને પણ જૈન બનાવે છે.
સ્તોત્રની છેલ્લી ૪ મી ગાથામાં “કુમુદચંદ્ર શબ્દઆવે છે તે શ્રી સિદ્ધસેન મુનિ અવસ્થાનું નામ છે.
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________
| શ્રી બ્રહદ્ શાંતિ... |
આ મોટી શાંતિની રચના શ્રી નેમિનાથ ભગવાનની માતા શિવાદેવીએ દેવી અવસ્થામાં કરી હતી એમ ટીકાકાર શ્રી હર્ષકીતિ સૂરિની માન્યતા છે. રચનાકારને ચેકસ નિર્ણય જાણવા મળતું નથી.
શ્રી માનદેવસૂરિએ પણ “શાંતિ સ્તંત્ર” ની રચના કરી છે. આથી આ સ્તોત્રનું નામ “મેટી શાંતિ કે શ્રી બૃહદ શાંતિ” રખાયું છે. તેમાં મુખ્યત્વે શ્રી શાંતિનાથ ભગવાનની સ્તુતિ કરવામાં આવી છે. ઉપરાંત શ્રી પાર્શ્વનાથ ભગવાનની પણ પ્રાર્થના કરાઈ છે.
શ્રી સ્નાત્ર મહોત્સવ, શાંતિસ્નાત્ર આદિ પ્રસંગોએ તેમ જ પખી, ચઉમાસી અને સંવત્સરી પ્રતિક્રમણમાં તે - બોલવામાં આવે છે.
તેમાં ચોવીશ તીર્થકરે, સેળ દેવીઓ, નવ ગ્રહ, ક્ષેત્રપાળે તેમ જ અન્ય દેવને પિતાના પર પ્રસન્ન થવા પ્રાર્થના કરવામાં આવી છે.
| તન અને મનની શુદ્ધિથી આ સ્તોત્રનું સમરણ કરવાથી રેગોનું ઉપશમન થાય છે, ભ. દૂર થાય છે અને સૌથી વિશેષ તે ચિત્તમાં અપૂર્વ શાંતિ અને પ્રસન્નતાને અનુભવ - થાય છે.
તેત્રની છેલ્લી ગાથા “સર્વમંગલ....' વ્યાખ્યાન પૂર્ણ થયે પૂજ્ય મુનિ ભગવતે અચૂક બોલે છે. આ ગાથા દ્વારા જૈન શાસનને – જૈન ધર્મને મહિમા ગાવામાં આવ્યો છે...
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________
| શ્રી ઉષિમંડળ તેત્ર... |
શ્રી ઋષિમંડળ તેત્ર નાનું અને મોટું એમ બે પ્રકા૨નું છે. નાનું જે ૬૩ ગાથાનું છે તે આ પુસ્તકમાં અપાયું છે. મેટું સ્તોત્ર ૯૮ થી ૧૧૬ ગાથાઓનું છે.
આ તેત્રના પણ એકથી વધુ યંત્ર અને તે દરેકની. વિધિઓ છે. ઉપધાન તપમાં સામાન્યતઃ આ સ્તોત્ર નિયમિત સંભળાવવામાં આવે છે.
આ સ્તંત્રની વિશિષ્ટતા એ છે કે તેત્રના કેન્દ્રમાં ૨૪ તીર્થકરો છે અને હીં કાર બીજ ઉપર બિરાજમાન છે. આ ઉપરાંત સ્તોત્રમાં પંચ પરમેષ્ઠિ ભગવંતે, લબ્ધિધારી મહર્ષિઓ, દશ દિપાલે, નવગ્રહે, ચારે ય નિકાયના દેવદેવીઓ અને શ્રી ઋષિમંડળની સ્વતંત્ર ૨૪ દેવીઓની પ્રાર્થના. કરાઈ છે.
આ તેંત્ર-યંત્ર ઉપર પ્રગટ પ્રભાવક શ્રી પાર્શ્વનાથ ભગવાનનું આધિપત્ય છે. યંત્રમાં ભગવાનના યક્ષ ધરણેન્દ્ર અને તેમની અને દેવી પત્નીએ શ્રી પદ્માવતીદેવી અને શ્રી રોટયા દેવી પ્રસ્થાપિત કરાયેલ છે.
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________
[૩૮] તેત્રને અભ્યાસ કરવાથી જણાશે કે માનવમનની - અધી ભૌતિક ઈચ્છાઓની પૂર્તિ કરવા માટે તેમ જ સર્વ પ્રકારના ભયથી રક્ષા કરવા માટે સબંધિત દેવદેવીઓને પ્રાર્થના કરવામાં આવી છે. સમાધિ અને મોક્ષ માટે જેઓને - હજી રૂચિ નથી થઈ તેવા અલ્પ આત્મવિકસિત ભૌતિક વાદીઓને આ સ્તોત્ર વધુ આકર્ષે તેવું છે. આ સ્તંત્રના પાઠથી, જાપથી, તેનું યંત્ર પાસે રાખવાથી તન, મન, ધનની તમામ સુખસંપદા પ્રાપ્ત થાય છે. આબરુ-પ્રતિષ્ઠા પણ વધે છે...
આ ઑત્રના પણ મંત્રો અને યંત્રો છે. અને તેની આરાધના – સાધનાની વિધિઓ છે.
આ સ્તંત્રના નિત્ય સ્મરણથી આ લેકનાં બધા ભયો દૂર થાય છે, શક્તિ, સંપદા અને યશ મળે છે અને કાળક્રમે મેક્ષપદની પ્રાપ્તિ થાય છે....... ટૂંકમાં કહીએ તો “નવસ્મરણ” નવનિધાનરૂપ છે.
D D D
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રુતજ્ઞાન-એમી દાતાઓ રૂપિયા
દાતા ૧૨૫૧ શ્રી જૈન શ્વેતાંબર તપાગચ્છ સંઘ, ભાંડુપ- મુંબઈ
પૂિજ્ય મુનિરાજ શ્રી ભદ્રસેનવિજયજી મહારાજે ભાંડુપ
સંઘને કરાવેલ પર્યુષણ પર્વની આરાધના નિમિત્તે ૧૦૦૧ શ્રી શાંતિનાથ જૈન ઉપાશ્રય, કેટ-મુંબઈ
પૂિજ્ય મુનિરાજ શ્રી પુણ્યવિજયજી મહારાજ તથા પૂજ્ય મુનિરાજ શ્રી ભદ્રસેનવિજયજી મહારાજે
સં.૨૦૩૩ માં કરેલ ચાતુર્માસ નિમિત્ત ૧૦૦૧ શ્રી પરશતમ જસરાજ વેરાના ધર્મપત્ની શ્રી
નરભીબાઈ પ્રિસ્તુત પુસ્તકના પ્રેરક પૂજ્ય મુનિરાજ શ્રી ભદ્રસેનવિજયજી મહારાજના સંસારી માતુશ્રી
ના પુણ્ય સ્મરણાર્થે ૧૦૦૧ શેઠશ્રી ભગવાન શીવજી (કરછવાળા), કેટ-મુંબઈ -૧૦૦૧ શ્રી જેન તપાગચ્છ સંઘ, સાયન-મુંબઈ ૫૦૧ શેઠશ્રી ભગવાનજી વનમાળીદાસ (માંગરોળવાળા) ૫૦૧ પાટણવાળા એક સદગૃહસ્થ ૩૦૧ શ્રી ચિંતામણી પાર્શ્વનાથ જૈન સંઘ, . (સંઘાણી એસ્ટેટ, ઘાટકોપર-મુંબઈ) ૨૫૧ સંઘવી દેવકરણભાઈ મૂલજીભાઈ જૈન દેરાસર
(મલાડ વેસ્ટ-મુંબઈ)ની પેઢી તરફથી પૂજ્ય મુનિશ્રી
ઉત્તમવિજયજી મહારાજના ચાતુર્માસ નિમિત્તે -૨૫૧ સુશ્રાવિકા લક્ષમીબાઈ ફેજમલ સાટીયા
(શીવગંજવાળા)ના મરણાર્થે ૨૫૧ શેઠશ્રી યંબકલાલ ફુલચંદ (હીપા વડલીવાળા)ના
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________
ધર્મ પત્ની શ્રી કાન્તાલક્ષ્મીના સ્મરણાર્થે.
૨૫૧ પૂજ્ય સાવી શ્રી રમણ્યશાશ્રીજી મહારાજની પ્રેરણાથી સુશ્રાવિકા ધીરજબેન રતીલાલ (સાયનવાળા) ૨૫૧ શેઠશ્રી હઠીસીંગ જેઠાભાઈ (જામનગરવાળા) ૨૫૧ પૂજ્ય સાધ્વી શ્રી ધૈય પ્રભાશ્રીજી મહારાજની પ્રેરશાથી શ્રી સ‘ભવનાથ જૈન સ'ઘ, વીક્રોલી-મુંબઈ ૨૫૧ ઝવેરી જય'તિલાલ મંગળદાસ ( પાટણવાળા )ના સ્મરણાર્થે
૧૨પ શેઠશ્રી ધરમશી રામશી ટાલિયા (વાંકાનેરવાળા) ૧૨૫ શેઠશ્રી ખાખુભાઈ વીરાજી (ભાયખાલાવાળા) તરફથી સુશ્રાવિકા મકીબેનના ઉપધાન તપ નિમિત્તે ૧૨૫ શેઠશ્રી અશ્વિનકુમાર જયંતિલાલ શાહ (ધારાજીવાળા) ૧૨૫ શેઠશ્રી જયતિલાલભાઈ (ઉમરાળાવાળા)
૧૨૫ શેઠશ્રી ફકીરચંદ ફુલચંદ (સુરતવાળા) ૧૨૫ શેઠશ્રી પ્રભુદાસ માહનલાલ (મુલતાન ડેરીવાળા) ૧૨૫ સ્વ. ચંદનબેન રાયચંદ જીવરાજ, ભાંડુપ ૧૨૫ શેઠશ્રી કે. એન. મહેતા, ભાંડુપ ૧૨૫ શેઠશ્રી છગનલાલ સકળચંદ, ભાંડુપ ૧૨૫ શેઠશ્રી પુખરાજજી ઉમાજી, ભાંડુપ ૧૨૫ શેઠશ્રી ચુનીલાલ રૂપચંદજી, ભાંડુપ
૧૨૫ શેઠશ્રી ફૅટરમલ ચમનમલજી, ભાંડુપ
૧૨૫ શેઠશ્રી બાબુલાલ વનમાળીદાસ દૂધવાળા, કાટ-મુબઈ ૧૨૫ શેઠશ્રી ઘેલાભાઈ કરમચંદ જૈન સેનેટારિયમ, પાર્લા ૧૦૧ શેઠશ્રી કાન્તિલાલ નાગરદાસ
૧૦૧ શેઠશ્રી બાબુભાઈ પાટણવાળા
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧....શ્રી નવકાર મંત્ર
નમેા અરિહંતાણુ. ૧ નમા સિ ટ્વા ણું. ૨ નમેા આયરિયાણં. ૩ નમા ઉવજ્ઝાયાણું ૪ નમા લેાએ સવ્વ સાહૂણું. ૫ એસા પંચ નમુક્કાર, ૬ પાવણાસણા. ૭ મંગલાણુ ચ સન્થેસિ, ૮ પદ્મમ... હવઈ મગલ. ૯
સન્ન
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨.શ્રી ઉવસગહરં સ્તવનમ્
ઉવસગ્ગહર પાસે,
પાસે વંદામિ કમ્મઘણુમુક્ક; વિસહર વિસનિમ્નાસ,
મંગલ – કલ્યાણ આવાસં. ૧ વિસહર-કુલિંગ-મંત, *
કઠે ધારેઈ જે સયા મણુઓ; તસ્સ ગહ–રોગ–મારી,.
૬૪-જરા જતિ ઉવસામં. ચિઉ દૂરે મંત,
તુઝે પણવિ બહુ ફલો હોઈ નરતિરિઅસુવિ જીવા, - પાવંતિ ન દુકખ દેગણ્યું. ૩ તુહ સમ્મત્તે લહે, - ચિંતામણી કપાયવભૂહિએ; પાવંતિ અવિષેનું,
જીવા અયરામ ઠાણું. ૪ સંયુઓ મહાયસ,
ભત્તિબ્બર નિભરેલુ હિયણ; તા દેવ દિજજ બહિ,
ભવે ભવે પાસ જિણચંદ. ૫
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________
૩....શ્રી સતિકર સ્તવનમ્
સતિકર' સતિજિષ્ણું, જગસરણ જયસિરીઈ દાયાર; સમરામિ ભત્તપાલગ–નિવ્વાણી ગરુડ યસેવ. ૧ » સનમા વિપ્પાહિ પત્તાણું સતિસામિપાયા; મેં સ્વાહા મતે સવ્વાસિવદુરિઅહરણાણું. ૨
સતિનમુક્કારો, ખેલેા સહિમાઈલદ્વિપત્તા; સાં હી' નમા સવ્વા—સહિપત્તાણં ચ દેસિસર. ૩ વાણીતિહુઅણુસામિણીસિરિદેવી જÖરાય ગણિપિડગા; ગહિંસિપાલ સરદા, સયાવિ રક્ષતુ જિણભત્ત. ૪ રક્ષતુ મમરોહિણી, પન્નતિ વસિ’ખલા ય સા; વ′'કુસિ ચક્કેસર, નરદત્તા કાલિ મહાકાલિ. પ ગારી તહ ગધારી, મહાલા માણવી અ વઈકા; અચ્છુત્તા માસિયા મહામાણસિયાએ દેવી. ૬ જખા ગામુહ મહજખ્ખુ, તિમુહ જપ્રેસ તંબુરુ કુસુમે ; માયા વિયાજિય, ભેા મણુએ સુરકુમાશે. ૭
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________
[ ૪ ]
છમ્મુહ પયાલ કિન્નર, ગરુલા (ડા ) ગ’ધવ્ય તહય જિક્ખદા; કુબર વરુણા ભિઉડી, ગામેહા પાસ માયગા
८
દેવીએ ચક્કેસર, અજિઆ દુરિઆરિ કાલિ મહાકાલી; અચ્ચુઆ સતા જાલા, સુતારયા સેાય સિરિવચ્છા. ૯ ચડાવિયાંકુસિ પન્નઈત્તિ નિવ્વાણિ અચુઆ ધરણી; વૈરુદ્ધ છુત્ત ગધારિ, અંબ પઉમાવઈ સિદ્ધા. ૧૦ ઈઅ તિર્થંરક્ષણ્યા, અનૈવિ સુરાસુરીય ચઉહાવિ; વંતર શ્રેણી પસુહા, કુંતુ રમાં સયા અમ્હે. ૧૧ એવં સુદિ સુરગણુસહિ સંઘસ સતિજ'દા; મઝિવ કરેઉ રક્ષ, મુસૢિ દરસૂરિથુઅમહિમા.
૧૨
ઈઅ સતિનાહ સમ્મે દિલ્હી રફ઼ખ સરઈ તિકાલ જો; સવ્વાવવરહિએ, સ લહઈ સુહુસંપ
પરમ. ૧૩
તવગચ્છગયણદિયર, ગવરિસિરસામસુંદરગુરૂણ'; સુપસાય લજ્જ ગણહરવિસિદ્ધિ ભણઈ સીસા.
૧૪
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________
૪....શ્રી તિજયપહુત્ત
A
તિજયપદ્ધુત્ત પયાસય – અ-મહાપાડિહેરનુત્તાણું; સમયખિત્ત િઆણું', સરેમિ ચક્ક જિણિ દાણું. ૧
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________
પણવીસા ય અસીઆ, પનરસન્નાસ જિવરસમુહે; નાસે સયલદુરિઅં,
ભવિઆણું ભત્તિજુત્તાણું. વિસા પણુયાલા વિય, તીસા પન્નત્તરી જિણવરિદા; ગહભૂઅરફખસાઈણિ, ઘવસગ્ગ પણ સંતુ ૩ સત્તરિ પણ તીસા વિય, સઠ્ઠી પંચવજિણગણે એસે; વાહિ જલ જલણ હરિ કરિચોરારિ મહાભયં હર ઉ. ૪ પણુપન્ના ય દસેવ ય, પત્ની તહ ય એવ ચાલીસા રખંતુ મે સરીર, દેવાસુર પણમિઆ સિદ્ધા. ૫
» હરહુહ: સરસ્સ : હરહુહ:; તહય ચેવ સરસ્સ :; આલિહિય નામગભં, ચક્ક રિ સવ્યભદ્. ૩ રોહિણી પત્નત્તિ, વજસિંખલા તહય વજજઅંકુસિઆ; ચકેસરિ નરદત્તા, કાલિ મહાકાલિ તહંગોરી.
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________
[૭]
ગધારી મહજજાલા, માણવિ વઈરૂટ્ટ તહય અછુત્તા; માણુસિ મહામાણુસિઆ, વિજજાદેવીઓ રકખંતુ. ૮ પંચદસકમ્મભૂમિસુ, ઉષ્પન્ન સત્તરિ જિPણ સયં; વિવિહરયણાઈવને – વસહિઅં હરઉ દુરિઆઈ. ૯
ચઉતીસઅઈસયજુઆ, અદ્રમહાપાડિહરક્યહા; તિથ્થયરા ગયહા, ઝાએ અવ્યા પયત્તેણું. છ વરણય સંખ વિધુમ, મરમયઘણુ સન્નિહ વિગયાં ; સત્તરિસર્યા જિણાણ, સવાર પૂઈઅવંદ [સ્વાહા]. » ભણવઈ વાણવંતર, ઈસવાસિ વિમાણવાસીઅ; જે કેવિ દુઃદેવા,
તે સવૅ ઉવસતુ મમ સ્વાહા. ૧૨ ચંદણકપૂરેણં, ફલએ લિહિણિ ખાલિએ પીઅં; એનંતરાઈગહભૂમ સાઈણિમુગે પણાઈ. ૧૩ ઈઅ સત્તરિસર્યજંત, સમ્મ મંતં દુવારિ પડિલિહિયં; દુરિઆરિવિજ્યજંત, નિબ્બત નિશ્ચમચ્ચે. ૧૪
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________
પ....શ્રી નમિઊણ
નમિઊણ પણયસુરગણચૂડામણિ કિરણરજિમ મુણિણો; ચલણ નુઅલ મહાભય, પણાસણ સથવવુચ્છ.
સડિયકરચરણનહમુહ,
નિષુરુનાસા વિવન્નલાયન્ના; કુમહારાગાનલ– ફુલિ’ગનિદ્ભસવ‘ગ્યા.
તે તુહ ચલાણા રાહણ,— સલિલ’જલિસેયવુÉિયચ્છાયા; વણવધ્નાગિરિપાય—વ્વ પત્તા પુણા લચ્છિ
૧
૨
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________
[ ૯ ]
દુર્વ્યાયમુભિયજલનિહિ, ઉબ્નડ બ્લેાલભીસણારાવે; સંભ ́તભયવિસ ફુલ– તિર્જામયસુક્કવાવારે.
અવિલિઅજાણવત્તા, ખણેણ પાવતિ ઇચ્છિઅ’ફૂલ; પાસજિણચલણજુઅલ',
નિચ્ચ ચિઅ જે નતિ નરા.
ખર પવય વણ દેવ, જાલાવલિ મિલિય સયલ દુમ ગહુણે;
જ્જત સુદ્ધ મય વહુ, ભીસણ–રવ ભીસણમ્મિ વગે. જગ ગુરૂણા કમ ખુઅલ, નિાવિઅ સયલતિ હુઅણાભાઅ; જે સંભરતિ મણુ, ન કુણઈ જલણા ભય' તેસિ
વિલસત ભાગ ભીસણ, કુરિઆરૂણ નયણ તરલ હાલ;
ઉગ્ગ ભુઅગ નવજલય, સહ્ ભીસણાયાર.
૪
૬
.
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________
[૧૦]
મન્નતિક્રીડ સરિસ', દૂર પરિઢ વિસમ વિસરેઞા; તુહ નામક્ખર કુડ સિદ્ધ, મત ગુરુઆ નરા લેાએ. અડવીસુભિલ તક્કર, પુલિંદ સર્રલ સદ્ ભીમાસુ; ભય વિષ્ઠુર વુન્ન કાયર, ઉલ્લેરિય પહિય સત્થાસુ. અવિદ્યુત્ત વિહવ સારા, તુહનાહ પણામ મત્તવાવારા; નવગય વિશ્વા સિગ્ધ, પત્તા હિય ઇચ્છિત ઢાણ પ′લિઆનલ નયણ, દૂર વિયારિયમુહ... મહાકાય; નહકુલિસ થાય વિઅલિઅ, ગઈંદ કુંભત્થલાભા. પણય સસભમ પત્થિવ,
નહ મણિ માણિક્ક પડિઅ પડિમસ્સ;
તુહ યણ પહેરણ ધરા, સીહ' કુંપિ ન ગણ ́તિ.
૧૦
૧૧
૧૨
૧૩
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________
[૧૧]
સિસ ધવલ દૂત મુસલ', દીહ કલ્લ્લાલ વુદ્ઘિઉચ્છાહ'; મહુપિંગ નયણ ઝુઅલ સલિલ નવજલ હરારાવ.
ભીમ' મહા ગઈ, અચ્ચાસન્નપિ તે ન વિગણતિ,
જે તુમ્હેં ચલણ ઝુઅલ', મુણિવઇ તુગં સમલ્લીણા. સમરમિ તિક્ષ્મ ખગ્ગા, બિન્ધાય પવિદ્ધ ઉધ્ધેય કમલે; કુત વિણિભિન્ન કરિકલહ, મુક્ત સિક્કાર પર મિ. નિઅિ દપુષ્કર રિઉ, નરિદ નિવહા ભડા જસ ધવલ; પાતિ પાવ પમિ, પાસજિણ ! તુહúભાવેણ રોગ જલ જલણ વિસહર, ચારારિ મદ ગય રણ ભાઈં; પાસ જિણ નામસકિત્તણેણ પસ મતિ સવ્વાઈં.
૧૪
૧૫
૧૬
૧૭
૧૮
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________
[૧૨]
એવ મહાભયહર' પાર્જિણિદસ્સસથવમુઆર; ભવિય જણાણ યર, ક્લાણ પર પર નિહાણ ૧૯
રાયભય—જક્ષ્મ-રક્ખસકુસુમિણ દુસ્સઉણ રક્ષપીડાસુ; સઞાસુ દાસુ પથે, ઉવસગ્ગે તહય રયણીસુ.
૨૦
જો પઈ બે અ નિપુણઈ, તાણ' કા ય માણતું ગમ્સ; પાસેા પાવ* પસમેઉ, સયલ ભુવણચ્ચિય ચલણા. ૨૧
ઉવસગ્ગ તે કમઠા,
સુરમિ ઝાણા જે ન સંચલિએ; સુરનર કિન્નર જીવહિ, સથુએ જયઉ પાસ જિણેા.
૨૨.
એઅસ મઝયારે, અડ્ડારસ અક્ષરેહિ જો મા, જા જાણઈ સેા ઝાય, પરમ પયત્થં કુંડ પાસ’. ૨૩
પાસહ સમરણ જે કુણઈ, સંતુઅે હિયઍણ; અત્તર સય વાહિભય, નાસઈ તસ્સ દૂરણ.
૨૪
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________
૬.શ્રી અજિતશાંતિ સ્તવનમ્
આજ જિઅ સવ્ય ભયં, સંતિં ચ પસંત સવ્ય ગય પાર્વ; જય ગુરૂ સંતિ ગુણ કરે, દો વિ જિણવરે પશિવયામિ. ૧
ગાહા.
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________
[૧૪] - વવગય મંગુલ ભાવે,
તે હં વિઉલ તવ નિમ્મલ સહાવે; નિવમ મહપ્પભાવે, “ થોસામિ સુદિ સન્માવે. ૨ ગાહા. સવ્ય દુફખ પ્રસંતીણ, સવ્વપાવપૂસંતી, સયા અજિઅ સંતીણ, નમે અજિઅસંતીણ. ૩
સિલોગ. અજિય જિણ ! સુહપ્રવત્તણું,
તવ પુરિસુત્તમ ! નામકિત્તણું, તહય ધિઈ મઈ પ્રવત્તણું,
તવય જિત્તમ ! સંતિ કિરણું. ૪ માગહિયા. કિરિઆવિહિ સંચિઅ કમ્મકિલેસ વિમુખય, અજિએ નિશ્ચિમં ચ ગુણહિં મહામુણિ સિદ્ધિમયં; અજિઅસ્સ ય સંતિમહામુણિણ વિ આ સંતિકર, સમયે મમ નિવુઈ કારણથંચ નમસણય. ૫
આલિંગણયું. પુરિસા ! જઈ દુકુખવારણું,
જઈય વિમગ્રહ સુકુખકારણું, અજિસં સંતિ ચ ભાવઓ,
અભયકરે સરણં પવનજહા. ૬. માગહિયા.
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________
[૧૫]
અરઈરઈ તિમિર વિરહિએ મુવય જરમરણ, સુર અસુર ગરુલ ભુપગ વઈ પયય પણિવર્ણચં; અજિઅમહમવિ અ સુનયન નિઉણુ મભયકર, સરણમવસરિઆ ભુવિદિવિજ મહિએ સમય મુવણમે. ૭
સંગમયું. તંચ જિJત્તમ મુત્તમ નિત્તમ સત્તધર, અજજવ મદ્દવ ખંતિ વિમુનિ સમાહિનિહિં; સંતિકર પણમામિ દમુત્તમ તિર્થીયર, સંતિમુણી મમ સંતિ સમાણિવર દિસઉ.
સવાણય. સાવત્યિ પુષ્ય પWિવું – વરહત્યિ મત્યય પસન્દ વિચ્છિન્ન સંથિય, થિરસરિચ્છવચ્છ મયગયલીલાય માણવરગંધહત્યિ પત્થાણુ પત્વિયં સંથારિહં. હાત્મહત્થ બાહુ દંતકણગર અગનિસ વહયપિંજરે પર લખણું વચિય સમચાવં. સુઈ સુહમણાભિરામ પરમ રમણિજજ– વરદેવ દુંદુહિ નિનાય મહુરયર સુહમિર. ૯. વે . અજિએ જિઆરિગણું, જિઅસવ્યભયંભહરિવું; પણમામિ અહં પય પાવ પસમેઉ મે ભયનં. ૧૦
રાસાલુદ્ધઓ.
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________
[૧૬] કરજણ વય હOિણુ ઉર, નરીસરો પઢમં તેઓ મહાચક્રવક્રિભેએ મહપ્રભાવે, જે બાવરિ પુરવાર સહસ્સવરનગર નિગમ જણ વયવઈ બત્તીસા રાયવર સહસ્સાણયાય મગ, ચઉદસવરાયણનવમહાનિહિ ચઉસ સહસ્સ પર જુવઈણ સુંદરવઈ ચુલસી હયમય રહસય સહસ્સ સામી, છન્નવઈ ગામ કોડિ સામી આસી જે ભારહેમિ ભયનં. ૧૧ એ.
તે સંતિ સંતિ કર, સંતિણું સવ્યભયા; સંતિ ગુણામિ જિર્ણ, સંતિ વિહેઉમે. ૧૨ રાસાનંદિયં
ઈક્રબાગ વિદેહનરીસર! નવસહા! મુણિવસહા! નવસાય સસિસ કલાણુણવિગયતમા વિહુઅરયા;
અજિઅ ઉત્તમ તેઅ ગુણહિ મહામુણિ અમિઅ બલા વિઉલકુલા, પણમામિ તે ભવભય મૂરણ
જગસરણ મમ સરણું. ૧૩. ચિત્તલેહા. દેવદાવિંદ ચંદ સૂરવંદ! હતુદૃજિ પરમ ! લ‘સવ! ધનંમ્પપટ્ટસેય સુદ્ધ નિદ્ધ ધવલ ! દંતપંતિ!સંત્તિ! ક્ષત્તિ કિત્તિ મુત્તિ જુત્તિ ગુત્તિ પર !
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________
[ ૧૭]
દિત્ત તેઅ! વંદ! ઘેઅ! સવ્વલેભાવિઅપભાવ! ણે પઈસ મે સમા.િ ૧૪
- નારાયઓ. વિમલસસિલાઈએ સોમ, વિતિમિર સૂર કરાઈરેઅતેઅં; તિઅસવઈ ગણાઈ રેઅ વં,
ધરણિધર ખવરાઈ અસારં. ૧૫ કુસુમલયા સત્તે આ સયા અજિઅં, સારીરે અ બલે અજિએ, તવ સંજમે આ અજિએ, એસ કૃણામિ જિર્ણ અજિ.
૧૬. ભુઅગપરિરિગિઅં. સેમગુહિં પાવઈન તં નવસરયસસી, તેઅગુહિં પાવઈ ન તં નવસરયરવી;
સ્વગુણહિં પાવઈન ત તિઅસગણવઈ, સારગુણહિં પાવઈન તં ધરણિધરવઈ. ૧૭ બિજિયં. તિસ્થવરપવયં તમય રાહયં, ધીરજણ ભુચર્ચાિ ચુઅકલિકલુસં; સંતિસહપવરયં તિગરણ પયઓ, સંતિમહં મહામુણિ સરણમુવણમે. ૧૮ લલિઅયું.
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________
[૧૮] વિણઓણય સિર રઈ– અંજલિ રિસિગણ સંયુ થિમિઅં, વિબુહાહિત ઘણુવઈ નરવઈશુઅમહિઅગ્નિએ બહો; અરુચ્ચય સરય દિવાયર – સમહિના સપૂર્ભ તવસા, ગયગં ગણ વિવરણ સમુઈઅ
ચારણ વંદિઅં સિરસા. ૧૯ કિસલયમાલા. અસુરગલ પરિવંદિ, કિન્નરગનમંસિઅં; દેવકેડિસય સંયુઅં, સમણ સંઘ પરિવદિસં. ૨૦ સુમુહં.
અભયં અણહ, અરયં અત્યં; અજિયં અજિઅં, પય પણુમે ર૧.
વિજુવિલસિય. આગયા વર વિમા દિવ્ય કણગરહ તુરય પહકર સહિં હલિએ, સંભોઅરણ, ખુલિઆ લુલિય ચલકુંડલંગ – તિરીડ સોહંત મલિમાલા. રર. ઓ. જે સુરસંઘા સાસુરસંઘા, વેર વિઉત્તા ભક્તિસુજુત્તા, આયર ભૂસિય સંભવિડિઅસુરૃ સુવિમિહય સવ્વલથા,
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________
[૧૯] ઉત્તમ કંચણ રયણ પવિયભાસુર ભૂસણ ભાનુરિઅંગા, ગાય સમણુય ભત્તિવસાગયપંજલિ પેસિય સીસ પણમા. ૨૩. રયણમાલા. વૈદિકણ ઊણુ તો જિણું,
તિગુણમેવ ય પુણે પાહિણું; પણુમિણુય જિણું સુરાસુરા,
પમઈઆ ભવાઈ તે ગયા. ૨૪. ખિત્તર્યા. તે મહામુણિ મહષિ પંજલી, - રામ દેસ ભય મોહજિયં; દેવ દાણવ નરિદ વંદિ,
સંતિ મુત્તમ મહાતવં નમે ૫. ખિન્નયં. અંબરતર વિઆરણિઆહિં, લલિએ હંસવહુ ગામિણિઆહિ; પણ સોણિ થણ સાલિણિ આહિં,
સકલ કમલદલ લોઅણિઆહિં. ૨૬. દીવયં. પણ નિરંતર થણભર વિભુમિએ ગાયેલઆહિ, મણિ કંચણ પેસિઢિલ મેહલ સહિઅસેણિતડાહિં; વરબિંખિણિનેઉરસતિલય વલય વિભૂણિઆહિં, રઇકર ચઉર મણહર સુંદર દણિઆહિ. ૨૭
ચિત્તકૂખરી.
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________
[ ૨૦ ]
દેવસુંદરીહિ' પાયઆિહિ, વદિઆ ય જસ્સ તે સુવિક્રમાકમા, અણ્ણા નિડાલ મહિ મંડણોણપ્પગાર અહિં કૅહિં કહિં વિ; અવ’ગ તિલય પાલેહ નામઐહિ’– ચિલ્લઍહિ* સંગય· ગયાહિ, ભત્તિ સન્નિવિટ્ટે વંદા ગયાહિ – હુતિ તે વદિ
પુણો પુણો. ૨૮. નારાય
T
તમહ' જિચંદ, અજિઅ જિઅમેાહ યસવ્વ ક્લેિસ, પય પણમામિ. ર૯ નદિય. થુઅ વદિઅયસ્સા રિસિગણુ દેવગણેહિ, તો દેવ વહુહિ. પય પણમિઅસ્સા, જસ જગુત્તમ સાસણ અસ્સા, ભત્તિ વસાગયપિડિઅયાહિ દેવવરછરસા બહુઆહિ, સુરવરરઈ ગુણપડિયઆહિ. ૩૦. ભાસુરય.
વસસ ્ ત ંતિતાલ મેલિએ તિઉòરાભિરામસદ્ધ્મીસએ એ અ, સુસિમણાણે અ સુદ્ધસજ્જગીયપાલ જાલઘંટિઆહિ, વલયમેહલા કલાવનેઉરાભિરામ સદ્દમીસએ કએ અ, દેવનદિઆહિ હાવભાવ-વિમ્ભમપગાર એહિ નચ્ચિઉણ
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________
[૨૧]
અંગહારએહિં વંદિઆ ય જસ્સ તે સવિક્રમા કમા, તયં તિલોય સવ્ય સંત સંતિકારયં પસંત સવ્વપાવદસમેસ હં નમામિ સંતિ મુત્તમં જિર્ણ. ૩૧. નારાય,
છત્તચામર પઠાગ જ્વજવ મંડિઆ, ઝયવરમગતુરસિરિવચ્છ સુલંછણા; દીવસમુદ્રમંદર દિસાગસેહિ, સOિઅવસહસીહ રહચક્ક વરંકિયા ૩ર. લલિઅય
સાવલઠ્ઠા સમપૂઈઅદોસદુદ્દા ગુણે હિંજિ, પસાય સિદ્દા તવેણ પુટ્ટ, સિરીહિં ઈ રિસીહિ જદ્ર
તે તવેણ હુઅસવ્વપાવ્યા, સવ્વલોઅહિઅમૃલપાવયા સં થુઆ અજિઅસંતિપાયયા, હંતુ મે સિવસુહાણ દાયયા. ૩૪. ઉપરાંતિકા. એવંતવબલ વિલિં; ચૂએ મને અજિઅતિજિણજીઅલં; વિવગય કમ્મરયમલં, ગઈમયે સાયં વિલિં. ૩૫. ગાહા
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________
[૨૨].
તે બહુગુણપૂસાયં; મુકુખ સુહેણ પરમેણ અવિસાયં; નાસેહ મે વિસાયં, કણુઉ આ પરિસાવિ અ પસાય. ૩૬. ગાહાતે મોએઉ નંદિ, પાઉ આ નંદિસેણમભિનંદિ; પરિસાવિ અ સુહનદિ, મમ ય દિસઉ સંજમે નંદિ. ૩૭. ગાહા. પખિય ચાઉમ્માસિએ, સંવચ્છરિએ અવસ્ય ભણિઅો; સોઅ સવૅહિં, ઉવસગ્ગ નિવારણે એસ. ૩૮. જે પઢઈ જે આ નિસુણુઈ ઉભઓ કોલંપિઅજિઅ સંતિ થયં; નહુહુતિ તસ્સ રોગા, પુલૂખન્ના વિ નાસંતિ. ૩૯. જઈ ઈચ્છહ પરમપર્યા, અહવા કીર્તાિ સુવિત્થ ભુવણે; તા તેલકુદ્ધરણે, જિણવયણે આયર કુણહ. ૪૦.
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________
૭. શ્રી ભક્તામર સ્તોત્રમ્
ભક્તામર પ્રણતમૌલી મણિપ્રભાણા
મુદ્યોતકં દલિત પાપ તમે વિતાન; સમ્યકપ્રણમ્ય જિનપાદયુગયુગાદા,
વાલંબનં ભવજલે પતતાં જનાનામ. ય : સંસ્તુત : સકલ વાલ્મય તત્ત્વબેધા,
દુદ્દભૂતબુદ્ધિપટુભિ : સુરલોકનાથે ; સ્તોત્રજગત્રિતય ચિત્તહરેદારે,
સ્તોળે કિલાહમપિ તે પ્રથમ જિનેન્દ્રમ. ૨ બુદ્ધયા વિનાપિ વિબુધાર્ચિત પાદપીઠ !
સ્તોતું સમુદ્યતમતિવિંગતત્ર હિમ; બાલ વિહાય જલસંસ્થિતમિંટુબિંબ;
મન્ય : ક ઈચ્છતિ જન: સહસા ગ્રહીતુ. ૩ વકુતું ગુણાનું ગુણસમુદ્ર ! શશાંકકાંતાનું, કસ્તક્ષમ : સુરગુરુપ્રતિમપિબુદ્ધયા; લ્પાંતકાલપદ્ધત નક્રચક્ર, કેવાતચીતમલંબુનિધિ ભુજાભ્યામ્.
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________
[૨૪] તથાપિ તવ ભકિતવશાનુનીશ! કર્ન સ્તવં વિગતશક્તિરપિ પ્રવૃત્ત; પ્રીત્યાત્મવીર્યમવિચાર્ય મૃગ મૃગેન્દ્ર,
નાભેતિ કિં નિજશિશે: પરિપાલનાર્થમ. પ અલ્પકૃત કૃતવતાં પરિહાસ ધામ,
ત્વદ્ ભક્તિરેવ મુખરિ કુરુતે બલાત્મામ; ચલ્કોકિલ : કિલ મધો મધુરં વિરીતિ,
સચ્ચા ચામ્ર કલિકાનિક હેતુ:. વત્સસ્તન ભવસંતતિ સન્નિ બદ્ધ,
પાપં ક્ષણાત્સય મુપૈતિ શરીરમાજામ; આક્રાંત લોકમલિ નીલમશેષમાશું,
સૂર્યાશ ભિન્નમિવ શાવર મન્ધ કારમુ. ૭ મતિ નાથ તવ સંસ્તવન મદ–
મારભ્યતે તનુધિયાપિ તવ પ્રભાવાત્, ચેતો હરિષ્યતિ સતાં નલિની દલપુ,
મુતા ફલ શુતિમુપતિ નર્નાદબિન્દુ આસ્તાં તવ સ્તવનમસ્ત સમસ્ત દોષ ;
ત્વસંકથાપિ જગતાં દુરિતાનિ હતિ ; દૂરે સહસ્ત્રકિરણ : કુરુતે પ્રભવ, * પદ્માકષુ જલાનિ વિકાસભાજિ.
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________
[૨૫]
નાત્મદ્ ભુત ભુવન ભૂષણ ભૂતનાથ !
ભૂતિગુણભુવિ ભવન્તમભિખુવન્તઃ; તુલ્યા ભવતિ ભવતો નુન તેની કિં વા,
ભૂત્યાત્રિતં ય ઈહ નાત્મસમં કરોતિ. ૧૦ દણવા ભવન્તમનિમેષ વિલોકનીયં,
નાન્યત્ર તોષ મુપયાતિ જનસ્ય ચક્ષુ : ; પીત્યા પય : શશિકર ઘતિ દુગ્ધ સિંધ : ,
ક્ષારં જલં જલ નિધેરશિતું ક ઈચ્છત. ૧૧ : શતરાગચિભિઃ પરમાણુભિસ્તવું,
નિર્માપિતસ્ત્રિભુવનકલલામભૂત ! તાવંત એવ ખલુ તે પ્રણવ : પૃથિવ્યાં,
યૉ સમાનપરં નહિ રૂપમસ્તિ. ૧૨ વકત્ર કવ તે સુરનરોગનેત્રહારિ,
નિઃશેષ નિજિત જગત્રિતોપમાનમુ; . બિબ કલંકમલિન કવ નિશાકર,
યદ્રાસરે ભવતિ પાઉડુપલાશ કલ્પમુ. સંપૂર્ણમંડલ શશાંક કલા કલાપ
શુભ્રા ગુણાસ્ત્રિભુવનં તવ લંઘયંતિ; થે સંશ્રિતાસ્ત્રિ જગદીશ્વરનાથમેક, કસ્તાનિવારયતિ સંચરતા યથેષ્ટમુ.
૧૪.
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________
[૨૬] ચિત્ર કિમત્ર યદિ તે ત્રિદશાંગનાભિ,
નીતં મનાગપિ મને ન વિકારમાર્ગ: કલ્પાંતકાલ મતા ચલિતાચલન,
કિ મંદરાદ્વિશિખર ચલિત કદાચિત . ૧૫ નિમ વરિપવર્જિત તેલ પુર:,
કૃત્ને જગત્રયમિદં પ્રકટી કરષિ ગમ્યો ન જાતુ મરતા ચલિતાચલાનાં,
દીપોત્પરત્વમસિ નાથ ! જગપ્રકાશ. ૧૬, નાસ્ત કદાચિદુપયાસિ ન રાહુગમ્ય ,
સ્પષ્ટીકરોષિ સહસા યુગપજગતિ; નાંધરોદર નિરુદ્ધ મહાપ્રભાવઃ,
સૂર્યાતિશાયિ મહિમાસિ મુનીંદ્ર ! લોકે. નિત્યોદયં દલિતમોહમણાંધકાર,
ગમ્ય ન રાહુ વદનસ્ય ન વારિદાનામ; વિભાજતે તવ મુખાજમનલ્પ કાન્તિ,
વિદ્યોતયજગદપૂર્વ શશાંક બિમ્બમ્. કિં શર્વરીષ શશિનાદ્ધિ વિવસ્તા વા,
યુષ્યનુન્દ દલિતષ તમન્સુ નાથ!; નિષ્પન્ન શાલિવન શાલિની જીવલોકે,
કાર્ય જિજલ ધજલ ભાર નમ્ર:. ૧૯
૧૭,
૧૮
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________
| [૨૭] જ્ઞાન યથા ત્વયિ વિભાતિ કૃતાવકાશ,
નિર્વ તથા હરિહરાદિષ નાયકેવું; તેજ: સ્ફરન્મણિષ યાતિ યથા મહત્ત્વ,
નિવં તુ કાચશકલે કિરણકુલે પિ. મન્ય વર હરિહરાદય એવ દષ્ટા,
દૃષ્ટબુ ચેષ હૃદયં ત્વયિ તેષમેતિ; કિ વીક્ષિતેન ભવતા ભુવિ યેન નાન્યઃ
કશ્ચિન્મનહરતિ નાથ ! ભવાંતરે પિ. ૨૧. સ્ત્રીનું શતાનિ શતશે જનયંતિ પુત્રાનું ,
નાન્યા સુતં ત્વદુપમ જનની પ્રસૂતા; સર્વ દિશે દધતિ ભાનિ સહસ્રરમિ,
પ્રાચ્ચેવ દિજનયતિ ખુરદેશુજાલમુ. ૨૨ –ામામનતિ મુનય: પરમ પુમાંસ,
માદિત્યવર્ણમમલ તમસ: પુરસ્વાત; ત્યામેવ સમ્યગુપલભ્ય જયંતિ મૃત્યું,
નાન્ય: શિવઃ શિવપદસ્ય મુનીંદ્ર! પંથ્થા :. ૨૩ ત્યામવ્યયં વિભુમચિંત્યમ સંખ્યમાઘં,
બ્રહ્માણમીશ્વરમનંત મનંગ કેતુમ્; યોગીશ્વર વિદિતગમનેકમેકં,
જ્ઞાનસ્વરૂપમમલં પ્રવદંતિ સંત : . ૨૪
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૫
ર૬
[૨૮] બુદ્ધસ્તવમેવ વિબુધાર્ચિત બુદ્ધિધાત, | વંશંકરસિ ભુવનત્રયશંકર–ાત્ ; ધાતાસિ ધીર ! શિવમાર્ગવિધિંધાનાત,
વ્યાં ત્વમેવ ભગવત્ પુરુષોત્તમસિ. તુલ્યું નમસ્ત્રિભુવનત્તિહરાયનાથ !,
તુલ્યું નમ : ક્ષિતિતલાલ ભૂષણાય; તુલ્યું નમસ્ત્રિજગત : પરમેશ્વરાય,
તુલ્યું નમાજિનભવોદધિ શેષણાય. કે વિસ્મયોત્ર યદિ નામ ગુણરશે,
ત્વ સંશ્રિત નિરવકાશયામુનીશ!; પાત્ત વિવિધાશ્રય જાતો: સ્વપ્નાંતરેડપિ ન કદામિદપિક્ષિતોડસિ. ઉચ્ચશિક તરુ સંશ્રિતમુન્મયૂખ,
માભાતિ રૂમમલં ભવને નિતાંતમ્ ; સ્પષ્ટલસસ્કિરણમસ્તતમવિતાન,
બિંબ રેવેરિત પયોધર પાર્વવરિત સિંહાસને મણિમયૂખશિખાવિચિત્ર,
વિભાજતે તવ વપુ : કનકાવદાતમ્; બિંબ વિયવિલસદંશુલતાવિતાન,
તંગોયાદ્વિશિરસીવ સહસ્રરમે :.
ર૭
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________
[ ૨૯ ] કુદાવદાત ચલ ચામર ચાર શોભે,
વિભાજતે તવ વપુ : કલોત કાંતમ : ઉદ્યચ્છશાંક શુચિનિર્ઝર વારિ ધાર,
મુચ્ચસ્તટે સુરગિરિવ શાત કૌભમુ. ૩૦છત્રત્રયં તવ વિભાતિ શશાંક કાન્ત,
મુચ્ચે સ્થિત સ્થગિત ભાનુ કર પ્રતાપમ્ ; મુક્તાફલ પ્રકર જાલ વિવૃદ્ધ શોભે,
પ્રખ્યાપત્રિ જગત : પરમેશ્વરત્વમુ. ૩૧. ઉન્નિદ્ર હેમ નવ પંકજ કુંજ કાંતિ, - પર્યુલસનખમયૂખ શિખાભિરામ; પાદૌ પદાનિ તવ યત્ર જિનેન્દ્ર ! ધત્ત : ,
પદ્માનિ તત્ર વિબુધા: પરિ૫યંતિ. ૩ર. ઈત્યં યથા તવ વિભૂતિભૂજિજનેન્દ્ર !;
ધર્મોપદેશનવિધી ન તથા પરસ્ય; યાદફ પ્રભાદિનતઃ પ્રહતાંધકારા, તાદફક્ત ગ્રહગણમ્ય વિકાશિપિ.
૩૩. તન્મદાવિલ વિલોલ કલ ભૂલ, માભમદ્ ભમરનાદ વિવૃદ્ધ કપમ્ ; ઐરાવતા ભાભિમુદ્ધતમાપતન્ત, : - દષ્ટ્રવા ભયં ભવતિ ને ભવદાશ્રિતાનામુ. ૩૪
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________
[૩૦] ભિનેભ કુમ્ભ ગલદુજજવલ શેણિતાફત,
મુકતા ફલ પ્રકર ભૂષિત ભૂમિભાગઃ; બદ્ધક્રમ : ક્રમમાં હરિણાધિપોડપિ,
નાક્રામતિ કમયુગાચલ સંશ્રિતં તે. ૩૫ કલ્પાન્ત કાલપવને દ્વતવર્દિકલ્પ,
દાવાનલ જવલિતમુજજવલમુકુલિંગમ્; વિશ્વ જિઘસુમિવ સંમુખમાપતન્ત,
તન્નામ કીર્તન જલ શયત્યશેષમૂ. ૩૬ રક્તક્ષણે સમદકોકિલકંઠનીલ,
ક્રોદ્ધતું ફણિનમુસ્કુણમાપતનતમ આક્રામતિ ક્રમયુગેન નિરસ્તશંક
ત્વનામ નાગ દમની હૃદિ યસ્ય પુસ. ૩૭ વલ્સનુગગજગજિતભીમનાદ,
માજેબલ બલવતામપિ ભૂપતીનામું; ઉઘદિવાકરમયૂખશિખાપવિદ્ધ;
ત્વકીર્તનાત્તમઈવાશુ બિદામુપતિ. કુંતાગ્રભિન્ન જશોણિતવારિવાહ,
વેગાવતારતરણાનુરાધભીમે; યુધ્ધજયવિજિતદુર્જયજેયપક્ષા,
સ્વત્પાદપંકજવનાગ્રવિણ લભતે. ૩૯
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________
[૩૧] અમેનિધો ભ્રમિત ભીષણ નક્યક્ર,
પાઠીનપીઠભયદેÖણવાડવા, રંગત્તરંગશિખરસ્થિતયાનપાત્રા,
સ્ત્રાસંવિહાર ભવત: સ્મરણાદ વ્રજતિ. ૪૦ ઉદ્ભૂતભીષણ જલોદરભારમ્ભગ્ના,
શાચ્યાં દશામુપગતાશ્રુતજીવિતાશા:; ‘ત્વત્પાદ પંકજરમૃતદિગ્દદેહા,
મર્યા ભવન્તિ મકરધ્વજતુલ્ય રૂપા. ૪૧ આપાદકંઠ મુરુશંખલખિતાંગા,
ગાઢ બહનિગડ કટિ નિવૃષ્ટ જધા :; ત્વન્નામ મંત્રમનિશ મનુજા : સ્મરંત:,
સદ્ય : સ્વયં વિગતબંધભયા ભવતિ. ૪૨ મત્તદ્વિપેન્દ્રમૃગરાજ દવાનલાહિ,
સંગ્રામ વારિધિ મહાદર બંધનત્યમ; તસ્યા શુ નાશમુપયાતિ ભયં ભિયેવ,
યસ્તાવકે સ્તવમિમં મતિમાનધીતે. ૪૩ -સ્તોત્રસૃજે તવ જિનેન્દ્ર ગુણ નિબદ્ધ,
ભત્યા મયા ચિરવર્ણવિચિત્રપુષ્પામ ધરે જને ય ઈહિ કંઠગતામજન્ન;
તે માનતુંગમવશા સમુપતિ લક્ષ્મી: ૪૪
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________
૮. શ્રી કલ્યાણુમંદિર સ્તોત્રમ
કલ્યાણ મંદિરમુદારભવધભેદિ,
ભીતાભયપ્રદમનિન્દિતમઘિપદ્મમ; સંસારસાગર નિમજજદશેષ જતુ,
પિતાયમાનભિનમ્ય જિનેશ્વરસ્ય. યસ્ય સ્વયં સુરગુરુર્ગરિમાનુરાશે ,
સ્તોત્રે સુવિસ્તૃતમતિનું વિભુર્વિધાતુમ, તીર્થેશ્વરસ્ય કમઠસ્મય ધૂમકેતે –
સ્તસ્યાહમેષ કિલ સંસ્તવનું કરિષ્ય. સામાન્યતીપિ તવવર્ણયિતું સ્વરૂપ –
મસ્માદશા: કથમધીશ! ભવન યધીશા :: ઘટાડપિ કૌશિક શિશુર્યદિ વા દિવાળે,
રૂપે પ્રરૂપથતિ કિ કિલ ઘર્મમે ? મોહક્ષયાદનુભવન્નપિનાથ! મર્યો,
નૂનં ગુણાનું ગણયિતું ન તવ ક્ષમત ક૯પાન્ત વાન પયસ: પ્રકટા પિ યસ્માનું, - મીત કેન જલધેનુ રત્નરાશિ :
૪
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________
[૩૩] અભ્યઘાસ્મિ તવ નાથ! જડાશયોડપ,
કg સ્તવં લસદસંખ્યગુણાકરસ્ય; બોલોપિ કિં ન નિજબાહુ યુગ વિતત્ય, આ વિસ્તીર્ણતાં કથતિ સ્વધિયાબુરાશે:. યે યોગિનામપિ ન યાતિગુણાસ્તવેશ !
વતું કથં ભવતિ તેવુ અમાવકાશ :2; જાતા તદેવમસમીક્ષિત કારિતયં,
જલ્પત્તિ વા નિજગુરા નનુપક્ષિણપિ. ૬ આસ્તામચિત્ય મહિમા જિન ! સંસ્તવસ્તુ,
નામાપિ પાતિ ભવતો ભવતો જગન્તિ; તીવાતપિપહત પાન્ય જનાન્નિદાયે,
પ્રીતિ પદ્મસરસ : સરસોડનિલોડપિ. ૭ હૃદ્ધત્તિની ત્વયિ વિભ! શિથિલી ભવંતિ,
જન્તો: ક્ષણેન નિબિડા અપિ કર્મ બધા : સદ્દો ભુજંગમમયા ઈવ મધ્યભાગ
અભ્યાગતે વનશિખડિનિ ચંદનસ્ય. - ૮ મુચ્યત એવ મનુજા: સહસા જિનેન્દ્ર !
રીદ્રપદ્રવશતત્વયિ વીક્ષિતાપ; ગાસ્વામિની સ્કુરિતતેજસિ દષ્ટમાગે,
ચોરૅરિવાશુ પશવ: પ્રપલાયમાન:
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________
[૩૪] – તારકે જિન ! કર્થ? ભવિત ત એવ,
ત્યામુદ્દવહતિ હૃદયેન યદુરાન્ત :; યહા દતિસ્તરતિ યજજલમેષ નૂન મન્તર્ગતમ્ય મરૂત: સ કિલાનુભાવ: ૧૦ સ્મિન્ હરપ્રભુતયોપિ હતપ્રભાવા ,
સેડપિ ત્વયા રતિપતિ : ક્ષપિત : ક્ષણેન; વિધ્યાપિતા હતભુજ : પયસાથ યેન, - પીતં ન કિ તદપિ દુદ્ધર વાન? સ્વામિન્સનલ્પગરિમાણમપિ પ્રપન્ના,
સ્તનાં જન્તવ : કથામહે હૃદયે દધાના : , જન્મોદધિ લધુ તરત્નતિ લાધવેન,
ચિત્ય ન હન્ત મહતાં યદિ વા પ્રભાવ: ૧૨ કોધત્વયા યદિ વિભો ! પ્રથમ નિરસ્તો,
દવસ્તાસ્તદા વત કથં કિલ કર્મચારા : ?; શ્લષત્યમુત્ર યદિ વા શિશિરાડપિ લોકે,
નીલદ્રમાણિ વિપિનાનિ ન કિં હિમાની. ૧૩ ત્યાં યાગિન જિન ! સદા પરમાત્મરૂપ–
મન્વેષયક્તિ હૃદયાબુજ કોશ દેશે; પૂતસ્ય નિર્મલ સચેયદિ વા કિમન્યદક્ષસ્ય સમ્બવિપદ નનુ કર્ણિકાયા. ૧૪
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________
[૩૫] ધ્યાનજિનેશ ! ભવ ભવિન : ક્ષણેન,
દેહં વિહાય પરમાત્મદશાં વ્રજન્તિ; તીવ્રાનલાદુપલ ભાવમપાસ્ય લોકે
ચામી કરત્વમચિરાદિવ ધાતુ ભેદા :. ૧૫ અન્ત: સદૈવ જિન ! યસ્ય વિભાવ્યસે ત્વ,
ભળે: કર્થ તદપિ નાશયસે શરીરમ?; એતસ્વરૂપમથ મધ્યવિવત્તિનો હિ,
યવિગ્રહે પ્રશમયતિ મહાનુભાવો: આતમાં મનીષીબિરયં ત્વદભેદ બુદ્ધયા,
ધ્યાત જિનેન્દ્ર ! ભવતીહ ભવપ્રભાવ:; પાનીયમખમમૃતમિત્યનુચિત્યમાનં, - કિં નામ નો વિષવિકારમપા કરોતિ? –ામેવ વીતતમસં પરવાદિનેડપિ,
નૂન વિભ! હરિહરાદિધિયા પ્રપન્ના : ; કિ કાચકામલિભિરીશ ! સિતડપિ શંખ, . ને ગૃાતે વિવિઘવર્ણવિપર્યયણ
૧૮ ધર્મોપદેશસમયે સવિધાનુભાવા
દાસ્તાં અને ભવતિ તે તરૂર...શેક:; અભ્યદ્દગતે દિનપતી સમહીહેપિ, કિવા વિબોધમુપયાતિ છવલોક: ?
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________
[૩૬].
૨૦
૨૧
ચિત્ર વિભે ! કથમવાભુખવૃત્વમેવ, .
વિષ્યક પતત્ય વિરલા સુરપુષ્પ વૃષ્ટિ : ? ત્વદગોચરે સુમનસાં યદિ વા મુનીશ!
ગચ્છન્તિ તૂનમધએવ હિ બલ્પનાનિ સ્થાને ગભીર હૃદયોદધિ સંભવાયા :
પીયૂષતાં તવગિર: સમુદીરયન્તિ; પીત્વા યત: પરમસંમદ સંગ ભાજે - ભવ્યા વ્રજન્તિ તરસાડપ્ય જરામરહૂં. સ્વામિન્ ! સુદૂરમવનમ્ય સમુત્યતત્તે,
મન્ય વદન્તિ સુચય: સુરચામરઘા ; ચેડમૈ નતિં વિદધતે મુનિપુંગવાય, || - તે નૂન મૂર્ધ્વગતય: ખલુ શુદ્ધભાવા.
શ્યામ ગભીરગિરમુજજવલહેમરત્ન, . - સિંહાસનસ્થમિહ ભવ્ય શિખણ્ડિન સ્વામ; આલોક્યનિત રભસેન નદઃમુ– - ગ્રામીકરાદ્વિશિરસીવ નવાબુવાહમ. ઉદ્દગચ્છતા તવશિતિઘુતિમષ્ઠલેન,
લુપ્તચ્છદચ્છવિરશોક તરુર્બભૂવ; સાનિધ્યતાડપિ યદિ વા તવ વીતરાગ! | | નીરાગતાં વ્રજતિ કે ને સચેતનાડપિ.
૨૨
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૫
[૩૭] ભો : ભો: પ્રમાદમવધુય ભજથ્વમેન–
માગત્ય નિવૃતિપુરિ પ્રતિ સાર્થવાહમ; એતદિતિ દેવ! જગત્રયાય; " મન્ય નદન્નભિનભ: સુરદુંદુભિસ્તે. ઉદ્યોતિષ ભવતા ભુવનેષુ નાથ!
તારાન્વિતા વિધુરયં વિહતાધિકાર :; મુક્તાલાપ કવિતાછૂવસિતાતપત્ર- વ્યાપાત્રિધા ધૃતતનુબુવમભુપત વેનuપૂરિત જગત્રય પિણ્ડિતેન,
કાન્તિ પ્રતાપ યશસામિવ સંચયેન; માણિજ્ય હેમ રજત પ્રવિનિમિતેન,
સાલત્રણ ભગવન્નભિતે વિભાસિ. દિવ્યસ્રએ જિન ! નમત્રિ દશાધિપાના
મૃત્રુજ્ય રત્નચિતાનપિ મૌલિબધાન; પાદૌ પ્રયન્તિ ભવતે યદિ વા પરત્ર,
તત્સંગમે સુમનસે ન રમન્ત એવ. ત્વનાથ! જન્મ જલવિંપરા મુખડપિ,
યત્તારયસ્ય સુમતે નિજપૃષ્ઠ લગ્નાન; ચુતં હિ પાર્થિવનિપસ્ય સતસ્તવ, * ચિત્ર વિભે! યદસિ કર્મવિપાકશૂન્ય:
૨૮
૨૯
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________
[૩૮] વિશ્વેશ્વરપિ જનપાલક!દુર્ગતત્વ,
કિાક્ષરપ્રકૃતિરમ્યલિપિત્વમીશ!; અજ્ઞાનવત્યપિ સદેવ કથંચિદેવ, " જ્ઞાન ત્વયિ સ્કુતિ વિશ્વવિકાશહતુ. પ્રાગ્લારસંભૂતનભાંસિ જિસિરાષા,
દુસ્થાપિતાનિ કમઠન શઠેન યાનિ; છાયા-પિ તિસ્તવ ન નાથ ! હતા હતા,
ગ્રસ્તસ્તવમીમિરયમેવ પરદુરાત્મા. ૩૧ યદુગન્જિ દુજિત ઘનઘમદભાભીમ,
ભશ્યત્તડિનમુસલમાંસલઘારધારમ્; દેન મુક્તમથ દુસ્તરવારિ છે.
તેનૈવ તસ્ય જિન! દુસ્તર વારિકૃત્ય. ૩ર ધ્વસ્તર્વેકેશવિકૃતાકૃતિમર્યમુખ્ત,
પ્રાલખભદુભયદેવફત્ર વિનિયંદગ્નિ: પ્રેત વ્રજ: પ્રતિભવતમપીરિત યઃ, - સેમ્યા ભવભ્રતિભવ ભવ દુઃખ હેતુ: ૩૩ ધન્યાસ્ત એવ ભુવનાધિપ! થે ત્રિસંધ્ય
મારાધયન્તિ વિધિવકિધુતાન્ય કૃત્યા; ભ લ્લસત્પલપલ્મલ દેહ દેશા ,
પાદદ્વયં તવ વિભો! ભુવિ જન્મભાજ:. ૩૪
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________
[૩૯] અમિન્નપારભવવારિનિધી મુનીશ!
મળે ન મે શ્રવણુગોચરતાં ગતસિ; આકર્ષિતે તુ તવ ગેત્રપવિત્ર મન્ત્ર, - કિવા વિપવિષધરી સવિ સમેતિ. ૩૫ જન્માન્તરેડપિ તવ પાદયુગં ન દેવ !.
મન્ય મયા મહિતમીહિત દાન દક્ષમ્ ; તેનેહ જન્મનિ મુનીશ ! પરાભવાનાં,
જતો નિકેતનમહં મથિતાશયાનામ્. નૂન ન મોહતિમિરાવૃતલોચન,
પૂર્વ વિભો! સદપિ પ્રવિલોકિતસિ; મર્યાવિ વિધુરયન્તિ હિ માનર્થ ,
પ્રધ...બન્ધગતય : કમિન્યતે. આકર્ણિતાપિ મહિતોગપિ નિરીક્ષિતોપિ,
નૂન ન ચેતસિ મયા વિધૃતાસિ ભક્ત્યા; જાતે સ્મિ તેન જનબાધવ ! દુ:ખપાત્ર,
યસ્માતક્રિયા : પ્રતિફલન્તિ ન ભાવશૂન્યા : ૩૮ – નાથ! દુ:ખિજાનવત્સલ ! હે શરણ્ય ! કાશ્યપુણ્યવસતે વશિનાં વરેણ્ય !; ભકયા નતે મયિ મહેશ! દયાં વિધાય, દુઃખાલ્ફદ્દલનતત્પરતાં વિહિં.
૩
૩.
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________
[૪૦] નિ:સંખ્યસારશરણું શરણું શરણ્ય,
માસાઘ સાદિતરિપુપ્રથિતા વદાતમ્ ; ત્વપાદપંકજમપિ પ્રણિધાનવંધ્યો,
વધ્યો સ્મિ ચેક્ ભુવનપાવન ! હા હતા સ્મિ. ૪૦ દેવેન્દ્રવન્દ! વિદિતાખિલવસ્તુસાર !
સંસારતારક! વિભ! ભુવનાધિનાથ !; ત્રાયસ્વ દેવ ! કણાહૃદ! માં પુનહિ,
સીદન્તમદ્ય ભયદવ્યસન ખુરાશે:. ૪૧ ચતિ નાથ ! ભવદડિઘસરોહાણાં,
ભકત : ફલં કિમપિ સન્તતિસંચિતાયા: તન્મે ત્વદેક શરણમ્ય શરણ્યભૂયા :
સ્વામી ત્વમેવ ભુવનેત્ર ભવાન્તરે પિ કર ઇલ્થ સમાહિતધિયે વિધિવજિજનેન્દ્ર !,
સાક્નોલ્લસત્પલકકંચુકિતાંગ ભાગા; ત્વ૬ બિમ્બનિર્મલ મુખાબુજ બદ્ધ લક્ષા,
યે સંસ્તવં તવ વિભે! રચયન્તિ ભવ્યા: ૪૩ જનનયન કુમુદચન્દ્ર!
પ્રભાસ્વરા: સ્વર્ગસંપદે ભકત્વા; તે વિગતિમલ નિચયા, - અચિરાભેક્ષ પ્રપદ્યતે.
૪૮
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________
૯.શ્રી બૃહત્ શાંતિ સ્તોત્ર
ભે ભે ભવ્યાઃ કૃત વચનં પ્રસ્તુતં સર્વ મેત૬, એ યાત્રામાં ત્રિભુવનગુરરાઈતા ભક્તિભાજ:; તેષાં શાંતિભવતુ ભવતા-મહેંદાદિપ્રભાવા, દારોગ્ય શ્રી ધૃતિમતિ કરી કલેશવિધ્વંસહેતુ: ૧
ભે ! ! ભવ્યલોકા ! : ઈહ હિ ભરત રાવત વિદેહ સંભવાનાં– સમસ્ત તીર્થકતાં જન્મેન્યાસનપ્રકંપાનંતરમવધિના વિજ્ઞાય, સૌધર્માધિપતિ : સુઘોષાઘટાચાલના નન્તરે સકલ સુરા સુરેનબૅ: સહ સમાગટ્ય,
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________
[ ક૨] સવિનય મહંદુભટ્ટારકે ગૃહીત્યા, ગત્વા કનકાદ્રિ શૃંગે, વિહિત જન્માભિષેક: શાંતિમુદ્દોષયતિ યથા, તરહ કૃતાનુકારમિતિ કૃત્વા, મહાજને યેન ગત : સ પંથા: ઈતિ ભવ્યજન: સહ સમેત્ય સ્નાત્ર પીઠે સ્નાત્રવિધાયા શાન્તિમુદ્દષયામિ, તપૂજાયાત્રાસ્નાત્રા દિમહોત્સવાનંતરમિતિ કૃત્વા કણું દત્યા નિશમ્યતાં નિશમતાં સ્વાહાછ પુણ્યાતું પુણ્યા પ્રીયંતાં પ્રીયંતાં ભગવતોડહંત : સર્વજ્ઞા : સર્વદેશિન સ્ત્રિલોકનાથા સ્ત્રિલોકમહિતા.. સ્ત્રીલેકપૂજ્યા સ્ત્રિલોકેશ્વરા ત્રિલોકો ઘાતકરા :છ ઋષભ-અજિત-સંભવ-અભિનંદન-સુમતિ-પદ્મપ્રભસુપાર્વ—ચંદ્રપ્રભ-સુવિધિ-શીતલ–શ્રેયાંસ–વાસુપૂજ્યવિમલ-અનંત-ધર્મ – શાંતિ- કુંથુ – અર–મહિલ– મુનિ સુવ્રત–નમિ–નેમિ-પાર્વ–વદ્ધમાનાંતા જિના :
શાતા: શાંતિકર ભવન્તુ, સ્વાહા. 8 મુનયો મુનિપ્રવરા રિયુવિજ્યદુર્ભિક્ષકાંતારેષ દુગમાર્ગેષ રક્ષતુ વે નિત્યં સ્વાહા. છ શ્રી શ્રી વૃતિ–મતિ-કીર્તિ-કાંતિ-બુદ્ધિલક્ષ્મી-મેવા-વિદ્યા સાધન-પ્રવેશ-નિવશનેષ
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________
[૪૩] સુગૃહીતનામાને જયતુ તે જિનેન્દ્રા:. » રોહિણી-પ્રજ્ઞપ્તિ–
વાખલા–વાંકુશીઅપ્રતિચકા–પુરષદત્તા-કાલી મહાકાલીગરી–ગાંધારી-સર્વાત્રામહાજવાલા-માનવીવૈચ્યા-અછુપ્તા-માનસી-મહામાનસી ષોડશ વિદ્યાદેવ્યો રક્ષતું છે નિત્યં સ્વાહા. છ આચાર્યોપાધ્યાય પ્રતિ ચાતુર્વણસ્ય. શ્રી શ્રમણ સંઘસ્ય શાંતિભવતુતુષ્ટિભંવત પુષ્ટિર્ભવતું * ગ્રહાશ્ચંદ્ર સૂર્યાગારક બુધ બૃહસ્પતિ શુક્ર શનૈશ્ચર રાહુ કેતુ: સહિતા : સલેકપાલા : સેમ યમ વરૂણ કુબેરવાસવાદિત્ય સ્કંદ વિનાય કે પિતા: યે ચાચૅપિ ગ્રામનગર ક્ષેત્ર દેવતાદય
તે સર્વે પ્રીયંતાં પ્રીયંત અક્ષીણકોશ કેષ્ઠાગારા નરપતયશ્ય ભવંતુ સ્વાહા.
» પુત્ર-મિત્ર-ભાતૃ-કલત્ર-સુહૃદુ-સ્વજનસંબંધિબંધુવસંહિતા : નિત્ય ચામદપ્રમોદકારણ.. અસ્મિશ્ચ ભૂમંડલાયતન નિવાસિ સાધુસાધ્વી શ્રાવક શ્રાવિકાણાં રોગપસર્ગ વ્યાધિ દુ:ખ દુર્ભિક્ષ દૌમ. નસ્ય પરામનાય શાંતિર્ભવતુ. છ વૃષ્ટિ પુષ્ટિ સદ્ધિ વૃદ્ધિ માંગલ્યોત્સવા :
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________
[૪૪]. સદા પ્રાદૂભૂતાનિ પાપાનિ શાયંતુ દુરિતાનિ, શત્રવ: પરાભુખા ભવતુ સ્વાહા. શ્રીમતે શાંતિનાથાય, નમ: શાંતિવિધાયને, ત્રિલોયસ્યામરાધીશ મુકુટાભ્યચિંતાં ધ્રયે શાંતિ: શાંતિકર : શ્રીમાન શાંતિ દિશતુ મે ગુર:
શાંતિદેવ સદા તેષાં ચેષાં શાંતિ ગૃહગૃહે. ઉત્કૃષ્ટરિષ્ટ દુષ્ટ ગ્રહગતિ દુ:સ્વપ્ન દુનિમિત્તાદિ સંપાદિત હિતસંપન્ન્નામ ગ્રહણું જયતિ શાંતે : શ્રીસંઘજનપદ-રાજાધિપરાજસન્નિવેશાનાં, -ગોષ્ઠિકપુર મુખ્યાણ, વ્યાહરમૈહરેચ્છતિ.
શ્રી શ્રમણ સંધસ્ય શાંતિર્ભવતુ, શ્રી જનપદાનાં શાંતિર્ભવતુ, શ્રી રાજાધિપાનાં શાંતિર્ભવતુ, શ્રી રાજસન્નિવેશાનાં શાંતિર્ભવતુ, શ્રી ગોષ્ઠિકાનાં શાંતિર્ભવતુ, શ્રી પૌરભુખ્યાણ શાંતિર્ભવતુ, શ્રી પીરજનમ્ય શાંતિર્ભવતુ,
શ્રી બ્રહ્મ લોકસ્ય શાંતિભવતુ, - સ્વાહા જી સ્વાહા શ્રી પાર્શ્વનાથાય સ્વાહા. એષા શાંતિ: પ્રતિષ્ઠાયાત્રાસ્નાત્રાઘવસાનેવું. શાંતિ લશં ગૃહીત્યા, કુંકુમચંદનકપૂરાગુરુ ધૂપવાસ–
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________
[૪૫] કસુમાંજલિસમેત : , સ્નાત્રચતુષ્કિકામાં શ્રી સંધ સમેત : શુચિશુચિપુ : પુષ્પવસ્ત્રચંદના ભરણુ લંકૃત:, પુષ્પમાલાં કઠે કૃત્વા, શાંતિ મુદ્દષયિત્વા. શાંતિ પાનીય મસ્તકે દાતવ્યમિતિ.
નૃત્યંતિ નૃત્ય મણિ પુષ્પવર્ષ, સૃજતિ ગાયંતિ ચ મંગલાનિ;
સ્તોત્રાણિ ગોત્રાણિ પઠતિ મંત્રાનું, કલ્યાણ ભાજે હિ જિનાભિષેકે. શિવમસ્તુ સર્વજગત : , પરહિત નિરતા ભવંતુ ભૂતગણ : ; દષા : પ્રયાંતુ નાશં, સર્વત્ર સુખી ભવંતુ લોક:. ૨.. અહં તિત્યયરમાયા, સીવાદેવી તુમ્હ નયર નિવાસિની; અહુ સિવં તુહ સિવં,
અસિવસમં સિવ ભવંતુ સ્વાહા. ૩.. ઉપસર્ગો: ક્ષય યાંતિ, છિદ્યતે વિદનવલય:; મન : પ્રસન્ન તાતિ, પૂજ્યમાને જિનેશ્વરે. ૪. સર્વ મંગલ માંગલ્ય, સર્વ કલ્યાણ કારણું; પ્રધાન સર્વ ધર્માણાં, જેન જયતિ શાસનમ. પ
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી ઋષિમંડલ સ્તોત્ર
આઘન્તાક્ષર સંલક્ષ્ય અક્ષર વ્યાપ્ય યત સ્થિતં; અગ્નિ જ્યાલાસમ નાદ, બિન્દુ રેખા સમન્વિત. ૧ અગ્નિ વાલા સમાકાન્ત, મને મ લ વિશે ધ ને; દેદીપ્યમાન હૃત પદ્મ, તત્ પદે નીમિ નિર્મસં. ૨
હું મિ ત્ય ક્ષર બ્રહ્મ, વા ચકં ૫ ૨ મે છિનઃ; સિ દ્ધ ચકસ્ય સ દૂ બીજે, સર્વત: પ્રાણિ દ મ હે. ૩
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________
به
له نه
[૪૭] ૧ જી નમ : અહંદુભ્ય ઈશેભ્યઃ, ૨ % સિદ્ધિભ્યો નમોનમઃ; ૩ 9 નામ : સર્વસૂરિભ્ય:, ૪ ઉપાધ્યાયેભ્યઃ ૩ નમ: ૫ % નમ : સર્વ સાધુભ્ય: , ૬ % જ્ઞાનેભ્યો નમોનમ:, ૨૭ % નમ: તત્વષ્ટિભ્ય:,
૮ ચારિત્રેભ્યસ્તુ છે નમ: શ્રેયસેતુ શ્રિયે–તત, અ હં દા ઘ છ કં શુભ સ્થાનેqષ્ટતુ વિન્યસ્ત, પૃથ બીજ સમન્વિતં. ૬ આદ્ય પદં શિખાં રક્ષેતુ, પર રક્ષેત તુ મસ્તકં; તૃતીયં રક્ષેત નેત્રે છે, તુર્ય રક્ષેત ચ નાસિકાં. ૭ પંચમં તુ મુખે રક્ષેત, ષષ્ઠ રક્ષેત ચ ઘંટિકો; નાભ્યન્ત સહ મં રક્ષેત, રક્ષેદ્ પાદાન્ત અષ્ટમં. ૮ પૂર્વ પ્રણવત: સાન્ત:, સરેરે યધ્ધિ પંચષાનું; સસાષ્ટ-દશ-સૂર્યકાન્ ,શ્રિત બિન્દુ સ્વરાનું પૃથક ૯ પૂજય નામાક્ષરા આઘા , પતે જ્ઞાન-દર્શને; ચારિત્રેભ્યો નમે મધ્યે, હી સાત સ મ લ કુ તઃ ૧૦
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________
[૪૮]
અસિઆઉસ (સમ્યગ)જ્ઞાન દર્શન ચારિત્રેભ્યો નમ: જે બૂવૃક્ષ ધરે દ્રો પ:, ક્ષારે દ ધિસ મા વૃ ત : અ હં દા ૬ ષ્ટ કે ૨ષ્ટ--કો ષ્ઠા ધિ કૈ રીલંકૃત:. ૧૧ ત ન્મ ધ્યે સં ગ તે મે : ફૂટ લ ક્ષે ર લ ક ત :; ઉચ્ચસ્ત રસ્તા ૨ઃ, તા રા મંડલં મંડિત. ૧૨ ત ો પ રિ સ કા રા ન્ત, બી જ મ ધ્યા સ વગ: નમામિબિંબ મા હત્યં, લ લા ટસ્થ નિરંજ નં. ૧૩. આ ક્ષય નિર્મલં શાન્ત, બહુ લં જ ડય તો જિઝતું, નિ રી હું નિ ર હં કારં, સારે સા ર ત ર ઘન. ૧૪ અ નુ દ્ધ શું ભં ફી તં, સાત્ત્વિકં રા જ સં મતં; તા મ સં ચિ ૨ સંબુ દ્ધતિ જ સં શ વ રી સ નં. ૧૫ સા કા રં ચ નિ રા કા રં, સ ર સ વિ ર સ ૫ ૨; ૫ રા પ પ રા તી તં, ૫ ૨૫ ૨ પ રા ૫ . ૧૬ સકલ નિષ્કલં તુષ્ટ, નિ વૃ તે ભ્રાન્તિવજિત. નિ ૨ જ ન નિ રા કા ૨, નિર્લેપ વીત સં શ્ર યં. ૧૭ ઈશ્વરે બ્રહ્મ સં બુદ્ધિ, બુદ્ધ સિદ્ધ મત ગુરુ
જ્યો તી રૂપે મ હા દે વં, લો કા લા ક કા શ કં. ૧૮
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________
- [૪૯] અહં દાખ્યસ્તુ વર્ણતઃ સરે બિન્દુ મંઠિતઃ; તુર્થી સ્વ ૨ કલા યુક્તા, બહુ ધા ના દ મા લિ તા. ૧૯ એક વર્ણ દ્વિવર્ણ ચ, ત્રિ વ શું તુ ર્ય વ ણ કં; પંચ વ ણું મ હા વ ણું, સ ૫ ચ ૫ રા પ ૨. ૨૦
અસ્મિનબીજેસ્થિતઃ સર્વે, ઋષભાદ્યા: જિનોત્તમા; વણું નિદૈનિજોયુંકતા યા ત વ્યાઃ તત્ર સંગતા. ૨૧ નાદ: ચંદ્ર સમા કોરે, બિન્દુનીલ સ મ પ્ર ભ; ક લા ૩ ણ સમા સાંત:, સ્વ ણું ભ: સ વ તો મુખ:. રર શિર: સં લી ન ઈકોરો, વિની લો વ શું ત: સ્મૃ તક ' વણું નુ સા રે સંલી નં; તી થકૃત મંડલં તુમ:. ૨૩ ચન્દ્ર પ્રભ–પુષ્પદન્ત, નાદ” સ્થિતિસ મા શ્રિ; ‘બિન્દુ મધ્ય ગ તી નેમિસુ વ્ર તૌ જિન સ ર મી. ૨૪ પદ્મ પ્ર ભ વા સુ પૂ જે, “કલા પદમ ધિ ષ્ઠિ તક શિર–“ઈસ્થિતિસલી ની, પાર્શ્વ–મલ્લીજિનેત્ત મૌ. ૨૫ શું ષા: તીર્થ કૃતઃ સર્વે, “હ- સ્થાને નિયોજિતા; માયા બીજાક્ષરં પ્રાપ્તા; ચ તુ વિશે તિર હું તા. ર૬, ગ તરાગ-દ્ધ ષ મો હા:; સ વ પ પ વિ વ જિતા:;. સર્વદા સર્વેકા લેખુ, તે ભ વન્તિ જિને ન મા. ૨૭
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________
[૫૦] દેવ દે વ ચ ય ત ચ ઇં તસ્ય ચક્રસ્ય યા વિભા; ત યા છો દિ ત સોંગ, મા માં હિંસંતુ ડાકિની. ૨૮ દેવદેવ ય ય ત ચક્ર, તસ્ય ચ ક્ર સ્ય યા વિભા; તથા ચ્છા દિ ત સ ર્વા ગં મા માં હિં સંતુ રાગિની. ૨૯ દેવ દેવ ય ય તુ ચ ઇં, ત સ્ય ચ ૐ સ્ય યા વિભા; ત યા છાદિ ત સ વ ગં, મા માં હિંસંતુ લાકિની. ૩૦ દેવ દેવ સ્વ ય ત ચ , ત ચક્ર સ્ય યાવિ ભા; ત યા ચ્છા દિત સ વ ગં, મા માં હિંસંતુ કાકિની. ૩૧ દે વ દે વ સ્ય ય ત ચ ક્ર, તસ્ય ચક્ર સ્ય યા વિ ભા; ત યા છ દિ ત સર્વાગં, મા માં હિંસંતુ શાકિની. ૩ર, દેવ દેવ ય ત્ ચ ફ ત ય ચક્ર યા વિભા; ત યા ચ્છાદિત સવગં, મા માં હિંસંતુ હાકિની. ૩૩ દે વ દેવ સ્વ ત ચ ઇં, ત ય સ્ય ૪ સ્યા વિ ભા; તયા ૨છા દિ ત સ વ ગં, મા માં હિંસંતુ યા કિ ની. ૩૪ દે વ દે વ સ્ય ય ત ચક્ર, ત સ્ય ચ કંસ્ય યા વિ ભા; ત યા ચ્છા દિ સર્વાગ, મા માં હિં સંતુ પન ગા: ૩૫ દેવ દેવ સ્વ ય ત્ ચ ૐ, ત સ્ય ચ ૪ સ્ય યાવિ ભા; તયા રછાદિ ત સ ર્વા ગં, મા માં હિંસંતુ હસ્તિન:. ૩૬
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________
[૫૧] દેવ દેવ સ્વ ય તુ ચ કં, ત સ્ય ચ ક્ર સ્ય યાવિ ભા; ત યા રછાદિત સવોં ગં, મા માં હિ સંતુ રાક્ષસા :. ૩૭ દેવ દેવ સ્વ ય ત્ ચ કં, સ્ય ચ ૐ સ્ય યા વિ ભા; ત યા ચ્છાદિત સ વ ગં, મા માં હિં સંતુ વહુનય દ. ૩૮ દે વ દેવ સ્ય ય તુ ચ ઇં, ત સ્ય ચ ક્ર સ્ય યા વિભા; તયા અચ્છા દિત સર્વા ગં, મા માં હિં સં તુ સિંહકા . ૩૯ દેવ દેવ સ્ય ય ત્ ચ ઇં, તે ચ કે સ્ય યાવિ ભા; ત ય ચ્છા દિત સર્વા ગં, મા માં હિંસંતુ દુર્જના :. ૪૦ દેવ દેવ સ્ય ય ત ચક્ર, ત ચ યાવિ ભા; ત યા ચ્છા દિત સર્વા ગં, મા માં હિં સંતુ ભૂમિપાસ. ૪૧ શ્રી ગૌ ત મ સ્ય યા મ દ્રા, તસ્યા યા ભવિ લબ્ધ ય; તામિરભૂધિર્ક જ્યોતિ:, અહંન સ વ નિ ધી શ્વ ર:. કર પા તા લ વા સિ ને દેવા, દેવા: ભૂપી ઠ વા સિ ના; સ્વ સિ નો પિ યે દેવા; સ ર # તુ મા મિ ત., ૪૩ યે વ ધિ લબ્ધ યો યે તુ, ૫ ૨ મા વ ધિ લબ્ધ ય; તે સર્વે મુનો દિ વ્યા, માં સંરક્ષતુ સર્વદા. ૪૪
શ્રી: ફ્રી શ્ચ ધૃતિ ર્લક્ષ્મી: ગીરી ચંડી સરસ્વતી; જયાંબા વિજયા કિલન્ના જિ તા નિ ત્યા મ દ દ્ર વા. ૪૫
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________
[ પર ]
કા માં ગા કા મ ખા ણા ચ, સા નં દા ન ન્તુ માલિની; મા યા માયાવિની રૌદ્રી, ક લા કા લી ક લિ પ્રિ યા. ૪૬ એ તા: સર્વા: મ હા દે વ્યા, વ ત તે યા જગત્રયે; મ ઘું સ ર્વા: પ્ર યઋતુ, કાન્તિ કીતિ" ધૃતિ મતિ. ૪૭ દુ જે ના: ભૂ ત વે તા લા:, પિશાચા: મુદ્ગલાસ્તથા; તે સ વે પ્યુ ૫ શા મ્ય' તુ, દે વ દે વ પ્ર ભા વ ત: . ૪૮ દિવ્યા ગાષ્ય: સુદુષ્પ્રાપ:, શ્રી ઋષિમંડલ સ્તવ:, ભાષિત: તી ના થૈ ન, જગ તે ત્રા જ઼ ફ઼ે તે ન ઘ: • ૪૯ ૨ ણે રા જ કુ લે વ હૂ.નૌ, જ લે ૬ ગે ગજે હ રો; શ્મ શા ને વિ પિ ને ધા રે, સ્મૃ તા ર ક્ષ તિ મા ન વ. ૫૦ રાજ્યભ્રષ્ટા નિજ રાજ્ય, ૫ ૬ ભ્ર ટા નિ જ પ લક્ષ્મીભ્રષ્ટા. નિર્જા લક્ષ્મી, પ્રા પ્નું વન્તિ ન સ` શ ય: . ૫૧ ભા ો થી લ ભ તે ભા [ં, સુ તા થી લ ભ તે સુ ત; વિ ત્તા થી લ ભ તે વિ ત્ત, ન ર: મ ર ણુ મા ત્ર ત:. પર
દુ
;
સ્વર્ણ રીપ્લે પડે કાંસ્ય, લિખિા યસ્તુ પૂજ્યેતા ; તસ્યે વા ષ્ટ મ હા સિદ્ધિ ગૃહે વ સ તિ શા શ્ર્વ તી. પ૩ ભૂ પત્ર લિખિત્વેદ, ગલકે મૂનિ વા ભુજે; ધા રિ ત' સ વ દા દિવ્ય, સ` ભીતિ વિ ના શ ૪ મુ. ૫૪
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________
[૫૩] ભૂત પ્રેત ગ્રં હિ યક્ષ, પિ શા દૂગલે મલિક, વાત – પિત્ત – કફેકૅ, મુચ્ય તે ના ત્ર સં દ ય પપ ભૂર્ભુવ: સ્વ: ત્રયી પી ઠ વર્તિનઃ શાશ્વતા જિના; તિ: તુ ત વ દિતિ ર્દ હૈ યંત ફલ તત ફલ સમૃતી. પ૬
એતદ્ ગેપ્યું મહાતેત્ર ન દે યં યસ્ય કર્યાચિત; મિથ્યા – વા સિને દત્ત, બા લ હ ત્યા ૫ દે પદે, પ૭
આ ચા ગ્લા દિ તપ: કૃત્વા, પૂજયિત્વા જિનાવલીં; આ છ સા હ સ્ત્રિ કે જા ૫:, કાર્ય તત સિદ્ધિહેતવે. ૫૮ શ ત મ ો ત્ત ૨ પ્રા ત , યે સ્મ રતિ દિને દિ ને. તે કાં ન વ્યા ધ યો દે હે પ્ર ભ વ ત્નિ ન ચા ૫ દ. ૫૯ અ છ મા સા વધિ યા વ ત, પ્રાત: પ્રાત સ્તુય: પઠેત; સ્તો ત્ર મે ત તૂ મહાતે , જિનબિંબ સ પશ્યતિ. ૬૦ ૬ ટે સ ત્ય હું તે બિં બે, ભ વે સપ્ત મ કે ધ્રુ વં; પદ માખેતિ શુદ્ધાત્મા, ૫ ૨ મા નં દ સં ૫ દાં. ૬૧ વિશ્વવંઘો ભવેત્ ધ્યાતા, કલ્યાણાનિ ચ સેનતે; ગત્વા સ્થાનં પરં સપિ, ભૂ ય તુ ન નિ વ ત તે, ૬૨ ઈ દસ્તે – એ હા તેં સ્તુતી ના મુ ત્ત મં પરં; પઠનાત સ્મરણત જાપા, લ ભ તે ૫ દ મ વ્ય યં. ૬૩
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી ગૌતમસ્વામીને છંદ
પેલે ગણધર વીરને રે, શાસનનો શણગાર;
ગૌતમ ગોત્ર તણે ઘણી રે, ગુણમણ યણ ભંડાર.
જયંકર છે ગૌતમ સ્વામએ તે નવનિધિ હોય જસ નામ, એ તે પુરે વાંછિત ઠામ,
એ તે ગુણમણિ કેરે ધામ
જયંકર જી ગૌતમ સ્વામ. ૧ જેષ્ઠા નક્ષત્રે જનમિયા રે, ગેબર ગામ મઝાર; વસુભૂતિસૂત પૃથ્વી તણે રે, માનવ મોહન ગાર.
જયકર જી ગૌતમ સ્વામ. ૨
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________
[૫૫]
સમવસરણ ઈન્દ્ર રચ્યું રે, બેઠાં શ્રી વર્ધમાન, બેઠી તે મારે પરષદા રે, સુણવા શ્રી જિનવાણુ.
જયંકર જી ગૌતમ સ્વામ. ૩ વીર કહે સંજમ લહ્યું રે, પંચસયાં પરિવાર છઠ છઠ તપને પારણે રે, કરતાં ઉગ્ર વિહાર.
જયંકર છે ગૌતમ સ્વામ. ૪ અષ્ટાપદ લબ્ધિએ ચડયા રે, વાંઘા જિન ચાવીશ; જગ ચિંતામણું તિહાં કયું રે, સ્તવિયા શ્રી જગદીશ.
જયંકર ગૌતમ સ્વામ. ૫ પનરસું તાપસ પારણે રે, ખીર ખાંડ ધૃત ભરપુર; અમિય જાસ અંગૂઠો રે, ઉો તે કેવલસૂર.
જયંકર છે ગૌતમ સ્વામ. ૬ દિવાળી દિને ઉપન્યું રે, પ્રભાતે કેવલ નાણ; અક્ષિણ લધિ તણું ઘણું રે, નામે તે સફળ બિહાણ.
જયંકર જી ગૌતમ સ્વામ. ૭ પચાસ વરસ ઘરવાસમાં રે, છઘસ્થાએ ત્રીશ; બાર વરસ લાગે કેવળી રે, બાણું તે આયુ જગીશ.
જયંકર જી ગૌતમ સ્વામ. ૮ ગૌતમ ગણધર વદિયા રે, શ્રી વિજયસેન સૂરીશ; એ ગુરુચરણ પસાઉલ રે, ધીર નામે નિશદિશ.
જયંકર જી ગૌતમ સ્વામ, ૯
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________
ગુજરાતી પદ્યાનુવાદ...
સ્મરણ
શ્રી નવકાર મંત્ર D
(સવૈયા–એકત્રીશા) નમસ્કાર હે અરિહંતને, અંતર શત્રુતણાં હરનાર, નમસ્કાર હે સિદ્ધ સકળને, અજરામર પદના ધરનાર; નમસ્કાર હે આચાર્યોને, પાળે પળાવે પંચાચાર, નમસ્કાર હે ઉપાધ્યાયને, ભણે ભણાવે આગમસાર. ૧ નમો લોકમાં સર્વ સાધુને, પંચ મહાવ્રત પાલણહાર, એ પાંચે નમસ્કાર સર્વથા, સર્વ દુરિતોને હરનાર; સર્વમંગળ માહે એ મંગળ, પ્રથમ સર્વમાં ઉત્તમ એહ, દુર્લભ ભવસાયરને તારક, મંત્રરાજ મનમોહક તેહ. ૨
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ્મરણ બીજું
| ઉવસગહર D
(વસંતતિલકા વૃત) છે પાશ્વ યક્ષ ઉપસર્ગ નિવારનાર, એ પાર્શ્વનાથ નમું કર્મથી જેહ ન્યારે; જે સપનું અતિશયે કરી ઝેર કાપે, કલ્યાણ મંગળ નિવાસ સદૈવ આપે. ૧. છે મંત્ર ઝેર હરનાર સ્ફલિંગ નામા, તે નિત્ય જેહ મનુજે ધરતા ગળામાં; તેના ખરાબ ગ્રહ રોગ મહાન મારી, પુષ્ટ કવર કરત શાન્ત વ્યથા નિવારી. ૨ એ મંત્ર જાપ દૂર છે તદપિ તમારે, થાયે પ્રણામ અતિશે ફળ આપનારે; જે મનુષ્ય તિરિયંચ ગતિ રહ્યા છે, પામે ન તેહ પણ દુઃખ દરિદ્રતાને. ૩ પામેલ બધિબીજને મહિમા તમારો, ચિંતામણિ સુરક્રમથી વિશેષ સારે; જેના વડે સકલ વિપ્ન સદા વિરામે, ને ભવ્ય જીવ અજરામર સ્થાન પામે. ૪ હે કીર્તિવંત પ્રભુ ! આ સ્તવના કરી મેં, ભક્તિ ભરેલ પરિપૂર્ણ હદે કરીને; જે બાધિ બીજ મળવા પ્રભુ આપ સેવા, દેજે ભવભવ મને જિન પાશ્વ દેવા. ૫
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ્મરણ ત્રીજી D સંતિકર D
(કાવ્યઈદ અથવા રોળાવૃત્ત )
શાંતિના કરનાર, શાંતિજિન શરણ જગતના, જય લક્ષ્મી દાતાર, ભક્તની કરતા જતના; નિવણ જગમાત, ગરુડ યક્ષે કરી સેવા,
શ્રી શાંતિ જિનરાજ, સ્મરણ કરું છું દેવા. ૧ વિડષધિ લબ્ધિ, પ્રાપ્ત થઈ છે જસ એવા, છે સ્વાહા જપ મંત્ર, એગ દેવાધિદેવા; સમસ્ત ઉપદ્રવ શાંત, સમરતાં પાપ જનારાં, પ્રણમું સહ કાર, શાંતિજિન ચરણ તમારા. ૨ લેબૌષધિ આદિક, પ્રાપ્ત થઈ લબ્ધિ જેને, નમસ્કાર હે એહ, સુશોભિત શાંતિ જિનને; સવષધિનું સ્થાન, લબ્ધિ ચરણમાં લોટે, વંદુ સહ સે હીનાથ, મળે જયાં લક્ષ્મી જેટે. ૩ સ્વામિની ત્રણ ભુવન, તણ જે શ્રી કૃતદેવી, યક્ષરાજ ગણિ પિટક, અને વળી લક્ષ્મી દેવી; ગ્રહદિપાળ અને, દેવેન્દ્રો આદિક જેના, રક્ષણ કરે સદાય, એહ જિનવર ભક્તોના. ૪
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________
રાહિણી પ્રાપ્તિ વાંકુશી માત નરદત્તા ને કાલી પ્રણમું હું તસ પાય
[ પ૯ ]
શ્રી
વજ્રશૃંખલા ચક્રેશ્વરી શાસન મહાકાલિની
કરી નિત્ય કાડે
દેવી,. સેવી;
શક્તિ, ભક્તિ પૂર
ગૌરી ને ગાંધારી મહાવાલા ભય ટાળે, માનવી વટથા અશ્રુપ્તા પાપ પ્રજાળે; વંદુ માનસિક મહામાનસિકા જેવી, રક્ષણ કરા સદાય સાળ એ વિદ્યાદેવી. ૬
ગેાસુખ ને મહાયક્ષ ત્રિમુખ યજ્ઞેશ સંભારું, તખરું કુસુમ માતંગ વિજય યક્ષ ચિત્તમાં ધારું; અજિત અને વળી બ્રહ્મ મનુજને સુરકુમારા, યક્ષ પ્રભુ અણુગાર, ભક્તજન પાલનહારા. ૭
ષમુખ ને પાતાળ, ગરુડ ગંધવ યક્ષ, વરુણ ભૃકુટી અને પાર્શ્વ અને માતંગ, પ્રભુના યક્ષા
કરુ. કિન્નરની સેવા, યક્ષેન્દ્ર કુબેર યક્ષ ગામેથ વખાણું,
દેવા;
જાણુ. ૮
ચક્રેશ્વરી અજિતા દેવી દુરિતારી કાઢી, મહાકાલી જય માત અચ્યુતા રક્ષાવાની; શાંતા જ્વાલા સતિ, વળી સુતારકા માતા, સમરું અશેકા નામ ચરણ શ્રી વત્સા ગાતાં. ૯
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________
[ ૬૦ ]
ચડા વિજયા અને અંકુશા પન્નગા ભેટાં, નિર્વાણી અચ્યુતા, ધારણી જય વિરાટથા; અશ્રુતા ગાંધારી, અ'ખા પદ્માવતી સેવી, સિદ્ધા સહ ચાવીશ, સમરતાં શાસનદેવી. ૧૦
તીર્થ રક્ષામાં રક્ત એહ પ્રકાર એવા, અને અવર પશુ ચાર પ્રકારે દેવી દેવા, બ્યતર યાગીની સવ શાંતિના સ્હાયક ધારું સદાકાળ દઈ સ્હાય, રક્ષણ કરી અમારું. ૧૧
-સમતિ ષ્ટિ દેવ, સમૂહ એ રીતે ગાતાં,
મુનિસુ દસૂરિ સ્તબ્યા, શાંતિજિન શાંતિદ્યાતા; રક્ષણ કરી કૃપાળ, મારુ. શ્રી સદ્ઘ સગાથે, સાચુ' અવશુ આપ, શાંતિના સાગર પાસે. ૧૨
સમ્યગ્દષ્ટિ મનુષ્ય, જેહ એ રીતે ગાતા, શાંતિજિન ત્રણ કાળ, સ્વામી જગતના ત્રાતા; ટાળે ત્રિવિધ તાપ, ઉપદ્રવ થાતા, પરમ સુખ સંપદ ચેાગ, સમરતાં શાંતિ દાતા. ૧૩
ક્રિસે સૂર્ય સમાન તપાગચ્છ રૂપ ગગનમાં, સદ્ગુરુ યુગ પ્રધાન, સેામસુદરસૂરિ જનમાં; ગણધર વિદ્યા સિદ્ધિ, ત્રાસ ‘દુલ ભ’ થઈ એવા, મુનિસુંદરસૂરિ, ગાય શાંતિ દેવાધિદેવા. ૧૪
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ્મરણ ચોથું 0 તિજયપહુર D
(પાય છંદ) પ્રગટ કરે ત્રિભુવન ઠકુરાય, પ્રાતિહાય જ આઠ સોહાય; અઢી દ્વિપમાં વર્તતા જેહ, સ્મરણ કરું જિનવૃંદ તેહ. ૧ પચ્ચીશ એંશી પંદર એમ, પચ્ચાસ જિનવર સમૂહે તેમ; ભક્તિવંત ભવજનના એહ, નાશ કરે દુરિત સહુ તેહ. ૨
વીશ પીસ્તાળી નિચે ત્રીશ, પંચેતેર જિનવર જગદીશ; ગ્રહભૂત રાક્ષસ શાકિની તણું, ધરોપસર્ગ નિવારો ઘણું. ૩ સિત્તેર પાંત્રીસ તેમજ સાઠ, અને પાંચ જિનવરને સાથ; વ્યાધિ અગ્નિ જળ હાથી વાઘ, ચાર શત્રુ ભય હરતા નાથ. ૪
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________
[ ૬૨]
પંચાવન દશ પાંસઠ વળી, તિમ નિચ્ચે ચાળીશ જિન મળી; જે જિન દેવ દાનવ વાંદેલ, મુજ તન રક્ષજે સિદ્ધ થયેલ. ૫
» હરહુહઃ ને સરસ્સા , -હરહુહઃ તેમજ સરસ્સા , વચ્ચે રહ્યું સાધકનું સ્થાન, યંત્ર સર્વ ભદ્ર પ્રમાણ. ૬
છ રહિણી અને પ્રજ્ઞપ્તિ, વજશુંખલા વજકુશી; ચકેશ્વરી નરદત્તા માત, કાલી મહાકાલી ગૌરી સાથ. ૭
ગાંધારી મહાજવાલા તથા, માનવી વૈરોટિયા અચ્છતા; માનસિ મહામાનસિ સ્મરે, વિદ્યાદેવી સૌ રક્ષણ કરે. ૮
પંદર કર્મભૂમિમાં ઉપલ, એક સિત્તેર જિનવર દેવ; શેભે વિવિધ રત્નાદિક વર્ણ, દુરિત અમારા કરજે હણ. ૯
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________
[૬૩] અતિશય યુક્ત જેઓ ત્રીશ, આઠ પ્રાતિહાયે શોભિત મોહ રહિત તીર્થકરે તેહ, ધ્યાવવા ગ્ય આદરથી જેહ. ૧૦
સુવર્ણ શંખ પરવાળા પ્રધાન, -નીલમણિ મેવસમાં પાંચ વાન, નિર્મોહ પૂજિત સૂરવંદ, વંદુ છે સય સિત્તર જિર્ણદ. ૧૧
ભવનપતિ વાણુવ્યંતર હોય,
તિષી વૈમાનિક જે કોય; દુષ્ટ દેવતા તેઓ તમામ, . ન કરે વિપ્ન મુજ હે ઉપશાંત. ૧૨
સુખડ કપૂરે પાટીમાં લખે, ચંદ્ર પખાળીને પીધે છતે;
એકાંતર જવર ગ્રહ ભૂત તાસ, . શાકિની ડાકિની કરત વિનાશ. ૧૩
એક સિત્તેર જિનવર યંત્ર, લખે દ્વારમાં સમ્યક મંત્ર ‘દુલભ કષ્ટ અરિ નિ:સંદેહ વિજય કરે પૂજે નિત્ય એહ. ૧૪
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ્મરણ પાંચમું નમિણ !
(હરિગીત છંદ) નમતા રહ્યા જે નાથને, સમુદાય સુરદે તણા; કિરણાવલી મણિયે તણું, મુગટે વડે સેહામણું. એવા શ્રી પાર્શ્વનાથ મુનિનાં, ચરણ યુગલ નમી અને; મોટા ભયે વિશેષ સંહર-નાર કહીશ હું સ્તવનને ૧ કહી ગયેલા હાથ પગ નખ, મુખ છે જેઓ તણાં, બેસી ગયેલા નાકથી જે, લાગતા અળખામણા; કે કેઢરૂપી મહાન રગે, અગન ઝરતો માનવી, દાઝેલ સર્વે અંગથી, વ્યાધિ અતિ જેને થતી. ૨. તેઓ તમારા પાયકમળ, સેવનારૂપ જળવડે, સિંચાય અંજળિના થકી, વિશેષ શોભામાં ચડે; દાઝેલ વનના અગ્નિથી, પર્વતતણાં વૃક્ષો પરે, પામી ફરીથી કાંતિને આરોગ્ય લક્ષમીને વરે. ૩.
ભિત રત્નાકર થયેલ, પ્રચંડ વાયુના વડે, કરતા ભયંકર શબ્દ જ્યાં, વિશાળ કોલો ચડે; સંબ્રાંત ભય વિહવળ બનેલ, ખલાસીઓ નિજ નાવને, હંકારતા અટકી પડેલા, જે વિષે વ્યાપારને. ?
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________
[ ૬૫]
એવા સમુદ્ર જઈ ચઢેલા, માનવી સંકટ સામે, શ્રી પાર્શ્વ જિનવર સમરતા, શિર ચરણમાં જેનું નામે; ભાંગ્યું નથી તસ જહાજ, એવી સરલતા સંગી થતાં, ઈચ્છિત કાંઠાને વિષે, ક્ષણવારમાં પહોંચી જતા પ
વન અગ્નિ વાળા શ્રેણિઓ, વાધેલ પવન પ્રચંડથી,
જ્યાં વૃક્ષના ગહને જણાએ, એ વડે એકત્રથી; જવાળાવડે દાઝેલ એવા, મુગ્ધ મૃગલાઓ દિસે, - આજંદ અતિ તેને થતો, એવા ભયંકર વન વિષે. ૬
ઉપશાંતિ કરી જેણે બચાવ્યા, આપત્તિના તાપથી, ત્રણે ભુવન પરિતાપ ટળતા, મહદ નરના જાપથી; એવા જગદગુરુ ચરણ સેવા, સમરતા સમભાવથી, કરતા મનુષ્યો જેહ તસ, ભય અગ્નિ કંઈ કરતો નથી. ૭
દિસે સુશોભિત શરીર સુંદર, ફણ પ્રદેશ વિકાળ છે, જિહુવા ચપળ લપલપ થતી ને નેત્ર ચંચળ લાલ છે; જે નવીન મેઘ સમાન વાને શ્યામ ધરતો રંગ છે; એવી ભયંકર આકૃતિમાં, હાય ઉગ્ર ભુજંગ છે. ૮
હે જિન! તમારા નામ અક્ષર, રૂપ પ્રકટ પ્રભાવથી, થયો સિદ્ધ જેને મંત્ર એહ, ગરિષ્ટ જગ સદભાવથી; ટાળે સમસ્ત પ્રકાર અતિશય, તીવ્ર વિષના વેગને, કડા સમાન જણાય વિષધર, સાધતા નર જે તને. ૯
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________
[૬૬] ભીલપહિલવાસી તસ્કર, વનચર છને વાઘના, શબ્દ ભયંકર ભાસતા, ને ભય વડે વિહવળ થતા; દુઃખીજને મુસાફરોના, સાથ એ જ્યાં દિસે, લૂંટાયેલા ભીલે વડે, એ સર્વ અટવીઓ વિષે ૧૦
હે નાથ ! માત્ર પ્રણામ કરનારા જને જે આપને, ઉત્કૃષ્ટ ધન લૂંટયું નથી, એવા જનનું ત્યાં કને; તેમ જ ગયા વિદને વિશેષે, જેમના એવા છતાં, તત્કાળ ઈચ્છિત હદયના, એ સ્થાનકે પહોંચી જતાં. ૧૧
પ્રજવલિત અગ્નિ સમાન જેના, નેત્ર વણે લાલ છે, અત્યંત મુખ ફાડેલ સિંહે, દેહથી વિકાળ છે, નખરૂપ વજી પ્રહારથી, કુંભથળે હસ્તી તણાં, વિસ્તારપૂર્વક જેમણે, વિદારી નાખેલાં ઘણાં. ૧૨
સન્માનવાળા નૃપતિઓ, નમસ્કાર કરતા જેહના, નખરૂપી મણિ માણિક્યમાં, પ્રતિબિંબ પડતા તેહના; એવા તમારા ગ્રહણ કરતા, વચનરૂપ હથીયારથી, ક્રોધાયમાન થયેલ એવા, સિંહને ગણતા નથી. ૧૩
છે ચંદ્ર તેજ સમાન ઉજજવલ, જેહના દંકૂશળ, ઉછાળવાથી સૂઢ માટી, હર્ષ વધતો છે જે ઘણો છે મઘ સમ પિંગુલ રંગી, નેત્ર યુગલે ચળકતાં, જળ પૂર્ણ મેઘનવીન સરખી, ગજેના જેની થતાં. ૧૪
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________
[૬૦]
હે મુનિ પતિ! તુજ ગુણવડ, ઉન્નત ચરણ ચુગલ વિષે, આશ્રય કરી રૂડે પ્રકારે, જે જ રહેતા દિસેક ભયંકર મહાન ગજેન્દ્ર એહ,નજીક અતિશય આવતા, પણ તે જ એ હસ્તિના, ભયને નથી ગણકારતા. ૧૫ તીક્ષણ ખગ્ર પ્રહારથી, ચોમેર ઉચ્છખલ પરે, ધડ નાચતા સુભટો તણાં, જેના વિષે નજરે તરે; બેટાયેલા ભાલે કરે ગજબાળ સિત્કાર અતિ, એવા પ્રચુર સંગ્રામની જ્યાં વેગથી વહેતી નદી. ૧૬
હે પાર્શ્વજિન! પાપે પ્રકર્ષે શાંત કરનારા તમે, જેના પ્રભાવવડે કરી, રણભૂમિમાં એવે સમે; અહંકારથી ગર્વિષ્ઠ શત્રુ, નૃપતિઓ સન્મુખ થતા, જિતી શકે દળ સાથ સુભટે, કીતિ ઉજજવલ પામતા. ૧૭
રેગ જળ વાળા સરપ કે, એરરૂપ શત્રુવડે, ગજેન્દ્ર સિંહ સંગ્રામ જેવા, આઠ ભય આવી નડે; શ્રી પાર્શ્વજિનના નામે રૂડી રીતે ઉચ્ચારતા, તેવા જનના સકળ ભય પણ, શાંતિને પામી જતા. ૧૮
એવા પ્રકારે સકળ એ, મોટા ભય હરનાર ને, આનંદદાતા ભવ્યજનને સ્તોત્ર સુખ કરનાર છે; છે આપનાર કલ્યાણની, પરંપરાના સ્થાનને, સન્માનથી ભાવે સમરતાં, પાશ્વજિનના સ્તોત્રને. ૧૯
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________
[ ૬૮ ]
જસ યક્ષ રાક્ષસ રાજ્યભય, કુસ્વપ્ન દુષ્ટ શુકન દિસે, નક્ષત્ર રાશિના વડે, વ્યાપેલ પીડાઓ વિષે; સધ્યા ઉભયના કાળમાં, અરણ્ય આદિક માગમાં, ભયભીત રાત્રિના વિષે, તેમજ થતાં ઉપસમાં. ૨૦
જેઓ ભણે છે સાંભળે છે, સાવધાન થઈ ઘણાં, પાપા હરે. ભણનાર શ્રોતા, માનતુ‘ગસૂરિ તણાં; ચરણુ જેનાં સકળ વિશ્વે, પ્રેમથી પૂજાય છે, એવા પ્રભુ શ્રી પાર્શ્વ ભજતાં, કૂરિત દૂર જાય છે.
૨૧
કમઠાસુરે ઉપસર્ગ શ્રી-જિનરાજને કીધા છતાં, રહ્યા ધ્યાન માંહે સ્થિર, જેહ ચલાયમાન નહિ થતાં ; સુર મનુષ્ય ને કિન્નર તણી, શ્રીઆવડે જે તણી, સ્તુતિ કરાયેલ પાર્શ્વજિન જયવંત વર્તી જગધણી, ૨૨
અક્ષર અઢાર વડે મનેલેા, આ સ્તવનની મધ્યમાં, ને મંત્ર ગુપ્ત રહેલ તે, આવેલ જેના જાણુમાં; તેવા જના એ પરમપદ, દેનાર મત્ર હૃદયે ધરે, પ્રકટ પણે શ્રી પાર્શ્વનાથનું ધ્યાન એહ વડે કરે. ૨૩
શ્રીપાર્શ્વ જિનનુ સ્મરણુ એ, શ્રી માનતુંગસૂરિ’કરે, સંતુષ્ટ હૃદય વડે કરી, તસ ધ્યાન ને મનુષ્યા ધરે; ભય ભાંગતા તસ એકસે ને, આઠ વ્યાધિઓ તણાં, • દુર્લભ ? પ્રભુના નામથી એ જાય છે દૂરે ઘણાં, ૨૪
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ્મરણ છઠ્ઠું
[] અજિતશાંતિ []
( હરિગીત છંદ )
લય સકળ જિત્યા જેમણે એવા અજિતજિનરાજને, સહુ વ્યાધિ દુરિત વિશેષ, શાંતિ કરેલ શાંતિનાથને; ગુણુ શાંતિરૂપ કરનાર જે, નિકષાય ગુરુજી જગતના, કરુ' છું અજિત શાંતિ જિનેશ્વર, ઉભય ચરણે વંદના. ૧ વિનાશ પામી ગયેલ છે, પરિણામ માઠા જેહના, વિસ્તી દ્વાદશવિધ તપાથી જે સ્વભાવે નિલા; નિરુપમ મહાન પ્રભાવશાળી, એહુ એ જિનરાજની, સ્તુતિ કરીશ સત્ન જ્ઞાની, સત પદારથ જાણ્ની. ૨ સઘળાં દુઃખા જે તણાં, વિશેષ શાંત થયેલ છે, કુરિત સકળ જેના વિશેષે, શાંતિ પામી ગયેલ છે; પરભાવ રહિત રહી નિર'તર, ઉપશાંત થયેલ જે, નમસ્કાર હા ! એ અજિતનાથ અને શ્રી શાંતિનાથને. ૩ હે અજિતજિન ! પુરુષોત્તમ, સુખ સ્વગ ને અપવગ નું, છે પ્રાપ્ત કરી દેનાર એ, કીર્ત્તન તમારા નામનું; તેમજ ધીરજ વિપુલ મતિ; પણ પ્રાપ્ત જેહથી થાય છે, કીતન જિનાત્તમ! શાંતિનુ, પણ એ રીતે ગુણુદાય છે. ૪
(ઝુલણા છંદ) '
ક્રમ
વિશેષ
ક્રિયાવિધાનથી
કષાય,
વારે,
*ીધેલ એકત્ર નહિ જિતાયેલ અવર દેવા · ગુણે,
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________
[૭૦] સિદ્ધિઓ મહામુનિ જેહ ધારે, એવા શ્રી અજિતશાંતિ મહામુનિવર, ને કરેલ નમસ્કાર મારે; કાયમી શાંતિ કરનાર વળી મેશનું, નિમિત્ત હે એહ મુજ આપનારે. ૫
| (વસંતતિલકાત્ત) દુખ નિવારણ થવા મનુજે તમારા, વિચાર હોય સુખ કારણ શોધનારા; તે ભાવથી અભયને કરનાર એવા, શ્રી શાંતિ ને અજિતની કર પ્રાપ્ત સેવા. ૬
(ઝુલણા છંદ) રતિ અરતિ અજ્ઞાનથી રહિત છે, જરા અને મરણ નિવૃત્ત થયેલા, સુર અસુર જ્યોતિષ વ્યંતર દેવના, ઈન્દ્ર આદર વડે જસ નમેલા; સુંદર ન્યાય નિગમાદિ નય સાતમાં, નિપુણને અભયના આપનારા; દેવ મનુષ્ય પૂજિત અજિતનાથને, નિત્ય સન્મુખ રહી નમન મારા. ૭ ઉત્તમ પ્રધાન સામાન્ય કેવળી વિષે, રહિત અજ્ઞાન ભાવય જ્ઞ ધારી, સરળતા નમ્રતા ક્ષમા નિર્લોભતા,
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________
[૭૧] સમાધિ ભંડાર શાંતિ પ્રચારી; તીર્થ ઉત્તમ કરે ઇન્દ્રિના જય વડે, વંદના શાંતિજિન ચરણ મારી, શાંતિદાતા મુનિ શાંતિજિન આપજે, ચિત્ત સમાધિ વરદાન ભારી. ૮
[મનહર છંદ] પ્રધાન હસ્તિના શિર, જે પ્રશંસાને પાત્ર, વિસ્તીર્ણ શરીરાકાર, પૂર્વે અધ્યાપતિ, નિશ્ચલ શ્રી વલ્સવાળું, હૃદય મન્મત્ત, લીલાયુક્ત ગંધહસ્તિ, જેવી ચાલની ગતિ, હસ્તિી સૂંઢ જેવા બાહુ, પીતવર્ણ દેહે પ્રભુ, ધમેલ સુવર્ણ જેમ, સ્વચ્છ રંગી શોભતા; શ્રેષ્ઠ લક્ષણોના સ્વામી, સૌમ્ય ને સુંદર રૂપે, તુતિ કરવાને યેગ્ય, ગુણે અતિ એપતા. અતિશય મનેહર, મનને આનંદદાતા, સુખકર સુર જેને, કાનને રીઝવે છે, દેવદુંદુભિ પ્રધાન, નાદથી અધિક મીઠી, કલ્યાણને કરનારી, વાણું જે ગજાવે છે, જિત્યે શત્રુ સમુદાય, ભય સર્વ જિત્યા જેણે, ભવનાશ કરનારા, શ્રી અજિતનાથને, આદર ભરેલા ભાવે, નમસ્કાર કરું છું હું, શાંત કર વિભુ મારાં, નિકાચિત પાપને.
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૧
[૭૨]
[ઝુલણા છંદ] કુરુદેશે હસ્તિનાપુર નૃપતિ પ્રથમ, ચક્રવતી પછી જેહ થાવે, રાજ્ય વિશાળ વટુ ખંડનું પાળતા, ને હતા અધિક જેઓ પ્રભાવે; ઘરવડે શ્રેષ્ઠ બહોતેર હજાર વર, નિગમ નગરે અને દેશ જેના, બત્રીસ હજાર મુકુટબદ્ધ ભૂપતિ, શ્રેષ્ઠ જેઓ અનુયાયી તેના. શ્રેષ્ઠ ચૌદ રત્ન નિધાન મહાન નવ, શ્રણ ચોસઠ હજાર નારી, ચોરાશી લાખ ગજ તુરંગ રથ તેટલા, સુંદર સ્વામીપણું તાસ ધારી, છનું ક્રોડ ગામના સ્વામી ભરતે થયા, જેહ ભગવાન શાંતિ પ્રસારી,
સુપ્રકારે તર્યા સર્વ ભય શાંતિજિન, * સ્તવન જેનું કરું શાંતિકારી.
( [મનહર છંદ] ઉપન્યા ઈક્વાકુ વંશ, વિદેહ દેશના ભૂપ, સકળ મનુષ્ય શ્રેષ્ઠ, મુનિમાં વધેલ છે, નવીન શરદઋતુ પૂરણ પ્રકાશ ચંદ્ર, શભનિક મુખવાળા, કમને તજેલ છે,
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________
[૭૩]
શ્રેષ્ઠગુણ તેજવાળા, મેટા મુનિથી ન થાય, આપ એવા બળવાળા, મેટા કુળાધાર છે; - ભવ ભય તેડનાર, શણભૂત જગ અને, અજિત જિનેશ પ્રતિ, મારે નમસ્કાર છે.
દેવ દાનવોના ઇંદ્ર, ચંદ્ર સૂર્ય વંદનિક, નિરોગી છો પ્રીતિવંત, રૂપ અદ્દભુત છે; ઈમેલ રૂપાના પાટા, જેવા વેત સ્વચ્છ વાને, અસ્નિગ્ધ સફેદીમાં દાંત, પંક્તિઓ અનૂપ છે. શક્તિ કીતિનિર્લોભતા, યુતિ ગુપ્તિ વડે શ્રેષ્ઠ ઝળહળ તેજગણ, એવા શાંતિ ભૂપ છે, -ધ્યાન કરવાને યોગ્ય, સર્વ લેકે એ જાણેલ; પ્રગટ પ્રભાવ મને, સમાધિ સ્વરૂપ છે. ૧૪
( [ સવૈયા–એકત્રિસા]
નિર્મલચંદ્ર પ્રભાથી વધતે,
અધિક સૌમ્યતાવાળે વાન, વિના વાદળી રવિ કિરણોથી, અધિક જેહનું તેજ પ્રમાણ; ઇંદ્રતણું સમુદાથથી વધતા, અધિક જેહ દિસે રૂપવાન, વળી સ્થિરતાવાળા જેઓ, મેરુગિરિ કરતાં પણ મહાન.
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________
[૭૪] જિતી નાંહી શકાય એહવે, જેને કાયમને વ્યવસાય, તેમજ શરીર સંબંધી બળમાં, પણ જેને જિતી ન શકાય, તપ અને ચારિત્ર વિશે પણ, જેઓ જગમાં નહિ જિતાય; સ્તવના એહ રીતે હું કરું છું, આપ તણી શ્રી અજિતજિનરાય.
[ સવૈયા–એકત્રીશા ]
નવીન શરદઋતુ ચંદ્રથકી પણ, સૌમ્ય ગુણે નહિ પામી શકાય, નવીન શરદઋતુ સૂર્યથકી પણ, તેજ ગુણામાં નહિ પહોંચાય; ઈન્દ્ર સરીખાથી પણ જેને, રૂપ અને ગુણમાં ન પમાય, સ્થિરતા ગુણ છતાં પણ મેરુ, પર્વત જેના તુલ્ય ન થાય.
- ક
શ્રેષ્ટ ચતુર્વિધ સંઘ પ્રવર્તક, નહિ કમ રજ કે અજ્ઞાન, વૈર મલિનતા રહિત જેમને, સ્તવતા પૂજતા બુદ્ધિવાન;
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________
[૭૫] મેક્ષ સુખના જેહ પ્રવર્તક, શાંતિનાથ અતિશય વિદ્વાન, શરણે હું જાઉં છું તેના, મન વચ કાય કરી સાવધાન.
૧૮: [ હરિગીત છંદ ] વિનયવડે કરી અંજલિ, મસ્તક નમ્યાં છે જેહને, કષિગણવડે સ્તુતિ કરાતી, સર્વદા નિશ્ચયી મને, બહુવાર ઈન્દ્ર કુબેર તેમજ, ચકવતી આદિથી, થાતાં સદા સ્તુતિ નમનને, પૂજતા પુષ્પાદિથી. ૧૯ઊગતા શરદના સૂર્યથી, અતિ કાન્તિમાં તપથી ચડે, નમતા ગગનવિહારી ચારણ, મુનિ સમૂહ મસ્તક વડે વંદાયેલા સહીત અસુર, ગરુડ ભુવનવાસીથી, પ્રણમાયેલા કિન્નર મહારગ, દેવવ્યંતર આદિથી. ૨૦
સ્તુતિ કરાયેલ સેકડો કોટી વિમાનિક દેવથી, વંદાયેલા શ્રી શ્રમણ સંઘવડે સમસ્ત પ્રકારથી; ભય પાપવિષયની વાસના, ને વ્યાધિનહિશિરતાજને, આદરવડે પ્રણમું છું હું, એવા અજિત જિનરાજને. ૨...
( ઝુલણા છંદ) શ્રેષ્ઠ વિમાન રમણિક સુવર્ણમય, અશ્વરથ સેંકડે સમૂહવાળા
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________
[૭૬] શીધ્ર ઉતાવળે ગગનથી ઊતરી, આપના જેહ ભુભિત ચિતાળા, ડોલતા કુંડળે કર ભૂષણે, મુકુટથી શોભતી
શરમાળા, સુર–અસુરના સમૂહ વિરે તજી, આવતાં ભક્તિમાં ભક્તિવાળા. ૨૨ થયેલ એકત્ર જ્યાં સમૂહ વિચિમત અતિ, સર્વ જાતિતણું જુથ જેના; શ્રેષ્ઠ સુવર્ણ ને રત્નથી ઝળહળે, અધિકરૂપ યુક્ત કીધેલ તેના વિવિધ આભૂષણ શેનિક અંગ છે, -જેહ એવા શરીરે નમેલા, કરત પ્રણામ ધરી મસ્તકે અંજલિ, ભક્તિને કાજ આવી મળેલા. ૨૩
એહવા દેવ સમુદાય ભગવંતને, નમન કીધા પછી સ્તુતિ કરતા; ત્યાર કેડે વળી ફરી વખત જિનને, પ્રદક્ષિણા ત્રિવિધે એહ ફરતા; આનદ તે પછી સુરને અસુર સૌ, જિનપતિને નમસ્કાર કરીને નિજ નિજ ભવને ત્યાંથી પચી ગયા, દેવ સમુદાય પાછા ફરીને. ૨૪
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________
[૭૭]
શિષ્ય મહામુનિઓ જેમના એહવા, રાગ ને દ્વેષથી જે નિરાળા, દેવ દાનવ અને નૃપથી વંદાયેલા, જે નહિ ભય અને મોહવાળા, એહવા નાથ શ્રી શાંતિજિન સુખકરા, શ્રેષ્ઠ વિશાળ તપ ધરણ હારા; તેમને અંજલિ સાથ હું કરી રહ્યો, એ પ્રમાણે નમસ્કાર મારા. ૨
| (સવૈયા–એકત્રીશા) ફરનારી આકાશ અંતરે, ગમન મને હર હંસી જેમ, પુષ્ટ કટી દઢ કુચ શોભતા, નેત્ર સકળ કમળ પમ; ગાઢા અને મોટા સ્તન યુકતે, ગાત્ર નમેલા જાસ વિશેષ, મણિ સુવર્ણની ઢીલી મેખલા-વડે શોભતો કટી પ્રદેશ. ૨૬ શ્રેષ્ઠ ઘૂઘરીઓ ઝાંઝર સુંદર, તિલક અને કંકણથી તેહ, સુશોભિત અતિશય પ્રિયકારી, ચતુર પુરુષ ચિત્તહરણ જે; સુંદર દર્શન છે કિરણે ગણ, અલંકાર અથવા તન ભાગ, આભૂષણ રચનાના ભેદો, વિધવિધ દેદીપ્યમાન અપાંગ. ૨૭ તિલક અને પત્રલેખ નામ છે, જેના મળતું એવા અંગ, ભક્તિવડે થઈ વ્યાપ્ત એહવી, આવેલી જે નમન પ્રસંગ; દેવાંગનાઓ વડે પરવરી, નિજ લલાટ નમાવી તામ, શ્રેષ્ઠ ગતિ દાયક ભગવંતના, ચરણુયુગલમાં કરે પ્રણામ. ૨૮
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________
[૭૮] પુનઃ પુનઃ વંદાયેલા જસ, એવા માહ જિપક જિનરાય, અને નિવારણ કર્યા જેમણે, સર્વ પ્રકારે દુઃખ કષાય; એવા ઉત્તમ જે તીર્થોધીશ, શ્રી અજિતજિન જગદાધાર, હું પણ તસ પદ પંકજ માંહે, આદર સહિત કરું નમસ્કાર. ૨૯
[ મનહર છંદો. ઋષિ સમુદાય અને દેવના સમૂહરડે, સ્તુતિ અને વંદન છે, જેમને કરાયેલું; ત્યાર પછી સાવધાન, થઈ દેવીઓ નમેલ, મુક્તિ આપનાર જગ, શાસન જેનું ભલું, નર્તક વાદક શ્રેષ્ઠ, દેવ ને દેવાંગનાઓ, નૃત્યમાં કુશળ એવી, બહુ દેવી સાથમાં શ્રેષ્ઠ રતિક્રીડા રૂપ, ગુણને વિષે પંડિતા, ભક્તિવશે આવી મળી, એકત્ર સંગાથમાં. વેણુ ધ્વનિ વિણ પટ-હાદિ ચપટીના તાળ, ત્રિપુષ્કર નામા રમ્ય વાજિંત્રના નાદથી; મિશ્રિત કર્યો છતે એ કાનની એકાગ્રતાએ, સંભળાય એવું થયું, સર્વ એક સાદથી. શુદ્ધ ને અધિક ગુણવાળા ગીતે સહિત, પગમાંહે ઘૂઘરીઓ, જાળના આકારે છે, ઉપલક્ષિત વલય, કંદોરે કલાપ અને, ઝાંઝરના શબ્દ પણ, મનહર ભારે છે. એવી દેવ નર્તકીઓ, વડે હાવ ભાવ અને, વિલાસના પ્રકારથી, અંગ વિક્ષેપે કરી;
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________
*
| [ ૭૯] ચરણે વંદાયેલા છે, રૂડા પરાક્રમવાળા, જેહ જિનરાજ તણાં, આગે નૃત્યને ધરી, -શાંતિ કરનારા ત્રણે, ભુવનના પ્રાણીઓને, શાંત થયા વિશેષ સર્વ, પાપ દેષ જેમના નમસ્કાર કરું છું હું, પ્રત્યક્ષ રહેલ એ, એહવા ઉત્તમ જિન, શાંતિનાથ તેમના. ૩૨
(ઝુલણા છંદ) છત્ર ચામર ધ્વજા યજ્ઞને સ્તંભ જવ, લક્ષણે જેહમાં એ રૂપાળા, શ્રેષ્ઠ દેવજ મગર તુરંગ શ્રી વત્સના, છે સુશોભિત લાંછનવાળા; મેગિરિ દ્વીપ સમુદ્ર સ્વસ્તિક વૃષભ, સિંહ રથ ચક્ર દિગગજથી શેભે, શ્રેષ્ઠ ચિહ્નિત નિત સ્વભાવમાં, સરખી ભૂમિ વિષે જેહ જે. ૩૩ દોષથી રહિત મોટા ગુણોથી વડા, પુષ્ટ તપ શ્રેષ્ઠ નિર્મળતાએ, પૂજતાં દેવીશ્રી સેવતા મુનિવરા, તપ વડે પાપ ટાળ્યા બધાએ; સકળ લોકે તણાં હિતના મૂળને, જેહ છે પ્રાપ્ત કરાવનારા, સ્તુતિ કરાયેલા પૂજ્ય એ અજિતને, શાંતિ મુજ મુક્તિ સુખ આપનારા. ૩૪
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________
[ ૮૦]
(હરિગીત છંદ). એવા પ્રકારે તપ અને, સામર્થ્યથી વિશાલ જે, થઈ ગ્યા નિરાળા મેલ તેમજ, કમરૂપ તણી રજે; જે શાશ્વતીને વિપુલ સુખ, વાળી ગતિને પ્રાપ્ત થયું, એવું યુગલ શ્રી અજિત ને શાંતિ જિનેન્દ્રનું મેં સ્તવ્યું ૩૫ છે જ્ઞાન દરીસન આદિ, ગુણ અનેકના પ્રસાદથી, ઉષ્પષ્ટ શાશ્વતા સુખવડે ને, જેહ રહિત વિષાદથી; એવું યુગલ મારી વિકલતા–એ સકળને સંહારે, ને સ્તવન સુણનારી સભા પણું, મુજ ઉપર અનુગ્રહ કરે. ૩૬. તે યુગલ ભવ્યજને પ્રતે, આનંદ સમૃદ્ધિને કરો, આનંદ સકળ પ્રકારનો, મુનિ નંદિષેણ પ્રતે ધરે; સુખ સમૃદ્ધિ શ્રોતાજનેની, સભાજનેને પણ આપજે, તેમ જે મને સંયમ વિષે, આનંદ માંહે રાખજે. ૩૨
(ગીર્તિ છંદ) પાખી ચૌમાસી ને સંવત્સરી હેય પ્રતિક્રમણ જ્યારે; અવશ્ય ભણવું એકે, સુણે સર્વ એ સ્તવન વિદન વારે. ૩૮ અજિતશાંતિ સ્તવનને, ઉભયકાળ જે ભણતા સાંભળતા; રોગ નથી થતા તસ, હેય પૂર્વના તે પણ નાશ થતા. ૩૯
(હરિગીત છંદ ) જે મેક્ષપદને પ્રાપ્ત કરવા, વાંચ્છતા હે તે તમે, ને કીર્તિ જે ત્રણ ભુવનમાં, વિસ્તાર પામેલી ગમે; તે ત્રણ જગત ઉદ્ધાર કરના–રા શ્રી જિનના વચનમાં, આદર કરે “કહે એમ નંદિષેણ” “દુલભ મનનમાં ૪૦.
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ્મરણ સાતમું
છે ભક્તામર D
[હરિગીત છંદ]
ભક્તિ સહિત પ્રણમેલ, સુરના તાજ મણીઓની પ્રભા, કરનાર તસ ઉદ્યોત છે, હરનાર પાપ તિમિર ગણા આધાર રૂપ ભવસાયરે, પડતા ભાવિક જને પ્રતે, એ શ્રીયુગાદિ પાચકમલે, પ્રણમીને રૂડી રીતે. ૧ ગ્રહી સકળશાસ્ત્ર રહસ્યને, ઉપજેલ જસ નિપુણમતી, સુરલોકનાથે એહવા, ત્રણ લોક ચિત્ત હરણ થતી; સ્તુતિ કરી નિર્દોષ સ્તોત્ર વડે, સ્તવ્યા જિનરાજને, નિષ્ણે કરી પણ સ્તવીશ, તેવા પ્રથમ જિનરાજને. ૨ વિબુધ વિનયી સુરેવડે, જસપાદ પીઠ પૂછત છે, મતિ વિનુ સ્તવવા લાજ તજી, મમ ચિત્ત પ્રેરાયેલ છે,
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________
[ ૮૨] બાળક વિના જળમાં રહેલા, ચંદ્રના પ્રતિબિંબને, ગ્રહવા ચહે સહસાતકારે, કુણુ ખરે! બીજા મને. ? હે ગુણનિધિ ! ઉજજવલ મનોહર, ચંદ્રસમ ગુણ તારા, કથવા બહપતિ સમ મતિથી, કુણ સમર્થ થતા નરા; જળચર ભર્યો ઉછળેલ જલનિધિ, પ્રલયના વાયે કરી, પરિપૂર્ણ એ નિજ બે ભૂજાએ, કુણ સમર્થ શકે તરી. ૪ એવો હું તે પણ હે મુનીશ! તુજ ભક્તિને આધિન થતાં,
સ્તુતિ કરું છું આપની, નથી શક્તિ મુજ માંહે છતાં, નિજ બળ વિચાર્યા વિણ મૃગ શું સિંહ સામે થતું નથી? નિજ બાળના રક્ષણ નિમિત્ત, સ્નેહના ઊભરા વતી. ૫ શ્રુતજ્ઞાનીની હાંસી પાત્ર છઉં, હું અલ્પશ્રુત જ્ઞાને કરી, કરવા સ્તુતિ વાચાળ કરતી, ભક્તિ તુજ દિલમાં ભરી; મધુરા સ્વરે લલકારતી, કેકિલ ચિતર માસમાં, હેતુ મનહર આમ્ર મેર, જણાય તસ ઉચ્ચારમાં. ૬ હે જિન રૂડા! સ્તવને તમારા, દેહધારી છે તણાં, ક્ષય થાય ઘડીના ભાગ છઠું, પાપ જનમો જનમનાં; વ્યાપેલ ભ્રમર સમાન જગમાં, તિમિર ઘેર નિશાતણું, જિમ શીધ્ર દેવ પ્રભાતમાં, રવિકિરણ નાહતણું અણું. ૭ હે નાથ! પૂર્વ પ્રકાર, માનીને તમારા સ્તોત્રને, હું મંદ મતિવાળો તવાપિ, કરીશ તસ આર ભને; જળ બિન્દુ પત્ર કમળ રહેલું, મોતી સમ કાતિ ધરે. તિમ તુમ પ્રભાવે સ્તવન આ સપુરુષનાં ચિત્તને હરે. ૮
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________
[ ૮૩] દે સકળ વરજિત તમારું, સ્તવન તે અળગું રહ્યું, હરે પાપ જગજનના તમારું, નામ માત્ર કથન થયું રહે દૂર રવિ કિન્તુ પ્રભાએ, તેહની પ્રસરી જતા, સરમાં રહેલા કમળ સમૂહે, જે વડે ખીલી જતાં. ૯
હે! જગતના આભરણ રૂપ, તવ સ્તુતિ સત્ય ગુણે કથી, તપ થાય જગત જને, અચરજ અતિ તેમાં નથી; હે નાથ ! કઈ જગત વિષે, ધનવાનને આશ્રય ધરે, શું સ્વામીએ કરીને કહે, જે નિજ સમાન નહિ કરે? ૧૦
હે દર્શનીય પ્રભુ એકી નજરે, આપને વિલોકતાં, ભવિ નેત્ર તે અન્યદેવ દશનથી, પ્રસન્ન નથી થતાં; ઉજજવલ શશી સમ વારી, ક્ષીર સમુદ્રનું પીધા પછે, જળપાન લવણ સમુદ્રનું કરવા ન ઈચછે કેઈએ. ૧૧
હે નાથ ! ત્રિભુવન તિલકસમ, તુજ કાન્તિ શાંત રસે ભરી, નિર્મિત થઈ તવ દેહ જગમાં એહ પરમાણું કરી; પરમાણું તે નિશ્ચ કરી છે, એટલા પૃથ્વી વિશે, જેથી તમારા રૂપ સમ, બીજું નહિં જગમાં દિસે. ૧૨
સુર નર ઉરગના નેત્રહર, હે નાથ ! આપ મુખાકૃતિ, એ ત્રણ જગતની ઉપમાઓ, સકળને જિતી જતી; કયાં મુખ એ. ક્યાં! લાંછને કરી મલિન ચન્દ્રનું બિંબ જે, દેખાય ખાખરપાન સમ, પીળું પ્રભાત થયા પછે. ૧૩
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________
[૮૪]
મંડળ કળા પરિપૂર્ણ ઉજજવળ, ચંદ્રમા સમ શોભતા, રૂડા ગુણે એ જિન તમારા, ત્રિજગ હદ ઉલ્લંઘતા; એ ગુણ રહ્યાં ત્રિભુવનપતિ, એક જ તમારે આશરે, વેચ્છા પ્રમાણે વિચરતા, તસ કૂણ અટકાયત કરે. ૧૪
આશ્ચર્ય શું ? દેવાંગનાઓના વડે પ્રભુ ચિત્તથી, કિંચિત્ માત્ર વિકાર ચેષ્ટાઓ, પ્રતે પામ્યા નથી; સહુ પર્વતે કંપાયમાન થતા, પ્રલયના વાયુથી, પણ શિખર મેરુ ગિરિતણું, એથી ચલિત થાતું નથી. ૧૫ ઘૂમે રહિત વળી તૈલપુર વરજિત વાટ નહિ મળે, જેને પ્રકાશ ત્રણે જગતના, સવ સ્થળમાં ઝળહળે; રહે ગિરિવર ધ્રુજાવનારા, વાયરે પણ અચળતા, એ અપર દીપ સમાન દીસે, નાથ જગત પ્રકાશતા. ૧૬
ઘેરાય નહિ રાહુ વડે, કદિ અસ્તને નથી પામતા, સમકાળ ત્રણે જગતને, તત્કાળ જે પ્રકાશતા;
કેલ મેઘે મધ્યભાગ, પ્રભાવ જસ એવા નથી, જિનેન્દ્ર ! મહિમા એ અધિક છે, જગત માંહે સૂર્યથી. ૧૭
મહા માહ તિમિર પ્રતિ દળે રહે, નિત્ય જેહ પ્રકાશ, ગળી નવ શકે રાહુ મુખે, નહિ મેઘ આચ્છાદિત થતું; હે નાથ ! અદ્ભુત કાતિએ, મુખરૂપ કમળ તવ શુભતું, એ ચંદ્રબિંબ અપૂર્વરૂપે, ત્રણ જગત અજવાળતું. ૧૮
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________
[૮૫] હે નાથ! તુજ મુખ ચંદ્રમા છે, તિમિર હર તેજે મણી, ત્યાં શી જરૂર રાત્રિ દીવસમાં ચંદ્ર કે દિનકર તણું; નિપજેલ શાલીથી સુશોભીત, લોકમાં શાલીવને, દરકાર શું તેઓ ચહે, જળથી નમેલા મેઘને. ૧૯
હે નાથ! શેભી રહેલ તારું, જ્ઞાન પૂર્ણ પ્રકાશથી; એવી રીતે એ હરિહરાદિક દેવ બીજામાં નથી, મણીઓ વિષે દેદીપ્યમાન, મહત્ત્વ જે રીતે દીસે, મહત્ત્વ એ નહિ કાતિએ પણ, કાચના કકડા વિષે. ૨૦ માનું રૂડું નિશ્ચય દીઠા મેં, હરિહરાદિક દેવને, વિઠા છતાં મમ હદય ધરતું, આપમાં સતેષને હે નાથ! દર્શન આપના, પામ્યા પછી આ જગ વિષે, ભવાન્તરે પણ અવર મન, હરનાર દેવ નહિ દિસે. ૨૧
હે નાથ! સ્ત્રીઓ સેંકડો, સૂત સેંકડોને પ્રસવતી, પણ તુજ સરીખા પુત્રને જાણનાર કે માતા નથી; નક્ષત્રને ધારણ કરે છે, સકળ એ બીજી દિશા, દેદીપ્યમાન કિરણ સહિત, રવિ એક પ્રગટે પૂર્વમાં. ૨૨
હે નાથ ! પરમ પુરુષ તમને, મુનિવરે સહુ માનતા, રવિ કિરણ નિર્મળ વરણસમ, અંધકાર સામે શોભતા, જાયે જિતી હે જિન રૂડા તુજ પસાથે મૃત્યુથી, એ સમ ઉપદ્રવ રહિત બીજે, મોક્ષને મારગ નથી. ૨૩
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________
[૮૬ ]
મહિમા અચિંત્ય અસંખ્ય ગુણ, અવિનાશી આદિ વિભુ તમે, છે બ્રહ્મ ઈશ્વર અંત નહિં, કેતુ સમાન અનંગને; યોગીશ્વર જાણેલ ગ, અનેક એકપણે રહે, કેવલ્યજ્ઞાન સ્વરૂપ નિર્મળ, આપને સંતે કહે. ૨૪
સુર પૂજ્ય બુદ્ધિ બેધથી, હે નાથ આપ જ બુદ્ધ છે, ત્રણ ભુવન સુખી કરવા થકી, પ્રભુ આપ શંકર શુદ્ધ છે; હે ધીર! મુક્તિ માગ વિધિ રચવાથી બ્રહ્મા આપે છે, હે નાથ ! ગુણ પર્યાય આપ જ, પ્રગટ પુરુષેત્તમ છે. ૨૫
નમસ્કાર હે હે નાથ! ત્રિભુવન, દુખ હરનારા તને, નમસ્કાર હે પૃથ્વીતળ , અમલ ભૂષણ આપને નમસ્કાર હે ત્રણ જગતના, હે નાથ પરમેશ્વર! તને, નમસ્કાર હે હે જિનપતિ! ભવસિધુ શોષણકારને. ૨૬
હે મુનીશ! સકળ ગુણવડે આશ્ચર્ય શું જોયે તને, અંતર રહિત આશ્રય કરી રહે, સુપ્રકારે આપને; દેચે વિવિધ આશ્રય ગ્રહી, ઉપજેલ એવા ગર્વથી, પ્નાંતરે પણ આપને, જોવાયલા ક્યારે નથી. ૨૭
ઉચ્ચ કિણથી આશ્રય ગ્રહેલું, ઊંચા અશક તરૂતણું, હે નાથ! અતિ નિર્મળ તમારું, અંગ છે સોહામણું કિરણે સહિત દેદીપ્યમાન, હણેલ તિમિર સમૂહને, તે સૂર્યબિમ્બપરે રહેલ, જણાય સમીપે મેઘને. ૨૮
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________
[ ૮૭ ]
મણિકિરણ પક્તિ પડેલ ચિત્ર, વિચિત્ર સિ‘હાસન વિષે, સુથેાભિત કનક સમાન ગૌર, શરીર આપતણુ દિસે; ઉદ્યોત્તમાન ગગન વિષે રહ્યુ, કિરણને પ્રસરાવતુ, જિમ સુર્ય બિમ્બ જણાય, ઉદયાચળ શીરે અતિ શે।ભતુ, ૨૯
વીજાય માગર પુષ્પસમ, ઉજ્જવલ મનેાહર ચામરે, હે નાથ ! રમ્ય સુવણૅ મય, તુજ અંગ અતિ કાન્તિકરે; જિમ ઉદય થયેલા ચંદ્રસમ, નિર્મળ ઝરણુ જળધારથી, ચલે અતિ મેરૂ કનકમય, ઊંચ શિખર આકારથી. ૩૦
શશીસમ મનહર જિન તમારુ, અત્રત્રય અતિ શૈાલતુ', ઊંચે રહેલ સૂર્ય કિ, પ્રતાપને જે રાતું; માતી સમૂહ રચના વડે, વિશેષ જે સેહામણુ, પ્રખ્યાત કરતું આપતું એ, ત્રણ જગત અધિપતિપણુ, ૧
વિકસિત થયેલ સુવર્ણનાં, નવ કમળ સમૂહ પ્રભાવડે, મનેાહર ઉછળતા ચાતરમ્ નખ કિરણની પંકિત પડે; હૈ જિન ! ચરણા આપના જ્યાં, ગમન સ્થાન પ્રતે ધરે, તે સ્થાન માંહે દેવતાઓ, કમળની રચના કરે. ૩૨.
એ જે પ્રકારે જિનપતિ થઈ, સ’પદ્માએ આપને, ધર્મોપદેશ વિધિ સમય નથી, એહ બીજા દેવને; વિશેષ કરી અંધકારને જેમ, સૂર્યની કાન્તિ હશે, વિકસિત થતાં ગ્રહ સમૂહ કયાંથી હોય એહુ પ્રભાપણું. ૩૩
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________
[
૮]
કલુષિત ઝરતા મદવડે, ગંડસ્થળે ચંચળ દીસે, ઉન્મત્ત ભ્રમર ગુંજાર, અતિ ક્રોધ છે જેના વિષે; ઉદ્ધત અિરાવત પ્રભાએ, હસ્તી સન્મુખ આવતા, . એ જોઈ આશ્રિતે તમારા, ત્રાસને નથી પામતા. ૩૪
ભેદેલ ગજ શિરથી સરેલા, વેત ખરડ્યા રૂધિરે, વેરાયેલા મોતી સમૂહ, ભૂમિભાગ સુશોભિત કરે; એવા ઉછળતા બે પગે, સિંહ ફાળમાં આવ્યા છતાં, તુજ પાદયુગ ગિરિરૂપ, આશ્રિતને નથી સંહારતા. ૩૫
મદેન્મત્ત નેત્રે લાલ કેયલ, કંઠસમ કાળે દીસે; ઉદ્ધત સરપ ઊંચી ફણા કરી, આવતે સન્મુખ ધસે, ભય રહિત ચાલ્યા જાય ચરણ યુગલવડે અળગો કરે, જેઓ તમારા નામરૂપ, નાગ દમની હદયે ઘરે. ૩૭
ચુદ્ધ ભયંકર ગર્જનાઓ, ગજ તુરંગ વડે થતી, આવેલ રણસંગ્રામમાં નૃપ, સિન્ય જોરાવર અતિ; ઉદય થતા રવિ કિરણથી, અંધકાર અળગો થાય છે, તત્કાળ તિમ તુજ કિર્તાને, એ સન્યને ભેદાય છે. ૩૮ ભાલાગ્ર ભેદિત ગજ રૂધિર રૂપ, જળ પ્રવાહે ચાલતા, તરવા ભયંકર યુદ્ધમાં સુભ, તુરત આતુર થતા જિત્યા વિશેષે જેમણે શત્રુ, અજિત સુપક્ષથી, તે પણ જિતાયે તુજ ચરણરૂપ, કમળવને આશ્રિતથી ૩૯
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________
[૮]
નક જાતિ મત્સ્ય સમૂહ, ક્ષોભ પમાડતા ઉદધિ વિશે, પાઠીન પીઠ જળ જંતુ જયા, ઉત્કટ વડવાગ્નિ દિસે; તે પર ઉછળતા જળ કલેલ, શિખર રહેલા નાવમાં, -તુજ સ્મરણથી તજી ત્રાસ પુરુષ, જાય ઈચ્છિત દ્વિપમાં. ૪૦
ઉપન્ય ભયંકર રોગ જલ ઉદર, લચી ભારે જતા, પામેલ શેકાતુર દશા, આશા જીવનની ત્યાગતા; - જે તમારા ચરણરૂપ રજ, અમૃતે તન ચાળતા, તે જન નિરોગી કામદેવ સમાન, રૂપવાળા થતા. ૪૧
પગથી ગળા પર્યત બાંધ્યા, અંગ માટી સાંકળે, જાશે ઘસાયે એમ માટી, બેડીની ફણસ વડે,
જે જન તમારા નામ રૂપી મંત્ર, કાયમ સમરતા, - તત્કાળ તે સ્વયમેવ બંધન, ભયરહિત પ્રાણ થતા. ૪૨
મદોન્મત્ત હરિત સિંહ દાવાનળ, સ૨૫ સંગ્રામમાં, - જલોદર મહાસાગર અને, ઉપજેલ બંધન આદિમાં; ભય રે નહિ ડરવા થકી, શીધ્ર નાશ થાયે તેહને, મતિમાન ભણતા પાઠ જેઓ, આ તમારા સ્તવનને. ૪૩
હે જિન! તમારા ગુણથી આ, સ્તવ રૂપમાળા ગુંથી, ' ભક્તિથી ૨ચી મેં રમ્ય વ, રૂપ પુષ્પ વિવિધથી;
દુલ ભજન નિજ કંઠ માંહે, નિત્ય એ ધારણ કરે; તે માનતુંગ અજર અમરરૂપ, મોક્ષ લક્ષ્મીને વરે. ૪૪
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ્મરણ આઠમું
D કલ્યાણુમંદિર |
(હરિગીત છંદ)
કલ્યાણના મન્દિર અને, ઉદાર વાંછિત પૂરવા, કરે અભય ભય પામેલ ને, સમરથ દુરિત સહુ ચૂરવા; સંસાર રૂપ સમુદ્રમાંહે, જહાજ બુડતા પ્રાણીના, નિર્દોષ પ્રભુના ચરણ કમળ, વિષે કરી વંદના. . સાગર સમાન મહાન મહિમા એ સ્તવનને જેહના, વિશાલ મતિ પણ સુરગુરુ, કહેવા સમર્થ નથી બન્યા; ધૂમકેતુ સમ તીર્થેશ દળવા, કમઠના અભિમાનને, પ્રત્યક્ષ એ હું કહીશ, નિશ્ચય તમારા સ્તવનને. : સામાન્ય રીતે પણ કથન, કરવા તમારા સ્વરૂપને, હે સ્વામી ! મુજ સરિખા જને, કેવી રીતે સમરથ બને; રહે દિવસે જે આંધળે, પણ ધૃષ્ટ બાળક ઘેડને, નિશ્ચય કરી વર્ણન કરે શું, એહ સૂર્ય સ્વરૂપન. ૩.
હે નાથ ! તુજ ગુણ અનુભવે, જન મોહનીય કર્મો જતા, નિશ્ચ ગુણે ગણવા તમારા, તે સમર્થ નથી થતા; ફેકેલ જળ ક૯પાંત કાળે, એહ રત્નાકર વિષે, માપી શકે પણ કોણ રન, સમૂહ ખુલ્લા ત્યાં દિસે. ૪
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________
[૯] દેદીપ્યમાન અસંખ્ય ગુણની, સ્થાન એવા આપને, હે નાથ ! છઉ મતિમંદ હું, તત્પર સ્તવન કરવા બજે; પહોળા કરી બે હાથને, શું બાળ પણ કેતું નથી, સાયર તણા વિસ્તારને, નિજ બુદ્ધિના અનુસારથી, ૫ હે પ્રભુ! ગુણે થાતા નથી, તસ વચન ગોચર સંતને, તે શક્તિ મુજ કેમ હોય? તે વિષે કહેવા તેમને માટે થયું એ કામ અણુવિચાર્યું એહ પ્રકારથી, અથવા સ્વભાષા નિશ્ચયે પણ, પક્ષી શું વદતા નથી? ૬:
રહે દૂર સ્તવન અચિંત્ય, મહિમા એ જિનેશ્વર આપનું તુજ નામ પણ રક્ષણ કરે, ભવભ્રમણથી ત્રણ જગતનુ; જિન પંથી જન પીડાયલા હોય, ચીમને તડકે ખરે, જળકણ સહિત તસ પ, સરને પવન પણ ખુશી કરે. ૭
હે સ્વામી ! હદય કમળ તમે, વતે છતે પ્રાણ તણું, દઢકર્મ બંધન પણ થતાં, ક્ષણવારમાં શિથીલ ઘણાં; જિમ આવતા મધ્યભાગમાં, વનમેર ચંદન વૃક્ષના, તત્કાળ બંધન સર્ષમય પણ, છૂટી જાય તેહના. ૮:
દર્શન તમારું દેખતાં પણ, હે જિનેન્દ્ર ! મનુષ્યના, ભયંકર ઉપદ્રવ સેંકડે, મૂકાય નિશ્ચય તેહના; ગેવાળ કિંવા ભૂપતિ, તેજસ્વી રવિને પેખતા, નાશી જતા ચોરવડે, જેમ શીધ્ર પશુ છૂટી જતા. ૯
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________
[૨]
- તારક તમે ભવ્યાત્મના, હે જિનપતિ! એ કેમ ઠરે, - તુજ હૃદય કરતા વહન એ, સંસાર સાગર ઉતરે;
એ છે બરાબર ચામડાની, મસક જળ ઉપર તરે, અંદર રહેલા પવનને જ, પ્રભાવ એ નિશ્ચય ઠરે. ૧૦
હરિહર વગેરેના પ્રભાવ, થયેલ નાશ અનંગમાં, તે કામદેવ કરેલ આપે, હત પ્રહત ક્ષણવારમાં; બુઝાઈ જાયે અગ્નિ જે, પાણીના સાધન મળે, પીધું નથી શું? પાણી, તે પણ દુસહ વડવાળે. ૧૧
હે સ્વામી! અતિશય પ્રઢતા, વાળા મળેલા આપને, આશ્ચર્ય! પ્રાણી કેવી રીતે, હદયમાં ધારી અને - ભવસિધુ હલકા વજન માફક, શીધ્ર ઉતરી જાય છે, મહાન પુરુષ પ્રભાવ એ, નિશ્ચય અચિંત્ય ગણાય છે. ૧૨
હે પ્રભુ! શરૂઆતે જ કીધો, નાશ આપે કોઈને, આશ્ચર્ય ! તે પછી કેમ બાળ્યા, કર્મરૂપી ચોરને; અથવા નથી આ લોકમાં શું? શીતળ પણ દષ્ટિ થતું, હિમ સમૂહ વનખંડી કેરા, વૃક્ષ લીલા બાળતું. ૧૩
હે જિન ! સિદ્ધ સ્વરૂપી એવા, આપને સંતે સદા, નિજ હૃદયરૂપ કમળતણ, ડોડા વચ્ચે નિહાળતા પવિત્ર નિર્મળ કાન્તિવાળા, કમળના બીજને મળે, મધ્યસ્થાન કર્ણિકા થકી, નહિ સંભવે બીજે સ્થળે. ૧૪
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________
[૩] હે જિનપતિ! ક્ષણવારમાં ભવિજન તમારા ધ્યાનથી, પામે દશા પરમાત્મની, છૂટી જતા આ દેહથી; જિન માટી પત્થર મિશ્ર ધાતુ, પ્રબલ અગ્નિ તવાય છે, તજી લોકમાં પાષાણભાવ, સુવર્ણમય તે થાય છે. ૧૫
હે જિન! તમારું ચિંતવન, નિત્ય થાય અતિ જસ હૃદયથી તે પણ શરીરને નાશ કેમ, કરે તમે ભવ્યાત્મથી; મધ્યસ્થ પુરુષ સ્વરૂપ છે, એવું હવે નિશ્ચય ખરે, જે નિમિત્તે જન મહા પ્રભાવિક, કલેશને ઉપશમ કરે. ૧૬
હે જિન ! વિબુધ જને વડે, તુજ ભેદ રહિત મતિ ધરી, આત્મા પ્રભાવે આપ સરિ, થાય એ ધ્યાને કરી; ચિંતવન કરતું એ રીતે પણ પાણી અમૃતમય બને, શું મંગયોગે નહિ કરે એ, દ્વર વિષ વિકારને. ૧૭ હે પ્રભુ! તમે ગુણરહિત, તમને અન્ય દર્શનીઓ ચહે, નિશ્ચયપણે એ હરિહરાદિક, બુદ્ધિએ આશ્રય ગ્રહે; કમળા તણાં રોગી જને, પ્રભુ! વેત એવા શંખને, નથી ગ્રહણ કરી શું ધારતા, વિવિધ તેના રંગને? ૧૮
ધર્મોપદેશ સમય પ્રભાવ, સમીપે આપ તણો થતાં, રહે માનવી તે ફૂર વૃક્ષો, પણ અશેક થઈ જતાં; જિમ સૂર્ય ઉદય થયે છતે, નથી માત્ર માનવી જાગતા, આખું જગત વૃક્ષે સહિત, દેખાય વિકવર થતાં. ૧૯
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________
[૬૪]
હે પ્રભુ! સઘન ચેમેર થાતી, પુષ્પવૃષ્ટિ સુરવડે, આશ્ચર્ય! બટ મુખ હેય નીચું, કેમ એ તેમ જ પડે, હે મુનીશ! અગર એ નિમિત્તે સાક્ષાત્ આપ સમીપ છતાં, નીચે જ નિશ્ચય બંધનો સુર પુષ્પ, ભાવિજનના જતાં. ૨૦
જે આપના ગંભીર હદય રૂ૫, જલધિથી ઉત્પન્ન થતી, અમૃતમય કહેવાય એ, વાણું તમારી છાજતી; જે નિમિત્તે એ વાણુનું, કરા પાન પરમાનંદને, - ભજતા થકા પામે ભવિજન, શીધ્ર અક્ષય સ્થાનને. ૨૧
હે સ્વામી! અતિ નીચા નમી, સુપ્રકાર ઊંચે ઉછળતા, - ચામર સમૂહ પવિત્ર વિબુધ, વજેલ માનુ દાખતા; હે શ્રેષ્ઠ સંતને વિષે, નમસ્કાર તમને જે કરે, શુદ્ધ ભાવવાળા જે જને, નિશ્ચય ગતિ ઊંચી વરે. ૨૨
સુવર્ણમય નિર્મળ બનેલા, રત્નના સિંહાસને, બિરાજતા નિલવર્ણ, ગંભીર વાણવાળા આપને, આતુર થયેલા ભવ્ય પ્રાણી, રૂપ મયૂર નિહાળતા, -નવીન મેઘ સમાન અતિશય, મેરૂ શિખરે ગાજતા. ૨૩
નીલકાન્ત ભામંડળ વડે, ઊંચે પ્રસરતા આપની, નિસ્તેજ થાય અશોક તરુ, કાતિ છવાતા પાનની, હે વીતરાગ ! અગર તમારા પણ સમીપે કુણ રહી, ચેતન સહિત એવા જને, વૈરાગ્યને પામે નહીં? ૨૪
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________
[
૫]
હે હે ને ! આળસ તજી, આ તમે આંહી અને, -ભજે શિવપુર પ્રત્યે જતા, જિન પાર્શ્વ સારથવાહને; - સુરદુંદુભિને શબ્દ એ તું જ, ગગનમાં વ્યાપી રહે, - હે દેવ ! ત્રણ જગતને, હું માનું છું એવું કહે. ૨૫
હે નાથ! ત્રણ ભુવન પ્રકાશિત, આપથી પામ્યા છતાં, તારા સહિત શશીની થતા, અધિકારમાં અતિ હીણતા; મેતી સમૂહે ઉલ્લસિત, ત્રણ છત્રના મિષે કરી, --આવેલ નિશ્ચય પાસ, ત્રણ પ્રકારના તનને ધરી. ૨૨
પિતા તણાં જ પ્રતાપ કાન્તિ, યશ સમૂહ ત્રણ જગતમાં, -પૂર્યા પ્રર્ષે જેમણે થઈ તેથી તસ એકત્રતા
એવી રીતે માણિકથ, હેમ, રજત વડે નિર્મિત થતા, -ત્રણ ગઢવડે ચારે તરફ, ભગવંત અતિશય શોભતા. ૨૭
હે જિન ! સુરેન્દ્રો નમન કરનારા, તમોને તેમની, રને રચેલા તાજ પણ તજી, દિવ્યમાળા પુષ્પની;
આશ્રય કરે ચરણે તમારા, અગર એ બીજે સ્થળે, -રમતા નથી નિશ્ચય વિબુધે, આપના સંગમ મળે. ૨૮
હે નાથ ! ભવસાયર થકી, ન્યારા વિશેષ તમે છતાં, - યુક્ત-નિજ પીઠે વળગતા, પ્રાણીઓને તારતા; વિશ! તારે માટીના ઘટ, કર્મપાક સહિતથી, : આશ્ચર્ય! આપ જ નિમિત્ત વિભુ! રહિત કમવિપાકથી. ૨૯
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________
[૬]
વિશ્વેશ હે જનપાલક ! પણ આપ દુર્ગત દીસતા, હે ઈશ ! સ્વભાવે અચળ પણ, તું જ કામ લેપ રહિતતા; કીધે છતે મુરખ જનને, બાધ કેવી રીતે અરે, રિલેક બેધક નિત્ય નિશ્ચય, જ્ઞાન આપ વિષે સ્કુરે. ૩૦
થયું ગગનમંડળ વ્યાપ્ત, એવી ધૂળની વૃષ્ટિ કરી, શઠ કમઠ દૈત્યે આપના, ઉપર અતિ રેષે ભરી; હે નાથ ! કાતિ પણ તમારી, નથી હણાણી તેહથી, પરંતુ હતાશ થયે દુરાત્મા, વ્યાપ્ત નિશ્ચય એહથી. ૩૧. ભયંકર વિશેષ પ્રબળ, મેઘ સમૂહ ગાજે જે વિષે, વીજળી ગગન પડતી અને, ધારા મુસળ ભયભીત દિસે; હે જિન ! વરસાવેલ જળ એ, જે નિમિત્ત કમઠા સુરે, થયું દુ:ખરૂપ તેને જ તરવા બૂરી અસિ જિમ સંહરે. ૩૨.
વિરૂપ છૂટા કેશો વડે, ઝુમણા મનુષ્યના શિરના, ધરનાર, ભડકા મુખથી, નીકળે ભયંકર અનિના; પ્રેરેલ દૈત્ય સમૂહ એ, આપને કમઠાસુરે, દુઃખ નિમિત્ત એ સંસારના ભવભવ વિષે તેને ઠરે. ૩૩.
હે ત્રણ ભુવનના સ્વામી! જે અન્ય કાર્ય બધા તજે, વિધિવત પૂજે ત્રિકાલ, ચરણ, યુગલ તમારું અને ભજે, શિમાંચ વ્યાપ્ત શરીર થાતું, ભક્તિના ઉલ્લાસમાં, ધન્ય ધન્ય એ ભવિ પ્રાણીઓને, હે પ્રભુ! આ જગતમાં. ૭૪
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________
[ ૯૭] હે મુનીશ ! એહ અપાર ભવસાયર, વિષે તવ નામથી, હું માનું છું કે શ્રવણ ગોચર, પ્રાપ્ત મુજ થયા નથી; પવિત્ર મંત્રરૂપી તમારું નામ પણ સુણતાં છતાં, આવે અગર શું આપદારૂપી સણિ સન્મુખ થતાં. ૩૫
હે દેવ! વાંછિત પૂરવામાં, ચતુર ચરણે આપના, જન્માંતરે પણ મેં કરી નહિ, માનું છું તસ પૂજના; હે મુનીશ! મથન કરેલ આશય, ચિત્તને એ રહ્યા, તેથી જ હું આ જન્મમાં, સ્થાનક પરાભવનું થયું. ૬
માહાંધકાર વડે છવાયલ, નેત્ર એવા તેહથી. એકવાર નિશ્ચય હે પ્રભુ! મેં આપને જોયા નથી; નહિતર વિશેષ ઉદય થાતા, કર્મબંધ પ્રવૃત્તિઓ, મુજ મર્મસ્થળ ભેદક દુઃખે, પીડા કરે છે કેમ એ? ૩૭
સાંભળ્યા પૂજયા અને, નિરખ્યા હશે પણ આપને, ભક્તિ વડે ધારણ થયા નથી,નિશ્ચયે મમ ચિત્તને તે નિમિત્ત હે જનબંધુ! હું આ દુઃખનું ભાજન થયે, વિશિષ્ટ ફળને યોગ, ભાવરહિત ક્રિયામાં નથી રહ્યો. ૩૮
હે નાથ ! દુઃખી જનપર દયાળુ, હે શરણ લાયક તમે, હે શ્રેષ્ઠ સ્થળ કરુણા તણાં, હે શ્રેષ્ઠ મુનિ સમુદાયમે; પ્રણામેલ ભક્તિથી મુજ ઉપર, હે ઈશ મહાન્ ! કૃપા કરે, તત્પરપણું દુઃખત્પત્તિનાં, નિમિત્ત દળવામાં ધર. ૩૯
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________
[૯૮]
અસંખ્ય બળનું ગૃહ શરણને, શરણ કરવા યોગ્ય છે, અરિનાથ કીર્તિ પ્રસિદ્ધ! એવા આપના પદપંકજે; શરણે છતાં હે ભુવનપાવન! ધ્યાન રહિતપણે રહું, તે હું જ હણવા ગ્ય, દુદેવે હણાયેલે જ છું. ૪
હે જિન સુરેન્દ્રો વંદનિક! સહુ વસ્તુસાર પિછાનતા, ભવસિધુ તારણહાર હે પ્રભુ! નાથ હે ત્રણ જગતના! ભયભીત સંકટ સાયરે, હમણાં સીદાતા મુજને, રક્ષણ કરે છે દેવ ! કરુણા પ્રહ પવિત્ર કરો અને. ૪૧
હે નાથ ! ચરણ કમળ તમારા, ભક્તિ પૂર્વક સેવતા, પરંપરાના સંચયે ફળ હોય કિંચિત આપતા હે શરણ કરવા યોગ્ય ! એક જ, શરણ છે મુજ આપનું, તે માગું આ લોકે ભવભવ, આપનું સ્વામીપણું ૪૨
હે જિન! વિધિવત્ એ પ્રકારે, સ્થિર મતિ છે જેમને, અતિ હર્ષ માંચથી, કંચુકિત કરે તન ભાગને, તજ બિંબ નિર્મળ મુખ કમળમાં, જોડી દીધું લક્ષને, હે પ્રભુ! રચે એ રીતે ભે, જે તમારા સ્તંત્રને. ૪૩
હે જિન ! નયનાનંદ જનનાં કુમુદચંદ્ર વિકસ્વરા, દેદીપ્યમાન વિશેષ ભેગવી, સ્વર્ગના સુખ તે નરાક કમમેલ સમૂહ વિશેષ, ગળી ગયા છે જેમને. તત્કાળ “દુલભ તે કરે છે, પ્રાપ્ત ભવિજન માને. ૪૪
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________
સમરણ નવમું
2 “હશાંતિ !
(હરિગીત છદ) હે ભવ્ય કે સાંભળે અવસર ઉચિત સહુ વચન આ, ત્રિભુવન ગુરુ યાત્રા વિષે જે, રક્ત અહ૬ ભક્તિમાં હે શ્રાવકોમાં તેઓ તમને, શાંતિ થાઓ એવી, કહું અરિહંતાદિ પંચ પરમેષ્ઠી, પ્રભાવે તેહવી.
આ રેગ્યતા લક્ષ્મી તથા, સંતેષ ધરનારી અને, વિશિષ્ટ બુદ્ધિને વળી કરનારી, એ તમને બને; ઉપજેલ અજ્ઞાને કષાયે, રાગદ્વેષાદિકને, વિનાશ કરવામાં નિમિત્ત ભૂત, પણ તમને એ બને. ૨
ભવ્યલે કે જે નિમિત્ત અહીં ભરત, અિરાવત અને, ઉત્પન્ન થયેલા ક્ષેત્રમાંહે, તેમ મહાવિદેહને; સમગ્ર એ તીથકરોના જન્મ સમયે જેહના, આસન ચલિત થયા પછી એ, અવધિજ્ઞાને જાણતા. ૩
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________
[૧૦૦] સોહમપતિ બજવે પછી, ઘંટા સુષા નામની, રૂડે પ્રકારે સુર અસુર, ઈન્દ્રો મળેલ તમામની; જિન જન્મસ્થાને સાથમાં, આવી અને કરસંપુટે, એ પરમ વિનય સહિત, અહ૬ રૂપ ભટ્ટારક ગ્રહે. ૪
મેરુ શિખરે જઈ કર્યો પછી, જન્મ મહોત્સવ જેમણે, માટે સવારે કરી શાંતિને એ, સ્નાત્રના અંતે ભણે; તેથી કરેલું અનુકરણ, જિમ થાય તેવું હું કરી, જે પંથ મહાન જને ગયા, એહિ જ પંથ અનુસરી. ૫
એ નિમિત્તે ભવ્ય પ્રાણીઓની, સાથ આવી સનાત્રની, પીઠિકા પર સ્નાત્ર કરી, ઉદ્દઘાષણ કરું શાંતિની; પૂજા યાત્રા સ્નાત્ર મહોત્સવ, આદિ કાર્ય પછી કેમે, તે કાન દઈને સાંભળે, સાંભળે સ્વાહા તમે. ૬ છે ઉત્તમ દિવસ ઉત્તમ દિવસ છે, ધન્ય દિવસ આજને, સંતુષ્ઠ થાવ સંતુષ્ઠ થાવ, ભગવાન જે તીર્થકરે; સહુ જાણુ, સહુ જેનાર, ત્રિભુવનનાથ ને ત્રિલોકમાં પૂજાયલાને પૂજ્ય ઈશ્વર, ત્રણ જગત અજવાળતા. ૭
ઋષભ, અજિત, સંભવ, અભિનંદન, સુમતિ, પદ્મપ્રભુ, સુપાર્શ્વ, ચંદ્ર, સુવિધિ, શીતલ, શ્રેયાંસ, વાસુપૂજ્ય વિભુ, વિમલ, અનંત ને ધર્મ, શાંતિ, કુંથુ અર, મલ્લિનાથને, સુનિસુવ્રત, નમિ, નેમિ પાશ્વને, વર્ધમાન, જિનેન્દ્ર એ. ૮
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________
[૧૦૧] ઉપશાંતિને પામેલ એ પર્વત, વીશ જિનવરા, થાઓ કષાયોદય વિષે, ઉપશમ રૂપી શાંતિકરા (વાહા); ૩% મુનિઓમાં શ્રેષ્ઠ મુનિ, મહા અટવી, વિષમ પંથમાં, દુષ્કાળ, શત્રુ પરાભવે, રક્ષણ કરે તમને સદા (સ્વાહા). ૯
હું શ્રી પૂર્વક મતિ, સંતોષ, યશ, શોભા, મતિ, વર્તમાનકાળે ઉપજતી, મતિ, સંપત્તિ ગ્રહવા થતી; નિવાસ સ્થળ ને જ્ઞાન સાધન, નગર આદિ પરવર્યા, સુપ્રકાર નામે રહેલ તે, જયવંત વત્તા જિનવરા. ૧૦
» રેહિણી પ્રજ્ઞતિ ને, શ્રી વજશૃંખલા દેવીએ, વજકુશી અપ્રતિચક્રા, પરુષદના જેવીઓ; કાલી મહાકાલી ગૌરી, ગાંધારી મહાજવાલા પછી, માનવી વૈરાટયા અચ્છુપ્તા, માનસી મહામાનસી. ૧૧
એ સોળ વિદ્યાદેવી, રક્ષણ કરે તમને સદા, (વાહા) » આચાર્ય, ઉપાધ્યાય, ચારે એ પ્રકારે પરષદા; જેને વિષે છે એહવા, શ્રી વીર પ્રભુના સંઘને, શાંતિ અને સંતોષ, ધમની પુષ્ટિ થાઓ તેહને. ૧૨
છેનવ ગ્રહે, ચંદ્ર, સૂર્ય, મંગળ, બુદ્ધ તેમ બૃહસ્પતિ, શુક, શનૈશ્ચર, રાહુ, કેતુ, મળ્યા પરસ્પર એ વતી; તથા સેમ, યમ, વરુણ અને, કુબેર એ ચારે મળી, જે લેકપાળે એ સહિત છે, એહવા તેઓ વળી. ૧૩
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________
[૧ભ્ય ] ઇંદ્ર સૂર્ય કાર્તિકેય ને, ગણેશ સહિત વળી બીજા, પણ ગ્રામ નગર ક્ષેત્રના જે, અધિષ્ઠાયક દેવતા; પ્રસન્ન થાઓ પ્રસન્ન થાઓ, સર્વ પરિકર તેહ, ધન ધાન્યને અક્ષય ખજાના, થાવ એવા પતિએ (સવાડા)ty છ પુત્ર, હિતકારી, સહદર, મિત્ર, સ્ત્રી, જ્ઞાતિજને, અતિ હર્ષ સવ સગા, સગોવિય નિત્ય કરનારા બને; આ લેકમાં પૃથ્વી ઉપર, વસનાર જે નિજ સ્થાનમાં, સાધુ સાઠવીએ અને વળી, શ્રાવકે ને શ્રાવિકા. ૧૫
તસ રેગ વ્યાધિ દુઃખ ઉપદ્રવ દુષ્કાળ કે ચિત્તવ્યગ્રતા, ઉપશમ થતાં શાંતિ થજો, જગનાથનું સ્મરણ થતાં; સંતેષ ચિત્તને દેહ પુષ્ટિ, વંશ લક્ષમી વાધજે, કલ્યાણના ઉત્સવ સદા, કાર દષ્ટિથી થજે. ૧૬ થાઓ નિરંતર શાંત જે, આવેલા પાપે ઉદયમાં, ને શાંત થાઓ અશુભ કર્મ, ફળ ઉદયમાં આવતા શત્રુ તમારા સર્વે થાજે, અફળ મુખ અવળા બની, ફળ સાધ્ય હેજો સહજમાં, વદતા મુખે “સ્વાહા” ઇવનિ. ૧૭
પય કમળ જસ પૂજાયલા, ઈન્દ્રો તણાં મુકટ વડે, નમું શાંતિનાથ સદાય જે, ત્રણ ભુવનમાં શાંતિ કરે, છે શાંતિકર શાંતિ પ્રભુજી, શ્રીમાન મુજ શાંતિ કરે, જે ઘર વિષે પૂજાય શાંતિ, શાંતિ કાયમ ત્યાં ઠરે. ૧૮
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________
[૧૦૩]
દણ ગ્રહ, ગતિ દુપદ્રવ, અશુભ શુકન, કુસ્વપ્નને, કર્યા દૂર જેણે સહજમાં શુભ લક્ષમીના સંપાદને; એ શુભ શાંતિનાથ નામ, ઉચ્ચાર જય વરતાવતે, ને શાંતિનું સામ્રાજ્ય સ્થાપી, સંપદા સુખ આપતો. ૧૯
શ્રી સંઘ જગત ને દેશ અધિપતી, રાજ્યના નિવાસના, ધાર્મિક સભાના સભ્ય તેમજ, મહ૬ પુરુષે નગરના લઈ નામ શાંતિ સ્થાપવા, ઉષણ કરતા થકા, શાંતિ શાંતિ શાંતિ વ્યાપ, શાંતિપદ કરા. ૨૦
શ્રી મણસંઘને શાંતિ થાઓ, શાંતિ દેશમાં થજે, ને શાંતિ રાજારૂપ અધિપતિઓ, વિષે પણ સ્થાપો, શાંતિ થાઓ ભૂપતિઓના, શ્રેષ્ઠ સ્થળ વસવાતણાં, શાંતિ થાઓ ધર્મ સભાના, સભ્ય મનુજે સર્વમાં. ૨૧
શાંતિ થાઓ નગરના હેટા જનેમહાપુરુષમાં, ને શાંતિ થાઓ શાંતિ થાઓ, નગરના સહુ લોકમાં; શાંતિ થાઓ શાંતિ થાઓ સમત એ જીવલેકમાં, આ વાહા, છે સ્વાહા, છે શ્રી પાર્શ્વનાથાય સ્વાહા. ૨૨
આ શાંતિ પાઠ પ્રતિષ્ઠા, યાત્રા, સ્નાત્રાદિ અંતે ભણે, વિશિષ્ઠ કઈ ગુણવાન શ્રાવક, શાંતિ કળશ ગ્રહિ અને કેસર, બરાસ, સુખડે, અગુરુને, ધૂપ સુંગધી દિસે, કુસુમાંજલિ સુદ્ધાંત એ, સ્નાત્ર મંડપને વિષે.
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________
[૧૦૪] શ્રી સંઘ સહિત પવિત્ર નિર્મળ, અંગ છે એવું છે, પુષ્પ વસ્ત્ર ચંદનને વળી, આભૂષણે અતિ શેતે; ધરી પુષ્પમાળા કંઠમાંને, શાંતિ પાઠ તણું કરે, ઉદ્દઘષણ પછી મસ્તકે, જળ શાંતિ કળશ તણું ધરે. ૨૪ મંગળિક ગીત ગાય, વૃષ્ટિ રત્ન, મોતી, પુષ્પની, કરતા અને નામાવલી, જિનેન્દ્રના વંશે તણું; સ્તોત્ર મંત્ર ઉચ્ચરે, જિનસ્નાત્ર મહત્સવ આખરે, નૃત્ય પૂજા કલ્યાણના, ભજનાર ભવ્યજન કરે. ૨૫
કલ્યાણ થાઓ સર્વ જગતનું પ્રાણીના સમુદાય એ, તત્પર બને સહુ પારકાનું, હિત કરવામાં અનેક દેશે વિશેષે નાશ પામે, દુર્ગતિ દુઃખ વ્યાધિના, સહુ કાર્યમાં થાઓ સુખી, સવે સ્થળે જીવલોક આ. ૨૬
હે નેમિનાથ પ્રભુની માતા. શિવાદેવી નામની, સાનિધ્યને કરનાર, વસનારી તમારા નગરની; તેથી મારું ને તમારું કલ્યાણ પણ થાઓ અને, કલ્યાણ થાએ સર્વ સ્થાને, વિન પામે નાશને. ૨૭
છેદાય વેલે વિદનની, ઉપસર્ગ પણ ક્ષય પામતા,
દુર્લભ પ્રસન્ન દિલ પામતું, જિનેશ્વરોને પૂજતાં; મંગળિક સહુ મંગળ વિષે, કારણ સકળ કલ્યાણનું, જયવંત વતે ધર્મમાં સહુ, શ્રેષ્ઠ શાસન જિનનું. ૨૮
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________
નવકાર ૧ ભાવાનુવાદ
જેઓ અંતર શત્રુના હરનાર છે તેવા અરિહંત ભગવા-નને નમસ્કાર હે.
જેઓ અક્ષય, અવ્યાબાધ અને શાશ્વત સુખના ધરનારા છે તેવા સિદ્ધાને નમસ્કાર હે.
જેઓ પંચાચારને પાળવા અને પળાવવાવાળા છે તેવા આચાર્યોને નમરકાર હે.
જેઓ સિદ્ધાંતનું પઠન કરે છે અને ભવ્ય જીને પઠન કરાવી જ્ઞાનવંત બનાવે છે તેવા ઉપાધ્યાયને નમસ્કાર હા. ૧.
જેઓ પંચ મહાવ્રતના પાળવાવાળા છે તેવા લેકમાં રહેલાં સર્વ સાધુઓને નમસ્કાર હે.
એ પાંચને કરેલે નમસ્કાર સર્વ પાપને સર્વથા નાશ, કરનાર છે.
સર્વ મંગળોમાં ઉત્કૃષ્ટ અને પ્રથમ મંગલ પણ એ જ છે.
અર્થાત્ સ્તર ભવસાગરને તારણહાર, સર્વમંત્રમાં શિરોમણિ અને મનને મોહ પમાડનાર આ નમસ્કાર મહા
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________
ઉવસગ્ગહર ૨ ભાવાનુવાદ
ઉપસર્ગને હરનાર પાર્શ્વ નામને જેમને યક્ષ છે, જે કર્મના સમૂહથી મુક્ત છે, જે અતિશય વડે સપના ઝેરનો નાશ કરે છે અને જે મંગળ-કલ્યાણના ઘર છે તેવા શ્રી પાર્શ્વનાથ ભગવાનને હું નમસ્કાર કરું છું. ૧
જે મનુષ્ય (શ્રી પાર્શ્વનાથ નામ ગર્ભિત) વિષધર કુલિંગ નામના મંત્રને કંઠને વિષે નિરંતર ધારણ કરે છે(મંત્રનું રટણ કરે છે), તેના ગ્રહ, રેગ, મહામારી (મરકી) અને દુષ્ટ તાવ વ્યથા નિવારવાપૂર્વક શાંત પામે છે. ૨
એ મંત્રનું સ્મરણ તે દૂર રહે, પરંતુ તમેને કરેલા નમસ્કાર પણ ઘણું ફળ આપનાર થાય છે. એટલે કે મનુષ્ય અને તિર્યંચને વિષે રહેલા જીના પણું દુઃખ અને. દરિદ્ર તમારા નામ સમરણ માત્રથી ટકી શકતાં નથી. ૩ જ ચિંતામણી રત્ન અને કલ્પવૃક્ષથી અધિક મહિમાવાળું એવું તમારું સમ્યગ્દર્શન પામવાથી જીવ નિવિદનપણે. અજરામર સ્થાનને (સુખશાંતિ રૂપ) પ્રાપ્ત કરે છે. ૪
હે કાતિના સાગર પ્રભુ ! ભક્તિના સમૂહથી પૂર્ણ ભરેલા. અંતઃકરણ વડે મેં આ રતવના કરી, તે કારણથી હે દેવ !! હે શ્રી પાર્શ્વજિનચંદ્ર ! મને જન્મજન્મ વિબીજા (સમ્યગ્દર્શન) આપો. ૫
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________
સંતિક ૩ ભાવાનુવાદ
શાંતિના કરનાર, જગતને શરણભૂત, જય અને લક્ષમીના આપનાર, ભક્તજનેનું પાલન કરનાર, અને નિર્વાણદેવી. તથા ગરુડ યક્ષે જેમની સેવા કરી છે એવા શ્રી શાંતિનાથ જિન હું સ્મરણ કરું છું. ૧
જેમના મળમૂત્રાદિ પણ ઔષધની ગરજ સારે છે એવી વિડૌષધિ લબ્ધિને પામેલા, “ગોં સ્વાહા” મંત્ર વડે સર્વ
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________
[૧૦૮] -ઉપદ્રવ અને પાપને હરનાર પૂજ્ય શ્રી શાંતિનાથ સ્વામીને - ચરણે કાર પૂર્વક નમસ્કાર હે. ૨
શ્લેમૌષધિ આદિ લબ્ધિથી શેભતા શ્રી શાંતિનાથને નમસ્કાર છે. વળી સવષધિ લબ્ધિને પામેલા શ્રી શાંતિનાથને કાર યુક્ત અને હી સહિત નમસ્કાર હો કે જે નમસ્કાર (દ્રવ્ય અને ભાવરૂપ) લક્ષમી આપે છે. ૩
ત્રણ ભુવનની સ્વામીની ઋતદેવી, લક્ષ્મીદેવી અને યક્ષરાજ ગણિ પિટક તથા ગ્રહ, દિકપાળ અને દેવેન્દ્રો વગેરે જિનેશ્વરના ભક્તોનું સદાય રક્ષણ કરે. ૪
હિણી, પ્રજ્ઞપ્તિ, વજશૃંખલા વજશી, ચકેશ્વરી, નરદત્તા, કાળી, મહાકાળી, આદિ દેવીઓને હમેશાં પ્રેમથી - ભક્તિપૂર્વક નમસ્કાર કરું છું. ૫
ગૌરી, ગાંધારી, મહાવાલા, માનવી, વટવા, અછુપ્તા, માનસિકા, અને મહામાનસિકાએ સોળ વિદ્યાદેવીઓ હમેશાં જિનભક્તોનું રક્ષણ કરે. ૬
ગેમુખ, મહાયક્ષ, ત્રિમુખ, યક્ષેશ, તંબુરુ, કુસુમ, માતંગ, વિજય, અજિત, બ્રહ્મ, મનુજ, સુરકુમાર તથા
મુખ, પાતાળ, કિન્નર, ગરુડ, ગંધર્વ તેમજ યક્ષેન્દ્ર, કુબેર, વરુણ, ભ્રકુટી, ગોમેધ, પાર્શ્વ અને માતંગ–એ - વીશ તીર્થકરના યક્ષ છે. તે સૌ જિનભક્તોનું સદાય - રક્ષણ કરે. ૭-૮
ચક્રેશ્વરી, અછતા, દુરિતારી, કાળી, મહાકાળી અય્યતા
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________
[૧૯] શાંતા, જવાલા, સુતારક, અશેકા શ્રી વત્સા, તથા ચંડા,. વિજયા, અંકુશ, પનગા, નિર્વાણ, અય્યતા, ધારિણું, વિટયા, અષ્ણુપ્તા, ગાંધારી, અંબા, પદ્માવતી, અને સિદ્ધા
એ ચોવીશ શાસનદેવીનું મરણ જિનભક્તોનું સદા રક્ષણ કરે, ૯-૧૦
એ પ્રમાણે તીર્થ (ચતુર્વિધ સંઘ) ની રક્ષામાં તત્પર પૂર્વોક્ત યક્ષ, યક્ષિણીઓ અને બીજા પણ વ્યંતર અને ચોગિની (ઘંટાકરણાદિ બાવન વીર અથવા મણિભદ્રાદિ. ક્ષેત્રપાળ અને ભદ્રકાળી પ્રમુખ ચોસઠ યોગિની) પ્રમુખ ચારે પ્રકારના દેવદેવીઓ જેઓ શાંતિના આપનારા છે તેઓ. અમારું સદા રક્ષણ કરે. ૧૧
એ પ્રકારે સમ્યગદષ્ટિ દેવ સમુદાય સહિત મુનિસુંદરસૂરિએ સ્તવ્યો છે મહિમા જેને એવા શાંતિનાથ પ્રભુ. સંઘની અને મારી પણ રક્ષા કરે. ૧૨
એ પ્રકારે જે સમ્યગ્દષ્ટિ મનુષ્ય આ શાંતિનાથના. તેંત્રનું ત્રણે કાળ (સવાર-બપોર-સાંજ ) સમરણ કરે છે, તે સવ ઉપદ્રવથી રહિત બનીને ઉત્કૃષ્ટ સુખ-સંપદાને. પામે છે. ૧૩
તપગચ્છરૂપ ગગનમાં સૂર્ય સમાન દેખાતા યુગપ્રધાન: શ્રી સેમસુંદરસૂરિ ગુરુની કૃપાથી જેણે ગણધર વિદ્યા સિદ્ધિ પ્રાપ્ત કરી છે એવા તેમના શિષ્ય (મુનિસુંદરસૂરિ) આ સ્તત્ર ભણે છે. ૧૪
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________
તિજયપહુર ૪ ભાવાનુવાદ
ત્રણ ભુવનની ઠકુરાઈને પ્રગટ કરનારા, આઠ પ્રાતિહાર્ય- યુક્ત અને સમયક્ષેત્ર ( અઢીદ્વિપ) માં વર્તતા જિનેન્દ્રોના વૃંદા (યંત્ર)નું હું સમરણ કરું છું. ૧
પચ્ચીશ, એંશી, પંદર અને પચાશ (૧૭૦) તીર્થકરને સમુદાય ભક્તિવાન ભવ્યજનેનાં બધાં પાપને નાશ કરે, ૨.
વીશ, પીસ્તાલીશ. વળી ત્રીશ અને પંચોતેર ( ૧૭૦ ) જિનેશ્વરે ગ્રહ, ભૂત, રાક્ષસ અને શાકિનીથી ઉત્પન્ન થયેલ ઘર ઉપસર્ગનો પ્રક કરી નાશ કરે. ૩
સિત્તેર, પાંત્રીશ, સાડ અને પાંચ એમ (૧૦૦) જિનને સમુદાય વ્યાધિ, પાણી, અગ્નિ, વાઘ, હાથી, ચોર અને - શત્રુના મોટા ભયને હરે. ૪
પંચાવન, દશ પાંસઠ, તેમજ ચાળીશ (૧૭૦), એ દેવ દાનવથી નમસ્કાર કરાયેલા અને સિદ્ધ થયેલા એવા જિને મારા શરીરનું રક્ષણ કરે. ૫
ઓ હરહુહઃ સરસ્સઃ હરહુંહઃ તેમજ સરસ્સઃ એ -મંત્ર બીજાક્ષરાએ સહિત સાધક પુરુષનું નામ જેના મધ્યમાં છે એ સર્વતોભદ્ર યંત્ર કહેવાય. ૬
» મંત્રયુક્ત રોહિણી, પ્રજ્ઞપ્તિ, વજાશંખલા જાંકુશી,
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________
[૧૧૧ ]
-ચઢેશ્વરી, નરદત્તા, કાળી, મહાકાળી, ગૌરી, ગાંધારી, મહાજ્વાલા માનવી, વૈરાટથી, અશ્રુપ્તા, માનસી, મહામાનસિકા, એ સેાળ વિદ્યાદેવીનુ' એ યુગમાં આહવાહન કરુ છું કે મારું રક્ષણ કરા. ૭-૮
પંદર કમ ભૂમિને વિષે ઉત્પન્ન થયેલ, વિવિધ રત્નાદિકના વણુ વડે શાશિત એકસા સિત્તેર જિનના સમુદાય અમારા કરિશ્તા-પાપાનું હરણ કરી. ૯
શ્રેષ્ઠ સુવર્ણ, શ*ખ, પરવાળા, નીલમણિ અને મેઘ સરખા વર્ણવાળા ( પાંચવણી ), મેહ રહિત અને સર્વ ધ્રુવા વડે પૂજિત એવા એકસા સિત્તેર જિનના સમુદાયને કાર વડે હું વંદન કરું છું, ૧૬
ભવનપતિ, વાણુષ્યતર, જ્યાતિષી અને વૈમાનિક જે કાઈ પણ વિઘ્નસ તાષી, શાસનદ્વેષી દેવા છે તે સ મને વિઘ્ન ન કરી, જે અર્થે કાર મંત્રના સ્મરણુ સાથે સ્વાહા' મંત્રથી આહુતિ આપુ . ૧૭
ચ'દન અને કપૂર વડે પાટીયામાં ( ઉપર જણાવેલા ) ચૈત્ર લખીને પછી ધાઈને આ યુગ પીવાથી એકાંતરી વગેરે તાવ, ગ્રહ, ભૂત, અને શાકિની, ડાકિની આદિના પ્રકર્ષ કરીને નાશ કરે છે. ૧૩
આ એકસા સિત્તેર જિનના યંત્ર જે સમ્યગ્ મંત્ર છે તે ઘારમાં લખવાથી કષ્ટ અને શત્રુના વિસ્ત્ય મેળવનાર છે તેને નિઃસરૃહ નિર'તર પૂજો. ૧૪
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________
નમિણ ૫ ભાવાનુવાદ નમસ્કાર કરતા એવા દેવસમૂહના મુકુટને વિષે રહેલી. મણિઓના કિરણે વડે શોભાયમાન પાર્શ્વનાથ મુનિના ચરણ ચુગલને નમસ્કાર કરીને મોટા ભાગે વિશેષે કરીને નાશ કરનાર એવા સંસ્તવનને હું કહીશ. ૧ - સડી ગયા છે હાથ, પગ, નખ, અને મુખ જેના બેસી ગયેલી છે નાસિકા જેની, નાશ પામ્યું છે લાવણ્ય (સૌંદર્ય) જેનું અને કોઢરૂપ મહારોગથી અગ્નિના તણખા. જેવી પીડા વડે દાઝયા છે સર્વ અંગે જેમના એવા પીડિત મનુષ્યો; જેમ વનના અગ્નિ વડે દાઝેલાં પર્વત ઉપરના વૃક્ષે પાછા કેળે છે તેમ તમારા ચરણની સેવારૂપી જળની અંજલી વડે સીંચાતા થકા પાછા નવપલવિત થઈ આરોગ્ય લક્ષમીને પામે છે. ૨-૩
ભયંકર વાયુવડે લેભ પામેલા વિશાળ કલેલોના ભયંકર શબ્દ થઈ રહ્યા છે જેને વિષે એવા અને સંબ્રાંત થયેલા તેમજ ત૫ વડે વિષ્ફળ થયેલા ખલાસીઓએ છેડી દીધું છે (વહાણ હંકારવારૂપ) વ્યાપાર જેને વિષે એવા સમુદ્રમાં જે મનુષ્ય શ્રી પાર્શ્વનાથના ચરણ યુગલને નિશ્ચ નિરંતર નમે છે, તેઓ નથી ભાગ્યું વહાણ જેનું એવા થયા છતાં ક્ષણવારમાં ઈચ્છિત એવા સમુદ્રના કિનારાને પામે છે. ૪-૫
પ્રચંડ પવન વડે વિસ્તાર પામેલા એવા વનના અગ્નિની વાળાની શ્રેણુ વડે પરસ્પર એકત્ર થયેલા વૃક્ષના ગહન (વનખંડે) છે જેને વિષે એવા અને દાઝતી મુગ્ધ હરએણના ભયંકર શબ્દથી ભયાનક દેખાતા વનને વિષે જગ
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________
[ ૧૧૩] ગુરુ (પાર્શ્વપ્રભુ) ના આપત્તિના તાપની ઉપશાંતિ વડે સુખી કર્યો છે સકલ ત્રણ ભુવનને પ્રપંચ (અથવા વિસ્તાર) જેણે એવા ચરણ યુગલનું જે મનુષ્યો રૂડે પ્રકારે મરણ કરે છે તેઓને તે અવિન ભય કરતું નથી. ૬-૭ - સુશોભિત ફણા (અથવા દેહ) વડે ભયંકર, ચંચળ રક્ત નેત્રવાળા અને ચપળ (લપલપ થતી) જીભવાળા, નવીન મેઘ જેવા શ્યામ અને ભયંકર આકૃતિવાળા ઉગ્ર સર્પને; આ લેકમાં તમારા નામાક્ષરરૂપ પ્રગટ પ્રભાવવડે સિદ્ધ થયેલ (ગારુડ્યાદિક) મંત્ર વડે આકરા વિષને વેગ જેમણે સમસ્ત પ્રકારે ટાન્ય છે એવા અનુભવી (ગરિઠ) મનુષ્યો તેવા સપને દેખીને તેને કીડા સમાન માને છે. ૮-૯, - ભીલ (પસિલવાસી) ચોર, વનચર છે અને વાઘના શબ્દ વડે ભયંકર એવા અને ભય વડે વિહળ બની દુઃખી થઈ પડેલા મુસાફરોના સાથેને ભીલોએ લૂંટવ્યા છે જેને વિષે એવી સ૫ અટવીઓને વિષે, હે નાથ ! તમને પ્રણામ કરવા માત્ર વ્યાપાર છે જેમને એવા મનુષ્યો (માત્ર તમને પ્રણામ કરનારા માણસો) નથી લૂંટયું ઉત્કૃષ્ટ ધન જેનું એવા છતાં અને વિશેષે ગયા છે વિન્ને જેમના એવા છતાં હૃદયમાં ઈઝેલ સ્થાનને તત્કાળ પામે છે. ૧૦-૧૧
પ્રજવલિત અગ્નિ સરખાં લાલ નેત્રોવાળા, અત્યંત ફાડયું છે મુખ જેણે એવા, પ્રચંડ કાયાવાળા, અને નખરૂપ વાના પ્રહાર વડે વિશેષે ભેદી નાખે છે હસ્તિના
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________
[ ૧૧૪ ]
કુંભસ્થળના વિસ્તાર જેણે એવા ક્રોધાયમાન સિંહને પણ, નમસ્કાર કરનારા અને આદરવાળા રાજાઓના, જેના નળરૂપ મણિ માણિકયને વિષે પડયાં છે પ્રતિબિંબ એવા જે તમે તેના વચનરૂપ હથીયારને ધારણ કરનારા મનુષ્યા ગણતા નથી, અર્થાત્ તમારા વચનરૂપ શાસ્ત્રને ધારણ કરનારા મનુષ્ચાને માટા સિંહના પણ ભય લાગતા નથી. ૧૨-૧૩
ચંદ્ર સરખા ઉજ્જવળ છે એ દતૂશળેા જેને, માટી સૂંઢના ઉછાળવા વડે વધ્યા છે ઉત્સાહ જેનેા, મધ સરખું પિ‘ગલ ( રક્તપિત ) વર્ણવાળું નેત્રયુગલ છે જેનુ અને જળથી ભરેલા નવીન મેઘ સરખી ગર્જના છે જેની અવા; અત્યંત નજીક આવેલા મેાટા ગજેન્દ્રને પણ હે મુનિપતિ ! તમારા ગુણવડે ઉન્નત ચરણ યુગલને જેએ રૂડે પ્રકારે આશ્રય કરી રહેલા છે, તે મનુષ્યા ગણતા નથી અર્થાત્ તે મનુષ્યા હાથીના ભયની સંભાવના પણ કરતા નથી. ૧૪–૧૫
તીક્ષ્ણ ખડ્ગના પ્રહારવડે ઉચ્છંખલની પેઠે આમતેમ નાચતા ધડા છે જેને વિષે એવા અને ભાલાવડે વિદ્યષે ભેદાયેલ હસ્તિના બચ્ચાઓએ મૂકેલા સિત્કાર શબ્દાવ પ્રચુર એવા સ ંગ્રામને વિષે હું પાપને પ્રકષૅ કરી શાંત કરનારા પાર્શ્વજિન તમારા પ્રભાવવડે જીત્યા છે અહંકારવટે ગર્વિષ્ઠ થયેલા શત્રુ રાજાઓના સમૂહને જેણે એવા સુલટા, ઉજ્જવળ યશને પામે છે. ૧૬-૧૭
પાર્શ્વજિનના નામનું રૂડા પ્રકારે ( વિશુદ્ધ શ્રદ્ધા વડે ) ઉચ્ચારણ કરવાવડે રાગ, જળ, અગ્નિ, સર્પ, ચારરૂપ શત્રુ,
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________
[ ૧૧૫] સિંહ, હસ્તિ અને સંગ્રામ એ આઠ મોટા ભયો સર્વથા શાંત થાય છે. અર્થાત્ ફરી કયારે પણ ઉત્પન્ન થતા નથી. ૧૮
એ પ્રકારે મહાભયને હરનાર, ઉદાર, ભવ્ય જનેને આનંદ અ૫નાર અને કલ્યાણની પરંપરાના સ્થાનરૂપ શ્રી પાર્શ્વનાથના સ્તોત્રને રાજભય, યક્ષ, રાક્ષસ, કુસ્વપ્ન, દુષ્ટ શુકન અને નક્ષત્ર રાશીની પીડાઓને વિષે બંને સંધ્યાએ, અરણ્યાદિ માર્ગમાં, ઉપસર્ગમાં તેમજ (ભયંકર ) રાત્રીઓને વિષે જે ભણે છે અને જે સાવધાનપણે સાંભળે છે તે બન્નેના અને કવિ માનતુંગરિના પણ પાપને સમસ્ત જગતવડે પૂજાયેલા છે ચરણ જેના એવા પાર્શ્વનાથ ભગવાન્ શાંત કરે-નિવારણ કરે. ૧૯-૨૦-૨૧
કમઠાસૂરે ઉપસર્ગ કર્યો છતાંય જે (ષટજીવનિકાયના હિતચિંતનરૂપ) ધયાન થકી ચલાયમાન થયા નથી તે દેવ, અને કિન્નરથી સ્ત્રીઓ વડે રૂડે પ્રકારે સ્તુતિ કરાયેલા પાશ્વજિન જયવતા વર્તા. ૨૨
આ સ્તવનના મધ્યે “નમિઊણ પાસવિહરવસહજિણ કુલિંગ.”—એ અઢાર અક્ષરો વડે બનેલ ( ચિંતામણિ નામા ગુપ્ત) મંત્ર છે, તેને જે જાણે છે તે પરમપદ પ્રાપ્ત (મંગમપ ) પાર્શ્વનાથનું પ્રગટપણે (તે મંગવડે ) ધ્યાન કરે છે. ૨૩
જે મનુષ્ય સંતુષ્ટ હદયવડે પાર્શ્વનાથનું ધ્યાન કરે છે, તેના એક આઠ વ્યાધિથી ઉત્પન્ન થયેલા ભયે દૂરથી જ નાશ પામે છે. ૨૪
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________
અજિતશાંતિ ૬ ભાવાનુવાદ
- જિત્યા છે સવ ભય જેણે એવા અજિતનાથ અને વિશેષે શાંત કર્યા છે સર્વ રોગ અને પાપ જેણે એવા શાંતિનાથ તેમજ જગતના ગુરુ અને શાંતિરૂપ ગુણને કરનારા તે બને જિનેશ્વરને હું પ્રણામ કરું છું ૧
નાશ થયા છે માઠા પરિણામ જેનાં એવા, વિસ્તીર્ણ તપવડે બાર પ્રકારના ) નિર્મલ છે સ્વભાવ જેને એવા, નિરૂપમ અને મહાન્ છે પ્રભાવ જેને એ અને રૂડે પ્રકારે જાણ્યા છે વિદ્યમાન ભાવે (જીવાજીવાદિ સત્ પદાર્થો) જેણે એવા તે બન્ને સર્વજ્ઞ જિનેને હું તવીશ. ૨ | સર્વ દુઃખ વિશેષે શાંત થયા છે જેમના (અથવા યોગ્ય જીવોના સર્વ દુખે વિશેષે શાંત થયેલ છે જે થકી) એવા, સર્વ પાપ વિશેષે શાંત થયા છે જેમના એવા અને નિરંતર પરાભવ નહિ પામેલા અને ઉપશાંત થયેલા એવા અજિતનાથ અને શાંતિનાથને નમસ્કાર હે. ૩
હે અજિતજિન ! હે પુરુષોત્તમ! તમારા નામનું કીર્તન, સુખ (સ્વર્ગોપવર્ગરૂપ) ને પ્રવર્તાવાનારૂં છે, તેમજ ધીરજ (ચિત્તની સ્વસ્થતા) અને મતિ (પ્રજ્ઞા) ને પ્રવર્તાવનારૂં
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________
[૧૧૭] છે. હે જિનેત્તમ! હે શાંતિનાથ ! તમારું કીર્તન પણ ઉપર પ્રમાણે ગુણવાળું છે. ૪ - ક્રિયાના ભેદવડે એકત્ર કરેલા કર્મ અને કષાય થકી વિશેષે મુકાવનાર, અન્યદર્શનીય દેવોના વંદન પુણ્યવડે નહિ જિતાયેલ, ગુણવડે વ્યાપ્ત અને મહામુનિ સંબંધી અણિમાદિ સિદ્ધિઓને પ્રાપ્ત એ અજિતનાથ અને શાંતિનાથ મહામુનિને કરેલ નમસ્કાર, મને નિરંતર શાંતિને કરનાર અને મોક્ષનું કારણ છે. ૫
હે મનુષ્યો ! તમે દુઃખનું કારણ શોધો છે, તે અભય (નિર્ભયતા)ને કરનારા એવા અજિતનાથ અને શાંતિનાથના શરણને ભાવપૂર્વક પ્રાપ્ત થાઓ. ૬
હર્ષ શેક તેમજ અજ્ઞાનથી રહિત નિવૃત થયા છે જરા (વૃદ્ધાવસ્થા) અને મરણ જેનાં એવા, સુર(વૈમાનિક દેવ) અસુર (ભવનપતિ દેવ), ગરુડ (જ્યાતિષ્ક દેવ), અને ભૂજગ (વ્યંતર–ખેચર)ના ઈન્દ્રવિડે આદરથી નમસ્કાર કરાયેલા સુંદર ન્યાય છે જેને એવા નગમાદિ સાત નયને વિષે નિપુણ, અભયને કરનારા અને મનુષ્ય તથા દેવડે પૂજિત એવા અજિતનાથને હું નિરંતર સમીપ રહીને નમું
સામાન્ય કેવળીને વિષે ઉત્તમ, અજ્ઞાન રહિત ભાવયજ્ઞને ધારણ કરનારા, સરળતા, નમ્રતા, ક્ષમા, નિર્લોભતા, અને સમાધિના ભંડાર, શાંતિના કરનારા, ઈન્દ્રિયના જયવડે
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________
[૧૧૮] ઉત્તમ તીર્થ (સંઘ) ને કરનારા શાંતિનાથ મુનિને પણ હું પ્રણામ કરું છું કે જે શાંતિ નાથ મુનિ મને શાંતિ વડે સમાધિ (ચિત્તની સ્વસ્થતા) રૂપ વરદાન આપ. ૮
અયોધ્યાનગરીને વિષે પૂર્વે રાજા હતા એવા, પ્રધાન હસ્તિના મસ્તક જેવું પ્રશંસનીય અને વિસ્તીર્ણ છે સંસ્થાન (શરીરને આકાર) જેનું એવા, મદવડે ઉન્મત્ત અને લીલાયુક્ત પ્રધાન ગાંધહસ્તીના ગમન જેવી ચાલ છે જેની એવા, સ્તુતિ કરવાને ગ્ય, હસ્તિના સૂંઢ જેવા છે હાથ જેના એવા, શ્રેષ્ઠ લક્ષણે વડે વ્યાપ્ત, સૌમ્ય અને સુંદર છે રૂપ જેનું એવા, કાનને સુખકારી અને મનને આનંદ દાયક તથા અત્યંત રમણિક પ્રધાન દેવદુદુભિના શબ્દ કરતા વધારે મધુર અને કલ્યાણકારી છે વાણું જેની એવા, વળી જિત્યા છે શત્રુ સમુદાય જેણે, જિત્યા છે સવ. ભય જેણે એવા અને ભવપરંપરાને ભેદનારા શ્રી અજિતનાથ પ્રભુને હું આદરવડે નમસ્કાર કરું છું. તે ભગવાન મારા પાપ (અશુભકમ) શાંત કરે (નાશ કરે). ૮–૧૦ | કુરુ દેશને વિષે હસ્તિનાપુર નગરના પ્રથમ રાજા હતા. તે પછી ચકવતના (છ ખંડના) રાજયને ભેગવતા હતા એવા, મહાન પ્રભાવક, બેંતેર હજાર ઘરેથી પ્રધાન નગર, નિગમ અને દેશના સ્વામી, શ્રેષ્ઠ બત્રીસ હજાર મુકુટબદ્ધ, રાજાઓએ અનુકરણ કર્યો છે માગ જેને એવા, ચૌદ શ્રેષ્ઠ રત્ન નવ મહાનિધાન અને ચોસઠ હજાર શ્રેષ્ઠ સ્ત્રીઓના સ્વામી, રાશી લાખ ઘોડા, રાશી લાખ હાથી, અને
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________
[૧૧૯] રાશી લાખ રથના સ્વામી અને છનું ક્રોડ ગામના સ્વામી એવા જે ભગવાન ભરતક્ષેત્રમાં હતા એવા તે ઉપશમરૂપ શાંતિને કરનારા (મોક્ષને આપનાર), રૂડે પ્રકારે તર્યા છે સવ ભય (મૃત્યુ) થકી એવા શાંતિનાથ જિનને (મનેપોતાને) શાંતિ કરવાને માટે હું સ્તવું છુ. ૧૧-૧ર
હે ઈવાકુ વંશમાં ઉત્પન્ન થયેલા, હે વિદેહ દેશના રાજા, હે મનુષ્યમાં શ્રેષ્ઠ, હે મુનિઓમાં શ્રેષ્ઠ, હે ઉદય પામેલા શરદ ઋતુના ચંદ્ર જેવા શોભાયમાન મુખવાળા, હે ગયું છે અજ્ઞાન જેના થકી એવા, હે ટાળ્યા છે (નવા બંધાતા અને બાંધેલા) કમરૂ૫ રજ જેણે એવા, હે ગુણોવડે ઉત્તમ તેજવાળા, હે મોટા મુનિઓવડે માપી (જાણું) શકાય નહિ એવું છે સામર્થ્ય જેમનું એવા, હે વિસ્તીર્ણ કુળ (વંશ) વાળા, હે ભવભયને તોડનારા, શરણભૂત જગતના અને મારા એવા હે અજિતનાથ ! તમને મારો નમસ્કાર છે. ૧૩
હે સુર અસુરના ઈન્દ્ર, ચંદ્ર અને સૂર્યને વંદન કરવા રોગ્ય, હે આરોગ્યવંત, પ્રીતિવંત, પ્રશસ્ય અને અત્યંત કાંતિયુક્ત રૂપવાળા, હે ધમેલ રૂપાની પાટી જેવા શ્વેત, નિર્મળ, સિનગ્ધ અને ઉજજવળ છે દાંતની પંક્તિ જેમની સેવા, હે શક્તિ, કીર્તિ, નિર્લોભતા, યુક્તિ (ન્યાય યુક્ત વચન) અને ગુપ્તિ (મન, વચન અને કાયાને નિયમમાં રાખવા) વડે શ્રેષ્ઠ, હે દેદીપ્યમાન તેજ સમૂહવાળા, હે ધ્યાન કરવા ગ્ય, હે સર્વ લોકોએ જાણ્યું છે. પ્રભાવ
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________
[૧૨૦] જેમને એવા, હે જાણવા જે, હે શાંતિનાથ મને સમાધિ (ચિત્તની વસ્થતા) આપો ! ૧૪ " નિર્મળ ચંદ્રની પ્રભા કરતાં અધિક સૌમ્યતાવાળા, વાંદળાં રહિત સૂર્યના કિરણે કરતાં અધિક તેજવાળા, ઈન્દ્રના સમુદાય કરતાં અધિક રૂપવાળા, મેરુપર્વત કરતાં અધિક સ્થિરતાવાળા, વળી સવ (વ્યાપાર)માં નિરંતર અજિત, (ન જિતાય એવા), શરીર સંબંધ બળમાં પણ અજિત, તપ અને સંયમને વિષે અજિત એવા શ્રી અજિતનાથ જિનને સ્તવુ છું.૧૫- ૧૬
સૌમ્ય ગુણવડ નવીન શરદઋતુને ચંદ્ર તેને પહોંચે નહિ, તે જ ગુણવડે નવીન શરદઋતુને સૂર્ય તેને પહેચે નહિ, અને રૂપગુણવડે ઇંદ્ર તેને પહોંચે નહિ, તેમ જ ધૈર્ય ગુણવડે મેરૂ પર્વત તેને પહોંચે નહિ અર્થાત તેની સમાન થઈ શકે નહિ. ૧૭
શ્રેષ્ઠ તીર્થ (ચતુર્વિધ સંઘ) ના પ્રવર્તક, અજ્ઞાન અને કર્મ (બાંધેલા અને બંધાતા) રજથી રહિત, પંડિત પુરુષેવડે વાણીથી સ્તુતિ કરાયેલા અને પુષ્પાદિક વડે પૂજાયેલ, ગયાં છે વિર (કલહ) અને મલિનતા જેના એવા, મોક્ષ સુખના પ્રવર્તક, અને મહાજ્ઞાની (સર્વજ્ઞ) શાંતિનાથને મન, વચન અને કાયાએ કરી સાવધાન (પવિત્ર) થયે છતાં હું શરણે જાઉં છું. ૧૮ - વિનયવડે નમેલા મસ્તકને વિષે જેડી છે અંજલિ જેણે
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________
[૧૨૧] એવા ઋષિ સમુદાયવડે રૂડે પ્રકારે સ્તુતિ કરાયેલા નિશ્ચળ, ઈદ્ર, કુબેર, (ઉપલક્ષણથી ચારે લોકપાલ) અને ચક્રવતી આદિ વડે ઘણીવાર વચનવડે રસ્તુતિ કરાયેલા, પ્રામાદિ વડે નમન કરાયેલા અને પુષ્પાદિ વડે પૂજાયેલા, તપ વડે તત્કાળ ઉદય પામેલ શરદ ઋતુના સૂર્ય કરતાં અત્યંત અધિક શોભનિક કાંતિવાળા, આકાશને વિષે વિચારવા વડે એકઠા થયેલા ચારણ મુનિઓ (જંઘાચારણ અને વિદ્યાચરણ) ના મસ્તક વડે વંદાયેલા, અસુરકુમાર, સુવર્ણકુમાર વગેરે ભવનવાસી દે વડે નમસ્કાર કરાયેલા, કિન્નર અને મહારગ વગેરે -વ્યંતર દેવે વડે નમસ્કાર કરાયેલા, સેંકડો કાટી વૈમાનિક દેવ વડે સ્તુતિ કરાયેલા, શ્રમણ વડે સમસ્ત પ્રકારે વંદાયેલા, ભયરહિત, પાપરહિત, આસક્તિરહિત, રોગરહિત અને (બાહ્ય અને અત્યંતર શત્રુ વડે ) અજિત એવા અજિતનાથને આદરવડે હું પ્રણામ કરું છું. ૧૯-૨૦-૨૧ - શ્રેષ્ઠ વિમાન, મનોહર સુવર્ણમય રથ અને અશ્વના સેંકડો સમૂહવડે કરી શીધ્ર આવેલા, ઉતાવળે આકાશમાંથી ઉતરવા વડે સુભિત ચિત્તવાળા થયે છતે ડેલતા ચંચળ કુંડળ, બાજુબંધ અને મુકુટ, તથા શેભતી છે મસ્તકની માળા જેમની એવા, વળી સુર અસુરના સમૂહે કરી સહિત, વિરરહિત, ભક્તિએ કરી સહિત, ( અથવા ભક્તિને વિષે સારી રીતે પ્રરાયેલા ) આદરવડે શાભિત–ઉતાવળે એકત્ર થયેલ અને અતિશય વિસિયત થયેલા છે સવ જાતના જુથ (સૈન્ય) સમૂહ જેમના એવા, શ્રેષ્ઠ સુવર્ણ અને રત્ન વડે
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________
[૧૨૨] વિશેષ રૂપયુક્ત કરેલા દેદીપ્યમાન આભૂષણ વડે શોભાયમાન. છે અંગો જેમના એવા, શરીરવડે નમેલા, ભક્તિને લીધે. આવેલ અને અંજલિયુક્ત મસ્તકવડે કર્યો છે પ્રણામ જેણે એવા દેવ સમુદાયે જે ભગવતને વાંદીને અને તે વાર પછી વાણીવડે જિનની સ્તુતિ કરીને વળી ફરીથી ત્રણવાર પ્રદક્ષિણા કરી અને જિનને પ્રણામ કરીને દેવદાનવ આનંદિત થયા થકા ત્યાંથી પિતાના ભવન પ્રત્યે પાછા ગયા. મહામુનિઓ છે શિષ્ય જેમના એવા, રાગ-દ્વેષ ભય અને મેહથી રહિત, દેવદાનવ અને રાજાઓ વડે વંદાયેલા શ્રેષ્ઠ અને વિશાળ તપવાળા એવા તે શાંતિનાથને, અંજલિ કરી છે. જેણે એ હું નમસ્કાર કરું છું. ૨૨-૨૩-૨૪-૨૫
આકાશના અંતરાળે વિચરનારી, મનોહર હંસીની પેઠે. ગમન કરનારી, પુષ્ટ કટી પ્રદેશ અને સ્તનવડે શોભાયમાન, સંપૂર્ણ (ખીલેલાં) કમળના પત્ર જેવા લેચન (નેત્ર) વાળી, મેટા અને ભરાવદાર સ્તનના ભાર વડે નમેલાં છે શરીર જેનાં એવી, મણિ અને સુવર્ણની બનાવેલ વિશે. શિથિલ (ઢીલી) મેખલા (કંદ) વડે શોભાયમાન છે કટી પ્રદેશ જેને એવી, શ્રેષ્ઠ ઘુઘરીઓ, ઝાંઝર, સુંદર તિલક અને કંકણવડે વિશેષ સુશોભિત એવી, પ્રીતિ કરનારું ચતુર જનના મનને હરણ કરનારું અને સુંદર છે દર્શન (દેખાવ –૫) જેનું એવી, આભૂષણની રચનાના વિવિધ ભેદ વડે (જેવા કે, દેદીપ્યમાન અપાંગ (નેત્રને વિષે અંજનની રચના), તિલક અને પત્રલેખ (કસ્તુરી વગેરેની કપોળ.
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________
[૧૨૩] સ્થળ ઉપર કરેલી પત્ર લેખા) નામ છે જેના એવા, મળેલા છે અંગે જના એવી, ભક્તિવડે વ્યાપ્ત અને વંદન કરવાને આવતી એવી દેવાંગનાઓ વડે, પિતાના લલાટે કરીને. જે ભગવંતના રૂડી ગતિ ( ચાલ) વાળા, (અથવા રૂડા પરાક્રમવાળા) તે બે ચરણે વંદાયેલા છે અને વળી તે ફરીથી વંદાયેલા, છે એવા તે, જિત્યો છે મેહ જેણે એવા અને. રાખ્યાં છે સર્વ પ્રકારના દુઃખે અને કષાય જેણે એવા. અજિતનાથ જિનચંદ્રને આદર સહિત હું નમસ્કાર કરું છું. ૨૬-૨૭–૨૮–૨૯ | ઋષિ સમુદાય અને દેવ સમુદાય વડે સ્તુતિ કરાયેલા. અને વંદન કરાયેલા, તે પછી દેવીઓ વડે સાવધાનપણે પ્રણામ કરાયેલા અને મોક્ષ આપવાને શક્તિવાન હોવાથી. જગતને વિષે ઉત્તમ છે શાસન (આજ્ઞા) જેનું એવા, જે ભગવંત તેના રૂડા પરાક્રમવાળા તે બે ચરણ કમળ ભક્તિના વશે આવવાથી એકત્ર થયેલી, ઘણું નર્તક વાદક શ્રેષ્ઠ દેવ અને નૃત્યકુશળ દેવાંગનાઓ વડે યુક્ત તથા દેવેની સાથે. રતિક્રીડા રૂપ ગુણને વિષે પંડિતા એવી દેવનતંકીઓ વડે, વેણુ વનિ (વાંસળીના સૂર) વીણુ અને ચપટી પટહાદિ તાળ (અથવા કાંસી કરતાળ વગેરેના તાળ) મળે છતાં, સાંભળવાનું સમાનપણું કયે છતે (સર્વ શબ્દ સાંભળવામાં કાનનું સાવધાનપણું એકાગ્રતા ), શુદ્ધ તથા અધિક ગીત વડે સહિત એવી પગને વિષે જાળને આકારવાળી ઘૂઘરીઓ વડે ઉપલક્ષિત છત, વલય, કંદરે, કલાપ ( એક
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________
[૧૨૪]
“જાતનુ આભૂષણ) અને ઝાંઝરના મનહર શખ્સ વડે મિશ્રિત કર્યો છતે હાવ ભાવ અને વિલાસના પ્રકારવાળા અંગના વિક્ષેપે કરીને, નૃત્ય કરીને વઢાયેલા છે જે, તે ત્રણ ભુવ -નના સર્વ પ્રાણીઓને શાંતિના કરનાર ( અથવા મેાક્ષને આપનાર) અને વિશેષ શાંત થયા છે સર્વ પાપ ( અશુભ કર્મ ) તથા દોષ ( રાગ, દ્વેષ, માઠુ વગેરે) જેના ( અથવા જેથી) એવા ઉત્તમ શાંતિનાથ જિનને આ પ્રત્યક્ષ એવા હું નમસ્કાર કરુ છું. ૩૦-૩૧,
છત્ર, ચામર, પતાકાં, સૂપ અને જવ (લક્ષણા ) વડે સુશાભિત, શ્રેષ્ઠ ધ્વજ, મગર, અશ્વ અને શ્રી વત્સ એવા શાભાયમાન છે લાંછના જેમને એવા, દ્વીપ, સમુદ્ર, મૈરૂપ ત અને દિગ્ગજ કુટવડે શેાભિત, સ્વસ્તિક, વૃષભ, સિંહ, થ અને ચક્રવડે શ્રેષ્ઠ રીતે ચિહ્નિત ( લક્ષણવાળા ), સ્વભાવે કરીને શેભાયમાન, સરખી રીતે ભૂમિ ઉપર પ્રતિષ્ઠિત, રાગાદિ દોષ વડે વિકાર નહિ પામેલા, ગુણેાવડે માટા, નિર્માંળતા વર્લ્ડ શ્રેષ્ઠ, તપવડે પુષ્ટ, લક્ષ્મીદેવી વડે પૂજાયેલા અને મુનિએ વડે સેવાયેલા, તપ વડે ટાળ્યાં છે સર્વ પાપ (શુભાશુભ કર્મ ) જેણે એવા, સર્વલેાકના હિત ( મેક્ષ ) ના મૂળ ( જ્ઞાન, દન, ચારિત્ર) ને પ્રાપ્ત કરાવનાર, રૂડે પ્રકારે સ્તુતિ કરાચેલા તે અજિતનાથ અને શાંતિનાથ પૂજ્યેા! મને મેાક્ષ-સુખના આપનાર થાએ. ૩૨-૩૩-૩૪.
એ પ્રકારે તપ સામર્થ્ય વડે વિશાળ, ગયાં છે ક રૂપ રજ અને મેલ જેના એવુ' શાશ્વતી અને વિસ્તીણ ( વિપુલ
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________
[૧૨૫]. સુખવાળી) ગતિને પ્રાપ્ત થયેલું એવું શ્રી અજિતનાથ અને. શ્રી શાંતિનાથ જિનનું યુગલ મેં સ્તવ્યું. ૩૫
જ્ઞાન દર્શનાદિ અનેક ગુણને પ્રસાદ છે જેને એવું ઉત્કૃષ્ટ મોક્ષસુખ વડે વિષાદ રહિત તે યુગલ મારા વિષાદ (દુખ) ને નાશ કરો અને વળી સભા (આ સ્તવનને સાંભળનારી સભા) પણ મારા ઉપર અનુગ્રહ કરે. ૩૬. .
તે યુગલ ભવ્યજનોને હર્ષ કરાવે અને સમૃદ્ધિ અને નંદિષેણને સમસ્ત પ્રકારે આનંદ પ્રાપ્ત કરાવે. શ્રોતા જનોની સભાને પણ સુખ સમૃદ્ધિ આપ તથા મને સંયમને વિષે આનંદ આપે. ૩૭
પખી પ્રતિક્રમણમાં, ચૌમાસી પ્રતિક્રમણમાં અને સંવત્સરી પ્રતિકમણમાં એક જણે આ (સ્તાત્ર) અવશ્ય ભણવું (બોલવું) અને સર્વજને એ સાંભળવું. આ સ્તવન વિનનું નિવારણ કરે છે. ૩૮ - અજિતશાંતિ સ્તવનને જે પુરુષ બંને વખત (સવારસાંજ) ભણે છે અને સાવધાનપણે સાંભળે છે, તેને રોગો થતા નથી. તેમ જ પૂર્વે થયેલા પણ નાશ પામે છે. ૩૯
જે તમે એક્ષપદને વાંછતા હે અથવા ત્રણ ભુવનમાં વિસ્તાર પામેલી કીર્તિને ઈચ્છતા હો તે ત્રણલોકનો ઉદ્ધાર: કરનારા જિનવચનને વિષે આદર કરો એમ આ સ્તંત્રના કર્તા નદિષણગણી છેલે કહે છે અને મનનમાં પડ્યાત્મક રહસ્યકર્તા. દુર્લભજી' પણ કહે છે.
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________
ભક્તામર ૭ ભાવાનુવાદ
ભક્તિવંત દેવતાઓના નમેલા મુકુટમાં રહેલા મણિઓની કાતિઓને પ્રકાશ કરનાર, દલન કર્યો છે પાપરૂપ અંધકારનો - સમૂહ જેણે એવા અને યુગની આદિમાં ભવસમુદ્રમાં પડતા - ભવ્યજનોને આધારભૂત એવા (પ્રથમ) તીર્થકરના ચરણ યુગલને રૂડે પ્રકારે નમસ્કાર કરીને–
જે ભગવંત સમસ્ત શાસ્ત્રના રહસ્યના જ્ઞાનથી ઉત્પન્ન - થયેલ બુદ્ધિવડે કુશળ એવા ઈન્દ્રવિડે, ત્રણ જગતના ચિત્તને ' હરણ કરનારાં અને ઉદાર સ્તોત્રોવડે રૂડે પ્રકારે સ્તુતિ કરાચેલા છે, તેવા પ્રથમ જિનેન્દ્રને હું પણ નિર્ચ સ્તવીશ. ૧-૨
દેવતાઓએ અથવા પંડિતાએ અર્ચન કર્યું છે પાદાસન જેનું એવા, બુદ્ધિ વિના પણ સ્તુતિ કરવાને રૂડે પ્રકારે - ઉદ્યમવાળી મતિ છે જેની એવે, અને વિશેષે ગઈ છે લજજા
જેની એ હું છું. પાણીને વિષે રૂડે પ્રકારે રહેલા (પ્રતિબિંબિત થયેલા) ચંદ્રમાના બિંબને બાળક સિવાય બીજો
ક્ય મનુષ્ય તત્કાળ ગ્રહણ કરવાને ઈચ્છે ? અર્થાત્ બાળક વિના બીજો કોઈ બુદ્ધિમાન જળ પ્રતિબિંબિત ચંદ્રને ગ્રહણ કરવા ઈચ્છતા નથી, તેમ હું પણ બાળકની પેઠે અશકત સ્તુતિ કરવાને ઈચ્છું છું. ૩
હે ગુણ સમુદ્ર ચંદ્રમાં સરખા મનેહર–ઉજજવળ એવા તમારા ગુણને બુદ્ધિથી બૃહસ્પતિ સમાન એ પણ કયો પુરુષ કહેવાને સમર્થ થાય? અર્થાત્ કોઈ સમર્થ થત નથી. અથવા તો પ્રલય કાળના પવન વડે ઉદ્ધત થયેલ
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________
[૧૨૭] (ઉછળી રહ્યો ) છે મગરમયને સમૂહ જેમાં એવા સમુદ્રને કયે પુરુષ બે ભૂજાથી તરવાને સમર્થ થાય? ૪ | હે મુનીશ! (તત્ત્વને જાણનારા મહર્ષિએના સ્વામી) એ (સ્તોત્ર કરવાને અસમર્થ) હું છું, તે પણ તમારી ભક્તિના વશથી વિશેષ ગઈ છે શક્તિ જેની (શક્તિ રહિત) એ છતાં પણ સ્તવન કરવાને હું પ્રયત્ન થયે છું. હરણ નેહરડે પિતાના બાળકના રક્ષણ માટે પોતાનું બળ નહિ વિચારીને સિંહની સામે શું નથી થતું ? અર્થાત થાય છે, તેમ હું સ્તુતિ કરવાને પ્રવૃત્તિમાન થયે છું. ૬
અલ્પશાસ્ત્રના બોધવાળા, અને બહુશ્રુતને હાસ્યનું સ્થાન એવા મને તમારી ભક્તિ જ બલાત્કારથી વાચાળ કરે છે. જેમ કોયલ નિચે ચિત્ર માસમાં (વસંતઋતુ) મધુર શબ્દ બોલે છે તેને મનહર આમ્રકલિકાને સમૂહ તે જ એક હેતુ છે અર્થાત્ જેમ આંબાનો મેર ખાવાથી કોયલ મધુર સ્વર બોલે છે, તેમ હું તમારી ભક્તિરૂપ શક્તિથી સ્તોત્ર કરીશ. ૬
હે ભગવંત! તમારા રૂડા તેત્રથી (ગુણવર્ણન કરવાથી) દેહધારીઓ (પ્રાણુઓ) નું સંસારની પરંપરાથી બંધાયેલ અશુભ કર્મ, જેમ વ્યાપ્ત થયેલ છે લોક જેનાથી એ અને -ભ્રમર જે કાળે કૃષ્ણ પક્ષની રાત્રી સંબંધી સમસ્ત અંધકાર
શીધ્ર સૂર્યના કિરણે વડે પ્રભાતમાં નાશ પામે છે, તેમ ક્ષણ-વારમાં ક્ષયને પામે છે. ૭
હે નાથ ! તમારા પ્રભાવથી તમારુ આ સ્તંત્ર સજ્જન પુરુષેના ચિત્તનું હરણ કરશે. એમ જાણીને મંદબુદ્ધિવાળો
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________
[૧૨૮] પણ આપના તેત્રને આરંભ કરીશ. અર્થાત્ હું તમારું તેત્ર રચું છું, કારણ કે કમલિનીના પત્ર પર પડેલ જલબિંદુ કમલના પ્રભાવે મોતી જેવું દેખાય છે. તેમાં તમારા પ્રભાવથી આ સ્તંત્ર સજજનેને આનંદકારી થશે. ૮.
હે પ્રભુ! નાશ પામ્યા છે સમસ્ત દેષ (રાગ-દ્વેષ કષયાદિ) જે થકી એવું તમારું સ્તવન દૂર રહે, પરંતુ તમારું માત્ર સ્મરણ પણ જગત નિવાસી લોકેના પાપને હણે છે. જેમ સૂર્ય દૂર રહે છે, પરંતુ તેની કાન્તિ જ (અરુણોદય) કમળના સમૂહવાળા સરોવરમાં કમળને વિકસ્વર કરે છે. ૯
ત્રણ ભુવનના આભૂષણ હેનાથ! સત્ય ગુણે વડે કરીને, પૃથ્વીને વિષે તમારી સ્તુતિ કરનારા મનુષ્ય તમારા સમાન થાય છે (મોક્ષ પામે એટલે તમારા સમાન થાય) તેમાં અતિ આશ્ચર્ય નથી. અથવા જે સ્વામી આ લોકને વિષે પણ પિતાના આશ્રિતને લક્ષમીથી પોતાના તુલ્ય ન કરે તેવા (સ્વામી) વડે કરીને શું ? અર્થાત્ કાંઈ જ નહિ. ૧૦
અપલકપણે જેવા યોગ્ય એવા તમને જોઈને મનુષ્યની આંખ બીજે સ્થાને (અન્ય દેવમાં) સંતેષ (આનંદ) પામતી નથી. કેમકે ચંદ્રના કિરણની કાન્તિ જેવા ક્ષીર સમુદ્રના પાણી પીને લવણ સમુદ્રના ખારા પાણી પીવાને કેણ ઈચ્છે? અર્થાત્ કઈ જ નહિ. ૧૧ ,
હે ત્રણ ભુવનને વિષે અદ્વિતીય તિલક સમાન, શાંત રસના ભાવની છાયાવાળા જે પરમાણુઓ વડે તમે નિર્માણ
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________
[૧૨૯] કરાયા છે, તે પરમાણુઓ પણ જગતમાં નિચે તેટલા જ છે. જે કારણ માટે તમારા સમાન બીજું કઈ રૂપ (આ જગતમાં) નિચે નથી. ૧૨
દેવ, મનુષ્ય અને ભવનપતિ દેવતાઓના નેત્રને હરણ કરનારું (મેહ પમાડનારું) તથા સમસ્ત પ્રકારે જિતી છે ત્રણ જગતની ઉપમા (કમળ, ચંદ્ર દર્પણ આદિ પદાર્થોની) જેણે એવું તમારું મુખ ક્યાં? અને લાંછન-કલંક વડે મલિન (ગ્લાનિ પામેલું) તથા પ્રભાત થયા પછી જે દિવસે પીળા ખાખરાના પાન સરખું (નિતેજ) થાય છે એવું ચંદ્રમાનું બિંબ કયાં? અર્થાત્ ચંદ્ર બિંબ કરતાં જગવંતના મુખનું તેજ અત્યંત નિર્મળ છે. માટે તે ઉપમા સંભવે નહિ. ૧૩
હે ત્રણ જગતના ઈશ્વર ! તમે સંપૂર્ણ મંડળવાળા પૂર્ણિમાના ચંદ્રની કળાના સમૂહ સરખા ઉજજવળ એવા તમારા ગુણે ત્રણ ભુવનને ઉલ્લંઘન કરે છે (ત્રણ ભુવનને
વ્યાપીને રહેલા છે) કેમકે જે એક (અદ્વિતીય-સમર્થ) નાથને જ આશ્રય કરીને રહેલા છે તેને સ્વેચ્છાએ વિચરતાં કેણ નિવારણ કરી શકે ? અર્થાત ત્રણે ભુવન ભગવંતના ગુણ ગ્રહણ કરવામાં તત્પર હોય છે. ૧૪
હે દેવ ! દેવાંગનાઓથી તમારું મન જરાય વિકાર ચેષ્ટાને પામ્યું નથી તેમાં શું આશ્રર્ય ? કેમકે કંપાયમાન થયા છે અન્ય પર્વત જેનાથી એવા પ્રલયકાળના પવનવડે ક્યારે પણ મેરુ પર્વતનું શિખર ચલાયમાન થએલું છે?
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________
[૧૩૦] અર્થાત ક૯પાંતકાળને પવન અન્ય પર્વતને કંપાવી શકે છે પણ મેરુ પર્વતને કંપાવી શકતા નથી, તેમ દેવાંગનાએ હરિહરાદિ અન્યને ક્ષોભ પમાડે છે પણ તમને ક્ષોભ પમાડી શકતા નથી. ૧૫
હે નાથ! દ્વેષરૂપી ધૂમ્ર અને કામદશારૂપી વાટ રહિત ત્યાગ કર્યો છે અને પ્રકાશરૂપ તેલને પૂર (તેલનું પૂરવું) જેણે એવા, આ સમગ્ર ત્રણ જગતને કેવળજ્ઞાનરૂપ ઉદ્યોત વડે પ્રકાશ કરે છે અને ચલાયમાન થયા છે પર્વતે જેના થકી એવા પવનને કદાપી ગમ્ય નથી [ પવન વડે એલવાય એમ નથી] એવા જગતપ્રસિદ્ધ (અથવા જગતને વિષે જ્ઞાનનો ઉદ્યોત છે જેને એવા) તમે અપૂર્વ (લેકેત્તર) દીપક છે. અર્થાત્ લૌકિક દીપક ધૂમ્ર વાટ અને તેલ સહિત છે અને ઘરમાં જ માત્ર પ્રકાશ કરે છે તથા પવન વડે ઓલવાઈ જાય છે. ત્યારે આપ પૂર્વોકત ધૂમ્ર વાટ અને તેલ રહિત છતા પણ લોકને પ્રકાશ કરે છે અને ગમે તેવા પવન વડે આપનો જ્ઞાન પ્રકાશ ઓલવાઈ જતો નથી, માટે અપૂર્વ દીપક છો. ૧૬
હે મુનિન્દ્ર ! તમે જગતને વિષે સૂર્ય થકી અધિક મહિમાવાળા છે. કેમકે કદીય અસ્ત પામતા નથી, રાહ વડે સવા યોગ્ય નથી (પાપરૂપ રાહુ વડે પરાભવ પામવા ચોગ્ય), તત્કાળ સમકાળે ત્રણે જગતને પ્રકાશ કરે છે અને મેઘ (જ્ઞાનાવરણાદિ કર્મરૂપ વાદળા) ના મધ્યભાગ વડે અચ્છાદિત થયા છે મેટો પ્રતાપ (જ્ઞાન પ્રકાશ) જેનો
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________
[૧૩૧]. એવા નથી, અર્થાત્ સૂર્યની ઉપમા પણ આપને ઘટતી નથી કેમકે તેના કરતાં પણ અધિક મહિમાવાળા આપ છે. ૧૭
નિરંતર ઉદય પામેલું, દલન કર્યો છે અજ્ઞાનરૂપ (મેહનીય કમરૂપ) મોટો અંધકાર જેણે એવું, રાહુ (કુતર્ક વાદીરૂપ) ના મુખને નહિ સવા , આઠ કર્મરૂપ વાદળાઓને નહિ આચ્છાદન કરવા ગ્ય, અત્યંત કાન્તિવાળું અને ત્રણ જગતને પ્રકાશ કરતું એવું તમારું મુખરૂપ કમળ, અપૂર્વ ચંદ્રમાના બિસ્મરૂપ શોભે છે. અર્થાત ચંદ્રની ઉપમા પણ આપને ઘટતી નથી કેમકે તેના કરતાં પણ આપ અધિક મહિમાવાળા છો. ૧૮ | હે નાથ ! તમારા મુખરૂપ ચંદ્રમા વડે અંધકાર દલન કરાયે છતે, રાત્રીઓને વિષે ચંદ્ર વડે અથવા દિવસે સૂર્યવડે શું પ્રયોજન છે? અર્થાત્ તે કંઈ કામના નથી. કેમકે પાકેલા શાલી (ડાંગર) ના વનવડે શોભાયમાન થયેલ છવલોક છતે, પાણીના ભાર વડે નમ્ર થયેલા મેઘવડે શું પ્રયોજન છે? અર્થાત્ તમારા મુખરૂપ ચંદ્ર-સૂર્યનું કાંઈપણ પ્રયોજન નથી. ૧૯
હે નાથ ! અનંત ધર્માત્મક પદાર્થોને વિષે કર્યો છે પ્રકાશ જેણે એવું જ્ઞાન (કેવળજ્ઞાન) જેવી રીતે તમારે વિષે શોભે છે, તેવી રીતે પોતપોતાના શાસન નાયક એવા હરિહરાદિ દેવોને વિષે એવા પ્રકારનું ( જ્ઞાન ) નથી શોભતું, કેમકે દેદીપ્યમાન ( જાતિવંત) મણિઓને વિષે જેવી રીતે પ્રકાશ મેટાઈને પામે છે તેવી રીતે કાન્તિ વડે
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________
[ ૧૩૨] વ્યાપ્ત (ચળકતા) એવા પણ કાચના ટૂકડાને વિષે એ (મોટાઈ) નથી પામતું અર્થાત અન્ય દેવોને વિભંગ જ્ઞાન છે. તમારા જેવું કેવળજ્ઞાન તેમનામાં નથી. ૨૦
હે નાથ ! નિશ્ચય કરી હરિહરાદિક દેવે જોયા તે સારું જ માનું છું કેમકે જેને દીઠે છતાં હદય તમારે વિષે જ સંતેષ (આનંદ) ને પામે છે. દેખેલે એવા તમારા દર્શનવડે કરીને શું ? તે કે જે તમારા દર્શન વડે પૃથ્વી વિષે બીજે કઈ દેવ ભવાંતરને વિષે પણ મનને હરણ નહિ કરે. અર્થાત્ આપની શાન્ત મુદ્રા નિહાળ્યા પછી બેધિબીજ પ્રાપ્ત કરેલ ભવ્યાત્માને ભવાંતરે પણ અન્ય દેવના દર્શન મન હરણ કરી શકતા નથી. ૨૧
હે નાથ ! સ્ત્રીઓના સેંકડીઓ સેંકડે પુને પ્રસવ છે, પરંતુ તમારા જેવા પુત્રને બીજી કઈ માતા જન્મ આપતી નથી; કેમકે બધી દિશા નક્ષત્રને ધારણ કરે છે પણ દેદીપ્યમાન છે કિરણોને સમૂહ જેને સૂર્યને પૂર્વ દિશા જ ઉત્પન્ન કરે છે, અર્થાત્ સૂર્યને જન્મ આપનાર જેમ પૂર્વ દિશા જ છે તેમ તમારા જેવા પુત્રને જન્મ આપનાર તે તમારી માતા (મરુદેવા) જ છે. ૨૨ | હે મુનિદ્રા મુનિઓ તમને પરમ પુરુષ (નિષ્કર્મા) અને પાપરૂપ અંધકારની આગળ સૂર્ય જેવી કાન્તિવાળા નિર્મળ (રાગ-દ્વેષ રહિત) કહે છે અને તમને જ રૂડા પ્રકારે પામીને (જાણી) મૃત્યુને જિતે છે. તે સિવાય બીજે. કેઈ ઉપદ્રવ રહિત મોક્ષપદને માર્ગ નથી. ૨૩
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________
[ ૧૩૩ ]
હે પ્રભુ ! સંત (સાધુ-સજ્જન) પુરુષા તમાને અવ્યય (નાશ ન પામે તેવા) વિભુ, ( પરમ અશ્વય વડે શેલતા કર્મનું ઉન્મૂલન કરવામાં સમ) અચિંત્ય ( અચિત્ય ગુણવાળા અથવા આધ્યાત્મિક પુરુષાથી પણ ચિંતવન ન થઈ શકે એવું સ્વરૂપ છે. જેનુ' એવા ) અસ`ખ્ય ( ગુણવાળા) આદ્ય ( પહેલાં તીથંકર અથવા લાક વ્યવહાર રૂપ સૃષ્ટિની શરૂઆત કરનારા અથવા પંચ પરમેષ્ઠિમાં આદ્ય ), બ્રહ્મ સ્વરૂપ ( પરમાનંદ સ્વરૂપ નિવૃત્તિરૂપ ), ઈશ્વર ( દેવાના દેવ ), અનંત ( અનંત જ્ઞાન દર્શનવાળા અથવા મૃત્યુરૂપ અંત વિનાના ), અનંગકેતુ (કામદેવને નાશ કરવાને પૂંછડિયા તારા જેવા અથવા અંગઔદ્યારિકાદિ શરીર તે રૂપ કેતુ ચિહ્ન જેને નથી તેવા ) યાગીઓના ઈશ્વર (ચાર જ્ઞાની મુનિ અથવા ધ્યાની પુરુષાના ઈશ્વર), ચેાગ (જ્ઞાન, દન, ચારિત્રરૂપને જાણનારા અથવા જણાયા છે અષ્ટાંગ ચાગ જેનાથી) અનેક (જ્ઞાને કરીને સર્વ વ્યાપક હાવાથી અનેક અથવા એક પર્યાયવાળા), અદ્વિતીય ( સર્વોત્તમ ), જ્ઞાન સ્વરૂપ ( કેવળજ્ઞાન સ્વરૂપ છે જેમનું એવા ); અને નિમળ ( અઢાર દોષ રહિત) એવા કહે છે. ૨૪
હે નાથ ! દેવતાઓએ અચિત કર્યો છે બુદ્ધિના ખેાધ જેને એવા છે, માટે તમે જ બુદ્ધદેવ છે, ત્રણ ભુવનને સુખને કરવા પણ થકી તમે જ શંકર છે, હું ધીર! મેાક્ષ માગની વિધિ ( રત્નત્રયરૂપ)ને રચવાથી (પ્રરૂપવા થકી) તમે જ બ્રહ્મા છે. હે ભગવંત! તમે જ પ્રગટ પુરુષાત્તમ
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________
[ ૧૩૪] (કૃષ્ણ) છે, અર્થાત બુદ્ધ, શંકર, બ્રહ્મા અને નારાયણ એ યથાર્થ નામ પ્રમાણે ગુણવાળા નથી, કેમકે બુદ્ધ કેવળજ્ઞાન રહિત, શંકર સંહાર કરનારા, બ્રહ્મા હિંસક વેદનો ઉપદેશ દેનારા અને કુટ કપટ યુક્ત છે. માટે તે નામના યથાર્થ ગુણે સર્વ આપનામાં જ છે. ૨૫
હે નાથ ! ત્રણ ભુવનની પીડાને હરનારા તમને નમસ્કાર હે ! પૃથ્વીતળને વિષે નિર્મળ ભૂષણ (અલંકાર) રૂપ તમેને નમસ્કાર હો ! ત્રણ જગતના પરમેશ્વર એવા તમને નમસ્કાર હો ! અને હે જિન ! ભવ (ચાર ગતિના ભ્રમણ રૂપ) સમુદ્રને શોષણ કરનારા તમને નમસ્કાર હે ! ૨૬
હે મુનીશ! (મુનિઓના ઈશ્વર) સમસ્ત ગુણવડે તમે નિરંતર પણે રૂડા પ્રકારે આશ્રય કરાયેલા છે, એમાં શું આશ્ચર્ય છે? કેમકે ગ્રહણ કરેલા વિવિધ આશ્રયે વડે ઉત્પન્ન થયે છે ગર્વ જેને એવા દેવડે તમે સ્વપ્નાંતરમાં
ક્યારે પણ જોવાયેલા નથી. અર્થાત સમસ્ત ગુણે તમને આશ્રય કરી રહ્યાં છે. ૨૭
હે જિન! ઊંચા અશોક વૃક્ષને આશ્રય કરીને રહેલું (અશોક વૃક્ષની નીચે બેઠેલ), ઊંચા (અથવા અધિક) છે કિરણે જેના એવું તમારું શરીર, પ્રગટ દેદીપ્યમાન છે કિરણ જેનાં એવું નાશ કર્યો છે અંધકારને સમૂહ જેણે એવું અને મેઘ (વાદળાં)ની પાસે રહેલું એવું સૂર્યનું બિંબ હોય તેની પેઠે અત્યંત શેભે છે. ૨૮
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________
[૧૫] મણિએના કિરણોની પંકિત (અથવા અગ્રભાગ) વડે ચિત્રવિચિત્ર એવા સિંહાસનને વિષે સુવર્ણન જેવું મને જ્ઞ તમારું શરીર, ઊંચા મેરુ પર્વતના શિખર ઉપર આકાશને વિશે ઉદ્યોતમાન (પ્રસરેલા) કિરણોની શાખાને સમૂહ છે જેને એવું સૂર્યનું બિંબ હેય, તેની પેઠે વિશેષે કરીને શાલે છે. ૨૯
હે પ્રભુ! મોગરાના પુષ્પ જેવા વેતવર્ણવાળા અને (ઈન્દ્રોએ) વીંઝેલા એવા ચામરેવડે મનહર છે શોભા જેની એવું તથા સુવર્ણ સરખું મને હર તમારું શરીર, ઉદય પામેલા ચંદ્ર સરખા નિર્મળ ઝરણુના પાણીની ધારા જેને વિષે છે એવું અને સુવર્ણમય મેરુ પર્વતનું ઊંચું શિખર હોય, તેની જેવું વિશેષ કરીને શોભે છે. ૩૦
હે પ્રભુ! ચંદ્ર સરખું મનહર (અથવા ઉજજવળ) ઊંચે રહેલું (તમારા મસ્તકે ધારણ કરાયેલું), ઢાંકી દીધો
છે સૂર્યના કિરણોને પ્રતાપ (તેજ અથવા સંતાપ, પીડા) , જેણે એવું મોતીના સમૂહની રચનાવડે વિશેષે વૃદ્ધ પામી
છે શોભા જેની એવું અને ત્રણ જગતના પરમેશ્વરપણાને જણે પ્રકષ કરીને જણાવતું હોય નહિ ? તેવું તમારું છત્રત્રય વિશેષે શોભે છે. ૩૧
હે જિનેન્દ્ર ! વિકસ્વર થયેલા સુવર્ણના નવીન કમળના સમૂહની કાનિવડે ચારે તરફ ઉછળતાં નખના કિરણની પતિવડે મનોહર એવા તમારા બે ચરણે જ્યાં ગમન
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________
[૧૩૬] સ્થાનને ધારણ કરે છે (ચરણ ન્યાસ કરે છે, જાય છે) ત્યાં દેવતાઓ કમળ રચે છે. ૩૨
હે જિનેન્દ્ર ! ધર્મના ઉપદેશની વિધિમાં (ધર્મ વ્યાખ્યાન કરથી વખતે) એ પૂર્વોક્ત પ્રકારની તમારી અતિશય રૂપ સંપદા જે પ્રકારે હતી, તે પ્રકારે અન્ય દેવની સંપદા નહેતી : કેમકે પ્રકર્ષે કરીને હણ્યો છે અંધકાર જેણે એવી સૂર્યની કાન્તિ જેવી છે તેવી કાતિ પ્રકાશિત થયેલ પણ ગ્રહસમૂહની કક્યાંથી હોય? ૩૩ - ઝરતા મદવડે કરીને કલુષિત થયેલા અને ચંચળ એવા જે ગંડસ્થળે તેને વિષે મદોન્મત્ત થયેલ અને અહીં તહીં ભમતા એવા ભ્રમરેના ઝંકાર શબ્દ વડે વિશેષ વૃદ્ધિ પામ્યો છે કે૫ જેને એવા, અરાવત હસ્તિ સરખી છે કાતિ જેની એવા અને ઉદ્ધત (દુર્દીત) એવા હસ્તિને સન્મુખ આવતે જેઈને પણ તમારા આશ્રિત ( ભક્તજને) ને ભય ઉત્પન થતું નથી. ૩૪
ભેદાયેલા હસ્તિના કુંભસ્થળ થકી પડેલ ઉજજવળ અને લેહીથી ખરડાયેલા એવા મેતીના સમૂહવડે શેભાવ્યું છે પૃથ્વીપીઠ જેણે એ તથા કીલિત છે બે પગે જેના (ફાળ માર) એ સિંહ પણ તમારા ચરણયુગલરૂપ પર્વતને આશ્રય કરી રહેલ મનુષ્યને ફાળમાં પ્રાપ્ત થયે હોય (પિતાની પાસે જ આવી ગયેલ હોય) તે પણ પરાભવ કરતું નથી, અર્થાત્ મારવાને દેડતો નથી. મારી શક્તિ નથી, ૩૫
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________
[૧૩૭] પ્રલયકાળના પવન વડે ઉદ્ધત થયેલ (પ્રેરાયેલ), અગ્નિ સદશ, જાજ્વલ્યમાન, ઉજજવળ, ઊંચે ગયેલા છે તણખાં જેને એવો અને જગતને ગળી જવાને જાણે ઈચ્છતા હોય તેમ સન્મુખ આવતે એ સમસ્ત જે દાવાનળ તેને તમારા નામના કીર્તનરૂપ જળ શાન્ત કરે છે, અર્થાત્ તમારા નામરૂપ કીર્તન જળથી શાંતિને પામે છે, સમાઈ જાય છે. ૩૬
હે ભગવંત! તમારા નામરૂપ નાગદમની જે પુરુષના હદયને વિષે વતે છે તે પુરુષ, લાલ નેત્રવાળા, મદન્મત, કેલ કંઠ સરખા શ્યામવર્ણવાળા, ક્રોધવડે ઊંચી કરી છે ફણા જેણે એવા અને કરડવાને સન્મુખ આવતા એવા સર્પને નાશ થયે છે ભય જેને એ છત (પિતાના ) ચરણ યુગલવડે ઉલ્લંઘન કરે છે. અર્થાત જે પુરુષના હૃદયમાં તમારા નામરૂપ મંત્ર છે તે પુરુષ નિર્ભયપણે ઉગ્ર સપને પિતાના પગ વડે કરીને દેરડીની માફક સ્પર્શ કરે છે. ૩૭
સંગ્રામને વિષે યુદ્ધ કરતાં ઘડા અને હાથીઓની ગજેના વડે ભયંકર છે શબ્દો જેને વિષે એવું અતિશય બલવાન રાજાઓનું સૈન્ય પણ તમારા કર્તન થકી, ઉદય પામેલા સૂર્યના કિરણની શિખાઓવડે ભેદાયેલું અંધકાર હોય તેની પેઠે શીધ્ર નાશને અર્થાત્ સૂર્યના કિરણથી જેમ અંધકાર નાશ પામે છે, તેમ તમારા નામ સ્મરણથી અતિશય બલવાન રાજાનું સિત્ય પણ ભાગી જાય છે. ૩૮
ભાલાની અણઆવડે ભેદાયેલા હસ્તિના રૂધિરરૂપ જળ પ્રવાહને વિષે ઉતાવળે પ્રવેશ થવા થકી તેને તરવાને આતુર
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________
[૧૩૮] (વ્યાકુળ) થયેલાં યોદ્ધાઓ વડે કરીને ભયંકર યુદ્ધને વિષે તમારા ચરણરૂપ કમળવનને આશ્રય કરીને રહેલા પુરુષ, વિશેષ પ્રકારે જિત્યા છે (દુખે જિતાય એવા) શત્રુના. પક્ષેને જેણે એવા છતાં જયને પામે છે, અર્થાત્ તમારા ચરણ કમળને આશ્રિતને મોટા સંગ્રામમાં જય મેળવે છે. ૩૯
ક્ષોભ પામેલા છે, ભયકંર નર્ક જાતિના મર્યના સમૂહે, પાઠીન અને પીઠ જાતિના જળજતુઓ અને ભયને આપ-- નારા તથા વિષમ વડવાગ્નિ જેને વિષે એવા સમુદ્રને વિષે ઉછળતા કલ્લોલના શિખર ઉપર રહ્યું છે વહાણ જેનું એવા. પુરુષે, તમારા નામસ્મરણથી ત્રાસને ત્યાગ કરીને ઈચ્છિત. સ્થાને જાય છે અર્થાત્ તફાની દરિયામાં પણ તમારા નામ મરણથી નિવિદને ઈચ્છિત સ્થાને પહોંચે છે. ૪૦
ઉત્પન્ન થયેલ ભયંકર જલદર રેગના ભારવડે વાંકા વળી ગયેલા, શોચનીય દશાને પ્રાપ્ત થયેલા અને છોડી દીધી છે જીવિતની આશા જેમણે એવા મનુષ્ય તમારા ચરણકમળની રજરૂપ અમૃતવડે લેપાયેલ છે શરીર જેમના એવા છતે કામદેવ સરખા (સુંદર શરીરવાળા-રૂપવાન ) થાય છે અર્થાત્ શરીરે અમૃત ચોપડવાથી જેમ સુંદરરૂપ થાય છે, તેમ તમારા ચરણ કમળની રજ લગાડવાથી જલેદરાદિ દુઃસાધ્ય રોગવાળા મનુષ્યના રોગો નાશ પામી સુંદરરૂપ થાય છે. ૪૧
પગથી માંડીને ગળા સુધી મોટી સાંકળવડે બાંધ્યા છે
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________
[૧૩૯] અંગે જેમનાં એવા અને અત્યંત મોટી બેડીએની અણીએ. વડે નિઃશેષ પણે ઘસાતી છે જે જધાઓ જેમની એવા પણ તમારા નામરૂપ મંત્ર (ઋષભાય નમ :) નિરંતર મરણ કરનારા મનુષ્યો, તત્કાળ પોતાની મેળે વિશેષે ગયું છે બંધનનું ભય જનું એવું થાય છે. અર્થાત્ તમારા નામ મરણથી આકરું બંધન ભય તત્કાળ નાશ પામે છે. ૪૨
હે ભગવંત! જે બુદ્ધિમાન પુરુષ તમારા આ (ભક્તામર નામના) સ્તવનને ભણે છે. તે પુરુષે મન્મત્ત હસ્તિ, સિંહ, દાવાનળ, સર્પ, સંગ્રામ, મહાસાગર, જળદર અને બંધન થકી ઉત્પન્ન થયેલ ભય-બીકે કરીને જેમ હોય નહીં તેમ શીધ્ર નાશ પામે છે. અર્થાત્ તમારા સ્તોત્રના પઠન થકી ઉપર કહેલા આઠ જાતના ભયો ભય પામ્યા હોય તેમ નાશ પામે છે. ૪૩
હે જિનેન્દ્ર ! મેં ભક્તિરૂપ રચનાવડે અને જ્ઞાનાદિ ગુણે રૂપ દેરાવડે ગૂંથેલી અને મનોહર અક્ષરરૂપ ચિત્ર. વિચિત્ર પુપિવાની તમારી સ્તોત્રરૂપ માળાને [દુલભ-એટલે આ ભક્તામર મરણનું પદ્યમાં ગુજરાતી રહસ્ય કર્તા. દુર્લભ વિ. ગુલાબચંદ મહેતા વલભીનિવાસી અથવા ] જે પુરુષ આ લોકને વિષે નિરંતર કંઠને વિષે ધારણ કરે છે- ગણે. તે માનવ ઉન્નત પુરુષ અથવા માનતુંગસૂરિને પિતાને તાબે રહેનારી મોક્ષ લક્ષ્મી પ્રાપ્ત થાય છે. અર્થાત્ તમારા. સ્તેત્રને નિરંતર ગણનારને અજરામર મોક્ષ લક્ષ્મી પ્રાપ્ત.. થાય છે. ૪૪
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________
કલયાણુમંદિર ૮ ભાવાનુવાદ
કલ્યાણનું ઘર, ઉદાર (મેટું અથવા ભવ્ય જનને - વાંછિત આપે તેથી દાતાર), પાપને ભેદન કરનાર, ભય પામેલાને અભય (નિર્ભયતા અથવા મોક્ષ) આપનાર, પ્રશસ્ય (જરા પણ દોષરહિત), અને સંસારરૂ૫ સમુદ્રને વિષે ડૂબતા સમગ્ર પાણુઓને વહાણ તુલ્ય એવા જિનેશ્વરના ચરણ કમળને નમસ્કાર કરીને, ૧
કમઠના અહંકારને ધૂમકેતુ સમાન એવા જે તીર્થકર (પાર્થ પ્રભુ) ના મહિનારૂપી મહાસાગરનું સંસ્તવન કરવાને વિસ્તાર પામેલી છે બુદ્ધિ જેની એવો બ્રહસ્પતિ પોતે સમર્થ નથી, તે તીર્થકરનું સ્તવન પ્રત્યક્ષ (મૂM) એ હું નિશ્ચ કરીશ. ૨
હે સ્વામી! મારા સરખા મંદ બુદ્ધિવાળા પુરુષ, સામાન્યપણે પણ તમારું સ્વરૂપ વર્ણવાને કેવી રીતે સમર્થ થાય? અથવા ધૃષ્ટ (ધીઠે-દઢ પ્રયત્નવડે પ્રગલભ) પણ દિવસે આંધળો એ ઘૂવડને બાળક નિચે સૂર્યના સ્વરૂપને શું કહી શકે છે? અર્થાત્ ગમે તે વાચાળ અને બુદ્ધિશાળી ઘૂવડ હંમેશા દિવસે અંધ હોવાથી સૂર્યનું સ્વરૂપ વર્ણવી શકે નહિ તેમ હું મંદબુદ્ધિ હેવાથી તમારું સ્વરૂપ વર્ણવી શકું તેમ નથી. ૩
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________
[૧૪૧] હે નાથ ! મોહનીય કર્મને ક્ષય થવાથી (અથવા અજ્ઞા-- નના ક્ષયથી) ગુણેને અનુભવતો (ભગવતે) એ મનુષ્ય પણ તમારા ગુણેને ગણવાને નિચે સમર્થ થતો નથી. જે કારણ માટે કલ્પાંત કાળને વિષે ફેંકી દીધું છે પાણી જેણે
એવા સમુદ્રને પ્રત્યક્ષ પણ રત્નને સમૂહ નિચે શું કઈ ‘વડે માપી શકાય છે? અર્થાત્ પાણી ઊછળી જવાથી પ્રગટ દેખાતે રત્ન સમૂહ જેમ માપી શકાતું નથી તેમ માનીયાદિ કર્મના ક્ષયથી પ્રગટપણે તે ગુણેને જાણતા એવા કેવળી. પણ તેની ગણતરી કરી શકતા નથી. ૪ | હે નાથ! હું જડબુદ્ધિવાળે (મૂખ) છું તે પણ દેદીપ્યમાન અસંખ્ય ગુણના સ્થાન એવા આપનું સ્તવન કરવાને હું સાવધાન (ઉદ્યમવંત) થયેલ છું. બાળક પણ પોતાના બે હાથને પહોળા કરીને પોતાની બુદ્ધિવડે સમુદ્રના વિસ્તારને શું નથી કહેતો? અર્થાત્ બાળક જેમ પોતાના હાથ પહેળા કરીને સમુદ્રને વિસ્તાર બતાવે છે, તેમ હું પણ મારી શક્તિ અનુસારે આવડે એવી હતુતિ કરવાને ઉદ્યત થયે છું. ૫
હે પ્રભુ! તમારા જે ગુણે યોગીઓને પણ કહેવાને પ્રાપ્ત થતા નથી (વચન ગોચર થતા નથી) તેને વિષે (તે ગુણે કહેવાને) મારી શક્તિ કેમ હોય? તે માટે એ પ્રકારે (સ્તુતિ કરવાને આરંભ) અવિચારી કાર્ય થયું. અથવા પક્ષીઓ પણ નિચ્ચે પોતાની ભાષા વડે બેસે છે. અર્થાત
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________
[૧૪] મનુષ્ય ભાષા ન આવડવાથી પક્ષીઓ જેમ પિતાની ભાષામાં બેલે છે તેમ હું પણ સુંદર અર્થગર્ભિત સ્તુતિ કરવાને - અસમર્થ છતાંય શક્તિ અનુસાર સ્તુતિ કરું છું. ૬
હે જિનેશ્વર ! અચિંત્ય મહિમાવાળું તમારું સ્તવન દ્વરે રહે, તમારું નામ પણ (ગ્રહણ કરવાથી ) ત્રણ જગ- તનું ભવ (સંસાર ભ્રમણ) થકી રક્ષણ કરે છે, ગ્રીષ્મઋતુમાં પ્રચંડ(અસહ્ય) તાપવડે પીડાયેલા ( આકુળ વ્યાકુળ થયેલા) પંથીજ (મુસાફર) ને કમળવાળા સરોવરને સૂક્ષ્મ જળકણ સહિત (કંડ) પવન પણ ખુશી કરે છે, અર્થાત્ ઠંડે પવન મુસાફરોને ખુશી કરે તે પછી પાણીની તે શી વાત? તેમ તમારું નામ માત્ર ભવભ્રમણ મટાડે તે પછી સ્તવનને મહિમા તે શું વર્ણવો ? મતલબ કે તમારું સ્તોત્ર ઘણું મહાત્મ્યવાળું છે. ૭
હે સ્વામી! તમે હૃદયને વિષે વર્તતે છતે પ્રાણીના દઢ પણ કર્મબંધને, જેમ વનને મોર વનના મધ્યભાગે આવે છતે ચંદન વૃક્ષના સર્ષમય બંધનો તત્કાળ ઢીલા થઈ જાય છે તેમ, ક્ષણવારમાં શિથિલ થાય છે. અર્થાત્ મેરના આવવાથી સુગંધને લીધે ચંદન (સુખડ) વૃક્ષને વીંટાઈ રહેલા સર્પો જેમ ખસી જાય છે તેમ તમે ભવ્ય પ્રાણીના હૃદયમાં વસવાથી (તમારું ધ્યાન ધરવાથી) આકરાં કર્મબંધ હોય તે ઢીલા થઈ જાય છે. ૮
હે જિનેન્દ્ર ! તમારા દર્શન થવાથી મનુષ્ય ભયંકર સેંકડો ઉપદ્રવ વડે, જેમ સરાયમાન તેજ (પ્રતાપ-બળ)
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________
[૧૪૩] વાળે સૂર્ય અથવા રાજા (અથવા ગોવાળ) જેવા થકે પલાયન કરતા (નાશી જતા) ચરો વડે પશુઓથી શીધ્ર મૂકાઈ જાય છે તેમ શીધ્ર પણે મૂકાઈ જાય છે, અર્થાત તમારા દર્શનથી સેંકડો ઉપદ્રવ તત્કાળ નાશ પામે છે. ૯
હે જિનેન્દ્ર ! તમે પ્રાણીઓને તારનારા કેવી રીતે છે? -જે કારણ માટે સંસાર સમુદ્રને ઊતરતા એવા તેઓ (પ્રાણીઓ) જ તમેને હદયવડે વહન કરે છે અથવા તે યુક્ત છે. ચામડાની મસક નિચે પાણુંને તરે છે તે આ પ્રત્યક્ષ અંદર રહેલ વાયુને જ નિચે પ્રભાવ છે. ૧૦
જે કામદેવને વિષે હરિહરાદિ દે પણ હણાયા છે પ્રભાવ જેને એવા થયા છે તે કામદેવ પણ તમારા વડે ક્ષણવારમાં ક્ષય પામ્યો છે. હવે તેનું દષ્ટાંત કહે છે -જે પાણી-વડે અગ્નિઓને બુઝાવી નાંખ્યા છે તે (પાણી) પણ દુઃસહ -વડવાનલે શું નથી પીધું ? નથી શોષણ કર્યું? અર્થાત્ બીજા અગ્નિને બુઝાવી નાખનાર પાણીને જેમ વડવાનલ શેષી જાય છે, તેમ હરિહરાદિ દેવેને પણ તાબે કરનાર એવા કામદેવને તમે જિયે છે. ૧૧
હે સ્વામી! તમને સ્વામી પણ પ્રાપ્ત થયેલા પ્રાણીઓ ઘણી પ્રૌઢતાવાળા એવા પણ તમને હદયમાં ધારણ કરવા છતાં અત્યંત હલકાપણાએ કરીને (બીલકુલ ભાર ન હોય તેમ) ભવસાગરને શીધ્રપણે હોય તેમ કેવી રીતે કરે છે ? એ આશ્ચર્ય છે. અથવા નિચે મહાન (ત્રણ જગતને વિષે ઉત્તમ) પુરુ ને પ્રભાવ ચિંતવવા ચોગ્ય નથી. અર્થાત
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________
[ ૧૪૪ ]
તમે અતિ ગરિષ્ઠ એટલે ઘણાં ભારવાળા છતાં બિલકુલ ભાર વિનાના હલકા હોય તેમ તમાને હૃદયમાં ધારણ કરીને ભવસમુદ્રને તમારા આશ્રિતા જલ્દીથી તરી જાય છે એ આશ્ચર્ય છે, કેમકે વધારે ભાર હોય તે તે તરવાને અસમથ થાય, આ પ્રમાણે શંકા કરીને તેનુ' સમાધાન કરે છે કે–મહાન પુરુષાના પ્રભાવ છે તે મનવડે પણ ચિંતવવા ાગ્ય નથી કેમકે તે ઘણા ભારવાળાને પણ પેાતાના પ્રભા• વથી સર્વથા ભાર રહિત હોય તેમ તારે છે. ૧૨
હે પ્રભુ ! તમારાવડે જો ક્રોધ પ્રથમ જ નાશ થયેલે છે ! આશ્ચય છે કે કમરૂપી ચારા નિશ્ચે કેવી રીતે હાયા? અથવા આ લાકને વિષે શીતળ પણ હિમ સમૂહ નીલા વૃક્ષવાળા વનખંડોને શુ નથી માળતા ? અર્થાત્ ક્રોધ વિના કરૂપ ચારને તમે હણ્યા તે એમ શકા કરીને સમાધાન કરે છે કેવૃક્ષાને ખાળે છે તેમ તમે ક્રોધ વિના પણ મળે છે. તે ચુક્ત છે. ૧૩
માટું આશ્ચય છે
ઠંડા હિમ જેમ કર્મ રૂપ ચારને
હું જિન ! મહર્ષિ આ હૃદયરૂપ કમળના ડાડાના મધ્ય ભાગને વિષે સિદ્ધ સ્વરૂપી એવા તમાને નિરંતર જ્ઞાનચક્ષુથી જુવે છે અથવા નિચ્ચે પવિત્ર અને નિમળ કાન્તિવાળા કમળના ખીજનું કણિકા થકી ખીજું સ્થાન શું સંભવે ? અર્થાત્ કમળના ખીજનું સ્થાન જેમ કણિકા છે. તેમ તમે પણ ક*મલના નાશ થવાથી પવિત્ર એટલે ચિદાનન્દ સ્વરૂપે પ્રકટ થયેલા હાવાથી નિર્માંળ કાન્તિવાળા છે. માટે ચેાગીન્દ્રના હૃદય
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________
[ ૧૪૫] કમળના મધ્યભાગરૂપ કર્ણિકા એ જ તમારું યોગ્ય સ્થાન છે. ૧૪
હે જિનેશ્વર ! લોકને વિષે ધાતભેદ (મ ટી પાષાણુ સાથે મળેલ પાતુ) પ્રબળ અગ્નિવડે પાષાણપણાને ત્યાગ કરીને તત્કાળ સુવર્ણપણાને જેમ પામે છે તેની જેમ તમારા ધ્યાન થકી ભવ્ય પ્રાણીઓ ક્ષણવારમાં શરીરને ત્યાગ કરીને પરમાત્મદશાને પામે છે. અર્થાત્ તમારું ધ્યાન કરવાથી પ્રાણુઓ તમારા જેવા બને છે. ૧૫
હે જિન! જે (શરીર)નાં હદયને વિષે ભવ્ય પ્રાણીઓ વડે તમે નિરંતર વિશેષે ચિંતવન થાઓ છે, તે પણ તે (ભના ) શરીરને તમે કેમ નાશ કરે છે ? હવે દષ્ટાંત કહે છે કે મધ્યસ્થ પુરુષનું નિચે એવું જ સ્વરૂપ છે. જે કારણ માટે મેટા પ્રભાવવાળા પુરુષે કલેશને ઉપશમાવે છે. અર્થાત્ તમે મધ્યસ્થ હોવાથી શરીર અને જીવને પરસ્પરને અનાદિકાળને વિગ્રહ હતો તે મટાડવા શરીરનો નાશ કરે છે અને જીવને મોક્ષ પમાડે છે. ૧૬
હે જિનેન્દ્ર ! પંડિતે વડે તમારે વિષે અભેદ બુદ્ધિએ કરીને ધ્યાન કરાય છત આ આત્મા આ જગતને વિષે તમારા સરખો પ્રભાવવાળે થાય છે. પાણું પણ અમૃતપણે એ પ્રકારે ચિંતવન કરાયું છતું (અથવા મણિ મંત્રાદિક વડે સંસ્કારિત કર્યું છતું) ઝેરના વિકારને શું દૂર નથી કરતું? અર્થાત અમૃતબુદ્ધિએ ચિંતવેલું અથવા મંત્રિત
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________
[૧૪૬] કરેલું પણું ઝેર ઉતારે છે, તેમ તમારી સાથે અભેદભાવે ધ્યાન કરવાથી કર્મમળરૂપ ઝેર ઉતારીને આ આત્મા પરમાત્મા થાય છે. ૧૭
હે પ્રભુ! પરતીર્થિઓ (અન્ય દર્શનીએ) પણ હરિહાદિ દેવને બુદ્ધિવડે કરીને રાગદ્વેષરૂપ તમે ગુણ રહિત એવા તમને જ નિશ્ચ આશ્રય કરીને રહેલા છે. કમળાના રોગવાળા શ્વેત એ શંખ પણ વિવિધ રંગના પરાવતે કરીને શું નથી ગ્રહણ કરતે? અર્થાત્ કમળાના રોગવાળા મનુષ્ય ધેળા શંખને પીળો શંખ, લીલે શખ એ પ્રકારે જુદા જુદા રંગે દેખે છે, તેમ અન્ય દશનીઓ પણ તમારું આ હરિ છે, હર છે, બ્રહ્મ છે, એવી બુદ્ધિથી આરાધના કરે છે. ૧૮
હે સ્વામીનું ! ધર્મના ઉપદેશ વખતે તમારા સમીપપણના પ્રભાવ થકી ચેતનવાળા મનુષ્ય તો દૂર રહો, પરંતુ અવ્યક્ત ચેતનવાળા વૃક્ષ પણ શંકરહિત (અશોક) થાય છે. અથવા સૂર્ય ઉદય પામે છતે વૃક્ષેવડે સહિત પણ આખું જગત શું વિકાસપણાને નથી પામતું? અર્થાત સૂર્યોદય થયે છતે કેવળ લોક જ નિદ્રાને ત્યાગ કરીને જાગૃત થાય છે, એટલું જ નહિ પરંતુ વૃક્ષે પણ પસંચાદિ લક્ષણરૂપ નિદ્રા છોડીને વિકસ્વર થાય છે, તેમ તમારા પ્રભાવથી મનુષ્ય શોકરહિત થાય છે. નામથી અશેક થાય છે તે યુક્ત છે. ૧૯
હે પ્રભુ! સઘન એવી દેવેએ કરેલી પુપવૃષ્ટિ ચારે
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________
[૧૭] તરફ નીચું છે મુખ જેનું એવા બીટ હેય તેમજ કેમ પડે છે એ આશ્ચર્ય છે. અથવા હે મુનિશ! તમે પ્રત્યક્ષ જીતે સુંદર ચિત્તવાળા (ભવ્યજને) ના બંધને (કર્મના અત્યંતર બંધન અને બેડી વગેરે બાહ્ય બંધન) જે કારણ માટે નીચે જ જાય છે. (નાશ પામે છે.) અર્થાત્ પુષ્પના બીટ નીચે જાય છે તે એમ સૂચવે છે કે ભગવંતના સમીપપણાથી જેમ અમારા બીંટ (બંધન) નીચે રહે છે તેમ ભવ્ય પ્રાણુ અગર દેવતાના બંધને પણ નીચે જશે એટલે તૂટીને નીચે પડશે. ૨૦
હે સ્વામીન્ ! ગંભીર હૃદય રૂ૫ સમુદ્ર થકી ઉત્પન્ન થયેલી એવી તમારી વાણીના અમૃતપણને શ્રોતાઓ કહે છે તે યુક્ત છે. જે માટે ઉત્કૃષ્ટ હર્ષના સંગને ભજનારા ભવ્યજનો તમારી વાણીનું પાન કરીને (અત્યંત આદરથી સાંભળીને) શીઘ અજરામરપણાને પામે છે. અર્થાત્ જે કેઈ અમૃતને પીવે છે. તે અજરામર થાય છે તેમ તમારી વાણુનું પાન કરનારા ભવ્ય ચિદાનંદ સ્વરૂપ થઈ (મેક્ષ) અજરામર સ્થાનને પામે છે. માટે તમારી વાણુને અમૃત તુલ્ય કહે છે તે યુક્ત છે. ૨૧
હે વામીન્ ! હું એમ માનું છું કે પવિત્ર એવા દેવોએ વીજેલા ચામરના સમૂહે, અત્યંત નીચા નમીને પછી રૂડે પ્રકારે ઊંચે ઊછળતા છતાં આ પ્રકારે કહે છે: “જે મનુષ્પો આ પ્રત્યક્ષ મુનિઓને વિષે શ્રેષ્ઠ (પાર્શ્વનાથ પ્રભુ)ને નમસ્કાર
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________
[૧૪૮] કરે છે તે શુદ્ધ ભાવવાળા મનુષ્ય નિચે ઊંચી ગતિવાળા થાય છે. અર્થાત્ ચામર એમ સૂચવે છે કે જેમ અમે નીચા નમ્યા પછી ઊંચે ચડીએ છીએ તેમ છે કે આ જિનેશ્વરને નમશે તે ઊંચી ગતિને (મેક્ષ ગતિ) પામશે. ૨૨
હે પ્રભુ! અહી (સમવસરણને વિષે) નીલા-વર્ણવાળા, ગંભીર વાણીવાળા, અને નિર્મળ (ઉજજવળ-દેદીપ્યમાન) સુવર્ણ મિશ્રીત રત્નના બનાવેલા સિંહાસનને વિષે બેઠેલા એવા તમેને ભવ્ય પ્રાણીરૂપ મયૂર, મેરુ પર્વતના શિખર ઉપર અત્યંત ગર્જના કરતા નવીન મેઘને જેમ ઉત્સુકતાથી જેતા હોય તેની પેઠે જુવે છે. ૨૩
હે પ્રભુ! ઊંચે જતા (પ્રસરતા) એવા તમારા નીલકાંતિના મંડળ (ભામંડળ) વડે આચ્છાદિત થઈ છે પાંદડાની કાંતિ જેની એ અશક વૃક્ષ હતે. અથવા હે વીતરાગ ! તમારા સમીપ પણાના થકી ચેતના સહિત એ પણ કર્યો પુરુષ નિર્મમત્વને ન પામે ? અર્થાત્ તમારા સમીપપણથી સચેતન (પ્રગટ ચેતનવાળા) વૈરાગ્યને પામે છે તો અચેતન (અપ્રગટ ચેતનવાળ) અશોક વૃક્ષ નીરાગતાને (નિસ્તેજપણું) પામે તે યુક્ત જ છે, કેમકે અચેતનને તે ગમે તે ફેરવી શકે સચેતનને તે જ્ઞાનવાન હોય તે જ પ્રતિબધી શકે. ૨૪
હે દેવ ! હું એમ માનું છું કે આકાશને વ્યાપીને શબ્દ કરતો એ તમારે દેવદુંદુભિ ત્રણ જગતને આ પ્રકારે નિવેદન કરે છે (ઉદ્દઘોષણ) કરે છે કે- “હે ત્રણ જગતના
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________
[૧૪] લોકે! તમે આળસને ત્યાગ કરીને અહીં આવીને મોક્ષનગરી પ્રત્યે સાર્થવાહ તુલ્ય આ પાર્શ્વનાથ પ્રભુને ભજે ! અર્થાત્ દેવદુંદુભિ ઉદ્ઘાષણ કરીને સૂચવે છે કે હે લોકો: પ્રમાદ દૂર કરીને આ મોક્ષદાયક પ્રભુને ભજે. ૨૫
હે નાથ ! તમારા વડે ત્રણ ભુવન પ્રકાશિત થયે છતે તારામંડળ સહિત એ આ ચંદ્રમાં વિશેષે હણાયો છે અધિકાર (જગતને વિષે પ્રકાશ કરવા રૂ૫), જેને એ છતે, મેતીના સમૂહ વડે સહિત અને ઉલસિત ત્રણ છત્રના મિષથી ત્રણ પ્રકારે ધારણ કર્યું છે શરીર જેણે એ તમારી પાસે સેવા કરવા આવેલો છે. અર્થાત્ જગતને તમે પ્રકાશિત કર્યું તેથી ચંદ્રમાને પ્રકાશ કરવાનો અધિકાર રહ્યો નહિ માટે ત્રણ છત્રના મિષથી તે તમારી સેવા કરવા આવ્યો હોય તેમ જણાય છે. ૨૬
હે ભગવન્! પ્રકષે કરીને પ્રેર્યું છે ત્રણ જગત જેણે તેથી એકત્ર થયેલા એવા પોતાના કાન્તિ, પ્રતાપ અને યશના સમૂહ વડે કરીને જાણે હોય! તેમ ચારે તરફ નીલરત્ન, સુવર્ણ અને રૂપા વડે પ્રકર્ષે નિર્માણ થયેલા (રચાયેલા) એવા ત્રણ ગઢ વડે તમે વિશેષ શેભે છે. અર્થાત્ તમારા કાતિ, પ્રતાપ અને યશવડે ત્રણ જગત પૂરાઈ ગયું તેથી બીજું સ્થાન ન હોવાથી તેઓ ત્રણ ગઢ રૂપે એકત્ર થઈને રહેલા છે. ૨૭ - હે જિનેશ્વર ! મનહર પુષ્પની માળાઓ, નમસ્કાર
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________
[૧૫] કરનારા દેવેન્દ્રોના વૈર્ય રત્નના રચેલા મુકુટોને પણ ત્યાગ કરીને તમારા ચરણ યુગલને આશ્રય કરે છે અથવા તમારે સંગમ થયે છતે પંડિત (દેવતાઓ) અન્ય સ્થળે રમતા નથી જ. ૨૮
હે નાથ! તમે ભવસમુદ્ર થકી વિશેષ પરાગમુખ થયેલા છતાં પણ પિતાની પીઠે વળગેલા પ્રાણીઓ (જે જ્ઞાન, દર્શન, ચારિત્રાદિ માર્ગ વડે જિનેશ્વર મોક્ષે ગયા છે તે માર્ગને અનુસરવાવાળા) ને જે કારણ માટે તારે છે તે વિશ્વના સ્વામી અને સુજ્ઞ એવા તમને જ નિચે યુક્ત છે પરંતુ હે પ્રભુ! અહીં આશ્ચર્ય છે કે-જે કારણ માટે તમે કર્મના વિપાક (ફળ) રહિત છે. ૨૯
હે જનપાલક ! તમે વિશ્વના ઈશ્વર છો પણ દુગત છે (દરિદ્રી છે). (આ વિરોધાલંકાર છે તેને પરિહાર કરે છે કે-) તમે વિશ્વના ઈશ્વર છે તે પણ દુર્ગત કે દુખે કરીને જાણવા ગ્ય છે અથવા હે ઈશ્વર ! શું તમે અક્ષર (વર્ણ) સ્વભાવવાળા છે તે પણ બ્રાહ્મી આદિ લિપિ રહિત છે. (આ વિધાલંકાર છે તેને પરિહાર કરે છે કે - ) તમે નિશ્ચળ પ્રકૃતિવાળા (શાશ્વત અથવા મેક્ષરૂપ સ્વભાવાળા) છતાં કમરૂપ લેપ રહિત છે. અજ્ઞાનવાન એવા પણ તમારે વિષે ત્રણ જગતને પ્રકાશ કરવાના હેતુભૂત એવું જ્ઞાન નિચે કેવી રીતે નિરંતર સ્કેરે છે? (આ વિધાલંકાર છે તેને પરિહાર કરે છે કે – મૂખે જનેને બોધ કયે છતે ત્રણ
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________
[ ૫૧] જગતને પ્રકાશ કરવાના હેતુભૂત એવું જ્ઞાન નિરંતર તમારે વિષે ફુરે છે. ૩૦
હે નાથ! કમઠાસુરે ક્રોધ થકી; અત્યંતપણે વ્યાપ્ત કર્યું છે આકાશ જેણે એવી જે રજે (ધૂળ) તમારા તરફ ઉડાડી, તે રવડે તમારી છાયા (શરીરને પડછાયો અથવા કાતિ) પણ ન હણાણું પરંતુ એ જે વડે હતાશ (હણાઈ છે આશ જેની એ) અને દુષ્ટાત્મા એ એજ કમઠાસુર વ્યાપ્ત થયે. ૩૧
હે જિનેશ્વર ! ગર્જના કરતે પ્રબળ મેઘને સમૂહ છે જેને વિષે એવું, ઘણું ભયંકર, આકાશ થકી પડતી વીજળી છે જેને વિષે એવું અને સાંબેલા જેવી પુષ્ટ અને બિહામણું છે ધારા જેને વિષે એવું દુખ તરવા ગ્ય (દુસહ) પાણી જે કારણ માટે કમઠાસુરે વરસાવ્યું (તમને ઉપસર્ગ કરવા) પછી તે જ પાણી વડે તે કમઠાસુરનું ભૂંડી તલવારનું કામ કરાયું અર્થાત્ ખરાબ તલવાર તેને રાખનારનું જ છેદન ભેદન કરે છે તેમ આ પાણી તેના વરસાવનાર કમઠને જ સંસારને વિષે છેદન ભેદન રૂપ કાર્ય કરનારું થયું. મતલબ કે પ્રભુને ઉપસર્ગ કરવાથી તેને સંસાર વધે. ૩૨ - હે પ્રભુ! નીચે વિખરાયેલા ઉપરના કેશ હોવાથી વિરૂપ થયેલી છે આકૃતિ જેની એવા મનુષ્યના માથાના ઝમણ (લટકતા હારડા)ને ધારણ કરનાર ભયંકર મુખ થકી નીકળતે છે અગ્નિ જેને એવો જે દેત્યને સમૂહ તે પણ
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________
[ ૧૫૨ ]
તમારા પ્રત્યે ( ઉપસર્ગ કરવા માટે) ક્રમઠાસુરે મૂકશો તે (દૈત્ય સમૂહ) અને (કમઠાસુર) ભવાભવને વિષે સ'સારના દુઃખનું કારણ બન્યુ. ૩૩
હે ત્રણ ભુવનના સ્વામી ! હું પ્રભુ ! વિશેષે ટાળ્યા અન્ય કાર્યા જેણે એવા અને ભક્તિવડે ઉલ્લાસ પામતા શમાંચ વડે વ્યાપ્ત છે શરીર જેનાં એવા જે પ્રાણીઓ પૃથ્વીને વિષે તમારા ચરણ યુગલને વિધિ પૂર્વક ત્રણે કાળે પૂજે છે. તે જ ધન્ય છે. ૩૪
હે મુનિન્દ્ર ! હું... એમ માનું છું કે- અપાર સવ સમુદ્રને વિષે તમે મારા શ્રવણુ ગેાચરપણાને પ્રાપ્ત થયેલા નથી કેમકે તમારા નામરૂપ પિવત્ર મંત્ર શ્રવણુ કરાયે છતે પણ આપદારૂપી સર્પિણી શુ' સમીપ આવે ? અર્થાત્ તમારું નામ સાંભળવાથી આપદાએ આવે જ નહિ. પરંતુ મને સાંસારિક આપત્તિ આવેલી છે જેથી હું માનું છું કે પૂર્વભવમાં મેં તમારું નામ પણ સાંભળ્યું જણાતું નથી. ૩૫
હે દેવ ! હું માનું છું કે-જન્માંતરને વિષે પશુ મે વાંછિતને પુરનાર (આપવામાં) ચતુર એવું તમારુ ચરણુ યુગલ પૂજ્યું નથી. તે કારણથી જ હે મુનીશ ! આ જન્મમાં હું, મથન કર્યાં છે ચિત્તના આશય જેણે એવા પરાભવાનુ સ્થાનક થયા છું. અર્થાત્ તમારા ચરણ યુગલને પૂજનાર પરાભવનું સ્થાન થતાં જ નથી. ૩૬
હે પ્રભુ ! મેહરૂપ અજ્ઞાન અંધકાર વડે આચ્છાદન થયાં છે નેત્રા જેનાં એવા જે હું તેના વડે તમે નિશ્ચે પ્રથમ
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________
[૧૫૩] એકવાર પણ જોવાયેલા નથી. જે કારણ માટે નહિતર હું તમને જોયા હોત તો) મર્મસ્થાનને ભેદનાર અને પ્રક ઉદય આવેલી કર્મબંધનની પ્રવૃત્તિ છે જેને વિષે એવા આ દુઃખ મને કેમ પડે? અર્થાત્ પ્રભુદર્શન કરનારને કષ્ટ પ્રાપ્ત થતું નથી ? ૩૭
હે જનહિતકારી ! મેં તમને (કેઈપણ ભવને વિષે ) સાંભળ્યા પણ છે, પૂજ્યા પણ છે, અને દીઠા પણ છે પરંતુ ભક્તિ વડે કરીને ચિત્તને વિષે નિચે ધારણ કરેલા નથી, તે કારણ માટે જ હું દુઃખનું ભાજન થયેલ છું જે કારણ માટે ભાવ રહિત ક્રિયાઓ (શ્રવણ, પૂજન, દશ નાદિ) વિશિષ્ટ ફળ આપતી નથી. ૩૮
હે નાથ ! હે દુ;ખી જને ઉપર કાબુ ! હે શરણ કરવા યોગ્ય ! હે કરુણાપણના પવિત્ર સ્થાન ! (અથવા દયા અને ધર્મના સ્થાન ) હે જિતેન્દ્રિયને વિષે શ્રેષ્ઠ ! હે મોટા ઈશ્વર તમે ભક્તિ વડે નમેલા મારા ઉપર દયા કરીને દુખની ઉત્પત્તિના કારણના ખંડનને વિષે તત્પરતા કરે ! ૩૯
હે ત્રણ ભુવનને પવિત્ર કરનાર ! અસંખ્ય બળનું ઘર ! -શરણ કરવા એગ્ય ! નાશ કર્યો છે શત્રુ જેણે એવા અને
પ્રસિદ્ધ છે પ્રભાવ જેને એવા તમારા ચરણ કમળનું પણ -શરણ પામીને જે હું ધ્યાન વડે રહિત છું તે (રાગાદિ
શત્રુ વડે) હણવા યોગ્ય છું. હા! ઈતિખેદે હું (દુદેવ - વડે) હણાયેલો છું. ૪૦
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________
[૧૫૪] હે દેવેન્દ્રો વડે વંદન કરવા યોગ્ય ! હે જાણે છે, સમસ્ત વસ્તુને રહસ્ય (પરમાર્થ) જેણે એવા ! હે સંસાર સમુદ્ર થકી તારનાર ! હે વિભુ! હે ત્રણ ભુવનના નાથ ! હે દેવ! દયા સમુદ્ર! સીદાતા (વિષાદ પામતા) એવા મને. ભયને આપનાર એવા સંકટના સમુદ્ર થકી હમણાં રક્ષણ.. કરે અને (પાપને નાશ કરીને) પવિત્ર કરે. ૧૧
હે નાથ! પરંપરાના સંચયને કરવાવાળી એવી તમારા ચરણ કમળની ભક્તિનું જે કંઈપણ ફળ હોય તે હે શરણ કરવા ગ્ય! તમારું એક શરણ છે જેને એવા (તમારે જ શરણે આવેલા) મને લેકને વિષે અને જન્માંતરને વિષે પણ તમે સ્વામી થાઓ અર્થાત્ તમારી ભક્તિનું કંઈ ફળ મળતું હોય તે હું એટલું માગું છું કે ભવભવને. વિષે તમે મારા સ્વામી થાઓ ! ૪૨
હે જિનેન્દ્ર! હે પ્રભુ! હે મનુષ્યના નેત્રરૂપ ચંદ્ર વિકાશી કમળને ચંદ્રમા તુલ્ય! સમાધિવાળી (ધ્યાનવાળી સ્થિર) બુદ્ધિ છે જેમની એવા, અત્યંત ઉલ્લાસ પામતા રોમાંચ વડે કંચુકિત છે શરીરના ભાગો જના એવા, તમારા બિંબના નિર્મળ સુખ કમળને વિષે બાંધયું છે લક્ષ્ય જેણે એવા અને વિશેષ ગળી ગયા છે કમ મળને. સમૂહ જેનો એવા છતાં ભવ્ય પ્રાણીઓ એ પૂર્વોક્ત પ્રકારે વિધિપૂર્વક તમારા સ્તોત્રને રચે છે (કરે છે) તેઓ પ્રકર્ષ દેદીપ્યમાન સ્વર્ગ લક્ષ્મીને ભેળવીને તત્કાળ (દેવ થઈને. મનુષ્ય ભવ પામીને) મોક્ષને પ્રાપ્ત કરે છે. ૪૩-૪૪
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________
મેટી શાંતિ ૯ ભાવાનુવાદ
તીર્થંકરનું સ્નાત્ર કરનારા શ્રાવકે માંહેથી વિશિષ્ટ ગુણ-- વાન શ્રાવક હેય તે ઊભા થઈને નીચે પ્રમાણે કહે છે,
અહે! અહંદુ શાસનમાં રક્ત એવા ભવ્ય લકે! આ અવસર ઉચિત સર્વ વચન તમે સાંભળે છે (તમે) ત્રણ ભુવનના ગુરુ (વીતરાગ) ની યાત્રા (જન્મ મહોત્સવ) ને વિષે ભક્તિ વડે યુક્ત છે તે તમને અરિહંતાદિ પંચપરમેષ્ઠીના માહાત્મ્ય (પ્રસાદ) થકી આરોગ્યતા, લક્ષમી. સ તેષ અને વિશિષ્ટ બુદ્ધિને કરનારી તથા રાગદ્વેષાદિના. નાશની કારણભૂત એવી શાંતિ (દુઃખ પાપ અને ઉપસર્ગના ઉપશમરૂપ અથવા કલ્યાણરૂ૫) થાઓ. ૧-૨
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________
[૧૬] હે ભવ્ય પ્રાણીઓ ! જે કારણ માટે અહીં (આ જગ-તમાં ભરત, ઐરાવત અને મહાવિદેહ ક્ષેત્રને વિષે ઉત્પન્ન થયેલા સમગ્ર તીર્થકરાના જન્મ સમયે સૌઘમ દેવલોકન ઈન્દ્ર પિતાનું આસન ચલાયમાન થયા પછી અવધિજ્ઞાને (જિન જન્મને) જાણીને પછી. ૩
સુઘોષા નામની ઘંટાને વગાડ્યા પછી સર્વ સુર(માનિક દેવ) અસુર (ભવનપત્યાદિ દેવ) અને તેના ઈન્દ્રાની સાથે (જિન જન્મસ્થાને) આવીને પરમ વિનય સહિત અહદરૂપ ભટ્ટારક (પૂજ્ય) ને કર સંપુટમાં ગ્રહણ કરીને. ૪
મેરૂ પર્વતના શિખર ઉપર જઈને, કર્યો છે જિન જન્મ મહોત્સવ જેણે એ તે (સ્નાત્ર મહોત્સવને અંતે) શાંતિની ઉદઘોષણા કરે છે (વેદધ્વનિની જેમ મોટા શબ્દ બોલે છે) તે કારણ માટે હું પણ કરેલનું અનુકરણ જેમ થાય તેમ કરીને (વિચારીને), વળી મહાન જન ઈન્દ્રાદિકદેવ સમૂહ (પ્રવ) તે જ માગ પ્રમાણ ( અર્થાત્ ઈન્દ્રાદિ દેએ જેમ કર્યું તેમ આપણે પણ કરવું.). ૫
એ કારણથી ભવ્ય પ્રાણીઓ સાથે (જિનાલયે) રૂડે પ્રકારે આવીને સ્નાત્ર પીઠિકા ઉપર જિનસ્નાત્ર કરીને હું મોટા શબ્દ જે શાંતિપાઠ કરું છું, તે પૂજા, યાત્રા, અને સ્નાત્ર વગેરે– મહોત્સવ કર્યા પછી – એ પ્રકારે કાન દઈને (સાંભળવા માટે કાનને સાવધાન કરીને) તમે સાંભળો, સાંભળો ! સ્વાહા. ૬
છે એ પદ શરૂઆતમાં બોલીને કહે છે કે આજ ઉત્તમ
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________
[૧૫૭] દિવસ છે. (આજનો દિવસ ધન્ય છે) કેવળજ્ઞાનવડે સવને. જાણનારા, કેવળદર્શનવડે સર્વને જોનારા-ત્રણ લોકના સ્વામી. ત્રણ લેક વડે પુષ્પાદિકથી પૂજાયેલા ત્રણ લેકના પૂજ્ય (પૂજવા યોગ્ય) ત્રણ-લોકના ઈશ્વર અને ત્રણ લોકને અજ્ઞાનરૂપ. અંધકારનો નાશ કરવા વડે પ્રકાશ કરનારા એવા ઐશ્વર્યાદિ યુક્ત (ચોવીશ) તીર્થકરો અત્યંત સંતુષ્ટ થાઓ, સંતુષ્ટ થાઓ. ૭.
» ઋષભદેવ, અજિતનાથ, સંભવનાથ, અભિનંદન – સ્વામી, સુમતિનાથ, પદ્મપ્રભુ, સુપાર્શ્વનાથ, ચંદ્રપ્રભુ, સુવિધિનાથ, શીતલનાથ, શ્રેયાંસનાથ, વાસુપૂજ્ય સ્વામી, વિમળનાથ, અનંતનાથ, ધર્મનાથ, શાંતિનાથ, કુંથુનાથ, અરનાથ, મલ્લીનાથ, મુનિસુવ્રતસ્વામી, નમીનાથ, નેમીનાથ, પાર્શ્વનાથ, અને વર્ધમાન સ્વામી પર્યત (એ ચોવીય જિનેન્દ્રો ) ૮
ઉપશાંત થયેલા એ પર્યત (વીશ) જિનેશ્વરો, કષાયદયના ઉપશમરૂપ શાંતિને કરનારા થાઓ, સ્વાહા. વળી મુનિઓમાં શ્રેષ્ઠ મુનિઓ (તત્વજ્ઞ) શત્રુએ કરેલ પરાભવ, દુષ્કાળ અને મહા અટવીને વિષે તથા વિકટ માર્ગોને વિષે. તમને નિરંતર રક્ષણ કરે. સ્વાહા. ૯
% (પ્રણવબીજ) હી (માયાબીજ-વશકરનાર) અને શ્રી-(લક્ષ્મીબીજ–લક્ષ્મીનું કારણ) પૂર્વક સંતેષ, મતિ (દીર્ઘદ્રષ્ટિ) યશ, શોભા, બુદ્ધિ, વિદ્યાનું સાધન, નગરાદિ પ્રવેશ અને નિવાસ-સ્થાનને વિષે રૂડે ગ્રહણ કરાયા છે નામ. જેનાં એવા તે જિનેશ્વરે જવવંતા વર્તા-સાનિધ્ય કરવાવાળા. થાઓ. ૧૦
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________
[ ૧૫૮ ]
રાહિણી, પ્રતિ, વશ ́ખલા, વાંકુશી, અપ્રતિચકા (ચક્રેશ્વરી ), નરદત્તા, કાળી, મહાકાળી, ગૌરી, ગાંધારી, સર્વાસા, મહાજ્વાલા, માનવી, વૈરાટથા, અશ્રુપ્તા, માનસી, મહામાનસી, ૧૧
એ સેાળ વિદ્યાદેવીએ તમારુ' હમેશાં રક્ષણ કરા, સ્વાહા. આચાર્ય; ઉપાધ્યાય, પ્રમુખ ચાર પ્રકારા (સાધુ, સાધ્વી શ્રાવક અને શ્રાવિકા ) છે જેને વિષે એવા શ્રી મહાવીર પ્રભુના સ'ધને શાંતિ ( અથવા કલ્યાણુ) થાઓ, સતાષ થાઓ, અને ધર્મની પુષ્ટિ થાઓ. ૧૨
ૐ નવ ગ્રહો તે ચંદ્ર, સૂર્ય, મંગળ, બુધ, શ્રૃહસ્પતિ (ગુરુ) શુષ્ક, શનૈશ્વર, રાહુ અને કેતુ (પૂંછડીચા તારા ) સહિત (સર્વ પરસ્પર મળેલા ) તથા સેામ, યમ, વરુણુ અને કુબેર એ ચાર લેાકપાલાએ સહિત, ( એહવા તેઓના નામ) વળી. ૧૩
ઈન્દ્ર, સૂર્ય, કાતિ કેય, અને ગણેશ, સહિત વળી બીજા પણ જે ગ્રામ નગર અને ક્ષેત્રના અધિષ્ઠાયક દેવતાઓ વગેરે છે, તે સર્વ પ્રસન્ન થાએ, પ્રસન્ન થાએ, અને રાજાઓ, ક્ષય પામે નહિ તેવા ભંડારા અને ધાન્યના કાઠારા છે જેઓને એવા થાઓ. સ્વાહા. ૧૪
કાર મંત્રની કૃપાવર્ડ કરીને પુત્ર, મિત્ર, સહોદર, સ્ત્રી દોસ્ત, જ્ઞાતિજન, સગા અને સગેત્રિયા (પિત્રાઈ એ ) એ સર્વ નિર'તર આમેદ-પ્રમાદને કરનારા થાઓ અર્થાત્ સર્વે વિશેષે કરીને પરસ્પર આનંદને કરવાવાળા થાએ વળી
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________
[ ૧૫૯ ]
આ લેાકને વિષે પૃથ્વી ઉપર પેાતાના સ્થાનકાને વિષે વસનારા સાધુ, સાધ્વી-શ્રાવક અને શ્રાવિકાઓના રાગ, ઉપદ્રવ, વ્યાધિ, દુઃખ, દુષ્કાળ અને ચિત્તની અસ્વસ્થતાના ઉપશમને માટે (નિવારણ માટે) શાંતિ થાએ, ૐ મંત્રના આરાધનથી ચિત્તના સતેષ પુષ્ટિ, ઢાલત, વંશવૃદ્ધિ, અને કલ્યાણના ઉત્સવેા, સદા થાએ ૧૫-૧૬
ઉદયમાં આવેલા પાપા નિર'તર શાંત થાએ (નાશ પામેા), અશુભ કમ ક્ળેા શાંત થાએ, તેમ જ શત્રુએ અવળા સુખવાળા થાએ. ૧૭
શ્રીમાન્ ત્રણ લેાકની શાંતિને કરનારા, દેવેન્દ્રોના મુકુટા વડે પૂજાયેલ છે ચરણ કમળ જેમના એવા શ્રી શાંતિનાથને નમસ્કાર થાએ. વળી શાંતિને કરનારા, અને શ્રીમાન્ એવા શ્રી શાંતિનાથ પ્રભુ મને શાંતિ આપેા. જેએના ઘરને વિષે શાંતિનાથ પ્રભુ પૂજાય છે તેના ઘરે નિર'તર શાંતિ જ થાય છે. ૧૮
દૂર કર્યાં છે ઉપદ્રવ, દુઃગ્રહની ગતિ (ખરાબ સ્થાને ગ્રહનુ' સ’ક્રમવુ') ખરાબ સ્વપ્ન (ઊંટ, મહિષી ઉપર આાવ્હેણુ સ્વપ્નમાં દેખવુ) અને દુષ્ટ નિમિત્ત ( ખરાબ અંગનુ *કવુ') વગેરે જેણે એવુ અને સપાદન કરી છે - શુભ લક્ષ્મી જેમણે એવુ શાંતિનાથ પ્રભુનુ નામ ગ્રહણ (નામેાચ્ચારણ ) જયવત વતે છે. અર્થાત્ ભક્તજનાને સુખ અને શ્રેયને કરનારુ છે. ૧૯
શ્રી સંધ, જગત, દેશ, રાજારૂપ, અધિપત્તિ અને રાજાના
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________
[૧૬] રહેવાના સ્થાનના તેમ જ ધર્મસભાના સભ્યો અને નગરના મોટા પુરુષના નામ ગ્રહણ કરીને શાંતિની ઉદ્ઘોષણા કરવી-ર૦
શ્રી શ્રમણસંઘને શાંતિ થાઓ, બધા દેશોને શાંતિ થાઓ. રાજારૂપ અધિપતિઓને શાંતિ થાઓ, રાજાઓને રહેવાના સારા સ્થાનમાં શાંતિ થાઓ, ધર્મ સભાના સભ્યજનોને શાંતિ થાઓ, નગરના મુખ્યજનને શાંતિ થાઓ, નગરનાલોકોને શાંતિ થાઓ, સમસ્ત જીવલોકને શાંતિ થાઓ, » સ્વાહા છે સ્વાહા 3 શ્રી પાર્શ્વનાથ પ્રભુને સ્વાહા એટલે આ કુંકુમ, ચંદન, વિલેપન, પુષ્પ અક્ષત, ધૂપ અને. દીપ વગેરે પૂજાના સાહિત્ય શ્રી પાર્શ્વ પ્રભુને સંતેષને માટે હ, ૨૧-૨૨
આ શાંતિપાઠ શ્રી તીર્થકરોની પ્રતિષ્ઠા યાત્રા અને સ્નાત્રાદિને અંતે ભણ. આ શાંતિની ઉષણ કેવી રીતે કરવી તે કહે છે કે કેઈ વિશિષ્ટ ગુણવાન શ્રાવક ઊભે થઈને શાંતિકળશ (શાંતિને માટે શુદ્ધ જળથી ભરેલ કળશ)ને ગ્રહણ કરીને (ડાબા હાથમાં ધારણ કરી જમણે હાથ તેના ઉપર ઢાંકી.) કેસર, સુખડ, બરાસ, અગરુધૂપવાસ, (અગ્નિમાં ધૂપ નાખવાથી નીકળતી સુગંધી અથવા કેસર ચંદનાદિના ઘસવાથી નીકળતે સુગંધી પરિમલ) અને કુસુમાંજલી(પુષ્પથી ભરેલ અંજલિ ખોબો) સહિત છત, સ્નાત્ર મંડપને વિષે શ્રી સંઘ સહિત છને, પવિત્ર છે શરીર જેનું એ પુપ, વસ્ત્ર, ચંદન અને અલંકાર, (ઘરેણાં)વડે સુશોભિત છત, પુષ્પની માળાને ગળામાં ધારણ
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________
[૧૬] કરીને શાંતિપાઠની ઉોષણ કરીને શાંતિ કળશનું પાણું (સર્વજનેએ ) પિતાના મસ્તકે નાખવું ૨૩-૨૪
કલ્યાણયુક્ત ભવ્ય પ્રાણીઓ જિનેશ્વરના નાત્ર મહોત્સવને અંતે નિ નાટક કરે છે, (જિનેશ્વર ઉપર) રત્ન, મોતી અને પુષ્પની વૃષ્ટિ કરે છે. મંગળકારી ગીતે ગાય છે. તે (જિન સ્તુતિ રૂ૫) અને તીર્થકરના નામે બોલે છે (અથવા તીર્થકરના વંશે વર્ણવે છે.) અને મંત્ર (અથવા મંત્રા ગર્ભિત સ્તવને) ભણે છે. ૨૫ | સર્વ જગતનું કલ્યાણ થાઓ, પ્રાણ સમુદાય પારકાનું હિત કરવામાં તત્પર થાઓ, દોષો (વ્યાધિ, દુઃખ અને દુર્મતિપણું વગેરે) વિશેષે નાશ પામો અને જીવલેક સવ કાર્યમાં) સુખી થાઓ. ૨૬
હું નેમિનાથ તીર્થકરની માતા શિવાદેવી તમારા નગરને વિષે વસનારી છું. (તમારા નગરને સાનિધ્ય કરવાવાળી છું.) તેથી મારું કલ્યાણ થાઓ, અને (શિવાદેવી નામેરચારણ વડે) તમારું પણ કલ્યાણ થાઓ. ૨૭
જિનેશ્વરે પૂજ્યે છતે ઉપસર્ગો ક્ષય પામે છે, વિદનની વેલડીએ છેડાય છે અને (દુલભ આ નવે સ્મરણનું પદ્યાત્મક રહસ્ય કરનાર દુર્લભ વિ. ગુલાબચંદ મહેતા વળાવાળાનું) મન પ્રસન્નતાને પામે છે.
સર્વ મંગળિકને વિષે મંગળકારી, સર્વ કલ્યાનું કારણ અને સર્વ ધર્મોને વિષે શ્રેષ્ઠ એવું જૈન (જિનેશ્વરનું પ્રવર્તાવેલું) શાસન જયવંત વતે છે.
૧૧
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી ઋષિમંડળ સ્તોત્ર
(ભાવાનુવાદ)
(વર્ણમાળાને) પ્રથમ અક્ષર “અ અને સૌથી છેલ્લો અક્ષર “હ”-આ બે અક્ષરોની વચ્ચે બધા વર્ણાક્ષરોને સમાવેશ થઈ જાય છે. અગ્નિની જવાલા જેવા, અંતિમ નાદ અક્ષર “હ”ના માથે બિંદુ-અનુસ્વાર તેમજ રેફ મૂકીને “હું” શબ્દ બનાવો. (આમ વર્ણમાળાનાં પ્રથમ અક્ષર “અ” અને અનુસ્વાર તેમજ રફથી બનેલ “હું” બે ભેગા કરવાથી “અહ” થાય છે આ “અહ”' શબ્દ અગ્નિની વાળા જેવો ઝળહળતે છે. તે મનના મલને વિશુદ્ધ કરનારે છે અને અત્યંત વિમળ (નિર્મળ) છે. આવા ઝળહળતા-પ્રકાશમાન “અહ” પદને હદય રૂપી કમળમાં સ્થાપન કરીને હું નમસ્કાર કરું છું. ૧-૨
“અહ” શબ્દ અરિહંત આદિ પંચ પરમેષ્ઠિ ભગવતેને
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________
[ ૧૬૩ ]
વાચક છે અને સિદ્ધચક્રતુ' ખીજ હાવાથી તમામ માંગલિક કામેામાં તેને સૌ પ્રથમ નમસ્કાર--પ્રણામ કરવામાં આવે છે. 3 શ્રી અરિહંત ભગવંતને, શ્રી સિદ્ધ ભગવંતને, શ્રી સ આચાર્ય ભગવંતને, શ્રી ઉપાધ્યાય ભગવંતને, શ્રી સ સાધુ ભગવંતાને તેમજ સમ્યક્ જ્ઞાન, સમ્યક્ દર્શન અને સમ્યક્ ચારિત્ર-આ આઠેયને ( શ્રી સિદ્ધચક્રને ) કાર સહિત નમસ્કાર હા. ૪-૫
સર્વ પ્રથમ પદ અરિહંત પદથી શિખા (ચેટલી) ની રક્ષા કરવી, બીજા સિદ્ધપદથી મસ્તકની રક્ષા કરવી, ત્રીજા આચાય પદ્મથી અને આંખેાની રક્ષા કરવી, ચેાથા ઉપાધ્યાય પદ્મથી નાકની રક્ષા કરવી, પાંચમા સાધુ પદથી મુખની રક્ષા કરવી, છઠ્ઠા સમ્યક્ જ્ઞાન પદથી ગળાની, સાતમા સમ્યકજ્ઞાન પાદથી નાભિ (ડૂંટી ) ની અને આઠમા ચારિત્ર પદથી અને પગાની રક્ષા કરવી. ૭-૮
'
6
"
'
પ્રથમ પ્રણવ (૪) લખીને, પછી ‘સ' કારના છેલ્લા અક્ષર ‘હુ’ રેક્ સહિત અર્થાત્ ‘ હું ’ ની સાથે સ્વામાંના બીજો સ્વર ‘ આ, ’ ચેાથા સ્વર‘ઈ’પાંચમા સ્વર ‘ , ’ છઠ્ઠો સ્વર ઊ, ’સાતમા સ્વર ‘ એ,’ આઠમા સ્વર ‘એ' દસમા સ્વર ઔ અને બારમા સ્વર અઃ ’-આ સ્વરાક્ષરા ઉપર અનુસ્વાર મૂકવાથી અનુક્રમે હાં, હીં, હું, હું, હું, હૈં હો”, હુઃ થાય છે. આ આઠ અક્ષરા પછી પચ પરમેષ્ઠિના પ્રથમ અક્ષર અર્થાત્ ‘અ, સિ,આ, ઉ, સા ' લખવા. તે પછી · સભ્યજ્ઞાન દૃન ચારિત્રભ્યા ' લખવું, અંતમાં ‘નમ' અને મને
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________
[૧૬૪] પદોની વચમાં અર્થાત ચારિત્રો અને નમઃ ની વચમાં
હીં” કાર મૂકવાથી સતાવીશ અક્ષરને મૂળમંત્ર થાય છે. [શ્રી ઋષિ મંડળ સ્તવના યંત્રને આ જે મૂળમંત્ર થયા તે આ પ્રમાણે ૩૦ હાં, હીં, હું, હું, હે, હું હોં હું સિા ઉ સા સમ્યગ્દર્શનજ્ઞાનચારિત્રે હીં નમઃ”- આ મંત્રની વિધિપૂર્વક આરાધના કરનારના તમામ મનવાંછિત સિદ્ધ થાય છે.] ૯ ૧૦
જંબુદ્વિીપની તરફ લવણ સમુદ્ર છે. આ દ્વીપ આઠ દિશાઓના સ્વામી અરિહંત આદિ આઠ પદથી અલંકૃત છે. તેના મધ્યભાગમાં બહુ ફૂટથી અલંકૃત એ મેરુ પર્વત છે. આ પર્વતની ચારે તરફ એકની ઉપર એક જ્યોતિશ્ચકો પરિક્રમા કરતા હોવાથી તે અત્યંત દર્શનીય છે. આવા મેરુ પર્વત ઉપર સકારાંત બીજ “હ” ની સ્થાપના કરીને, તેમાં બિરાજિત અરિહંત ભગવાનની પ્રતિમાનું લલાટમાં સ્થાપના કરીને હું નમસ્કાર કરું છું. ૧૧-૧૨-૧૩
અરિહંત ભગવાન અક્ષય, નિર્મળ, શાંત, અજ્ઞાન રહિત, નિષ્કામ, નિરહંકારી, અને શ્રેષ્ઠ છે. શ્રેષ્ટમાં પણ સર્વ શ્રેષ્ટ છે, ઘન છે. ૧૪
અરિહંત ભગવાન અનુદ્ધત, શુભ અને સ્ફટિક જેવા છે, સ્વચ્છ સાવિક છે, ત્રિલોકનાથ હોવાથી રાજસિક છે. આઠ કર્મોને નાશ કરવા માટે તામસિક છે. વિ-રસ છે. તેજસ છે અને (શરદ) પૂનમની ચાંદની જેવા આનંદકારી-શીતળ
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________
[૧૯૫] અરિહંત ભગવાન શરીરની અપેક્ષાએ “સાકાર” છે, સિદ્ધોની અપેક્ષાએ “નિરાકાર” છે. જ્ઞાન રસથી “સ–રસ” છે, સરસ હોવા છતાંય રસાદિ વિષયોથી “વિ–રસ” છે. ઉત્કૃષ્ટ છે. ઉત્કૃષ્ટમાં પણ સર્વોત્કૃષ્ટ છે. ૧૬
અરિહંત ભગવાન શરીરની અપેક્ષાએ “સકલ' અને સિદ્ધાની અપેક્ષાએ “નિષ્કલ” છે. તુષ્ટિદાતા છે. ભવભ્રમશુથી રહિત અને કમરૂપી અંજનથી મુક્ત છે. નિષ્કામ છે. નિપ અને નિઃશંસય છે. ૧૭
અરિહંત ભગવાન ધર્મ દેશના દેતા હેવાથી ઈશ્વર છે. બ્રહ્મરૂપ છે, બુદ્ધ છે, અઢાર દેષથી રહિત હોવાથી શુદ્ધ છે. પુનઃ સંસારમાં આવવાના ન હોવાથી ક્ષણભંગુર રહિત છે. જ્યોતિ સ્વરૂપ છે, દેવ-દાનવોને પણ પૂજ્ય હેવાથી મહાદેવ છે. લોકાલોક-સર્વલોકના જ્ઞાનને પ્રકાશ કરનાર છે. ૧૮ - અહંતને વાચક સવર્ણત-“હ” કાર, રેફ અને બિંદુથી સુશોભિત તેમજ ચેથા સ્વર “ઈ? કારથી યુક્ત હેવાથી - હું બીજવણું છે. આ હ્રીં બીજવર્ણનું ખૂબ જ ધ્યાન ધરવું જોઈએ. ૧૯
આ બીજાક્ષર એક (સફેદ) રંગવાળે, બીજા (શ્યામ) રંગવાળો, ત્રીજા (લાલ) રંગવાળો, ચોથા (લીલા-નીલ) રંગવાળે અને પાંચમા (પીળા) રંગવાળે પણ છે. તેમજ તે “હું” કાર પણ ખૂબ જ ઉત્કૃષ્ટ છે. ૨૦
આ બીજાક્ષરમાં ભગવાન શ્રી ઋષભદેવ આદિ ચાવશે
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________
[ ૧૬૬ ]
ય તીર્થંકર પરમાત્મા બિરાજમાન છે. તે સૌનુ તેમનાં વર્ણી (રંગા ) સહિત ધ્યાન ધરવું–કરવુ જોઈએ. ૨૧
હી. બીજાક્ષરની નાદકલા અર્ધચન્દ્રની આકૃતિવાળી તથા સફેદ ર'ગની છે. અર્ધચન્દ્ર આકૃતિના બિંદુના-અનુસ્વારના રંગ શ્યામ છે. ‘હું ’ કારની મસ્તકરૂપ કલા લાલ રંગની છે, અને બાકીના ભાગ સેાનાના જેવા પીળા રંગવાળા છે. મસ્તકના ભાગને મળેલેા લઈ 'કાર નીલ-લીલા રંગવાળા છે. આવાં ‘હી... ’ કારમાં પોતાતાના રંગ અનુસાર તીર્થંકરાના સમૂહની સ્થાપના કરવામાં આવી છે. આવા હી’ કારને હું નમસ્કાર કરું છું. ૨૨-૨૩
6
-
.
શ્રી ચંદ્રપ્રભસ્વામી અને શ્રી સુવિધિનાથ સ્વામી ( પુષ્પદન્ત )–આ બે તીથ કરેાની અર્ધચન્દ્રાકાર ( - ) નાટ્ઠકલામાં, અર્ધચંદ્રાકાર ઉપરની બિઠ્ઠીમાં ( - ) શ્રી નેમિનાથપ્રભુ અને શ્રી મુનિસુવ્રતસ્વામીની, શ્રી પદ્મપ્રભુસ્વામી અને શ્રી વાસુપૂજ્યસ્વામીની નાટ્ઠકલાની જગ્યા મસ્તકમાં સાથે મળેલા ૮ ઈ ’કારમાં શ્રી પાર્શ્વનાથસ્વામી અને મલ્લિનાથ સ્વામીની સ્થાપના કરવી બાકીના સેાળ તીથ કરાની સ્થાપના ‘૨’કાર તથા ‘હુ' કારના સ્થાનમાં કરવી. આ પ્રમાણે ચાવીશ તીર્થંકરાની સ્થાપના માયામીજ~‘ હી ’માં થયેલી છે. આ જિનેશ્વર ભગવતે રાગ, દ્વેષ અને માહથી રહિત છે. તેમજ પાપ કર્માથી મુક્ત છે. આવા ઉત્તમ જિનેશ્વરા સવલાકમાં સપૂર્ણ સુખ આપનારાએ થાઓ. ૨૪-૨૫-૨૬-૨૭
દેવાધિદેવ શ્રી જિનેશ્વરદેવાના સમૂહની પ્રભાથી આચ્છા
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________
[૧૭] દિત થયેલા મારા બધાં જ અંગોને હે ડાકિની જાતિના દે પીડા ન કરે. ૨૮
(આ ઉપરોક્ત ૨૮મી ગાથાથી ૪૧મી ગાથા સુધીમાં વિવિધ જાતના દે આદિને પીડા ન કરવાની પ્રાર્થના કરવામાં આવી છે. આથી આખી ગાથાને અનુવાદ ન લખતાં કરાયેલી પ્રાર્થનાને અનુવાદ આપે છે. એ પ્રાર્થના સાથે શરૂમાં ૨૮મી ગાથાના પ્રથમ પદને અર્થ “દેવાધિદેવ... આ બધા જ અંગોને, સમજો.)
રાકિની જાતિના દે પીડા ન કરે. ૨૯ લાકિની જાતિના દેવે પીડા ન કરે. ૩૦ કાકિની જાતિના દેવ પીડા ન કરો. ૩૧ .....શાકિની જાતિના દેવે પીડા ન કરો. ૩૨ ....હાકિની જાતિના દેવે પીડા ન કર. ૩૩
યાકિની જાતિના દે પીડા ન કરે. ૩૪ ....સર્ષની જાતિના દેવ પીડા ન કરો. ૩૫ ...સવ જાતિના હસ્તિઓ પીડા ન કરો. ૩૬ રાક્ષસ જાતિના દેવ પીડા ન કરે. ૩૭
અગ્નિ પીડા ન કરે. ૩૮ સવ જાતિના સિંહે પીડા ન કરે. ૩૯
દુર્જન લોકો પીડા ન કરે. ૪૦ ..પૃથ્વીના વામી એવા રાજાઓ પીડા ન કરે. ૪૧ શ્રી ગૌતમ સ્વામીનું જ સ્વરૂપ છે અને તેમની જે લબ્ધિઓને પ્રભાવ આ પૃથ્વી પર પથરાયેલો છે, તે તિથી
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________
[૧૬૮] પણ અધિક તિ અરિહંત પરમાત્માની છે. તેમજ તે પરમાત્મા બધી વિદ્યાઓના ખજાના રૂપ છે : ૪૨
પાતાળવાસી ભવનપતિ દે, પૃથ્વીવાસી વ્યંતરાદિક દે, તેમ જ સ્વર્ગનાં સર્વ દે ! મારી રક્ષા કરે ! ૪૩
અવધિજ્ઞાનની લબ્ધિવાળા અને પરમાવધિ-જ્ઞાનની લબ્ધિવાળા દિવ્ય મુનિયે ! મારી સર્વત્ર રક્ષા કરે ! ૪૪
શ્રી, હીં, ધૃતિ, લક્ષ્મી, ગૌરી, ચંડી, સરસ્વતી, જયા, અંબિકા, વિજયા, કિન્ના, અજિતા, નિત્યા, મદદ્રવા, કામાંગા કામબાણા, નંદા, નંદમાલિની, માયા, માયાવિની, રૌદ્રી, કલા, કાલી, અને કલાપ્રિયા- આ સર્વ દેવીએ ત્રણ જગતમાં વિદ્યમાન છે, તે ચોવીશે દેવી ! મને કાતિ, લક્ષ્મી, ધૈર્ય અને બુદ્ધિને આપનારી થાઓ! ૪૫-૪૬-૪૭
દુર્જને, ભૂત, વૈતાલ, પિશાચ, મુગલ રાક્ષસ, વગેરે સર્વ મિથ્યાત્વી દે ! દેવાધિદેવ શ્રી જિનેશ્વર દેવના પ્રભાવથી શાંત થાઓ! ૪૮
આ શ્રી ઋષિમંડળ સ્તવ દિવ્ય અને દુપ્રાપ્ય છે. જગતના જીવોની રક્ષા કરવા માટે ભગવાન શ્રી મહાવીર પરમાત્માએ આ સ્તોત્ર કહ્યું છે અને આથી જ તે ગુપ્ત રાખવા યોગ્ય છે. ૪૯
આ શ્રી ઋષિમંડળ મંત્રનું સ્મરણ કરવાથી માણસની યુદ્ધમાં, રાજદરબારમાં, આગમાં, પૂરમાં, કિલામાં, સ્મશાનમાં, ઘર વનમાં કઈ સંકટ આવી પડવાના પ્રસંગે તેમ જ હાથી
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________
[૧૬] તથા સિંહને ભય ઊભું થવાના પ્રસંગે રક્ષા થાય છે. ૫૦
(આ મંત્રનું સમરણ કરવાથી) રાજ્યભ્રષ્ટ થયેલ પોતાના રાજ્યને, પદભ્રષ્ટ થયેલ પોતાના પદને, અને ધન રહિત થયેલ ધનને પુનઃ પ્રાપ્ત કરે છે તે અંગે કઈ જ શંકા નથી. પ૧
આ મંત્રના સમરણ માત્રથી સ્ત્રીની ઈચ્છાવાળાને સ્ત્રી, પુત્રની કામનાવાળાને પુત્ર અને ધનની ઈચ્છાવાળાને ધન મળે છે. પર
આ મંત્રના યંત્રને સોનાના, ચાંદીના કે કાંસાના પતરા પર લખીને જે માણસ ઘરમાં રાખીને તેનું પૂજન કરે છે, તેના ઘરમાં હંમેશા આઠે મહા સિદ્ધિઓ નિવાસ કરે છે. ૫૩
આ મંત્રને અષ્ટગંધથી કાગળમાં (ભોજપત્ર) લખીને માદળિયામાં બાંધીને ગળે પહેરવાથી, મસ્તકે રાખવાથી કે બાવડા પર નિરંતર બાંધી રાખવાથી તમામ પ્રકારના ભય દૂર થાય છે. ૫૪
[ આ પ્રમાણે મંટ બાંધી રાખનાર] ભૂત, પ્રેત,નવગ્રહ યક્ષ, પિશાચ, મુદ્દગલ, રાક્ષસ તેમજ વાર-પિત્ત-કફજન્ય રોગોના ઉપદ્રવોથી મુક્ત થાય છે. તેમાં લેશ માત્ર શંકા નથી. ૫૧
ત્રણેય લોક-પાતાળલોક, મનુષ્યલોક અને દેવલોકમાં રહેલા શાશ્વત જિનેશ્વરના દર્શન, વંદન અને સ્તવના કરવાથી જે ફળ મળે છે, તેટલું ફળ આ સ્તોત્રના સ્મરણ કરવાથી મળે છે. પદ
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________
[૧૭] આ મહા સ્તોત્રને ખાનગી રાખવું જોઈએ અને જેને તેને આપવું ન જોઈએ. આ સ્તોત્ર (મંત્ર) મિથ્યાત્વીઓને આપવાથી, તે આપનારને પગલે પગલે બાળહત્યાનું પાપ લાગે છે. પ૭
ઈચ્છિત કાર્યની સિદ્ધિ માટે સાધકે આયંબિલ આદિ તપ કરીને ચાવીશ જિનેશ્વરની પૂજા કરીને આ મંત્રને આઠ હજાર વખત જાપ કરે જોઈએ. ૫૯
જેઓ રેજ સવારમાં વિશુદ્ધ તન મનથી અને એકચિત્તે આ સ્તોત્રને એકસો ને આઠ વાર જાપ કરે છે તેઓને કેઈપણ પ્રકારના રોગો થતા નથી અને તેમને બધા જ પ્રકારની સંપદાઓ આવી મળે છે. ૫૯
મન, વચન અને કાયાની શુદ્ધિ જાળવીને એકાગ્રચિત્તથી જે માણસ આઠ માસ સુધી રેજ સવારમાં સ્તોત્રને પાઠ કરે છે તેને અરિહંત ભગવાનના તેજોમય બિંબના દર્શન થાય છે. આવું દિવ્ય દર્શન પામનાર સાતમાં ભવે નિચે પરમાનંદરૂપ મોક્ષપદને પામે છે. ૬૦-૬૧
આ પ્રમાણે વિધિવત્ સ્તોત્રનું ધ્યાન કરનાર દેયાતા જગવંદ્ય બને છે, કલ્યાણને વરે છે અને મોક્ષપદને પામીને ફરીથી તે આ સંસારમાં પાછા ફરતે નથી. ૬૨
સ્તોત્રોમાં આ સ્તોત્ર મહાતેત્ર છે. સ્તવમાં ઉત્તમ સ્તવન છે. તેનું પઠન, સ્મરણ અને જાપ કરવાથી અજરામરપદની (મોક્ષ) પ્રાપ્તિ થાય છે. ૬૩
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________
પઢમં હવઇ મંગલ
le-ple-rel
નમોો
Jhulebelenle
*
નમો સિદ્ધાણ
નમાં
અહિતા)
નમો ઉવજઝાયાણ
વિમો પંચ નમુક્કા
નમાં
આયરિયાણં
0
(સબ-પાવ-પણાસો)
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________
સર્વતોભદ્ર યંત્ર
१७०
૧૭૦
| રોહીણી | પ્રાપ્તિ |
૨૫ ડે ગાથા બીજી
क्षि
વજખલાજાંકુશી ૧૫ ૫૦ | ૧૭૦
ચકેશ્વરી
નરદત્તા
કાળી
૪૫
૩૦
મહાકાળી |
ઉ૫ R:
3 ગાથા ત્રીજી
જા
N
स्वा
श्री
ગૌરી
મહાજ્વાલ માનવી | ૬૦ | ૫ | ૧૭૦
૭૦. ૬ ગાથા થી છુ.
વિટા| અચ્છતા ૧૭૦
૫૫ | { ગાથા પોચમી જ | | ૧૭૦ ૧૭૦
૧૭૦
૪૦
માનસી મહામાનસી
૧૭૦ ૬
: ૧૭૦
૧૭૦
૧૭૦
આ યંત્રરૂપાના કે તાંબાના પત્રો ઉપર લખીને ઘરમાં શુદ્ધ સ્થાને સાચવતા નિત્ય પૂજન કરવું, જરૂર જણાયે શુદ્ધતાથી તે યંત્રનું પ્રક્ષાલન કરી તે જળનું પાન કરાવવું. જેથી રોગાદિક સર્વઉપદ્રવ શાંત પામે છે.
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________
સર્વતોભદ્ર યંત્રના બીજાક્ષરોની સમજ
શિ=પૃથ્વી બીજ v=અપૂબીજ
=અગ્નિબીજ વા=પવનબીજ ટ્ટા=આકાશ બીજ
! ત=સૌમ્યતાકારક ચંદ્રબીજ
=તેજદીપક અગ્નિબીજ p=સર્વ દુરિતને
શાંત કરનાર–શામક રાષચંદ્ર બીજે સંપુટિત
- 11
દુ-દુરિતનાશક સૂર્યબીજ= !
પદ્માદેવી, !
૩=પ્રણવ બીજ =પાપહનકારક અગ્નિબીજs
જયાદેવી, શું ભૂતાદિ ત્રાસક ક્રાધબીજ ફ્રી માયા બીજ
અને આત્મરક્ષક કવચ= વિજયાદેવી, સૂર્ય બીજ સંપુટિત= 1
| શ્રી લક્ષ્મી બીજ અપરાજીતાદેવી,
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________
ॐ ह्रीं श्री नमः
| છ | રોહિણ્ય નમઃ
વજશંખલા
| A = | પ્રત્યે નમઃ
૨ મહામાનચ્ચે નમ ! ૨૫
વધુ ૬ | વજાંકુશ્ય નમઃ
જ છે | ગ• 21 નમઃ
ચક્રેશ્વયે નમ:
માનસ્ય નમઃ
૭૫
નરદત્તાવૈ નમઃ
R
A
T
Iિ
|
»
| स्वा
| ૭૦ અછુપાયે નમઃ |
| “no |
| કાલ્ય નમઃ
* / કાલ્ય નમઃ
મહાકાલ્ય નમઃ
કે 5 | માનવ્યે નમઃ
ગૌ
મહાજવાલા નમઃ
| ગાંધાયે નમઃ
નમઃ |
પૂજ્ય શ્રી ગંભીરવિજયજી પ્રાચીન ગ્રંથ સંગ્રહમાં ઉપર પ્રમાણે સર્વતોભદ્ર યંત્ર છે,
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________
wwwwww
WWA
दधिशोषणा य
તુલ્ય નમ:
तुभ्यं
૧૧
TF FEE
સફ
E 'to = = = | F
4 44 ગ્રાન
ह रा य ना थ
ન 34
me #h
तुभ्यं
तुभ्यं
मल भूषणाय
ભક્તામર સ્તેાત્રની ૨૬મી ગાથા સ્વસ્તિકમાં ખૂખીથી મૂકાઈ છે. પ્રસ્તુત પુસ્તકમાં તેના પદ્માનુવાદ ‘હરિગીત છટ્ઠ'માં આપ્યા છે. અત્રે મંદાક્રાન્તા ’માં વાંચેા.
થાએ મારાં નમન તમને દુઃખને કાપનારા, થાએ મારાં નમન તમને ભૂમિ શાભાવનારા; થાએ મારાં નમન તમને આપ દેવાધિદેવા, થાએ મારાં નમન તમને સસ્કૃતિ કાળ જેવા. પદ્માનુવાદ : સ્વ. શ્રી માવજી દામજી શાહ
mm
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________
"
કળશ
"
[હરિગીત છ་૬]
એ નવસ્મરણુ ગુરગિરામય, પદ્મમાં રચના કરી, એગણી ચુમ્માત્તર વિક્રમ, સવતે શુભ આદરી; એગણી ૫'ચાતુર કૃષ્ણ, એકાદશી અષાડની, પરિપૂર્ણતા શુભ એ તિથિએ, થાય આ અનુવાદની.
હતા;
માતીસાગર મહારાજ, ચાતુર્માંસ એ સાલ વધવા સરલતા સવ જનને, સુચના એ આપતા; એ મહાપ્રભાવિક મંત્રનું અધ્યયન થતા સમજણુ વડે, સમકિત નિર્મળતા થતા, ભવ્યાત્મ ગુણુ શ્રેણે ચડે. અનુવાદની આ યાજના, એ સરલતા નિમિત્તે કરી, સમજણ રહિત શુક પઠન, માત્ર જ થાય એ હેતુ ધરી; માહાત્મ્ય અધિક મૂળ પાઠમાં જાતા નહિ એ વિસરી, અનુવાદથી મૂળ વસ્તુ સ્થિતિ, દૃષ્ટિએ માવી તરી.
પરિપૂર્ણ રાખી લક્ષમાં, એ વાતને ચીવટ ધરી, અવતરણમાં ભાવાર્થ, ન્યુનાધિક નહિ આવે જરી; વસ્તુ સ્થિતિ જળવાઈ રહે, અનુવાદ છે શા કારણે, ભાવા શુદ્ધ વિચારવા, મૂળ શ્લાક સ્તુતિમાં ભણે, થાવું ખપી મૂળ વસ્તુના, અનુવાદ અથે વિચારણે, વાંછિત ફળ આપે સદા, મૂળ મંત્ર સમજણુથી ભળે; ગુલાબચંદ તનૂજ દુ`ભદાસ કહે આદર કરી, વતની વાળાને વિનવે, કરો સફળ શુભ ચાફરી,
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રુતજ્ઞાન-પ્રેમી દાતાઓ
દાતા
રૂપિયા ૧૨૫૧ શ્રી જેન વેતાંબર તપાગચ્છ સંઘ, ભાંડુપ-મુંબઈ
[પૂજ્ય મુનિરાજ શ્રી ભદ્રસેનવિજયજી મહારાજે ભાંડુપ
સંઘને કરાવેલ પર્યુષણ પર્વની આરાધના નિમિત્ત ૧૦૦૧ શ્રી શાંતિનાથ જૈન ઉપાશ્રય, કેટ-મુંબઈ
[પૂજય મુનિરાજ શ્રી પુણ્યવિજયજી મહારાજ તથા પૂજ્ય મુનિરાજ શ્રી ભદ્રસેનવિજયજી મહારાજે
સં ૨૦૩૩ માં કરેલ ચાતુર્માસ નિમિત્ત] ૧૦૦૧ શ્રી પરશોતમ જસરાજ વેરાના ધર્મપત્ની શ્રી
નરભીબાઈ [પ્રસ્તુત પુસ્તકના પ્રેરક સેવાભાવી પૂજ્ય મુનિરાજ શ્રી ભદ્રસેનવિજ્યજી મહારાજનાં સંસારી
માતુશ્રીના પુણ્ય સ્મરણાર્થે ૧૦૦૧ શેઠશ્રી ભગવાનજી શીવજી (કચ્છવાળા), કેટ-મુંબઈ ૧૦૦૧ શ્રી જૈન તપાગચછ સંઘ, સાયન-મુંબઈ ૫૦૧ શેઠશ્રી ભગવાનજી વલભજી ચીનાઈ (માંગરોળવાળા) ૫૦૧ પાટણવાળા એક સદૂગૃહસ્થ ૫૦૧ શાહ કાંતિલાલ કોદરદાસ. વિલેપાર્લા (મુંબઈ) ૩૦૧ શ્રી ચિંતામણી પાર્શ્વનાથ જૈન સંઘ,
( સંઘાણી એસ્ટેટ, ઘાટકોપર-મુંબઈ) ૨૫૧ સંઘવી દેવકરણજીભાઈ મૂલજીભાઈ જૈન દેરાસર
(મલાડ વેસ્ટ-મુંબઈ)ની પેઢી તરફથી પૂજ્ય મુનિશ્રી ઉત્તમવિજયજી મહારાજના ચાતુર્માસ નિમિત્તો
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૫૧ સુશ્રાવિકા લમીબાઈ ફેજમલ સાટીયા
(શિવગંજવાળા) ના સ્મરણાર્થે ૨૫૧ શેઠશ્રી યંબકલાલ ફુલચંદ (હીપા વડલીવાળા)ના
ધર્મપત્ની શ્રી કાન્તાલક્ષ્મીના સ્મરણાર્થે. ૨૫૧ શ્રીમતી ભાનુમતિબેન ગુલાબચંદ (પાટણવાળા) ૨૫૧ પૂજ્ય સાધ્વી શ્રી રણયશાશ્રીજી મહારાજની પ્રેરણાથી
સુશ્રાવિકા ધીરજબેન રતીલાલ ( જામનગરવાળા) ૨૫૧ પૂજ્ય સાધ્વી શ્રી ધર્મપ્રભાશ્રીજી મહારાજની પ્રેરણાથી
શ્રી સંભવનાથ જૈન સંઘ વીકોલી-મુંબઈ ૨૫૧ શેઠશ્રી હઠીસીંગ જેઠાભાઈ (જામનગરવાળા) ૨૫૧ ઝવેરી જયંતિલાલ મંગળદાસ (પાટણવાળા)ના સ્મરણાર્થે ૧૨૫ શેઠશ્રી ધરમશી રામશી ટોલિયા (વાંકાનેરવાળા) ૧૨૫ શેઠશ્રી બાબુભાઈ વીરાજી (ભાયખાલાવાળા) તરફથી
સુશ્રાવિકા મકીબેનના ઉપધાન તપ નિમિત્તે ૧૨૫ શેઠશ્રી અશ્વિનકુમાર જયંતિલાલ શાહ (રાજીવાળા) ૧૨૫ શેઠશ્રી જયંતિલાલ છોટાલાલ સાંકળચંદ (ઉમતાવાળા) ૧૨૫ શેઠશ્રી ફકીરચંદ કુલચંદ (સુરતવાળા) ૧૨૫ શેઠશ્રી પ્રભુદાસ મોહનલાલ (મુલતાન ડેરીવાળા ) ૧૨૫ સ્વ ચંદનબેન રાયચંદ જીવરાજ, ભાંડુપ ૧૨૫ શેઠશ્રી કે. એન. મહેતા, ભાંડુપ ૧૨૫ શેઠશ્રી છગનલાલ સકળચંદ, ભાંડુપ ૧૨૫ શેઠશ્રી પુખરાજજી ઉમાજી, ભાંડુપ ૧૨૫ શેઠશ્રી ચુનીલાલ રૂપચંદજી, ભાંડુપ ૧૨૫ શેઠશ્રી કુટરમલ ચમનમલજી, ભાંડુપ ૧૨૫ શેઠશ્રી બાબુલાલ વનમાળીદાસ દૂધવાળા, કેટ-મુંબઈ ૧૨૫ શેઠશ્રી ઘેલાભાઈ કરમચંદ જૈન સેનેટોરિયમ, પાર્લા ૧૨૫ શ્રી જયબાળાબેન નવીનભાઈ (પાર્લાવાળાના)
સિનિ નિમિત્તે જનમાકુમાર
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
_