Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / namo namo nimmatanuMsaLaK II AgamasUtra saTIka anuvAda 33 anuvAda zreNI sarjaka - muni dIyaratnasAgara
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - - bAlabrahmacArI zrI neminAthAya namaH namo namo nimmaladasaNassa pa.pU. zrI AnaMda-kSamA-lalita-suzIla-sudharmasAgara gurUbhyo namaH AgamasaTIka anuvAda -- - - - --- -- - - Avaka 3 /LI jazApara -: anuvAda-zreNInA sarjaka - 166 + muni dIparatnasAgarakhabhaMDAra, tA. 23/10/2009 zukravAra 2066 kA.su.pa Agama saTIka anuvAda bhAga 1 thI 42 saMpUrNa mUlya-rU-10,000 0 zrI zruta prakAzana nidhi 0 KsaMparka sthaLa) Agama ArAdhanA kendra, zItalanAtha sosAyaTI phleTa naM. 13, cothe mALe, vhAI senTara, khAnapura, amadAvAda. 33/1]
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ AgamasUtra saTIka anuvAda Agama saTIka anuvAdanA A bhAga - 33 mAM che... 0 Avazyaka mUla-1 nI -0- niryukti -1006 thI AraMbhIne -0- niryukti-1273 sudhI -0- adhyayana-ra-saMpUrNa -0- adhyayana-3-saMpUrNa -0-adhyayana-4-sUtra-26-cAlu. - x -x -x -x - x - x - x - 1 TAIpa seTIMga zrI mahAkAlI enTaraprAIjha cAMdaloDiyA, amadAvAda. (M) 9824419736 -: mudraka - navaprabhAta prinTIMga presa ghIkAMTA roDa, amadAvAda. Tel, 079-25508631. - -
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ gaNasvIkAra o vaMdanA e mahAna AtmAne che vikrama saMvata-2061mAM phAgaNa suda-3 no divasa ane maMgalapArekhanA khAMcAmAM zrI zAMtinAtha paramAtmAnI varSagAMThano prasaMga, atibhavya ane ghaNI ja lAMbI rathayAtrAnA prayANanI ghaDIe, AgamonA TIkA sahitanA anuvAda karavA mATenI manobhAvanAnuM jemanA mukhethI vacana prAgaTya thayuM, aMtaranA AzIrvAda, sUrimaMtrathI abhimaMtrita vAsa cUrNano zepa ane dhanarAzinI javAbadArInA yathAzakya svIkAra saha jemanI kArya preraNAnI saravANImAM bhIMjAtA mArA citte AzirSa anero harSollAsa anubhavyo. jemanI hayAtI daramyAna ke hayAtI bAda paNa, jemanA nAmasmaraNa mAtrathI A kArya viSNarahitapaNe mUrta svarUpane pAmyuM, evA... pUjya AcAryazrI cakyasUrIzvarajI ma nA caraNa kamaLamAM sAdara koTIzaH vaMdanA 0 kema bhUlAya e gurudevane paNa? ) cAstri prati aMtaraMga prItithI yukta, aneka AtmAone pravajyA mArge prayANa karAvanAra, saMyamamUrti, prati varSa upadhAna tapa vaDe zrAvakadharmanA dIkSA dAtA, zArIrika samasyAo vacce paNa baMne zAzvatI oLInI ArAdhanAne na cUkanArA, sAgara samudAyamAM gacchAdhipati padane zobhAvanArA ane samartha ziSya parivArayukta evA mahAna vibhUtirapUjya AcAryazrI devensAgarasUrIzvarajI ma. jemanA AjIvana aMtevAsI, zAsanaprabhAvaka pUjaya AcAryazrI harSasAgarasUrijI ma.sA. jemaNe A anuvAda kArya mATe ghaNAM varSo pUrve preraNA karelI ane A kArya sAvaMta pAra pahoMcADavA mATe vipUla dhanarAzi mokalAvI. ukta baMne AcArya bhagavaMtonI asIma kRpA ane teo dvArA prerita saMdho thakI thayela dhanavarSAnA baLe prastuta kArya mUrtasvarUpa pAmyuM.
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ AgamasUtra saTIka anuvAda Agama saTIka anuvAdanA A bhAga [33] nI saMpUrNa dravya sahAyanA preraNAdAtAzrI vardhamAna taponidhi pUjya AcAryadeva zrI vijaya bhaktisUrIzvarajI ma.nA samudAyavartI A sAlI zrI dhyAnassAzrI, sA. zrI praphUllitAzrIo teozrInI preraNAthI lAbhalenAra zrI mAMgaroLa jaina saMgha mAMgaroLa
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvavyasahAyako (anudAna dAtA, agama saTIka AnuvAdA koI eka bhAganA saMpUrNa sahAyadAtA saccAstri cuDAmaNI pUjya gacchAdhipati sva. AcAryadeva zrImad devendrasAgarasUrIzvarajInA AjIvana aMtevAsI saguNAnurAgI pUjya AdevazrI harSasAgarasUrijI ma.nI jJAnaanumodaka preraNAthI prerita zrI AThavAlAInsa jaina zvetAMbara mUrtipUjaka saMgha tathA zrI zeTha phUlacaMda kalyANacaMda jhaverI TrasTa, surata. 16 bhAgonA saMpUrNa sahAyaka thayela che. paramapUjaya saraLa ravAbhAvI, bhaki pariNAmI, bhutAna gI sva AcAravizrI vijaya cakacaMsUrIzvarajI ma.sA.nI punita preraNAthI 10 bhAgo mATe nIcenA saMgho sahAyaka thayA che. (1) zrI maMgalapArekhano khAMco, jainasaMgha, amadAvAda be bhAga. (2) zrI bhAvanagara jaina zve bhU.pU. saMgha, bhAvanagara - be bhAga. (3) zrI AdinAtha jaina zve. mUpU. saMgha, navasArI be bhAga. (4) zrI girirAja sosAyaTI AdinAtha jaina saMgha, boTAda be bhAga. (5) zrI jaina zvemUpU. tapAgaccha saMgha, boTAda eka bhAga (6) zrI pArthabhaktidhAma jaina dhArmika TrasTa, taNasA eka bhAga piramapujya AcAryadiva zrI RcakacaMdrasUrIzvarajInI preraNAthI temanA samudAyavartI zramaNIvaryAo taraphathI prApta sahAyanI noMdha AgaLa che.]
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ AgamasUtra saTIka anuvAda suvizAla gacchAdhipati AcAryadiveza zrImad vijaya rAmacaMdra sUrIzvarajI ma.sA.nA samudAyavartI vaiyAvacca parAyaNa paMnyAsa pravara zrI vajasenavijayajI ma.sA.nI preraNAthI eka bhAgazrI hAlAratIrtha ArAdhanA dhAma, vaDAliyA, sIMhaNa, taraphathI Agama saTIka anuvAda zreNInA sarjaka munizrI dIparatnasAgarajInI preraNAthI A be dAtAoe maLIne eka bhAga mATe sahAya karI che. (1) zrI jaina mUrti saMgha, thAnagaDha (2) zAha haMjArImalajI bhUramalajI, karnala. | padma kriyAvita prabhAvaka, Adeya nAmakarmaghara svastha AcAryadiva zrImadavijaya kacakacaMdrasUrIzvarajIthI prerita punyavatI pramANIvaonI preraNAthI prApta anudAno 1- vardhamAna taponidhi AcAryadeva zrImadvijaya bhaktisUrIzvarajI samudAyavartI milanasAra sAdadanIza sauprAkAzrIjInI preraNAthI traNa bhAgo mATenI dravya sahAya prApta thaI che, te A pramANe- (1) zrI kArelIbAga, je mU0pUjainasaMgha, vaDodarA. - (2) zrI kArelIbAga, jena saMghanI zrAvikA baheno, vaDodarA. - (3) zrI bhagavAna nagarano Tekaro, jenasaMgha, amadAvAda. - suvizALa parivArayuktA sAdhIzI bhAvapUrNAzrIjI mAnI preraNAthI "zrI kSetrapAla bhakti TrasTa" - navasArI taraphathI. | 3- vardhamAna taponidhi pUjya AcAryadevazrI bhaktisUrIzvarajI ma0 nA samudAyavartI papU. sAdanIzrI dhyAna-rasAstrIjI tathA sAdanIzrI praphulitAzrIjInI preraNAthI - "zrI mAMgaroLa jaina e tapa saMgha, mAMgaroLa - taraphathI.
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyasahAyako 4- paramapUjyA jayazrIjI-lAvaNyazrIjI manA parivAravartInI sALIzrI satyAnaMdazrIjI ma.sA.nI punita preraNAthI "zrI gAMdhInagara jaina saMgha, beMgalora - taraphathI." 5- paramapUjya kriyArUcIvaMta A devazrI bhaktisUrIzvarajI manA samudAyavatI zramaNIva mokSanaditAzrIjI manI preraNAthI "zrI vallabhanagara jaina zvempU, saMgha, vallabhanagara, Indaura paramapUjaya AgamoddhAraka, sAmAcArI saMrakSaka, bAhuta yAdina AnaMdasAgarasUrIzvarajI ma.sA.nA samudAyavatI ta anurAgINI zramaNIvaonI preraNAthI prApta sahAyo. (1) paramapUjyA nIDaravaktA sALIzrI caMlyAzrIjI mAthI prerita 1- zrI trilokapadma ciMtAmaNidhAma jaina saMgha, aMdherI, muMbaI. -- zrI mahAvIranagara jaina daherAsarajI TrasTa, navasArI. (2) apratima vaiyAvRtyakArikA papU. malaya-praguNAzrIjI manA ziSyA susaMvAdI parivArayuktA sALI strI prazamazIlAzrIjI mahanA zrutAnurAgI ziSyA sA zrI prazamaratnAzrIjInI preraNAthI"zrI zvetAMbara jaina tapAgaccha saMgha," vAMkAnera. (3) paramapUjyA mAtRhRdayA sALIzrI amitaguNAzrIjI ma.nI preraNAthI ! - "zrI AdinAtha jaina zve. saMgha," bhopAla. (4) paramapUjyA vardhamAnatAsAdhikA, zatAvadhAnI sALIzrI amita guNAzrIjI ma.nI preraNAthI-100 oLInI pUrNAhUti nimitte karacelIyA jaina zve mahAjana peDhI," karacelIyA, surata. - - - - - -
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ AgamasUtra saTIka anuvAda (5) zramaNIvaryA bhaktirasika pUjya malayAzrIjI manA vyavaradakSa ziSyA sAdhvIzrI hitajJAzrIjI manI preraNAthI "zrI jaina maracanTa saMghanI zrAvikA baheno, amadAvAda. (6) paramapUjyA malaya-kaivalya-bhavyAnaMdazrIjI manA suvinitA miSTa bhASI, tapasvIratnA sAdhvIzrI pUrNaprajJAthIjInI preraNAthI "sarvodaya pArzvanAtha ceriTebala TrasTa,' muMbaI Agama-saTIka anuvAda sahAyako (1) pa.pU. bhagavatIjI dezanAdakSa AdevazrI naradevasAgarasUrijI maLyAnI preraNAthI - "zrI vizAzrImALI tapagaccha jJAti," jAmanagara. (2) vardhamAna taponidhi pUjya A.deva zrI vijaya prabhAkarasUrIzvarajI ma nI preraNAthI "abhinava jaina zvebhUpU. saMgha,'' amadAvAda. - (3) zrutasaMzodhanarasika pUjya AdevazrI municaMdrasUrijI manI preraNAthI "zrI vijayabhadra ceriTebala TrasTa,'' bhIlaDIyAjI. (4) 5.pU. jayalAvaNyazrIjI masAnA suziSyA sA sUryaprabhAzrIjI manI preraNAthI - zrI bhagavatI nagara upAzrayanI baheno,' amadAvAda. (5) paramapUjyA varadharmAzrIjI ma0nA ziSyA tapasvIratnA sAdhvIzrI pratidharmAzrIjI manI pAvana preraNAthI. - (1) zrI pArzvabhakti zvebhUpU. jainasaMgha, DoMbIvalI. - (2) zrI rAjAjI roDa zvebhUp tapA jaina saMgha, DoMbIvalI. (6) svanAmadhanyA zramaNIvaryAzrI saumyaguNAzrIjI manI preraNAthI. "zrI parama AnaMda zvebhUpU jainasaMgha,' pAlaDI, amadAvAda.
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ amArA prakAzano - - - - - - - muni dIparatnasAgarajI dvArA prakAzita sAhitya-eka jhalaka kula prakAranono aMka 301 -mAluiLa-mUe. 49-prakAzano A saMpuTamAM mULa Agamo che. jemAM 45 Agamo 45 alaga-alaga pustakomAM mudrita karAvAyela che. cAra vaikalpika Agamo paNa temAM samAvAI gayela che. e rIte 45 + 4 kula (49) AgamonuM A saMpuTamAM saMpAdana che. temaja pratyeka sUtrane aMte pUjya sAgarAnaMdasUrizvarajI saMpAdita Agamo tathA tenI vRttinA aMko paNa TAMkyA che. amArA A prakAzanamAM zrutaskaMdha, zataka/adhyayana/vakSaskAra/pada, pratipatti, uddezaka, sUtra/gAthA Adi spaSTatacA judA najare paDe tevI viziSTa mudraNakalAne prayojela che. pustako alaga-alaga ane nAnA kadanA hovAthI vAMcana ke kaMThastha karavAnI ati saraLatA rahe che. 45-AgamanI pUjA, pUjana, rathayAtrA ke zrI gautamasvAmI pUjanAdi mATe alaga-alaga pIstALIsa pustako hovAthI goThavaNI saraLa bane che. sAmaroso, sAmAoiso, AgamaviSayadarzana, AgamakathAnuyoganA mULa saMdarbha jovA mATe A prakAzana vasAvavuM jarUrI ja che. jenI kiMmata che rUA. 1500 -darzana-pUjana mATe AjIvana upayogI che. 2. Agama-gujarAtI anuvAda prakArano ApaNA mULa Agamo ardhamAgadhI bhASAmAM che. jeo bhASAjJAnathI vaMcita che, zAstrIya kAraNothI AgamanA abhyAsathI vaMcita rahyA che, AgamonI vAMcanA prApta karI zakatA nathI ItyAdi kAraNe Agamika padArthonuM jJAna pAmI zakyA na hoya tevA bhavyAtmAo zrI kalpasUtra mAphaka saraLatAthI AgamonuM vAMcana ane bodha prApta karI zake, temaja bhavabhIru AtmAo potAnuM jIvana mArgAnusAra banAvI zake tevuM prakAzana. sAta bhAgomAM samAviSTa 2800 jeTalA pRSThomAM pIstALIza Agamono akSarazaH anuvAda dharAvatA A "AgamadIpa" saMpuTamAM bIjA be vaikalpika AgamonuM gujarAtI paNa Apela ja che. aMdAje 90,000 zloka pramANa mULa Agamano A gujarAtI anuvAda rUA. 2000/-nI kiMmate upalabdha thaI zake che. paNa hAla tenI eka paNa nakala bacelI nathI. e ja amArA A prakAzananI lokapriyatAno pUrAvo che. aneka pUjyazrIe A gujarAtI anuvAdano svAdhyAyAdi arthe upayoga karelo che.
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ AgamasUtra saTIka anuvAda 3. AgamasuttANi-saTIkaM 46 prakAzano jeone mULa Agamo vAMcyA pachI tenI vistRta samaja meLavavI che. temAM rahelA padArthone UMDANathI avagAhavA che, temAM rahelA tattvo AdhArita kathA, daSTAMta ke dravyAnuyogane jANavo che, tevA viziSTa jJAnapipAsu mATenuM amAruM A 13,000 jeTalA pRSThomAM patharAyela ane trIza bhAgomAM vibhAjIta evuM daLadAra prakAzana che. A prakAzanamAM mULa Agamo para prApta badhI ja niyuktio, 39 Agamo paranI vRtti, zeSa AgamonI saMskRta chAyA, keTalAMka bhASyo tathA cUrNio ItyAdi sarve vivecanono samAveza karAyela che. sUtro ane mAthAnA spaSTa alaga vibhAjana, pracura peregrAphasa, adhyayana, uddezaka, sUtra AdinI suspaSTa alaga peja lAIna temaja amArA mULa ane anuvAdita AgamomAM apAyelA kramAMka mujabanA ja sUtra kramAMkana tathA vyavasthita anukramaNikAne lIdhe koIpaNa pasaMdita cokkasa viSayavastu ke samagra adhyayananA vAMcanamAM saraLatA rahe te rIte A saMpuTanuM saMpAdana ane mudraNa karAyeluM che. - A prakAzananA abhyAsamUlya ane saMzodhanakSetre upayogitA temaja samagra vizvamAM Agama prakAzananI AvI eka ja mAtra zRMkhalA upalabdha hovAne kAraNe rUA. 11,000/- mUlya hovA chatAM tenI eka paNa nala sTokamAM rahelI nathI. e ja amArA A prakAzananI mahattA sAbita kare che. 4. Agama-viSaya-dali A eka evuM prakAzana che, jemAM 45-AgamonI vizadrarUpe anukramaNikA apAyela che, chatAM tenA pRSTho che. - 384. pratyeka AgamanA pratyeka sUtra ke gAthAnA viSayone e ja AgamonA sUtronA kramAMkana anusAra, atIva suspaSTa rUpe ane pRthapRthak svarUpe apAyelI A anukramaNikAthI tame tamAro managamato-Avazyaka ke tamArA saMzodhana ane lekhanane anurUpa viSaya sahelAIthI pasaMda karI zako cho. gujarAtI bhASAmAM taiyAra karAyela A anukramaNikAthI tame amArA anuvAdita AgamomAM to mULa viSaya joI ja zako cho. taduparAMta mULa Agamo ke AgamasaTIjhaM mAM paNa tamArI pasaMdagIno viSaya zodhavo A bRhat anukrama parathI khUba ja saraLa che. rUA. 400/-nI kiMmatane lakSamAM na laI tenuM upayogitA mUlya samajazo.
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ amArA prakAzano 5. Agamasaikroso 4-prakAzano A zabdakoza - eTale saMdarbhasthaLa nirdeza sahitanI "Agama-DIkSanerI" jemAM tamane maLe che mULa AgamamAMthI levAyelA 46,000 zabdo ane tenA 3,75,000 jeTalA Agama saMdabha sahita mULa-ardhamAgadhI zabdonA saMskRta artha ane gujarAtI eka ke vadhu artho. cAra bhAgomAM samAviSTa 2400 jeTalA pAnAono A pustakano seTa mepalIyo kAgaLa, pAku bAInDIMga ane AkarSaka mukhapRSTha to dharAve ja che. paNa tamAre mATe tenI upayogitA che - e thI daparvatano koIpaNa zabda zodhavA mATe. tyAM phakta zabdano artha ja joIne besI nathI rahevAnuM. paNa pIstAlIze pIstAlIza AgamomAM A zabda jyAM jyAM vaparAyo hoya te-te badhAM sthAnono nirdeza paNa maLaze ja - jenA dvArA eka ja zabda ja judA judA saMdarbhamAM vaparAyo haze, to te bhinna-bhinna saMdarbhayukta artha ke vyAkhyA paNa jANI zakAze. - vaLI AvA saMdarbho jovA mATe tamAre judA judA prakAzanonA Agamone pheMdavAnI koI jarUra nathI. tame mAtra amAruM gAmasuttapi- saMpuTa sAthe rAkho. tamAre upayogI zabdo mULa Agama ke Agama-saTIkaM mAM maLI ja javAnA 6. AgamanAmakoso Agama zabdakozanI eka pUraka DIkSanerI te A "Agama nAmakoza". A prakAzana AgamasaTIkaM mAM AvatA nAmo (kathAo)nI DIkSanerI che. A DIkSanerImAM kathAnA pAtronA nAmo to kakkAvArI kramamAM ApelA ja che. sAthe sAthe te pAtro ke nAmono saMkSipta paricaya paNa che. tamAre mULa Agama uparAMta niryukti, bhASya, mUrti ke vRttimAM jo A nAma ke te nAma sAthe saMkaDAyela kathA ke daSTAMta jANavA che to amArI DIkSanerImAM tete nAmane aMte nirdeza karAyela Agama saMdarbha jovo. Agama saMdarbha jotAM ja tamane te saMdarbhavALA AgamanuM nAma, paMcAMgIno prakAra ane sUtrakama maLI jaze. jenA AdhAre tame te kathA ke daSTAMtano sahelAIthI abhyAsa karI zakazo. A nAmakozanuM mahattva to tyAre ja samajAya jyAre eka ja nAma dharAvatA ekathI vadhAre pAtrono alaga-alaga parIcaya ke judI judI kathAo tamane jovA maLe. te paNa phakta rU. 200/-nI kiMmatamAM. saMdarbha mujaba kathA jovA mATe amAruM mAmasuttaLi-saTI to che ja.
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ AgamasUtra saTIka anuvAda 7. AgamasUtra hindI anuvAda gAkArano mULa AgamanA 90,000 jeTalAM zloka pramANa sAhityanA mULa prakAzana pachI jema teno gujarAtI anuvAda karyo, tema hindI anuvAda paNa karyo. pharka eTalo ja ke A hindI anuvAda bAra bhAgomAM Azare 3200 jeTalA pAnAomAM patharAyelo che. gujarAtI anuvAda karatA 300thI paNa vadhAre pRSTho temAM umerAyA che. je phakta kadanI vRddhi ja nathI, paNa arthavistAra ane peregrAphonI pracUratA paNa dharAve ja che. hindIbhASI mahAtmAone paNa AgamanA padArthajJAnathI vaMcita na rahevuM paDe te AzayathI taiyAra karAyela A AgamasUtra hindI anuvAda hindI bhASAnI samRddhi ane sAhityika mUlya to dharAve ja che. te gujarAtI bhASI Agamarasiko ane tatvajijJAsuo mATe paNa mahattvanuM saMdarbhazAstra banI rahyuM che. rUA. 2700/-nuM mUlya dharAvatA A gAmasUtra-hindI anuvA mAM paNa kramAMkana to mULa Agama, Agama gujarAtI anuvAda ane mArAma sarI anusAra ja thayela che. tethI abhyAsIone tulanA karavI saraLa paDe che. 8. Agama kathAnuyoga prakAzano Agama kArya viSayaka A amAruM navamuM prakAzana che. jemAM "kathAnuyoga" nAme anuyoganI mukhyatA che. A prakAzanamAM mULa Agamo, Agamo paranI niyukti, bhASya, cUrNi, vRtti ke avasUrI e tamAmano samAveza karI A Agama kathAnuyogano saMkalana ane gujarAtI anuvAda karavAmAM Avela che. je cha bhAgomAM vibhAjIta che 2200 jeTalA pRSThomAM samAviSTa che ane kathAone daza vibhAgamAM goThavela che. A kathAnuyogamAM tIrthakara, cakravartI, vAsudeva, baladeva e uttamapuraSo saMbaMdhI kathAnaka ke mAhitIno saMgraha che, zramaNa vibhAgamAM gaNadharo, pratyekabuddho, nilavo, anya zramaNonI kathAo che. te sAthe Azare 90thI vadhu pRSThomAM gozALAnuM kathAnaka tenA pUrvabhava, vartamAnabhava ane bhAvi bhavo sahita mUkela che. te sivAya zramaNI kathA, zrAvaka kathA, zrAvikA kathA, anyatIrthI kathA, prANI kathA, prakIrNa kathA ane daSTAMtonA alaga vibhAgo che. pratyeka kathAne aMte tenA Agama saMdarbho paNa mUkelA che, jethI mULa mAhitI srota joI zakAya. chaTThA bhAgamAM akArAdikrame pratyeka kathAnA nAmonI goThavaNI ane tenI sAthe pRSThoka ApelA che, jethI koIpaNa kathA zodhavI atyaMta saraLa bane che. - A "Agama kathAnuyoga" kevaLa kathArasiko tathA vyAkhyAtAo mATe atyaMta upayogI prakAzana che. jenuM mUlya mAtra rU. 1,500/- che. temaja sana-2004mAM ja prakAzita thayela hovAthI hajI saraLatAthI upalabdha che.
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ amArA prakAzano 9. Agama mAtAjanavidhi A eka laghu pustikA che. jemAM pIstALIza Agama mahApUjana bhaNAvavA mATenI saraLa, spaSTa, zAstrIya vidhi che. sAthe-sAthe paMDita zrI rUpavijayajI kRta 45Agama pUjAo paNa ApI dIdhela che. aSTaprakArI pUjAnA abhinava duhA paNa che. koIpaNa vidhikArakane sahelAIthI pUjana karAvatA phAve te rIte vidhi sAthe sucanAono nirdeza che. temaja Agama maMDapanI racanA, mAMDala, Avazyaka sAmagrI, vidhimAM pratyeka kArya mATe jarUrI evA sahAyakonI kArya vaheMcaNI paNa jaNAvela che. moTA TAIpa, padhonI suMdara goThavaNI, pratyeka pUjana mATenuM alaga peja, dareka pUjanane mATenI sUcanA, te pUjananI sAthe ja apAyelI hoya tevuM A eka mAtra prakAzana che. 10. Agama saTIka anuvAda 48-mANAno prastuta prakAzanamAM AgamonA mULasUtrono akSarazaH anuvAda to che ja. sAthe sAthe AgamonI niryukti ane TIkAno paNa anuvAda karela hovAthI ame "saTIka anuvAda" evuM nAmakaraNa karela che. jemAM 45 Agamo uparAMta be vaikalpika Agamo ane kalpa [bArasA sUtranA samAvezathI 48 prakAzano thAya che. jene A sAthe ame 42-bhAgomAM prakAzita karela che. A saTIka anuvAdamAM cha cheda sUtrono anuvAda mAtra mULano ja che, temAM saTIka anuvAda nathI. saMskRta ane prAkRta bhASAjJAnathI vaMcita zrutarasiko ke svAdhyAya premIone A atyaMta upayogI prakAzana che, jenuM saMyukta mUlya rUA. 10,000/- che, ke je kiMmatamAM to koI 45 saTIka Agamono anuvAda paNa na karI Ape. A saTIka anuvAda saMpuTamAM-aMgasUtro, upAMga sUtro ane mULasUtrono saMpUrNa saTIka anuvAda che. pannA sUtromAM paNa upalabdha TIkAono anuvAda karelo ja che, naMdI ane anuyoga baMne sUtronuM vartamAna paddhatithI sAnuvAda vivecana karela che ane chedasUtro, kalpasUtra ane keTalAMka pannAono mULano anuvAda che. - x - - A hatI Agama saMbadhI kAmArA 250 prakAzanonI yAdI - X - X -
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 AgamasUtra saTIka anuvAda Agama sivAyanA sAhitya sarjananI jhAMkhI (1) vyAkaraNa sAhitya - 0 abhinava haima laghuprakriyA bhAga-1 thI 4 - mahopAdhyAya vinayavijayajI kRt "laghuprakriyA' para siddhahema zabdAnuzAsana ane tenI sAthe, saMbaMdhita aneka saMdarbhagraMthonA upayogathI taiyAra karAyelo evo A daLadAra graMtha che. je krAuna ATha pejamAM taiyAra thayela che. saMskRta vyAkaraNanA abhyAsa mATenuM A prakAzana che. je gujarAtI bhASAnA mAdhyamathI taiyAra thayela che. temAM mULasUtra, teno artha, vRtti, nRtyartha, anuvRtti, vizeSa vivecana jevA sAta vibhAgo ane pracUra pariziSTo che. 4 1 0 kRdantamAlA : A laghu sarjanamAM 125 dhAtuonA 23 prakAre thatAM kRdantonuM koSTaka che. 3 (2) vyAkhyAna sAhitya - 0 abhinava upadeza prAsAda bhAga-1 thI 3. A eka svataMtra vyAkhyAnamALA che. "mannaha jiNANuM" nAmaka sajjhAyamAM AvatA zrAvakanA 36 kartavyo uparanA 108 vyAkhyAno temAM goThavelA che. pratyeka vyAkhyAna mATe daza-daza peja phALavela che. je pratyekamAM zloka-jainettara prasaMga saMbaMdhita kartavyanI tAttvika vyAkhyA ane samaja-jainakathA ane kartavyane anurUpa stavanAdi paMktinI suMdara guMthaNI che. 0 navapada-zrIpAla 1 zAzvatI oLInA vyAkhyAnarUpe A pustakanuM sarjana thayuM che, jemAM nave padanuM alaga-alaga vivecana sAthe nava divasamAM zrIpAlacaritra paNa pUruM thAya, te rIte goThavelA nava vyAkhyAnono samanvaya che. (3) tatvAbhyAsa sAhitya : 0 tattvArthasUtra prabodha TIkA-adhyAya-1 0 tattvArthAdhigama sUtra abhinava TIkA-adhyAya-1 thI 10 A graMthamAM tattvArtha sUtranA daze adhyAyonuM alaga-alaga daza pustakamAM ati vistRta vivecana dharAvatuM dazAMga vivaraNa che. jemAM sUtrahetu, mULasUtra, saMdhirahita sUtra, sUtrArtha, zabdajJAna, anuvRtti, aneka saMdarbha graMthone AdhAre taiyAra karAyela abhinava TIkA, sUtrasaMdarbha, sUtrapadha, sUtraniSkarSa jevA daza vibhAgo che. 1 10
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ amArA prakAzano 15 pratyeka adhyAyane aMte sUvakrama, akArAdi krama, zvetAmbara-digambara pAThabheda jevA pariziSTho tathA dazamA adhyAyanA pustakamAM aMte zabdasUci, viSayasUci, saMbaMdhakArikA jevA upayogI pariziSTho che. 0 tatvArtha sUtranA Agama AdhAra sthAno. - A saMzodhana kakSAnuM eka viziSTa pustaka che. jemAM tatvArtha sUtranA pratyeka sUtrano mULa AgamamAMthI upalabdha saMdarbha, saMdarbha pATha, saMdarbha sthaLano ullekha che. temaja zvetAmbara-digambara pAThabhedanI tAlikA ane vizleSaNa che. (4) ArAdhanA sAhitya - o samAdhimaraNa - aMta samaye ane bhAvi gati sudhAravA mATe maraNa samaye cittanI samAdhi jaLavAya rahe tevI ArAdhanA vidhi, ArAdhanA sUtro, ArAdhanA padho, ArAdhanA prasaMgo vagere sAta vibhAgomAM A graMtha sarjelo che. - sAdhu aMtima ArAdhanA 0 zrAvaka aMtima ArAdhanA sAdhu-sAdhvI, zrAvaka-zrAvikAono aMta samaya sudhAravA mATe nitya karavAnI evI A ArAdhanA che, mULa prAkRta ane saMskRtamAM graMthastha thayela A vidhine saraLa gujarAtImAM rajU karela che. paMcAMganA kadanI A pustikA sAthe rAkhavI paNa saraLa che. (5) vidhi sAhitya - 0 dIkSA-cogAdi vidhi o vidhi saMgraha bhAga-1 0 sAdhu-sAdhvI kALadharma vidhi (6) pUjana sAhitya - 0 Agama mahApUjana vidhi-jenI noMdha Agama vibhAgamAM che. 0 pAThya padmAvatI pUjanavidhi (9) catra sarojana - 0 45-Agama yaMtra 0 viMzati sthAnaka yaMtra
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ gamasutra saTIka anuvAda (8) jinabhakti sAhitya : 0 caityavandana parvamAlA 0 caityavandanasaMgraha-tIrthajina vizeSa 0 caityavandana covisI 0 caityavaMdana mALA - A eka saMpAdana graMtha che. jemAM parvadina tathA pavatithinA caityavaMdano, covisa jinanI covisI rU5 caityavaMdano, vividha tIrthamAM bolI zakAya tevA ane jinezvara paramAtmA viSayaka vividha bola yukta evA 779 caityavaMdanono vizALa saMgraha che. 0 zatruMjaya bhakti 0 zatruJjaya bhakti 0 siddhAcalano sAthI - siddhAcala bhAvayAtrA, stuti-caityavaMdanAdi 0 vItarAga stuti saMcaya-1151 bhAvavAhI stutino saMcaya 0 caitya paripATI (9) prakIrNa sAhitya - 0 zrI navakAra maMtra-nava lAkha jApa noMdhapothI 0 zrI cAritra pada eka karoDa jApa noMdhapothI 0 abhinava jaina paMcAMga 0 abhinava jaina paJcAGga 0 amadAvAda jinamaMdira-upAzraya Adi DirekTarI 0 bAra vrata pustikA tathA anya niyamo 0 zrI jJAnapada pUjA 0 kAyamI saMparka sthaLa 0 coghaDIyA tathA horA kAyamI samayadarzikA (10) suNa abhyAsasAhitya - 0 jaina eDrayukezanala sarTiphikeTa korsa 0 pratikamANasUtra abhinava vivecana bhAga-1 thI 4 A rIte amArA 301 prakAzano thayA che. -x -x
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 bAlabrahmacArI zrI neminAthAya namaH namo namo nimmaladasaNassa pa.pU. zrI AnaMda-kSamA-lalita-suzIla-sudharmasAgara gurUbhyo namaH bhAga-33. 40 Avazyaka-mUlaza 3 (9) anuvAda tathA TIkAnusArI vivecana (PROOF-1) Agama saTIka anuvAda zreNImAM A cAlIzamuM Agama che. je cAra mULasUtromAM paheluM mULa sUtra che. te 'Avazyaka' nAmathI prasiddha che. tenuM prAkRtamAM mAthakSaya evuM nAma che. paNa gujarAtI ke saMskRtamAM to tene "mAvavA'' nAme ja oLakhe che. A AgamamAM cha adhyayano che. mULa Avazyaka sUtranuM kada to ghaNuM ja nAnuM che, mAtra-92 sUtromAM cha e adhyayano pUrA thaI jAya che. paraMtu tenI niyuktinI saMkhyA-1623 che, vaLI temAM bhASya ane hAribhadrIya TIkAne kAraNe tenuM kada ghaNuM ja moTuM thaI jAya che. je tenA uparanI cUrNi, bRhat bhASya, ItyAdi vivaraNo sAthe rAkhavAmAM Ave to A sUtranuM kada ghaNuM-ghaNuM ja vistRta thaI jAya. mULa AvazyakamAM to sAmAyika, caturvizatistava, vaMdana, pratikramaNa, kAyotsarga, paccakhANa e cha viSayo che. paNa niryukti sAthe cUrNi ane vRtine laIe to jaina vADumaya banI jAya teTalA viSayo ane kayA-daTAMta saha A Agama pracUra mAhitIsota banI rahe che.. ahIM ame anuvAdamAM niyukti, bhASya, cUrNi, hAbhidrIya vRttinI mukhyatA rAkhela che. paraMtu vizeSAvazyaka bhASyAdi paNa joI levA yogya ja che. temAM ghaNuM tAtvika uMDANa samAvAyuM che. ahIM anuvAdamAM kyAMka koIka saMdarbho umeryA che, to kayAMka vyAkaraNAdi choDela paNa che. kathA-daSTAMto paNa kyAMka vAkyapUrti AdithI laMbAyA che, to kyAMka saMkSepa paNa karyo che. ame A Agamane niryuktinA AdhAre cAra vibhAgamAM vaheMcela che. jemAM pahelA be bhAgomAM 1 thI 1005 niryukti ane vivecana karyA che. A bhAgamAM niryukti-1006 thI 1273ne samAvela che. A trIjA bhAgamAM adhyayana 1 thI 3 saMpUrNa ane pratikamaNa adhyayanamAM siddhonA 31-guNo sudhInA sUtronuM vivecana karela che. [33/2] E:Maharajsaheb\Adhayan-33\Book33AL Avazyaka sUtra-TIkA sahita-anuvAda 9 -X - X - X - X - X - X - X - X - X - (1) A pUrve bhAga-1 ane bhAga-ramAM thaIne 1 thI 1005 niyukti ane tenuM viveyana samAvela che. A bhAga-1-mAM niyukti-1006 thI 123 ema kuf-268 nimuktino samAveza che. bhAga-2mAM "namaskAra maMtra" eka ja mULasUjha Avela hatuM. vAstavika rIte adhyayanat-1-"sAmAyika'no AraMbha A trIjA bhAgamAM che. A bhAga-3-mAM mULabhUgo-1 thI 26 [adhurI no ame samAveza karela che. jemAM traNa adhyayanomAM mULasUtra 1 thI 10 putra che 'pratikamaNa" nAme sozuM dhyAna che, jemAM sUmo-11 thI 36 che. temAMthI ame sUpa-ra6 sudhI A bhAgamAM lIdhA che. te ra6mAM paNa "bajhIzayogasaMha" bhAga-4mAM lIdhela che.] () [bhAga-1 ane ra mAM ame niyukti ane tenuM vivecana evA be alaga bhAga paDe. A bhAgamAM niyukti ane viveyana baMne sAthe ja lIdhela che, alaga-alaga vibhAga karelAM nathI.) () vAMcatI vakhate oLakhavuM saheluM paDe mATe mULasUko ITAlika mohamAM sUjhanuM viveyana normala TAIpamAM ane niyukti ane bhASya tathA te baMnenA vivecanane semI bolDamAM kampojha karAvela che. * namaskAra niyukti... bhAga-2-thI cAlu :have AkSepadvArano avayavArtha pragaTa karatA kahe che - * niyukti-1006 + vivecana : ANopa-A namaskAramAM saMkSepa nathI ane vistAra paNa nathI. saMzopa be che siddha ane sAdhu, vistAra aneka prakAre che, temAM pAMca bheda yukta nathI. A pAMca aMzaka pATha te apapATha che, *x * temAM saMkSepavatu te sAmAyika sUtra che, vistArathI cauda pUrvo che. jyAre paMca namaskAra sUtra ubhayAtIta che. tethI A saMkSepa paNa nathI ane vistAra paNa nathI. kemake jo A saMkSepa hota to temAM be bhede ja namaskAra kahevAta. siddhane ane sAdhune. kaI rIte ? siddha zabdathI arahaMtAdi parinivRtta che, mATe phakta saMsArInuM ja sAdhu zAdathI grahaNa thAya che. - X - X - tethI siddha ane sAdhunA namaskArathI bAkInAno namaskAra thaI ja jAya che. jo Ano vistAra karIe to, te paNa asuMdara thaze. kemake vistAra karavAthI aneka bheda prApta thAya che. te ja rIte - prahaSabha, ajita, saMbhava Adi covIza rahetone namaskAra, siddhano vistAra karatA - anaMtara siddhone, paraMpara siddhone, prathama samaya siddhone ItyAdi anaMtano vistAra thAya. A rIte baMne pakSane svIkAratA paMca prakAro yojI zakAya nahIM. A rIte AkSepadvAra kahyuM. have prasiddhidvArano vayavArtha kahe che - temAM saMaopa'nI yogrAyogyatA vicArI kahe che - X - X - be bheda letAM sarva guNa namaskAra asaMbhava che - X - tethI kahe che - * niyukti-1007 vivecana : A hetu Adi niyamathI sAdhuo che. kemake sAdhunA guNono temAM sadbhAva che. sAdhuono hetu AdimAM bhajanA che, kemake te badhAM ahaMtu Adi nathI. keTalAMka
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya. 1, namaskAra ni - 100 (10) (PROO arahaMta ja je kevalI che, keTalAMka AcAryo che, je samyapha sUtrArthanA jJAtA che. keTalAMka upAdhyAya che, je sugavi che, keTalAMka A badhAMthI vyatirikta ziSya sAdhu ja che, arahaMtAdi nathI. tethI eka padanA vyabhicArathI tulya abhidhAnatA nathI. tenA namaskArathI bIjAne namaskAranuM phaLa na maLe. sAdhu mAmano namaskAra viziSTa ahaMtu Adi guNa namaskAranA phaLane prApta karAvavAmAM samartha nathI. kemake te sAmAnya abhighAna namaskAratvathI che, jema manuSya mAtra ke jIvamAtranA namaskAravatu tema kahyuM. tethI namaskAra paMcavidha ja che. | vistArathI vyakti apekSAthI kavuM azakya che. * x * x * prasiddhi dvAra kahyuM, have kamadvArano avayavArtha pratipAdana karatA kahe che - * niryukti-1008 + vivecana : ahIM pUrvAnupUrvI ke pazcAnupUrvI kama nathI, jo pahelo krama mAno to siddhAdi Ave, bIjo krama mAno to sAdhu AdimAM Ave. AikSepa gAthA che.] ahIM krama be bhede che - pUrvAnupUrvI ane pazcAtupUrvI, anAnupUrvI to krama ja nathI kema ke samaMjasa thAya. siddhAdinA anabhidhAnathI A arahaMtAdi kramanI pUrNAnupUrva na thAya. ekAMta kRtakRtvatvathI ahaMtu namaskAra kAryatvathI ane siddhonA pradhAnatvathI Ama kahyuM. te rIte A pazcAnupUrvI krama paNa na thAya. sAdhu AdinuM anabhidhAnatva che. ahIM badhAMthI pAchaLa hovAthI sAdhuo padhAnapaNe che. * * * * * have pUrvAnupUrvItva ja pratipAdita karavA kahe che - * niryukti-1009 vivecana : arahaMtanA upadezathI siddho jaNAya che. pratyakSAdi goyara atikamIne tenA vaDe arahaMtAdi pUvanupUrvI krama jaNAya che. tethI ja rihaMta agrahitatvathI kRtakRtya ane alpakALa vyavahitatvathI prAyaH samAna ja che. tathA arahaMta namaskAyava paNa asAdhana che. arahaMtanamaskAra pUrvaka siddhatvanA yogathI arahaMta paNa vastuta: siddha namaskAryatvathI pradhAnapaNe che, te bhAvanA che. - X - X - ahIM arahaMta ane siddha paramanAyaka rUpathI che, AcAryo temanI parSadA samAna che. kyAMya pahelA parSadAne praNAma karIne pachI rAjAnA praNAma hotA nathI. * X - kama dvAra kahyuM. have prayojana phaLa darzAvatA kahe che - * niyaM-1010 vivecana - ahIM namaskAra karavAmAM A prayojana che - karmano kSaya ane maMgalanuM Agama. temAM ilaukika ane pAralaukika be bhede phaLa che. karaNakALamAM je kahyuM - "kSava - jJAnAvaraNIya Adi karmano pagama, anaMta padagalanA apagama pachI bhAvathI na kAra mAnI prApti ItyAdi kahI che tathA maMgala Agama paNa kahela che. te kAlAMtara bhAvi ane Ilaukika tathA pAralaukika bhedathI be prakAre phaLa che, temAM vacamANa lakSaNa-daSTAMta che. * niyukti-1011 vivecana : A lokamAM phaLa artha, kAma, Arogya, abhiratI ane niSpatti che, paralokamAM phaLa - mokSa, svarga, sukulamAM utpatti Adi che. Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 artha, kAmAdi zubha vipAkI hoya che. * x - A lokamAM athiida che paralokamAM te ja zubhAnubaMdhitvathI niSpanna thatu punyanI jANavI. athavA abhirati ane niSpatti te ekavAkyatA ja che. * x - ahIM siddhi ItyAdi krama pradhAnaphaLanI apekSAthI upAya jaNAvavA mATe che. tethI kahe che - viralo ja eka bhavathI siddhine pAme che. na pAmanArA avirAdhako svarga ke sukulamAM utpatti pachI avasthAMtarane pAmatA nathI. have yathAkrame ja arthAdine AzrIne udAharaNo kahe che - * niyukti-1012 vivecana : A lokamAM nirdaDI, divya, mAtuliMgavana ja daSTAMta che. paralokamAM caMDapiMgala cora ane huMDikayakSa dRSTAMta che. bhAvArtha - kathAnakathI jANavo. namaskAra athavaha kaI rIte? eka zrAvaka putra dharma sAMbhaLato na hato. te zrAvaka paNa mRtyu pAmyo. te bALaka vyavahArAhata ja viyarato hato. koI divase te zrAvaka lokonA ghara pAse parivrAjako AvyA. teNe teonI sAthe maitrI karI. temaNe kahyuM - tuM nirupahata anAthamRtane laI Ava, ame tane dhanavAna banAvIzuM. te koI evA manuSya mRtakane zamazAne lAvyo. te bALakane pitAne namaskAra zIkhavelo ane kaheluM ke jo Dara lAge to navakAra gaNaje. te parivrAjake mRtakanI AgaLa vidhA sthApI, mRtakanA hAthamAM talavAra ApI, parivrAjaka vidhA bhaNe che, vaitAla uThavAno prayAsa kare che, te bALaka DarathI hRdayamAM namaskAra bole che. paitAla paDI jAya che. AvuM vAraMvAra banatA te tridaMDI parivrAjaka te bALakane pUche che - kaMI jANe che ? bALake kahyuM - nA. chelle vyaMtare roSita thaIne paga kheMcI laI tridaMDIne ja mArI nAMkhyo. te suvarNapuruSa thaI gayo. te bALaka e suvarNapuruSanA aMgopAMgAdi chuTA-chuTA karIne ghera laI jaIne te namaskAranA phaLathI aizvaryavAnuM thaI gayo. je navakAra na gaNyA. hota to vaitAla tene mArI nAMkhata. o kAmaniSpatti - eka zrAvikA hatI. teNIno pati mithyAdaSTi hato, bIjI panI lAvavA mATe rasto zodhato hato - te zrAvikA hovAthI tene koI sapaLI - zoka maLatI na hatI. vicAre che ke - Ane kevI rIte mArI nAMkhu ? koI divase ghaDAmAM kALo sarpa mUkIne lAvyo saMtADI dIdho. jamIne kahyuM - phUlo laI Ava, amuka ghaTamAM rAkhela che. te zrAvikA gharamAM pravezI, namaskAra nivakAra maMtra] nAza na pAme. ghaTamAM hAtha nAMkhyo, devatAe sapane harI lIdho, tyAM phUlanI mALA banAvI dIdhI, teNI laIne aAvI, tenA patine ApI dIdhI. te mithyArdaSTi saMbhramamAM ciMtavavA lAgyo - A zuM ? teNe jaIne ghaDo joyo, temAM phUlanI gaMdha hatI, koI sarpa na hato. te page paDI gayo, badhI vAta karI dIdhI, kSamA mAMgI, pachI teNI ja gRhasvAminI thaI. o Arogya vaDe - eka nagara hatuM, nadInA kinAre koI kharakarmika zarIra ciMtAne mATe nIkaLyo. nadImAM vahetA bIjorAne joyuM, rAjAne ApyuM. teNe rasoIyAne AyuM, jamavAmAM AvyuM. pramANathI atirikta varNa, gaMdha, ItyAdi hatA. te manuSyane khuza karyo, bhogo ApyA. rAjAe kahyuM - nadImAM zodhavA, jeTalA maLe te lAvavA. mArganuM bhAthuM laI puraSo gayA, vanakhaMDa joyuM. je phaLane grahaNa kare te mare che. rAjAne kahyuM - loko mare che, sajAgo vAsa rAkhavAnuM kahyuM, jenuM nAma nIkaLe te jAya. eka vakhata koI zrAvakano krama Avyo. teNe vicAryu ke - koIne virAdhita zrAmastha na thAya. te mATe rajsaheb\Adhayan-33\Book33AL E:\Mahal
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya. 1, namaskAra ni - 1012 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 vaiSadhikI karI namaskArapUrvaka jAya che. vyaMtara vicAramAM paDyo, bodha pAmyo. te cA bolyo ke huM tyAM ja bIjoru ApI jaIza. rAjAne vAta karI - 4 - e pramANe te zrAvakane abhirati - khuzInI niSpatti thaI, bhogo paNa pAmyo, jIvita paNa TakyuM, to ArogyanuM to pUchavuM ja zuM? paralokamAM namaskAranuM phaLa : vasaMtapura nagaramAM jitam rAjA hato, tenI gaNikA zrAvikA hatI. te caMDapiMgala cora sAthe rahetI hatI. koI divase teNe rAjAne ghera corI karI ane hAra corI lAvyo. DarelA evA temaNe gopavI dIdho. anya koI divase ujainI javAnuM thayuM, gaNikA sarvatayA vibhUSita thaIne cAlI, te badhAMthI atizayavALI lAgatI hatI. teNIe hAra paheryo. saNInI dAsa jANI gaI. rANIne kahyuM. caMDapiMgala pakaDAyo, zULIe caDAvI dIdho. gaNikAne thayuM mAre kAraNe mAnuM mRtyu thaze. teNIe caMDapiMgalane namaskAra Apyo. teNe navakAra bhaNatAM niyANuM karyuM ke A ja sajAnA putra rUpe utpanna thavuM. agamahiSIno putra thayo. te gaNikA zrAvikA tene krIDA karAvanAra mAtA thaI, koI vakhate vicAra Avyo ke garbhakALa ane maraNakALA samAna che, kadAca te corano ja jIva hoya. te bALaka raDe tyAre zrAvikA kahetI aMDapiMgala raDa nahIM. te bodha pAmyo. rAjAnA mRtyu pachI te sajA thayo. ghaNAM kALa pachI te baMnee dIkSA lIdhI. A saMkulamAM janma. o athavA bIjuM daSTAMta - mayurA nagarImAM jinadata zrAvaka hato. tyAM huMDika nAme cora hato. nagara luMTato, koI divase pakaDAI gayo. zULIe caDAvyo. tene sahAya karanArane paNa pakaDI levAnA hatA. jinadatta zrAvaka tenI samIpathI pasAra thayo. core tene kahyuM - he zrAvaka ! tuM anukaMpAvALo che, mane tRpA lAgI che. mane pANI Apa to huM zAMtithI maruM zrAvaka bolyo - tuM A namaskAra gaNa, teTalAmAM pANI lAvI ApuM, je navakAra bhUlI jaIza to pANI lAvavA chatAM paNa nahIM ApuM. te lolupatAthI navakAra gaNe che. zrAvaka paNa pANI laIne Avyo. hamaNAM pANI pAze tethI navakAra moTethI bolatA teno jIva nIkaLI gayo. yakSa rUpe utapanna thayo. te zrAvakane rAjAnA puruSoe paDI lIdho. rAjAe kahyuM - Ane paNa zULIe caDAvI do. yakSe avadhijJAnathI joyuM, zrAvakane ane potAnA zarIne joyuM. parvata upADyo, nagaranI upara ubho rahyo. mane oLakho cho ? A zrAvakane choDI do nahIM to badhAMno cUro karI daIza. ItyAdi - x - namaskArathI AvuM phaLa pAme. have sUtranA upanyAsa arthe pratyAsatti yogathI vastutaH sUtra sparza niyuktigatA ja gAthA kahe che - (PROOF-1) E:\Maharajsaheb\Adhayan-33\Book33AL. che adhyayana-1-"sAmAyika @ - X - X - X - X - X - X -x - o have sUkaparzika niyukti kahe che - * niyukti-1013-vivecana : "idI ane anuyogadvAra tathA vidhivat upoddhAta jANIne paMcamaMgala karIne sUtrano AraMbha thAya che." - X - X - paMcamaMgala rUpa namaskAra karIne sUjhano AraMbha thAya che. ahIM naMdi Adino upanyAsa vidhi ane niyamane jaNAvavA mATe che. maMdi Adi jANIne ja ke bhaNIne ja paNa anya rIte nahIM. upodbhAta bhedopanyAsa paNa sarva pravacana sAdhAraNatvathI tenA pradhAnatatvathI che. * x * saMbaMdhAMtara pratipAdanArthe have A kahe che - * niyukti1014 vivecana : "pAMya namaskAra karIne ziSya sAmAyika kare - e Agama che" - ema kahyuM. namaskAra sAmAyikanuM ja aMga che, tethI zeSa sUtrane huM kahIza. - X - X - jeNe paMca namaskAra karela che, tevA prakArano ziSya sAmAyika kare che. te paMca namaskAra kahyo. A sAmAyikanuM ja mAMga che. sAmAyika aMgatA pUrve kahI. - X - X -- * sUtra-2 - he bhadetA sAmAyika svIkAra karuM chuM. jAvajIvane mATe sarve sAvadha yoganA paccakkhANa karuM chuM. keivI rIte ?] gividha, vividha vaDe atha]i mana, vacana, kAyA vaDe huM ]i karuM nahIM karAvuM nahIM, karanArane anumodu nahIM he bhadaMta huM tene pratikamuM chuM vaMdu chuM gahuM chuM. mArA te bhUtakAlIna paryAyarUpa AtmAne vosirAvuM chuM. * vivecana-2 : ahIM sUvAnugama ja ahInAkSara Adi guNayukta kahevuM joIe. te A pramANe - hIna akSara nahIM, ati akSara nahIM, avyAviddha akSara, akhalita, amilita, avyatyAmeDita, pratipUrNa, paripUrNaghoSa ItyAdi * X - X - vyAkhyA lakSaNa - saMhitA, pada, padArtha, pada vigraha, cAlanA ane pratyavasthAna, ema zAstranI vyAkhyA che bhede che. temAM (1) khalanA vinA padonuM uccAraNa karavuM athavA bIjAno saMnikarSa te saMhitA. jemake kafka te samaya ItyAdi. (2) pada - pAMca prakAre che, te A rIte - nAmika, naipAtika, aupasargika, AdhyAtika, mizra. temAM azva e nAmika che ItyAdi pUrvavatuM. temAM - he bhadaMta! huM sAmAyika karuM chuM ItyAdi sUtra pado kahyA. have padArtha - te cAra bhede che, te A pramANe - kAraka, samAsa, nirati ane taddhita viSayaka, temAM kAkaviSayaka te parvata tti parva * x x x * vagere. romi - svIkAra karavAnA arthamAM che - x - mayata - bhayano aMta karanAra. * x * sAvadha - avadha arthAta pApa sahita. yojAya te yoga arthAta vyApAra, tenA paccakakhANa karuM chuM. prati muni dIparatnasAgare karela namaskAra niyuktino saTIka anuvAda pUrNa 0 mA-SimuktinI gAthA-887 thI 1oo5 bhAga-ra-mAM che. ane gAnA 1oo6 thI 101ra A bhAga-3mAM che. o
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/2 niha - 1014 - pratiSedha, A - Abhimukhya, rA~ - prakathana. sAvadha yoganI prati abhimukha kahevuM te huM karuM chuM arthAt pratyAkhyAna karuM chuM. athavA pratyAyakSa - AdarathI huM abhidhAna karuM chuM. pratiSedha karelanA yAvaiIva - yAvat zabda parimANanI maryAdAnuM avadhAraNA vacana che. temAM parimANa - jyAM sudhI mArA jIvananuM parimANa che tyAM sudhI huM pratyAkhyAna karuM chuM. maryAdAmAM cAvajIvana, maraNamaryAdA sudhI, maraNa kALamAtra ja nahIM. - x - jIvana paryAMnA paccakakhANa, te pachInA nahIM. jIvana jIvavuM te. - 4 - 4 - trividha-traNa prakAre, mana, vacana, kAyAthI. temAM manana athavA jenA vaDe manAya te mana. te cAra bheda - nAma, sthApanA, dravya, bhAva bhedathI. dravya mana tene yogya pudgalamaya che, bhAvamana-manana karato jIva ja. vacana athavA jenA vaDe kahevAya te vAcA [vANI]. te paNa nAmAdithI cAra bhede che. temAM dravya vAcA te zabda pariNAma yogya pudgalo jIve paragrahaNa karelA, bhAva vANI, te ja pudgalo zabda pariNAmane pAme tyAre thAya. cayana ke jenA vaDe ekaThuM thAya te kAyA. jIvanA nivAsarUpa pudgalonuM cayana - x - athavA kAyA eTale zarIra. te paNa cAra bhede che. temAM dravyakAya eTale je zarIratva yogya ane tenA svAmI vaDe agRhIta athavA jIve choDela jyAM sudhI pariNAmane na choDe tyAM sudhI dravyakAya che. bhAvakAya tenA pariNAmathI pariNata jIva baddha ane jIva saMprayukta. 23 AnA vaDe traNa karaNabhUtathI trividha pUrvAdhikRta sAvadha yoga huM na karuM, na karAvuM, karatA evA bIjAnI anumodanA na karuM. tenuM arthAt adhikRta yogano saMbaMdha karAya che 'bhayAMta' zabda pUrvavat. pratikramuM chuM - huM nivattuM chuM, hiMdu chu - huM jugupsA karuM chuM. gahuM chuM. temAM AtmasAkSikI niMdA ane gurusAkSikI gahIM. atIta sAvadha yogakArI AtmAne vividha ke vizeSa arthamAM vi zabda, t zabda - bahu ke ghaNAM arthamAM, muLami - tyaju chuM. e pramANe padArtha - pada vigraha yathAsaMbhava kahyo. have vAtanA pratyavasthamAM vaktavya che - sUtra sparza niyukti - * niyukti-1015-vivecana : askhalita Adi sUtra uccArita karyA pachI ane saMhitAdi cAranuM vyAkhyAna darzAvyA pachI A sUtrasparza niyuktino vistAra kahe che - * niyukti-1016-vivecana : karaNa, bhaya, aMta, sAmAyika, sarva, avadha, yoga, pratyAkhyAna, jAvajIva, trividhena ATalA pado che. padArtho bhASyagAthA dvArA kahevAze. - 4 - have karaNa nikSepane darzAvatA kahe che - * bhASya-152-vivecana : nAma, sthApanA, dravya, kSetra, kALa, bhAva e pramANe karaNano nikSepa cha prakAre che. - x - have dravyakaraNa pratipAdanArthe kahe che - * bhASya-153-vivecana : ahIM yathAsaMbhava dravyanA, dravyathI ke dravyamAM karaNa te dravyakaraNa, te noAgamathI (12) (PROOF-1) E:\Maharajsaheb\Adhayan-33\Book33A\ Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 ke jJa ane bhavyathI atirikta saMjJA te nosaMjJAthI karaNa che. ahIM AvuM kahe che - jJa ane bhavya zarIra vyatikti dravyakaraNa be bhede che - saMjJAkaraNa ane nosaMjJAkaraNa. temAM saMjJAkaraNa kaTa-karaNAdi Adi zabdathI pelukaraNAdi parigraha. - * - * - 24 [zaMkA] A nAmakaraNa ja paryAyamAtrathI saMjJAkaraNa che, kaMI vizeSa nathI. [samAdhAna] ahIM nAmakaraNa abhidhAnamAtra grahaNa thAya che. saMjJAkaraNa anvaryathI saMjJAnuM karaNa che, kemake dravyano saMjJA vaDe nirdeza che. - 4 - 4 - no saMjJAkaraNa be bhede che - prayogathI ane visasAthI. temAM visasA karaNa be bhede che - Adi ane anAdi, tethI granthakAra kahe che - * bhASya-154-vivecana : vizvasA eTale svabhAva, tenAthI karaNa te svAbhAvika karaNa. - 4 - anAvi - Adi rahita, dharmAdri - dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya e traNenuM anyonya samAdhAna te karaNa. - 4 - 4 - 4 - ghaTAdine AzrIne je saMyogAdi karaNa thAya che, te sAdi jANavuM. - 4 - e pramANe amUrta dravyone AzrIne kahyuM. mUrta dravyone AzrIne vaLI tenuM karaNa sArdi thAya che. te vaLI cakSuthI grAhya ane cakSuthI agrAhya ema be bhede che - sAdi cakSuHsparza te cAkSup jemake vAdaLa ItyAdi acAkSup te aNu, dviaNukAdi jANavA. ahIM karaNa eTale te-te bhAvarUpe pariNamavuM te. cAkSuSu ane acAkSuSu bheda ja vizeSathI banAve che - * bhASya-155-vivecana : saMghAta, bheda, tabhaya vaDe karaNa, IndrAyudhAdi sthULa anaMta pudgalarUpa pratyakSa arthAt cAkSuSa che. be aNukAdimAM Adi zabdathI tevA prakAranA anaMta aNuka karaNa varte che. te chadmasthAdine apratyakSa-cAkSup che. ahIM vi zabda svagata aneka bhedanA pratipAdana mATe che. vizvasA karaNa kahyuM have prayogakaraNa kahe che - A bhASya-156-vivecana : ahIM prAyogika karaNa be prakAre che jIva prAyogika ane ajIva prAyogika. prayoga vaDe nivRtta te prAyogika. ma - ajIva prAyogika karaNa, kusuMbharAga Adi. Adi zabdathI zeSa varNAdi levA. e pramANe avyavaktavyatA thakI oghathI ajIva prayoga karaNa kahyuM. have jIva prayoga karaNa kahe che - jIva prayogakaraNa be bhede - mUlaguNakaraNa ane uttaraguNa karaNa. teno vistAra granthakAra ja kaheze. temAM alpavaktavyatA hovAthI pahelA ajIvakaraNane jaNAvavA kahe che - - * bhASya-157-vivecana : je-je nirjIva padArthanA jIvaprayogathI te-te varNAdi kuTuMba Adi rUpa kadi ke kuTTima-bhoyataLIyu Adi ajIva viSayatvathI ajIvakaraNa. * bhASya-158-vivecana : jIva prayogakaraNa be bhede che - mUla prayogakaraNa ane uttara prayogakaraNa. mUla prayoga karaNamAM pAMca zarIra Ave che.
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1|ra ni - 1016, bhA.159 Avayaka-mUlasUtra saTIka anuvAda, (PROOF-1) * bhASya-9-vivecana : dArika, vaikiya, AhAraka, vaijasa, kAmaNa zarIra ogha-sAmAnyathI mUla prayoga kaNa che. uttara prayoga kaNa te mULazarIrathI pitta thayelA zarIrathI niSpanna thAya che. arthAtu je prayogathI lokamAM nipajJa mUla prayogathI nipajJa thAya che te uttarakaraNa. A uttara karaNa Adha traNa zarIramAM ja saMbhave che. ahIM evuM kahevA mAMge che ke - pAMca audArika zarIomAM pahelAM saMghAta karaNa te mULa prayogakaraNa kahevAya che, aMga-upAMga Adi karaNa te uttakaraNa kahevAya. te audAskiAdi traNamAM saMbhave che, taijasa-kAmaNamAM saMbhavatuM nathI. temAM dariyAdi aATha aMgo mUlakaraNa che, te A pramANe che - * bhASya-160-vivecana - mastaka, chAtI, peTa, pITha, be bAhu, be sAthaLa, e ATha aMgo che. jyAre AMgaLI Adi upAMga che. bAkInA aMgopAMga che. bAkInA koTale hAtha-pagAdi. * bhASya-161-vivecana : vALa Adi nimaNi ane saMskAsvA, nakha ane dAMtane raMgavA vagere. te dArika ane vaiDiyanuM uttarakaraNa che. yathAsaMbhava A yojanA kacchI. audArikamAM viroSathI uttarakaraNa che, jemake kAna Adi nAza pAme tyAre tenuM saMsthApana karAya che te vaikriyA AdimAM kahyuM nathI, kemake tenA vinAzano abhAva che. sarvathA vinAza abhAve saMsthApanAno abhAva che. AvA prakAranuM uttarakaraNa AhAramAM paNa nathI. kemake temAM mAtra gamanAgamana thAya che. athavA A bIjA prakAre gividhikaraNa che. te A - saMghAtakaraNa, parizATakaraNa ane saMdhAtaparizAda kA. temAM Adya traNa zarIre je taijasa, kArmaNarahita che temAM A praNe karaNo saMbhave che. bemAM to chellA be ja hoya. * bhANa-162-vivecana : pahelAM traNanA saMghAta sATana ane tadubhaya thAya che, taijasa ane kAmaNano saMghAtasATana ke sATana thAya che. have dArikane AzrIne saMghAta Adi kALamAnane kahe che - * bhASya-13-vivecana - dArikamAM saMghAta eka samayamAM hoya che, parisADaNa paNa eka samayamAM hoya che, saMghAta parisADA traNa samaya nyUna zullaka bhava hoya che. ahIM vAta * sarva saMghAtakaraNa yoka samaya thAya che. jema tapela kaDAImAM pahelA samaye puDalo mAtra telane ja grahaNa kare che, paNa tyAga karato nathI. bIjA vagere samayamAM grahaNa ane tyAga baMne kare che kemake tevA prakAre sAmarmayuktatva hoya che. pudgalo saMghAta-bheda dharmavALA hoya che. e rIte jIva paNa pahelA samaye utpanna thato dArika zarIra prAyogya dravyone grahaNa kare che paNa mUkato nathI. dvitIyAdimAM le-mUka baMne kare che ethI saMghAtanI eka samayanI sthiti che. te pramANe parizATana karaNa traNa samaya gUna zullaka bhava grahaNa karyuM. kemake ahIM jaghanyakALa prarUpavAno che, tethI vigrahathI utpanna thayelo jIva levo kemake temAM bhavanA be samaya ochA thaI zake, ahIM mullaka bhava jaghanyAyuno hoya che. E:Maharajsaheb\Adhayan-33\Book33AL. * bhASya-164-viveyana - A jaghajaya saMdhAtAdi kAlemAna kaluM utkRSTa to samaya nyUna traNa paDyopamAM viraha : aMtakALa kahe che, audAkine viro te A hoya che - ahIM ukALa kahevAno hovAthI vigraha gatithI utpanna thayelo traNa palyopama AyuvAno jIva levo. A bhavanA zarIranuM sATana karI traNa paDyopama pramANa pabhavAyuno pahelA samaye saMghAta kare che bIjA vagere samaye saMghAtaparizAda, tethI utkRSTa saMghAta-pAiTa kALa saMghAta samayathI khUna thAya che. tenAthI saMghAtanA samayathI nyUna traNa palyopama thAya che. * * * * * * * * * [popa ane parihAra gAyA ame choDI dIdhela che.) e pramANe audArika jaghanya ane utkRSTa saMghAta parizAda kALa kaho. saMghAta ane parizATa to eka samaya ja che. bIjo samaya asaMbhava che. have saMghAtAdi viraha ghanya ane utkRSTa bhede kahe che. viraha te aMtarakALa kahevAya che. dArikamAM te saMdhAtAdino A viraha che. * bhANa-165-vivecana - traNa samaya hIna kSullakabhava e sarva saMghAtanuM aMtara che. pUrNa zullaka bhava e sarvaNATanuM aMtara che, utkRSTa to pUrvakoTinA samayathI adhika -sAyopama ane sarvazATanuM eka samaya nyUna teTaluM aMtara che. baIm * mavagrahaNa, sabaMghazATakano aMtakALa, traNa samayahIna sarvabaMdhano, kSullaka to saMpUrNa zATakano jANavo. ItyAdi - X - teno bhAvArtha bhASya gAthAthI jANavo. jemake - saI saMghAta aMtakALa jaghanyathI bama samaya mULa chAlaka bhave che, be vigrahagatinA samaya ane bIjo saMghAtano samaya. te zullaka bhava gharIne parabhavamAM vigraha gatiyo jAya tyAre pakSanA prathama samaye saMghAtayata jANavo utkRSTa 13samayAdhika pUrvakoTi adhika, te sAgaropama aviyasthI A saMghAta che. pUrvakioTi ApyuM dhAraNa karIne, devatA cheThanuM Ayu bhogavI, A strInA samaye saMpAtayata thAya - - * * * * * * * * have saMdhAta-parizITa aMtara ubhayarUpa jANAvavA kahe che - * bhANa-166-vivecana : dArika saMbaMdhI grahaNa zATana ubhayarUpanuM jaghanya aMtara choka samaya che, utkRSTa to traNa samaya sahita 31-sAgaropama che. bhAvArtha mATe bhASyagAthA kahe che - mayAMtara jaine samaya nividhyasthI saMghAtamAM pama te traNa samaya ane 33-sAgaropamAM thAya, devAyumAM 33-sAgaropama bhogavIne ahIM AvIne bIjA samaye saMghAtavata ja jANavuM. audarikane AzrIne sarva saMghAtAdi vatavyatA kahI. have vaikiyane AzrIne kahe che - * bhASya-16maviveyana vaikiya sarva saMghAta jaghanyathI roka samaya ane utkRSTathI be samaya che. vaLI vaikiya vidurvaNAmAM sAkta te eka ja samaya nirdezAmela che. vaikiyasaMghAta, kALathI sarvastoka samaya ja che. 7 zabda 'ja'kAra arthamAM che. A dArika zarIrInA vaikriyalabdivAnA vi4NAnA Abhe ane devanAkone te prathama vakhata zarIra grahaNamAM hoya. be samaya mAna utkRSTa paikiya saMghAta kALa varte che. te vaLI audAki zarIrane vaikicalabivALAne tenI viveNAnA AraMbhe ja vaikiyasaMghAta samayathI
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/ra ni - 1016, bhA.167 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 (PROOF-1) karIne AyunA kSayathI marelane avigrahagatithI devomAM upajatAne vaikiya saMghAtathI jANavo. zATanA vaLI kALathI samaya ja paikriyazarIra viSaya vinirdiSTa che. have saMghAta parizATanA kALamAna ja kahe che - * bhASya-168-vivecana : saMghAtana parizATa jaghanyathI ekasamaya ane utkRSTathI eka samaya nyUna 33sAgaropama hoya che. bhAvArtha A pramANe che - ubhayamAM jaghanya eka samaya thAya che. te vaLI be samaya vaikiya marelo hoya. paramatara [utkRSTa] saMghAta samaya hIna 13sAgaropama che. have vaikiyane AzrIne ja saMghAtAdi anaMtarane jaNAvavA kahe che. * bhASya-169-vivecana : ubhayano sarvagraha ane zATaNa tathA vaikriyanA, te aMtara eka samaya che, zATano viraha aMtarmuhUrta che. utkRSTa aMtara vanaspatikALa pramANa che. ahIM sarvagraha eTale saMdhAta ane saMdhAtaparizATa ane zATaNa. aMta-virahakALa, vaikriyazarIra saMbaMdhI samaya ane saMpAta ubhayano, zATanuM aMtamuhUd, A jaghanya traNemAMthI kaI rIte jANavuM ? tethI kahe che - utkRSTa vRkSakALa - anaMtathI nivRtta athatu vRkSAkAlika, bhAvArtha A rIte che - - saMghAta akSara samaya, be samaya vaikiya, mRtano trIjAmAM, te svargamAM saMghAtayatano trIjA ke mRtano trIjo. ubhayano ciravikurvita mRtano devamAM savigraha janArano. zATananuM aMtarmuhUrta, gaNenuM paNa utkRSTa vanaspatikAla. vaikiya zarIrAzrita saMghAtAdi vaktavatA kahI. have AhAkane AzrIne tenuM pratipAdana kare che - * bhASya-130-vivecana : AhAraka zarIramAM saMghAta ane parizATana eka samayanA hoya che. ubhaya - baMne jaghanya ane utkRSTa aMtamuhUrta hoya che. AhAra - AhArakazarIra, saMghAta-prAthamika graha, parizATa - paryane ane mokSA. kALathI samaya tulya thAya che. arthAt saMghAta paNa coka samaya ane zAna paNa eka samaya che. ubhaya - saMghAta ane parizAda baMne grahaNa karAya che. te jaghanya - utkRSTa baMne aMtamuharta varte che. - x - paNa utkRSTathI jaghanya tamuhUrtana laghutara jANavuM. have AhArakane AzrIne saMdhAtAdi aMtara jaNAve che - - bhANu-11-vivecana : baMdhana, zATa ane ubhayanuM jaghanya aMtara aMtamuhUrta che ane utkRSTa aMtara dezona apAddha pagalaparAvarta che. ahIM vadhana - saMghAta, 355 * saMdhAta ane zoTa, sarva stoka aMtarmuharta virahakALa arthAtu eka vakhata parityAga pachI aMtarmuharto ja teno AraMbha thAya. utkRSTathI dezona addha pugala parAvarNa kALa thAya. kemake sakhyaNuM dRSTikALano utkRSTano paNa ATalo ja pariNAma che - AhAraka zarIrane AzrIne saMdhAtAdi kathana karyuM. have taijasa ane kArpaNa zarIrane AzrIne kahe che - * bhASya-132-vivecana : taijasa ane kArpaNa baMne zarIrane anAdi saMtAnanA kAraNathI saMghAta nathI, kemake tenuM prathamapaNe grahaNa nathI. kemake pUrve ja siddhinA prasaMga che. keTalAMka bhavyone zATaNa hoya. kyAre ? zailezInA carama samayamAM. te eka samayanuM ja hoya che. * bhASya-133-vivecana : saMghAta ane parizAda ubhaya pravAhane AzrIne sAmAnyathI anAdi anaMta che. keTalAMka bhavyone zAMta hoya che. badhAMne sAMta na hoya. anAdi bhAvathI ane atyaMta viyogathI baMne zarIramAM aMtara saMbhavatuM nathI. athavA A anya jIva prayoga nivRtta cAra bhede karaNa hoya che. * bhASya-134-vivecana : athavA saMdhAta, zATana, ubhaya, ubhayaniSedha [A cAra karaNo che.] paTa, zaMkha, zakaTa, e jIvapayogamAM anukrame cAra daSTAMto che. athavA zabda bIjo prakAra dazavi che. saMpAta te saMghAta karaNa, sAtana te sAtamAM karaNa, ubhaya te saMghAtazAtana karaNa, ubhayaniSedha te saMghAta sAtana zUnya. AnA ja udAharaNo darzAvatA kahe che - paTa Adi. jIva prayoga karaNAM te kAyavyApArane ozrIne anukame A udAharaNo jANavA. jemake paTataMtu saMghAta svarUpa hovAthI temAM saMghAtakaraNa, zaMkhamAM ekAMta sATakaraNa hovAthI zATa karaNa, zakaTagADu, cholavAmAM kalikAdi yogathI ubhaya karaNa, huMThAmAM vaLI urva tiryakakaraNanA yogathI saMghATa-zA. virahathI ubhaya zUnya. [zaMkA] je-je nirjIvone AzrIne prayoga thAya te ajIvakaraNa ja che ItyAdi, tethI ahIM ajIva karaNatA ja yuktiyukta che. [samAdhAna] nA, tema nathI. abhipAyanA apariphAnathI tame AvuM kaho cho. -x - "jIvanA prayogathI karavuM" AvI vyutpattithI jIva prayogakaraNa" ema paNa kahI zakAya. dravya karaNa kahyuM. have kSetra karaNano avasara che - * niyukti-1013-vivecana : kSetranuM karaNa nathI, kemake AkAza kSetra te akRtrima bhAva che. chatAM paNa vyaMjana papinna tenuM paNa karaNa thAya che. jemake - UAkaraNAdi. nama-kAza kSetranuM nivRtti kAraNathI mukhya vRttio karaNa vidyamAna nathI. kemake AkAza phoma e akRtaka padArtha che. te nitya hovAthI tenA kAraNathI upapatti nathI. tema chatAM niyuktikAre je niphopagAthA mUkI, tenuM kAraNa e che ke - vyaMjana paryAya pAmIne paNa IznakaraNAdi hoya ja che. ahIM vyaMjana zabdathI kSetranA abhivyajanakatvathI pudagalo grahaNa thAya che. tenA saMbaMdhathI payaya kuthayitu pUvavisthA choDIne bIjI avasthA pAme che. * x *x - tethI paryAya dvArathI kSetrakaraNa che. upacAra mAtrathI IkukaraNAdi kahyA. jemake - IkSakSetra karaNa, zAlihotra karaNa ItyAdi. phoga karaNa kahyuM. have kAlakaraNa kahe che, tenI gAthA - * niyukti-1018-vivecana : kALamAM paNa karaNa nathI, to paNa vyaMjananA pramANathI - beva, bAlava Adi karaNothI aneka prakAre vyavahAra thAya che. * * * kalana, kalAsamUha te kALa. te kALamAM paNa karaNa nathI. kemake tenuM vartanAdi rUpa che. samayAdi apekSAmAM para upAdAnatvathI A bhAvanA che. chatAM niryuktimAM upanyAsa karyo kemake te paNa baMjana pramANathI thAya che. ahIM vyaMjana zabdathI vartanA Adi abhivyaMjakatvathI dravyo grahaNa karAya che. tenA E:Maharajsaheb\Adhayan-33\Book33AL
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/ra ni - 1018 (15) (PROOF-1) pramANathI, tenA baLathI thAya che. tethI kahe che - vyavahAra nayathI samayAdi kAla apekSAthI kAlakaraNa che - X - X - bava, bAlava, kolava, sTIviloyana, gara, vaNija, viTI A sAta karaNa cala varte che. bIjA-zakuni, catuSpada, nAga ane kiMtuSNa e sthira karaNo che. kRSNa caudazanI be zakuni, bAkInA traNa karaNa kramazaH hoya che. ahIM bhAvanA A pramANe che - kRSNa caudazanI rAtre zakuni karaNa hoya, bAkInA traNa catuSpada Adi karaNa amAsanA divase ane raNe hoya. pachI ekamanA divase kahyuM. pachI zuddha ekamanI rAtrimAM bava Adi hoya ce. A karaNane jANavA mATe pakSanI tithine be vaDe guNI jo zukla pakSa hoya to be rUpa ochI karavI, pachI sAta vaDe bhAgatA je Ave te divasa saMbaMdhI karaNa thAya che, tene ja ekarUpa adhika karatAM rAtrinuM karaNa Ave che. ahIM AvI bhAvanA che - adhikRta divasanA karaNa jJAnArthe pakSanI tithine be vaDe guNatA jemake zukla cothane be vaDe guNatA ATha Ave. zuklapakSane be vaDe hIna karatAM cha vadhe. tene sAta vaDe bhAMgatA daivasika karaNa Ave che. ahIM bhAga thato nathI tethI cha ja rahyA. tethI bava Adi kamathI cAra praharavALA karaNa bhogavI cothane divase vaNijU karaNa thAya che. te pramANe samimAM eka vadhatA viSTi karaNa thAya. jo kRSNapakSamAM be saMkhyA na ghaTADAya. e pramANe badhe bhAvanA karavI. kahyuM che ke - kRSNapakSanI rAtre trIja ane dazame tathA divasanA sAtame ane caudaze viSTi. te zuklapakSanA cotha ane ekamanI rAtre ane divase AThame ane pUname hoya. tathA zuklapakSanI ekame raNe, pAMcame divase, AThame rame, bArasanA divase ane pUname rAtre bava karaNa hoya che. kRSNa pakSanI cothe divase ane sAtame saginA ane 11nA divase bava karaNa hoya. kALa karaNa kahyuM. have bhAvakaraNa kahe che. temAM bhAva eTale paryAya. te jIva ane ajIva upAdhinA bhedathI be bhede che. karaNa paNa sAmAnyathI be bhede hoya che. tethI kahe che - * niyukti-1019-vivecana : bhAvamAM jIva zAne rAjIva karaNa che, temAM ajIvakaraNa vaNadino pheraphAra che. jIvakaraNa be bhede - zrutakaraNa ane noDyutakaraNa. - * - ahIM aA vaktavyatvathI ajIva bhAvakaraNa pahelAM kahe che, - X - X - varNa Adi - je bIjAnA prayoga vinA vAdaLA vagerenA judA judA raMgo thAya che, ahIM Adi zabdathI gaMdha Adi levA. [zaMkA. Ane pahelAM dravya vizrasAkaraNa kahela ja che. to ahIM bhAva karaNa kema kaho cho ? ahIM bhAvano adhikAra hovAthI pAyinI pradhAnatAne AzrIne ema kahela che. dravyavizrAmAM dravyanI pradhAnatA che. jIvakaraNa be prakAre che - zrutakaraNa ane noDyutakaraNa. zrutanA jIva bhAvathI zrutabhAvakaraNa, noDyutabhAvakaraNa te guNa karaNAdi che. have jIva bhAvakaraNano adhikAra che. tene ja yathodiSTa te pramANe ja bhedathI pratipAdita karavA kahe che. * niyukti-1020-vivecana :mRta be prakAre - baddha ane cAbaddha. bAra aMgamAM nirdeza kaa te baddha ane 30 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 tenAthI viparIta te abaddha. baddha paNa nizItha ane anizItha ema be prakAre che. gAthAmAM 'tu' zabda laukika ane lokottara bhedathI che. temAM temAM padha, gadha baMdhanathI baddha zAkhapadezavat che. tethI kahyuM - baddha eTale dvAdazAMga, AcArAdi gaNipiTaka nirdiSTa, tuM zabda vizeSaNAryavathI A lokottara che. laukika te bhArata sAdi jANavA. tenAthI viparIta te abaddha che. baddhakRtane nizItha ane nizItha be bheda che. temAM rahasyapATha ane rahasya upadezathI je pracchanna che, te nizItha kahevAya che. pragaTa pAThake pragaTa upadezavathI che te anizItha kahevAya che. have nizItha ane anizIthanA ja svarUpane pratipAdana kare che. * niryukti-1021-vivecana : bhUta, apariNata, vigata ItyAdi vizenuM jemAM hoya te nizItha nathI, guptA arthavALuM je hoya te nizItha, jemake nizItha adhyayana. pUta - utapanna, aparipata - nitya, vijata - vinaSTa. ahIM evuM kahevA mAMge che * utpanna thAya che, nAza pAme che, dhuva che. AnA vaDe za06 karaNa ukti kahI. e ja bhUtAdi zabadakaraNa - nizItha thatuM nathI kemake prakAzapATha ane prakAza upadezatvathI kahyuM. nizItha te rahasyapATha ke rahasya upadezathI nizItha nAme adhyayana che athavA nizIyane guptAI kahe che. jemake - * niryukti-1022-vivecana : agrAyaNIya pUrvamAM pATha che ke jema - jyAM eka hIpAyana haNAya tyAM 100, jyAM 100 haNAya tyAM 1 haNAya. jyAM 1 khAya tyAM 100 khAya ane jyAM 100 khAya tyAM 1-khAya. - AnI paraMparAnA abhAve vyAkhyA karI nathI, eTale A gupta arthavALuM che. kemake AnuM tAtparya spaSTa nathI. * niryukti-1023-vivecana : e pramANe pahelAM kahela zruta te baddha, abaddhanA 500 Adeza che. jema eka marudevI mAtA atyaMta sthAvarathI siddha thayA. e prakAre viddhi te lokottara, laukikamAM ahIM araNyakAdi jANavA. viddha nI pa00 Adeza che. jema eka * te samayamAM bIjA maradevI eTale ke prakaSabhadevanI mAtA, vanaspatikAyathI udvartIne siddha-niSThitArtha thayA. upalakSaNathI bIjA paNa Adeza che. jema svayaMbhUramaNa samudranA mAchalA ane kamalapatro valavajI badhAM AkAranA saMbhave che. rajsaheb Adhayan-33\Book33A E:\Ma - ahIM vRddha saMpradAya evo che ke - AhaMtu pravacanamAM 500 Adeza je anibaddha che, temAM eka maradevAno pATha aMgamAM nathI, upAMgamAM paNa nathI. jemake atyaMta sthAvara thaI anAdi vanaspatithI siddha thayA. bIjuM svayaMbhUramaNa samudranA matsyonuM saMsthAnA savakAre hoya tyAdi. trIjuM viSNukumAra munie sAdhika eka lAkha yojananuM vaikriya zarIra banAvyuM. cothuM kuraTa ane utkaraTa baMne upAdhyAya hatA. kuNAlA nagarIne varasAda vaDe bhIMjavIne jaLabaMbAkAra banAvI dIdhI te A pramANe kuNAvAmAMthI kuruTa ane utkaTane nagarajanoe kADhI mUkyA. roSathI kuTe kahyuM - he devA kuNAlAmAM varasa. utkarTe kahyuM - paMdara divasa sudhI. pharI karTe kahyuM
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ Vra ni * 1023 (16) (PROOF-1) - muddhi mAnA dhArA vaDe, pharI utkarTe kahyuM. jema patrimAM tema divasamAM. ema kahIne nIkaLI gayA. kuNAlAmAM paMdara divasa sudhI anubaddha vaSathiI janapada sahita nagarI pANI vaDe apakAMta thaI. pachI te baMne trIjA varSe sAketa nagaramAM kALa karIne dhAsaptamI narakamAM bAvIza sAgaropama sthitika nairayika thayA. kuNAlA nagarInA vinAzakALathI terame varSe bhagavaMta mahAvIrane kevaLajJAnanI utpatti thaI. A badhAM baddhanA dRSTAMto kahyA, te 500 Adeza che. * * * * * * * * - zrutakaraNa kahyuM, have noDyutakaraNa kahe che - * niyukti-1024-vivecana : noDyutakaraNa be bhede che - guNakaraNa ane yojanAkaraNa. guNakaraNa be bhede che - tapakaraNa ane saMyama kaNa. : : : zrutakaraNa na hoya te noDyutakaraNa. guNakaraNa * guNonuM karaNa ke guNonI kRti. yojanA karaNa - mana vagerenI vyApArakRti. guNakaraNI vaLI be bhede che - tapakaraNa, temAM anazanAdi bAhya-atyaMtara bhedathI karaNa te tapakaraNa. tathA saMyamakaraNa te pAMya AzravanA viramaNAdinuM karaNa. have yojanA karaNanI vyAkhyA - * niyukti-1025-vivecana : yojanAkaraNa traNa bhede che - mana, vacana, kAyAthI. manamAM satya AdinI yojanA karavI. svasthAne tenA bhedo cAra, cAra ane sAta che. manoviSayaka A rIte - (1) satya manoyojanA karaNa, (2) asatya manoyojanA kaNa, (3) satyamRSA manoyojanA karaNa, (4) asatyAmRSA manoyojanA karaNa. svasthAnamAM - pratyeka mana-vacana-kAya lakSANamAM, yojanA karaNanI vibhAga cAra, sAra, sAta che. teno bhAvArtha mA che . manoyojanA karaNe cAra bheda : satyamanoyojanA karaNAdi, vAkayojanA karaNa paNa cAra bhede, kAya yojanA karaNa sAta bhede che - dArikakAya yojanA karaNa, e pramANe dArika mizra, vaikriyakAya, vaikiyamizra AhArakakAya, AhAraka mizra, kAmaNakAya yojanA karaNa. A udiSTakaraNa sudhI kahyuM. have jeno adhikAra che, te darzAvavA kahe che - * niyukti-1026-vivecana : bhAvabRta zabda karaNamAM ahIM adhikAra jANavo. nodhRtakaraNamAM guNakaraNayojanAkaraNamAM yathAsaMbhava adhikAra hoya che. ahIM bhAvakRta zabdakaraNamAM zrutasAmAyikano adhikAra che. cAstri sAmAyikano nathI. A bhAvathuta sAmAyikano upayoga ja che. zaddakaraNa paNa ahIM te zabda viziSTa zrutabhAva ja vivakSita che paNa dravyazruta nathI. noDyutakaraNane AzrIne guNakaraNa ane yojanAkaraNa yathAsaMbhava hoya che. temAM yathAsaMbhava guNa kaNamAM cAstri sAmAyikano avatAra che kemake cAritra, tapa-saMyamaguNAtmakavathI che. yojanAkaraNamAM mana-vacana yojanAmAM satya, asatyAgRSa baMne baMnemAM viyosvA. kAya yojanAmAM paNa baMne Adhane kahevA. have sAmAyika karaNa ja abhutapanna vinaya varga vyutpAdanArthe sAta nuyoga 32 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 dvAra vaDe kRta-akRtAdithI nirUpatA kahe che - * niryukti-1027-vivecana : (1) kRtAkRta, (2) konA vaDe kRta, (3) kayA dravyomAM karAya che ? (4) kyAre karanAro hoya che , (5) nayathI, (6) karaNa keTalA prakAre che ane (3) kevI rIte prApta thAya che ? sAmAyikanuM kaNa e kriyA sAMbhaLIne ziSya AkSepa kare che - A sAmAyika A kriyAnI pUrve zuM karIne karAya che ? athavA akRta che ? baMnemAM paNa doSa che. kRta pakSamAM bhAvathI ja karaNanI upapatti nathI. yakRta pakSamAM paNa veNAnA putranI jema karaNanI upapatti thaI zakatI nathI. teno uttara ApatA kahe che - sAmAyika kRtAkRta che. ahIM nayanA matathI bhAvanA karavI, "konA vaDe karAyu" te kahevuM. kayA dravyamAM - ISTAdimAM karAya che ?, mAno karanAro kyAre hoya che, te vaktavya, konA vaDe AlocanAdi nathI, kAraNa keTalA bhede che, kayA prakAre sAmAyika pamAya. te vaktavya. avayavArtha pratidvAre bhASyakAra ja kahe che. temAM pahelA hArano avayavArtha jaNAvavA kahe che - * bhASya-135-vivecana : utapannAnutA, kRtAkRtamAM namaskAranI jema jANavuM. konA vaDe - arthathI tene jinezvare karyuM ane sUjhathI gaNadharoe karyuM. badhI ja vastu utpanna-anutpanna karAya che. kemake vastu dravya, payaya ane ubhayarUpapaNe che. ahIM naigamAdi nayo vaDe bhAvanA karavI joIe. tethI ja kahe che - jema namaskAramAM naya bhAvanA karI temaja ahIM karavI joIe. te namaskAra anusAra ja bhAvavA yogya che. te puna:bhAvanA * ahIM keTalAMka utpanna Icche che, keTalAMka anutapanna Icche che. te maigamAdi sAta mUla nayo che. temAM taigama anekavidha che. temAM Adi maigamamAM anutapanna karAya che, utpanna nahIM. jema paMcAstikAya nitya che, e pramANe sAmAyika paNa kadI na hatI - nathI ke nahIM hoya tema nathI, paNa hatI - che ane haze. dhruva, naityika, akSaya, avyaya, avasthita, nitya che. te sAmAyikane koIe utpanna karela nathI. bhale bharata ane ravatamAM te viccheda pAme che paNa mahAvidehamAM te avyavacchinna hovAthI anutpanna che. bAkInA baigama ane saMgrahAdi che nayonA mate te utpanna che. kemake paMdare paNa karmabhUmimAM puraSane AzrIne utpanna thAya che. jo utpanna che to kaI rIte utpanna thaI ? traNa svAmItvathI utpatti thAya che. te A pramANe - samutyAnathI, vAsanAthI, labdhithI. temAM kayo naya, kaI utpatti Icche che ? temAM je pahelA sivAyanA naigamo che, ane saMgraha tathA vyavahAra naya che, te traNe prakAre utpattine Icche che. samutyAna vaDe - jemake tIrthakaranA potAnA utthAnathI. vAyanA vaDe - vAyanAcAryanI nizrAthI, jemabhagavate gautamasvAmIne kahI. labdhi vaDe - abhavyane nathI, bhavyane vaLI upadezaka sivAya paNa pratimAdi joIne, sAmAyika Avaka karmonA kSayopazamathI sAmAyika labdhi utpanna thAya che. jema * svayaMbhUramaNa samudramAM pratimA AkAranI matsya, pA mo paNa pratimA saMsthita ane sAdhu saMsthita hoya che. tyAM valaya saMsthAnane choDIne badhAM rajsaheb Adhayan-33\Book33A1 E:\Mal
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/ra ni - 1023, bhA.135 34 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 (PROOF-1) AkAranA mAchalA hoya che. tevA AkAra joIne koIne samyakatva, zruta, cAstriAyAstri sAmAyikAdi utpanna thAya. gajusaNa naya pahelA samutyAna vaDe sAmAyikane IcchatA nathI. kayA kAraNe ? bhagavaMta ja utthAna che, te ja gautama vagerenA vAyanAcArya che, tethI be bhede vAcanA svAmitva ane labdhi svAmitva che. je kahyuM che ke - vAyanAcAryanI nizrAthI sAmAyika labdhi jene utpanna thAya. traNa zabada nAyo labdhine Icche che. je kAraNe utthAna ane vAyanAcArya vidhamAna hovA chatAM bhavyane utpanna thatI nathI. e pramANe utpanna ke anutapanna sAmAyika karAya che. kRtAkRta dvAra kahyuM. have bIjA dvArane AzrIne kahe che - "koNe karI." teno uttara che ke arthane AzrIne te sAmAyika tIrthaMkaro vaDe kahevAI, sUgane AzrIne gaNadharo vaDe kahevAI. A vyavahAra mata che. nizcaya mate to vyaktinI apekSAthI je jeno svAmI, te tenA vaDe ja che. vyakti apekSAthI ahIM tIrthakara ane gaNadharano upanyAsa jANavo. kemake pradhAna vyakti che. * * * * * * * have kayA dravyomAM karAya che, tenuM vivaraNa kare che - * bhASya-136-vivecana : te kayA dravyomAM rahIne karAya che tyAM maigama kahe che - ISTa dravyomAM, bAkInA nayo kahe che - sarve dravyomAM paNa sarve payayomAM nahIM. vaigamanaya kahe che - ISTa dravyo manojJa pariNAmanA kAraNapaNe hovAthI manojJa zayana, sanAdi dravyomAM karAya che. naigamavAdI kahe che ke - manojJa bhojana karIne, manojJa zayanasane, manojJa gharamAM muni manojJa dhyAna kare. bAkInA - saMgrahAdi nayo kahe che - badhAM dravyomAM rahIne sAmAyika thAya, ke jyAM te manojJa pariNAma mAne che, badhAM paryAyiomAM avasthAna abhAve na thAya. tethI kahe che - je jyAM niSadhAdimAM rahe che, te tyAM tenA sarva paryAyiomAM raheto nathI, kemake tenA eka bhAgamAM ja sthita hoya che. * x - bhANakAra ahIM kahe che - (1) upodghAtamAM "zemAM sAmAyika hoya che." ema pahelA kaheluM che, ahIM pAchI zenAthI e pRcchA che eTale ahIM 'vonuM' thI zuM pUchavA mAMgo cho? 'tu' e tyAM viSaya kahelo, ahIM kayA dravyomAM rahelAne sAmAyikano lAbha thAya che? evuM pUche che. zeSa nayo kahe che tema sarva dravyomAM rahevAnuM kema bane ? jAti mAtra vacanathI A kathana che, kemake badhAM loko avazya dhamastikAyAdi cha dravyonA AdhAravALA che. athavA upodaghAtamAM sarve dravyo sAmAyikanA viSayamAM Ave che, ema kaheluM. ahIM to te ja sAmAyikano lAbha tenA hetubhUta sarve dravyomAM thAya che, kemake zraddheya-Droya-kiyA nibaMdhanatva evuM sAmAyika che. * X - X - X - athavA kRtAkRtAdi dvAromAM kArya athavA konA vaDe karAyuM che ke, konAmAM ? te karaNa bhAva che. have kyAre Ano kAraka thAya, tenI nirUpaNA karatAM kahe che - * bhASya-133-vivecana : A sAmAyikano kAraka kyAre hoya che, e prazna che. teno uttara nayo vaDe apAya che. uddiSTa-uddezo karAya tyAre ema naigama mAne che. ahIM bhAvanA A pramANe 33/3] che - sAmAnyagrAhI maigamanayane uddiSTa mAtrathI ja sAmAyikamAM guru vaDe ziSya na bhaNAvAya to paNa, te kriyA AraMbhI na hovA chatAM te sAmAyikano katAM kahevAya che. ahIM uddezo paNa te sAmAyikanuM kAraNa che. temAM kAraNamAM kAryano upacAra che. saMgraha ane vyavahAranaya mAne che ke upasthita thAya tyAre te sAmAyikano kAraka bane che. ahIM bhAvanA A pramANe che - uddezo karAyA pachI vAsanAne mATe jyAre vaMdana karIne upasthita thAya che, tyAre ati nIkaTanuM kAraNa hovAthI tene sAmAyikano kAraka mAne che. bAjusaba mAne che - bhaNavAno AraMbha karI dIdhelo hoya te sAmAyikano kAska manAya che. arthAt uddezA pachI, gurunA pAdamUle vAMdIne upasthita-sAmAyika bhaNavAno AraMbha karela te kAka kahevAya. vRddho kahe che - mAga bhaNato nahIM, paraMtu samApta thatAM kAraka kahevAya, tethI sAmAyika kriyA karato paNa tenA upayogarahita paNa kAraka che. kemake sAmAyikanA arthamAM sAmAyika zabda kiyA te asAdhAraNa kAraNa che. zaLada nayo mAne che ke samApta thAya ane upayukta hoya te sAmAyikane kAraka thAya che. zabda kiyA rahita paNa sAmAyikamAM upayukta hoya te kAraka kahevAya - 4 - . ra # dvAra pUruM thayuM. - X - X - * bhASya-138-vivecana : AlocanA, vinaya, kSetra, dizA, abhigraha, kALa, nAga, guNasaMpadA, abhivyAhAra e ATha gayo kahelA che. temAM (1) abhimukhyatAthI guru sAme potAnA doSo kahevA te AlocanA naya. (2) vinaya - paga dhovA vagere anurAga Adi (3) kSetra * zeraDInuM kSetra Adi, (4) digabhigraha - have kahevAnAra rUpa che. (5) kALa, (6) nakSatra saMpatti, (3) guNa-priyadhamadi (8) abhivyAhAra, vistArArthe pratyeka pada bhASyakAra ja samyak rIte kaheze - - bhAga-139 : dIkSAne yogya hoya teTaluM gRhasthane vize Alocana karavuM tathA sAdhune vize sUtra, artha, tadubhaya ane upasaMpadAmAM Alocana karavuM. dIkSAne yogya je strI, puruSa, napuMsakabhede prANi hoya, tenI tapAsa karavI, teTalI ja AlocanA ke avalokanA gRhasthanA viSayamAM che athAt sarva upAdhithI vizuddha te yogya kahevAya che. pachI te anveSaNa vaDe badhe ja A vidhi che - tuM koNa che, tAro nirveda kevo che ? ItyAdi praznothI AkSepa che tyArapachI prayukta loyAnI yogyatA avadhAraNA pachI tene sAmAyika ApavI. paNa bAkInA pratiSiddha dIkSAvALAne na ApavI. evo naya-abhipAya che. ema gRhastha-kRtasAmAyikane AlocanA kahI. ( dhe kRtasAmAyika - sAdhune mATe pratipAdana karatA kahe che - upasaMpadAvALA sAdhumAM AlocanA varte che - sUtra, artha, tadurbhayamAM. ahIM A bhAvanA che - sAmAyika sutrAdi arthamAM jo kyAreka koIne upasaMpadA Ape, tyAre A AlocanI Ape che. ahIM vidhi - sAmAcArI kahI ja che. [zaMkA] sAmAyikasUga alA che, to zA mATe, tenA arthamAM paNa sAdhune upasaMpA hoya ? tenA abhAve te sAdhu kaI rIte thAya? pratikramaNa sivAya tenI kaI rIte zuddhi thAya ? teno uttara Ape che - maMda, glAnAdi vyAghAtathI vismRta sUgavALA patine E:Maharajsaheb\Adhayan-33\Book33AL
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/2 ni - 1027, bhA.179 sUtrArthe paNa upasaMd aviruddha ja che - x - teno abhAve paNa, tyAre cAstri pariNAmayukta hovAthI te yati ja che. jeTaluM sUtra bhaNela hoya, teTalA pramANathI ja pratikramaNa kare. have eka ja gAthA vaDe vinayAdi traNe dvAra kahe che - 35 - bhASya-180,181 - AlocanA karyA pachI vinItane prazasta kSetramAM te sAmAyika apAya che. be dizAne svIkArIne ke yathAkrame jyAM vicaratA hoya tyAM, niSiddha divasane choDIne, mRgazIrSAdi nakSatromAM, priyadharmAdi guNasaMpadA hoya tyAre sAmAyika ApavI joIe. AlocanA karAyA pachI vinItane, paga dhovA anurakta hovuM ItyAdi vinayavALA evA bhaktivaMta Adi guNavAna ziSyane te sAmAyika apAya che. te paNa ahIM-tahIM game tyAM nahIM. to? - prazasta kSetramAM - IkSu kSetrAdimAM. kahyuM che - IkSuvana, zAlivana, pAsarovara, kusumita vanakhaMDa, gaMbhIrasAnunAdamAM, pradakSiNArUpa jaLa sthAna pAse ke jinagRhamAM sAmAyika ApavI. paraMtu bhAMgelA, baLelA, zmazAna, zUnyagRhamAM ke amanojJa gharamAM, kSAra-aMgAra-kacaro-azuci Adi azubha dravyothI duSTa kSetramAM ApavI na joIe. dizA abhigraha - pUrva ke uttara dizAmAM devI tathA je dizAmAM tIrthaMkara, kevali, mana paryavajJAnI, avadhijJAnI, cauda pUrvI Adi yAvat yugapradhAno vicaratA hoya, yathAkrame temanA guNanI apekSAthI, te dizAmAM yathAkrame apAya che. - X - traNa dvAra gayA. have kAlAdi traNa dvAra - pratiSiddha divaso caudaza Adi choDIne, aniSiddha evA pAMcama AdimAM ApavI. kahyuM che caudaza, pUnama, AThama, noma, chaTTha, cotha, bArasa baMne pakSanI A tithio choDI devI. A divasomAM prazasta muhUrtomAM apAya che, prazastamAM nahIM. mRgazIrSAdi nakSatromAM devAya. kahyuM che ke mRgazIrSa, ArdrA, pRSya, traNe pUrvA, mUla, AzleSA, hasta ane citrA e daza nakSatro jJAnanA vRddhikara che. saMdhyAgata, ravigata, viSera, saMgraha, vilaMbI, rAhugata, grahabhinna e sAta nakSatro varjavA, - - tathA priyadharmAdiguNa saMpatti hoya tene sAmAyika ApavI joIe. kahyuM che priyadharma, dRDhadharma, saMvigna, avadhIru, asaTha, zAMta, dAMta, gupta, sthiravaya, jitendriya, Rju e guNa saMpaghra zodhavI. have carama dvAra - bhASya-182-vivecana : kAlika zrutamAM sUtra, artha, tadubhayathI abhivyAhAra hoya che. dRSTivAdamAM to dravya-guNaparyAyathI abhivyavahAra jANavo. temAM - abhi vyAharaNa eTale - AyArya ane ziSyanA vacana-prativacana. te 'AcAra' Adi kAlika zrutamAM sUtra, artha, tabhayathI hoya che. ahIM A bhAvanA che - ziSya vaDe icchAkAthI "A aMgAdi uddezo karo'' ema kahevAtA IcchA pUrvakanA AcArya vacana - "huM A sAdhune A aMga adhyayanano uddezo uddizAvu chuM - vAMcavA ApuM chuM - [kevI rIte ?] Aptauddeza-paraMparA jaNAvavA kSamAzramaNonA hAthathI paNa svabuddhithI nahIM. sUtrathI, arthathI ke tabhayatI. A kAlika zrutamAM. utkAlika zruta-dRSTivAdamAM kaI rIte ? dravya, guNa, paryAyathI dRSTivAda-bhUtavAda jANavo. te abhivyAhAra che. ahIM evuM kahe che ke - ziSyanA vayana pachI AyAryavacana uddeza chuM - sUtra ane arthathI. dravya (gu) (PROOF-1) E:\Maharajsaheb\Adhayan-33\Book33A\ Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 guNa-paryAya vaDe, anaMtagama sahitathI. e pramANe guru vaDe samAdiSTa abhivyAhAra pachI ziSyano abhivyAhAra A rIte - ziSya bole ke "A mane uddezAvo". huM pUjyo vaDe karAtA anuzAsanane IcchuM chuM. e pramANe abhivyAhAra. AThamuM dvAra nItivizeSa vaDe - nayo vaDe kahyuM - have adhikRta mUladvAramAM "karaNa keTalAM" kahe che. * bhASya-183-vivecana : 36 uddeza, samuddeza, vAyanA, anujJA A cAra karaNa AcArya vize hoya che. ziSyane vize uddeza, samuddeza, vAcanA, anujJA kare che. A guru ane ziSyanA sAmAyika kriyA vyApAra karaNa che, te cAra bhede che - uddezakaraNa, samuddezakaraNa, vAyAkaraNa ane anujJAkaraNa. chaMdanA bhaMganA kAraNe vAcanAkaraNa pachI lakhyu che, anyathA krama A rahe uddeza, vAsanA, samuddeza ane anujJA. Aditya - guru viSayaka karaNa. ziSyamAM - ziSya viSayaka uddizyamAna, vAmAna, samuddizyamAna, anujJAyamAna karaNa. A je kahyuM te Rtividha no uttara che. [zaMkA] pUrve anekavidha nAmAdikaraNa kahela ja che, ahIM pharI zA mATe kahyA ? [uttara] ahIM guru ane ziSyamAM dAna-grahaNa kALamAM cAra bhede karaNa kahela che. athavA pUrve avizeSathI karaNa kahyA. ahIM guru-ziSyanI kriyA vizeSathI vizeSita che. athavA A ja karaNano avasara che - 4 - - have tham e dvAranI gAthA kahe che - * niyukti-1028,1029-vivecana : sAmAyikano lAbha kevI rIte thAya ? e prazna che. teno uttara che. te sAmAyikanA sarvavidhAtI ane dezavidhAtI spardhako hoya che. A sAmAyikAvaraNa jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa ane mithyAtva mohanIya che, temAM be bhede sparjako che dezadhAtI ane sarvaghAtI. temAM sarvaghAtimAM badhAM udghAtita thatAM dezadhAti paddhakomAM paNa anaMta udghAtita-kSINa thatAM anaMtaguNavRddhithI prati samaya vizuddhayamAna zubha-zubhatara pariNAma bhAvathI [karemibhaMtenA] kArane meLave che. tenAthI anaMta guNavRddhithI pratisamaya vizuddha thatA re varNa prApta thAya, e rIte bAkInA paNa jANavA. tethI ja kahe che - dezaghAti spardhvaka anaMtavRddhithI vizuddha thatAM. zuM? e pramANa dda kAranI prApti thAya, e pramANe zeSa varNonI prApti thAya che. A bhAvakaraNa che. ema karaNa dvAramAM kahyuM, tenI vyAkhyA karI. [zaMkA] upakramadvAre kahyuM ke A - kSayopazamathI thAya che. pharI upodghAtamAM kahyuM ke A - rtha nammate mAM tyAM kahyuM. ahIM vizrva prazna te punaruktatA kahe che. [samAdhAna] A traNe apunarukta che. kaI rIte? upazamamAM kSayopazamathI 'sAmAyika' prApta thAya che tema kahyuM, upodghAtamAM te ja kSayopasama tenA kAraNabhUta kaI rIte prApta thAya te prazna che. ahIM pharI vizeSitatara prazna che - te Ayopazama kyAM karmano che. have dvArano upasaMhAra kare che - anaMtarokta sAmAyika karaNa je te bhAvakaraNa che ItyAdi - 4 - mUla dvAra gAthAmAM vALa e dvAranI vyAkhyA karI, A vyAkhyAnathI sUtramAM paNa remi avayava kahyo. have bIjA avayavanI vyAkhyA karIe chIe- - bhASya-184 - bhayAMta te bhayano aMta karanAra, racanA bhayanA cha bhedonI che, cha prakAre bhaya - -
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/2 ni - 1028,1029,bhA.184 (PROOF-1) varNavyA pachI anukrame aMtanA paNa cha nikSepA che. bhadaMta eTale kalyANakara - 4 - sukhakara. athavA prAkRta zailithI bhavAMta thAya che. ahIM bhava : saMsArano aMta, te AcArya vaDe karAya che tethI bhavAMtakara, tathA bhayatakara. ahIM jA eTale trAsa. te AcAryane pAmIne bhayano aMta thAya mATe bhayAMta - guru athavA bhayanA takane bhavAMtaka. tene AmaMtraNa che. sanA * nAma Adi vinyAsa rU5. bhayanA cha prakAro che. nAma, sthApanA, dravya, kSetra, kALa, bhAva bhedathI. temAM pAMca prakAro prasiddha che. chaThTho bhAvabhaya. te sAta bhede che - Ihalokabhaya, paralokabhaya, AdAnabhaya, akasmAtamaya, zlokabhaya, AjIvikAbhaya, maraNamaya. temAM (1) Aloka bhayamAM svabhavathI je prApta thAya (2) paralokabhaya * parabhavathI, (3) AdAnabhaya - kaMIka dravyanuM AdAna, tenA nAza ke harAI javAno bhaya. (4) akasmAtabhaya - bAhya nimitta vinA ahetuka bhaya akasmAta thAya te. (5) azlobhaya-prazaMsAthI viparIta apAMsAno bhaya, (6) AjIvikAmayadurjIvikA, (7) maraNabhaya - prANano parityAga. 'ta' zabadanA paNa cha bheda che. aMta eTale avasAna, cheDe. tenA cha bheda A pramANe - nAmAMta, sthApanAMta, dravyAMta, kSetrAMta, kAlAMta ane bhAvAMta. temAM dravyAMta te ghaTa vagereno nAza, kSetrAMta-urvaloka Adi kSetrano nAza, kAlAMta-samayAdino aMta, bhAvAMta-dayikAdi. * bhAga-18 : e pramANe sarva aMta varNavyA pachI, A adhikAra hoya che - sAta bhaya vimukta tathA bhavAMta ane bhayAMta. ukta prakAre aneka bheda bhinna bhayAdi varNavyA pachI - X * mULadvAra gothAmAM bhayAMtanA be dvAranI vyAkhyA pachI bhadaMta, bhavAMta ane bhayata e gura AmaMtraNa arthamAM sUga avayava che. ahIM bhaNakAra kahe che - he bhadaMtA sAmAyika karuM chuM, ema ziSya gurane AmaMtraNa kare che. ahIM gurane AmaMtraNa vayana pahelAM karyuM, tenuM zuM kAraNa ? gurukulavAsI hoya che. kemake siddhAMtamAM kahyuM che ke - gurukulamAM rahenAra jJAnano bhAgI thAya. darzana ane cAritramAM vadhu sthira thAya, tethI dhanya jIvo jIvanaparyata gurukula vAsane choDatA nathI. Avazyaka paNa nitya gurunA caraNakamaLamAM thAya che, kAya kAraNavaza alaga vasatimAM paNa raheto hoya. e pramANe badhAM Avazyaka kAryo pUchIne karavA AmaMtraNa che. - bhadaMta zabda tenI AdimAM che, mATe sarva AvazyakanI sAthe te anuvarte che. tethI 'RSi paMjo' kahyuM. kemake karavA yogya ke ayogya guruo jANe che tathA vinayanA svIkAra mATe che, zvAsocchavAsa kiyA sivAya badhAM kAryo murane pUchyA vinA niSedha che. guruno viraha hoya to gurunI sthApanA paNa "tenA upadezathI karuM chuM' evuM batAvavA mATe che. jema jinezvaranA virahamAM jinabiMbanI ArovanA * AmaMtraNa saphaLa thAya che. jema parokSa rahela rAjA ke maMgadevatAnI sevA che tema parokSa evA guranI paNa sevA vinayahetu mATe che. - x - have sAmAyika dvAranI vyAkhyA * niyukti -1030,1031-vivecana :sAma, sama, samyaka e sAmAyikanA kArthI nAmo che. teno nAma, sthApanA, 38 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 dravya, bhAvathI nikSepo thAya che. madhura pariNAma te saE, dudha ane khAMDanuM samyapha mIlana te sama, hAranA doramAM motInuM pravezavuM te dravya "ika', A dravyanA udAharaNo che. - X - X * sAmAdino nikSepa - nAmasAma, sthApanAsAma, dravyasAma ane bhAvasAna. pramANe sama ane samyapha padanA paNa jANavA. temAM dravyasAma vagerene pratipAdana karatA kahe che - ahIM odhathI madhura pariNAma dravya - sAkara vagere te dravya sAma che, ItyAdi - gAthArthamAM kahyuM. have "bhAva sAma" Adi pratipAdita karatAM kahe che - * niryukti-103ra-vivecana : AtmAnI upamAthI bIjAne duHkha na karavuM te bhAvasAma. arthAtu potAnI jema bIjAne paNa duHkha na pamADavAnA pariNAma te bhAvasAma. tathA rAga dveSane na sevavA eTale ke rAga-dveSanI maNe vartavuM te sama badhe potAnA samAna rUpathI vartavuM te. tathA jJAnAdi traNe ekatra te samyapha jANavA. tethI kahe che - jJAna, darzana, cAritrane joDavA te samyapha ja, arthAt mokSa prasAdhakatvathI che. | sAma Adi AtmAmAM praveza karAvavA tene "Ika' kahe che. tethI ja kahe che - bhAva sAma AdimAM A udAharaNo che. sAmAyika zabdanI yojanA A rIte jANavI. AtmAmAM sAmAyika nipAtana thavAthI sAmAyika za0da bane che. mAna nI mAphaka sama zabdano mAya Adeza thatAM temAMthI paNa 'sAmAyika' bane che. e rIte bIje paNa bhAvanA karavI. have sAmAyikanA paryAya zabdone pratipAdana karatA kahe che - * niyukti-1033-vivecana : samatA, samyakatva, prazasta, zAMti, ziva, sukha, aniMdha, agarNa, jugupsanIya, anavadha e ekAryaka zabdo che. [zaMkA] niraptimAM ja sAmAIya, samaIya Adi payayi zacdone kahelA che, to pachI pharI kema kahyA 1 [samAdhAna] tyAM mAtra paryAyazAda che. ahIM to bIjA vAkyathI artha nirUpaNa che. e pramANe pratyeka zahadamAM arthanI abhedatAthI anaMtA gama ane anaMtA payayo eka sUtranA jJApita che. atavA asaMmohAthe tyAM kahyA chatAM ahIM kathana aduSTa ja che. have kaMThataH svayaM ja cAlanAne pratipAdita karavA kahe che - * niryukti-1034-vivecana : kAraka koNa che ? karato hoya che. karma zuM che? katAM vaDe karAya che. kAraka ane karaNa paraspara bhinna che ke abhijJa? e AkSepa te cAlanA. ahIM "he bhadaMtAM huM sAmAyika karuM chuM' emAM kata, karma, karaNa vyavasthA vaktavyatA che. jemake - he sajA! huM ghaDo karuM chuM, temAM kulAla' e kata, ghaTa e karma, daMDAdi te karaNa che. tema ahIM karanAra te "AtmA' ja che. * x - je karAya che, te tadguNarUpa sAmAyika ja che. 7 zabda karaNa praznanA nirNayananA saMgraha mATe che. te jaNAve che - "uddezAdi cAra bhede karaNa che." kAraka ane karaNa vacce tathA 2 zabdathI karmano kAraka vacce bheda che ke abheda che ? bheda mAnazo to sAmAyikavALAne sAmAyika kaLamokSano bhAva thaze, kemake AtmArUpa kArakathI te sAmAyika anya che, jema mithyArdaSTithI sAmAyika alaga hovAthI rajsaheb\Adhayan-33\Book33AL E:\Mahar
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/ra ni - 1034 39 teno mokSa thato nathI. jo abheda mAnazo to sAmAyikanA utpatti ane vinAzathI AtmAnI paNa utpatti ane vinAzano prasaMga Avaze. A aniSTa che. tenA anAditvano svIkAra Adi te AkSepa e cAlanA che. ahIM vRttimAM bhASyakAra kathita pAMca gAthAo noMdhela che - X - X - X - X - e rIte cAlanA kahI have pratyavasthAnA pratipAdita kare che - * niyukti-1035-vivecana : mAro AtmA e kAraka che, sAmAyika karma che, AtmA karaNa che, pariNAma thatAM AtmA ja sAmAyikane pAme che. * ahIM AtmA ja kAka kahyo. kemake tenI svataMtrapaNe pravRtti che. sAmAyika karma che kemake teno guNa che, karaNa * uddezAdi lakSaNa rUpa tenA kiyatvathI AtmA ja kAraNa che. to paNa yathokta doSano saMbhava che. kaI rIte ? pariNAma hoya pachI AtmA ja sAmAyika rUpe pariNAma pAme che. kaMIka pUrvarUpanA tyAga karyA vinA uttara rUpane prApta kare che. ahIM - X - X - bhAvArtha A pramANe che - pariNAma hotA tenA nitya, anityAdi aneka rU5tvathI dravya-guNa-payionA bhedabheda siddha thAya che. anyathA badhAM saMvyavahAranA chedano prasaMga Ave che. ekAMta pakSathI anyatva, ananyatvano svIkAra nathI. A rIte ekatva anekava pAnI kadkarma-karaNa vyavasthA siddha thatA, AtmA sAmAyika ja che te prasiddha che. - X - X - X (PROOF-1) - 4 - bhANakAra ahIM kahe che ke - AtmA ja mAre kAka che, sAmAyika karma che, kAraNa AtmA ja che. tethI AtmA ane sAmAyikanuM pariNAmathI aikya che. je kAraNe jJAnAdi svabhAva sAmAyika ane yogAdine karaNa kahyA. ubhayanA te pariNAma ane pariNAmathI jenI avyatA nathI. tethI AtmA, sAmAyika ane karaNa abhinna che. to zuM enIva kaQAthI tenA nAzathI jIvanAza che ? jo payayasAmAyika rUpa che, teno nAza thAya to zuM doSa Ave ? badhuM nAza pAme. jethI te AtmA utpAda, vyaya, ghauvya dharma anaMta paryAya che. badhuM ja prati samaye utpanna thAya che ane nAza pAme che tathA nitya che. e pramANe sukha, duHkha, baMdha-mokSAdino sadbhAva che. eka ja vastu pariNAmavazathI bIjA kArakane pAme che, tethI AdoSa che. ItyAdi [A badhuM kathana tajajJa pAse ja samajavuM.) have pariNAma pakSe ekava - anekatva paNAnA avirodhathI katR-karma-karaNa vyavasthAne dazavitA kahe che - * niyakti -1036-vivecana : ekavamAM - kaThuM karma karaNanA abhedamAM katR-karma-karaNa bhAva dekhAya che. jema mahI kare che, ahIM 'devadatta' kata che. tenA hAtha e karma che ane teno je prayaLa vizeSa te karaNa che. arthAtaramAM kaI-karma-karaNono bhede dekhAya che ja. jema ghaDo Adi kare. temAM paNa kuMbhAra kata che, ghaDo karma che, daMDAdi karaNa che. ahIM to sAmAyika guNa che, te guNI eTale AtmAthI kaMIka ja bhinna che. [zaMkA guNane dravyathI ekAMte athantira-alaga vastu mAnatA koNa konI sAthe saMbaddha thaze ? koI koInI sAthe saMbaddha nahIM banI zake. kemake jJAnAdi paNa guNo che ane teo AtmAthI bhinna che. AtmAmAM jJAnano abhAva mAnatA badhI vyavasthAnI anupapatti thaze. e pramANe ekAMte anarthAntarabhAvamAM paNa doSo Ave. Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 cAlanA ane pratyavasthAnA dvAra kahyuM. - X - prastuta sUtramAM sarva sAvadha yoga ItyAdi kahe che. tethI ahIM "sava' zabda nirUpatA kahe che - * niyukti-1033-vivecana : nAma, sthApanA, dravya, Adeza, niravazeSa e pAMca sarva tathA sarva pattasarva ane bhAvasaI e sAtamuM che. * * * ahIM sarva zabdamAM ' mAtA' emAM auNAdika 8 pratyayathI sarva zabada thayo athavA nipAta che. trivate ke priyate te sarve. te A nAmasarva, sthApanAsavadi sAta che vistArArthe bhANakAra svayaM kaheze. nAma, sthApanA choDIne bAkInA bheda kahe che - * bhASya-185-vivecana : dravya sarvanA cAra bhAMgA thAya che. dravya sarva-deza sarva, dravyAsava-dezasava, dravyasarva-dezaasarva, dravyasarva-dezaasarva. Adeza sarva, nIzeSa sarva, sarvaga be bhede che. ahIM bhAvArtha A pramANe che - ahIM je vivakSita dravya aMgulI Adi te paripUrNa che. anyUna sva avayavo vaDe 'sava' kahevAya che. e pramANe te ja dravyanA koI avayavano deza sva avayava paripUrNatAthI jyAre sakala vipakSa karAya che, tyAre deza paNa sarva che. e pramANe ubhaya dravyamAM ane tenA dezamAM sarvatva che. te baMnene yathA svam aparipUrNatAmAM sarvatva che. tethI catugI che - (1) dravyasarvadezathI paNa sarva, (2) dravya sarva - dezathI asaI, (3) deza sarva - dravya asarva, (4) deza asarva, dravyathI paNa asarva. ahIM yathAkrame udAharaNa che - saMpUrNa AMgaLI dravya sarva, te ja dezona dravya sarva, ItyAdi - 4 - Adeza karavo te Adeza, upacAra, vyavahAra. te bahetara ke pradhAnamAM dezathI paNa Adeza karAya che, jemake vivaNita dhIne AzrIne ghaNAM jamyA. toka ke zeSamAM upacAra karAya che - badhAM dhInuM bhojana khavAyuM. pradhAnamAM paNa upacAra, jemake gAmanA pradhAna parapanA jatAM "gAma gayuM" evo vyapadeza karAya che. temAM pradhAnapakSane AzrIne ja graMthakAre kahela che. - X - X - ahIM udAharaNa kahe che, temAM - * bhASya-186-vivecana : animiSa nayanavALA sarve devo che. A sarva zAparizeSa sarva che. kemake koIpaNa devonI maLe animiSatva vyabhicaratuM nathI. tenuM deza aparizeSa te A rIte - asuro badhAM kALA hoya che. ahIM A bhAvanA che - te ja devonI eka deza nikAya te asuro che, te badhAM ja azveta varSanA che. have sarvadhazsarvanA pratipAdana mATe kahe che - * bhASya-183-vivecana : badhI vastunI sthApanA karavI te sarvadha4. jema vizvanI badhI vastu be prakAramAM AvI jAya ... jIva ane ajIva. dravya sarvamAM saMpUrNa ghaTaspaTAdi eka eka Ave che. sarvadharamAM samasta te vastuno samudAya AvI jAya. * X - X - pitta-sthApela athavA te aAvyutpanna zabda che athavA sarvadha nivazeSa vacana che - x *x - te be prakAre che, jIva ane jIva. kemake lokamAM je kaMI che, te badhuM jIvo ane ajIvo che, te sivAya kazuM nathI. E:\Maharajsaheb\Adhayan-33\Book33
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/2 ni - 1037, bhASya-187 dravyasarva ane sarvadhatta sarvamAM zo phera che ? dravya sarvamAM dhaDo Adi eka eka saMpUrNa dravya levAya, sarvadhatta samasta vastu jAtine vyApIne rahela che. have bhAvasarva kahe che - 9 bhASya-188-vivecana : 41 bhAvamAM sarva udayalakSaNa audayika bhAva, jema A che tema zeSa bhAvo paNa samajI levA. ahIM kSAyopazama bhAvasarvano adhikAra che ane niravazeSa sarvano upayoga adhikAra che - - - sarva be prakAre che - zubha, azubha bhedathI. audayika-udaya lakSaNa. karmodaya niSpanna. - X - mohanIya karmanA upazamanA svabhAvathI badhuM ja aupazamika zubha che. karmanA kSayathI ja badhuM kSAyika paNa zubha ja che. zubhAzubha mizra te sarva kSAyopazamika, pariNati svabhAva sarva zubhAzubha te pAriNAmika. ahIM kSAyopazamika bhAva sarvathI adhikAra che. *sarva' avayavanI vyAkhyA karI, have sAvadha avayava kahe che - * niyukti-1038-vivecana : avadha karma te garhAlAyaka hoya athavA krodhAdi cAra avadha che. tenI sAtheno je yoga, tenA huM paccakakhANa karuM chuM. - karma - anuSThAna avadha kahevAya che. avadha eTale je niMdha ke garbhita hoya te. sarva avadhano hetupaNe hovAthI krodhAdi cAra avadha che. kAraNamAM kAryano upayAra che. avadha sahita je vyApAra te sAvadha kahevAya che. pratyAkhyAna-niSedha lakSaNa che. - 4 - varjanIya eTale varjya, tyajanIya. varjya saha te savarjya, sakAranA dIrgha AdezathI sAvajja [sAvadha] have yoga' kahe che, te dravyathI, bhAvathI - * niyukti-1039-vivecana : mana,vacana, kAyane yogya dravyo te dravyayoga. bhAvamAM be bhede - samyakatva Adi prazasta che, mithyAtva Adi prazasta che. x - jIva vaDe agRhIta ke gRhIta sva vyApAramAM apavRtta te dravyayoga, dravyonA ke harItaka AdinA yoga te dravya yoga. bhAva viSayaka yoga-prazasta ane apazasta che. temAM samyakatvAdi prazasta che, Adi zabdathI jJAna ane cAritra levA. jenA vaDe AtmA avargamAM joDAya te prazasta. mityAtvAdi prazasta che, kemake temAM AtmA aSTavidha karmathI joDAya che. sAvadhayoganI vyAkhyA karI. have pratyAkhyAmi e avayavanA prastAvathI pratyAkhyAnanuM nirUpaNa karAya che. - X - prati zabda pratiSedha arthamAM che, A - Abhimukhya arthamAM, raDyA - prakathanAM arthamAM che. huM sAvadha yoganA AbhimukhyamAM pratiSedhanuM kathana karuM chuM athavA pratiSedhanuM AdarathI abhidhAna karuM chuM. pratiSedhanuM kathana te pratyAkhyAna eTale nivRtti. te cha prakAre che - nAma, sthApanA, dravya, kSetra, atIcchA ane bhAva. temAM nAma, sthApanA sugama che. have dravya pratyAkhyAna kahe che-- * niyukti-1040-vivecana : - dravyamAM nihavAdi, kSetramAM deza nikAla karAyelA, bhikSAdi na ApavAmAM adicchA ane bhAvamAM be bhede pratyAkhyAna che. - 4 - nihavAdi je pratyAkhyAna kare te dravya pratyAkhyAna. ddei zabdathI dravyonA, dravyabhUtanA ke dravyahetuthI je pratyAkhyAna, te dravya pratyAkhyAna. jene deza nikAlano Adeza karAyela hoya tene kSetra pratyAkhyAna che. vi (21) (PROOF-1) E:\Maharajsaheb\Adhayan-33\Book33A\ Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 zabdathI nagara Adino pratiSedha levo. devAnI IcchA na thavI te adicchA, tyAM bhikSAdine na ApavAnuM kathana te adicchA pratyAkhyAna. Adi zabdathI vastrAdi levA. - jema Ane koI bhikSA ApatA nahIM" tevuM vacana. bhAva pratyAkhyAna - be bhede che. mAvasya - sAvadha yoganuM pratyAkhyAna athavA mAvata: zubha pariNAmanA utpAdathI ke bhAvanA hetuthI - nirvANAthe. sAvadha yoga virati lakSaNa pratyAkhyAna. te bhAva pratyAkhyAna. have be bheda darzAvavA kahe che - 42 * niyukti-1041-vivecana : zruta pratyAkhyAna, novruta pratyAkhyAna, zruta be bhede pUrvazruta, pUrvazruta. nozrutapratyAkhyAna be bhede - mUlaguNa, uttaraguNa. - 4 - zruta be bhede - (1) pUrvazruta pratyAkhyAna, (2) pUrvazruta pratyAkhyAna. temAM pUrve ja pratyAkhyAna saMDmita hoya te pUrvadyuta pratyAkhyAna, pUrvazruta pratyAkhyAna te Atura pratyAkhyAnAdi, nozrutapratyAkhyAna zruta pratyAkhyAnathI anya. temAM mUlaguNa pratyAkhyAna dezathI ane sarvathI. dezathI - zrAvakonuM ane sarvathI - saMcatonuM. ahIM adhikRt sarva, sAmAyika pachI lIdhela che te. ahIM saMpradAya che vRddha koI rAjaputrIe eka varSa mAMsa na khAdhu. pAraNe aneka jIvono ghAta karyo. sAdhue bodha pamADyo. dIkSA lIdhI. to pahelAM karyu te dravya pratyAkhyAna, pachI karyu te bhAva pratyAkhyAna. have 'cAvajIva' zabdanI vyAkhyA - * niyukti-1042-vivecana -- 'sAvat' zabda ahIM 'avadhAraNa'mAM che. 'jIvana' zabda prANadhAraNa'mAM kahela che. prANadhAraNa sudhI pApathI aTakavuM artha che. tenI AgaLa karavAnuM vidhAna nathI, pratiSedha paNa nathI. vidhimAM AzaMsA doSano prasaMga Ave ane pratiSedhamAM deva AdimAM utpannano bhaMga prasaMga Ave. - ahIM jIve te jIva e kriyAzabda che. jIvana - - prANadhAraNa, ahIM jIvita zabda daza bhede varte che. tenuM nirUpaNa kare che - * niyukti-1043-vivecana : nAma jIvita, sthApanAjIvita, dravyajIvita, odhajIvita, bhava jIvita, tadbhavajIvita, bhogajIvita, saMyamajIvita, yazojIvita ane kIrtijIvita e daza bhedo che. avayavArtha bhASyakAra pote kaheze. temAM (1) vAma, (2) sthApanA sugama hovAthI bAkInA bheda bhASyakAra kahe che - bhASya-189-vivecana : (3) dravyajIvita - sacittAdi, Adi zabdathI mizra, acitta levA. ahIM kAraNamAM kAryanA upayArathI je dravya vaDe sacitta, acitta, mizra bhedathI putra, hiraNya, ubhayarUpathI jenuM je rIte jIvita Take tene te rIte te dravyajIvita kahevAya. bIjA dvipadAdi dravyane kahe che. (4) 'Ayu' e pradezakarma che. te dravya saha carita jIvane prANa dhAraNa sadA saMsAramAM thAya te odha, odhajIvita eTale sAmAnya jIvita, Ane AzrIne jo pachI siddha thAya to pachI odhajIvita na hoya. (5) bhava eTale nAraka, tiryaMca, manuSya ane deva. svabhavamAM sthiti te bhavajIvita.
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/2 ni - 1043, bhASya-189 43 44 (PROOF-1) (6) tadbhavajIvita - te ja bhavamAM jIvita A audArika zarIrIne ja hoya che. kemake temAM ja upapAta thAya che. te AyunA baMdhanA pallAM samayathI AraMbhIne chellA samaya sudhI anubhava. te audArika zarIra tiryaMca ane manuSyone che * * * * * * * zA mATe te audArikone ja kahyuM che ? temane ja garbhakALamAM vyavahita yonithI nIkaLavAne janma kahe che. tethI garbhakALa sahita ja tadbhavajIvita che. vaikiya zarIrIne upapAtathI kAlAMtara vyavahita janma che. jIvita sva abAdhAkALa sahita che. tethI tadbhava jIvita audArikone ja kahyuM che. temane A svakAya sthiti anusAra jANavuM. * niyukti-1044 : cakI AdinuM bhogajIvita, saMyata mANasanuM saMyama jIvita, bhagavaMtanuM yaza ane kIrti jIvita che. ahIM saMyama ane narabhava jIvitathI adhikAra che. (9bhogajIvita * cakavatI AdinuM, mAra zabdathI baladeva, vAsudeva Adi levA. (8) saMyama jIvita - saMyatajana arthAt sAdhulokanuM jANavuM. (9,10) bhagavaMta mahAvIranuM jIvita yaza ane kIrti yukta hatuM temAM yaza eTale parAkrama kRtu ane kIrti te dAna-punyanA phaLarUpa che. keTalAMka baMnene eka gaNe che. asaMyamajIvita aviratigata saMyamanA pratipakSathI grahaNa karavuM. mAvajIvapaNuM temAM jIva eTale prANadhAraNa. - X - X - X - jemAM pratyAkhyAna kiyA cAvajIvane mATe che te. jeno yoga traNa bede che, te gividha. sAvadhayoga tenuM pratyAkhyAna karavuM. trividha yoga, trividha karaNathI - manathI, vacanathI, kAyAthI. ahIM mana vagerenuM svarUpa pUrve kahyuM che, mATe kahetA nathI. - x -- na karuM, na karAvuM, na anumo. [zaMkA] kayA kAraNe uddezakamane ullaMdhIne vyatyAsathI nirdeza karyo ? [samAdhAna yoganA karaNataMgathI upadeza mATe. tethI kahe che - yoga karaNavaza ja che. karaNanA bhAve yogano paNa sadbhAva che. karaNanA abhAve yogano abhAva che. have graMtha vistArabhaye vadhu kahetA nathI. ahIM karuM nahIM, karAvuM nahIM, anumoduM nahIM pachI pa zabda che te vartamAnakALa sAthe atItakALano paNa nirdeza kare che. tethI karelAnuM paNa, karAvelAnuM paNa tathA bhaviSya kALamAM paNa karAze ke karAvAze tenuM paNa. ema traNe kALano saMgraha jANavo. paNa kriyA ane kiyAvALAno bheda nathI ahIM mAtra kiyA saMbhavatI nathI te jaNAvavA nya nuM grahaNa karela che - X - X - e pramANe ahIM sudhInuM sUtra kahyuM. ahIM pratyArAma za0EUR che, tethI gRhastha ane sAdhune AzrIne bheda - pariNAmathI nirUpaNa karatA kahe che - * niyukti-1045-vivecana : trividha gividhathI 147 maMgo thAya, te samiti ane gupti vaDe niSpanna thAya che e pramANe sUtra-sparza niyuktino vistAra thayo. have trividha gividha vaDe AnI ja vyAkhyA kare che. temAM vividha sAvadhayoganuM pratyAkhyAna karavuM te karavuM-karAvavuM-anumodavuM traNa bede. gividhathI te mana, vacana, kAyA vaDe. have tenA bhedo jaNAvatA kahe che - [zaMkA] ahIM sarva sAvadhayoganA pratyAkhyAnanA adhikArathI 147 pratyAkhyAna Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 bhedo gRhastha pratyAkhyAna bhedatvathI ayukta ja che. [samAdhAna nA, tema nathI. pratyAkhyAna sAmAnyathI gRhastha pratyAkhyAna medanI abhidhAnamAM paNa doSapaNe nathI. dhe prastuta bhedo kahe che - 143 bhedo gRhastha pratyAkhyAna bheda parimANathI che. te vidhipUrvaka prayatnathI vicAravA. traNa trika, traNa dvika, traNa ekaika yogamAM thAya che traNa-be-coka, traNa-beeka, traNa-be-eka karaNo levA. pahelAmAM eka bheda bAkInA padomAM traNa-traNa-traNa bheda thAya che. be-navaka trikane be-navaka traNa vaDe guNatAM 147 maMgo thAya che. te A pramANe. (1) mana, vacana, kAyAthI kare nahIM, karAve nahIM, anumode nahIM. [zaMkA na kare ItyAdi traNe dezavirata gRhasthane kaI rIte saMbhave ? viSaya-kSetra bahArano pratiSedha anumata che. - 4 - svadezamAM anumati niSedha che. te putrAdi saMtati nimittathI che. dIkSAne abhimukha thayelA gRhasthane 11-mI pratimA svIkAre tyAre vividhagividhathI pratyAkhyAna hoya che. to pachI mana vaDe karaNa, kAravaNa, anumata kaI rIte che? manathI paNa karaNAdi ghaTI zake che. kemake vacana ane kAyAnA karaNAdi manane AdhIna che. manathI vicArIne sAvadha kare che. karyA pachI paNa "sAru karyuM evuM anumodana kare che, e pramANe vivigha, gividhathI eka bheda kahyo. have bIjo bheda - (1) manathI ane vayanathI kare - karAve - anumode nahIM. (2) te rIte manathI ane kAyAthI, (3) vayana ane kAyAthI. e bIjo mULa bheda. dhe trIjo bheda - (1) mana vaDe kare - kArave - anumode nahIM. (2) e rIte vacana vaDe, ane (3) kAyA vaDe. A trIjo mUla bheda. have cotho bheda - (1) na kare, na kArave mana-vacana-kAyAthI. (2) e pramANe * na kare, na anumode. (3) na karAve, na anumode. ema cotho bheda. have pAMcamo bheda - (1) manathI ane vacanathI - na kare, na karAve. e pramANe (2) na kare, na anumode, (3) na karAve, na anumode. A traNe bhaMgo mana ane vayanathI kahyA. bIjA paNa gaNa manathI ane kAyAthI thAya. bIjA paNa vacana ane kAyAthI thAya. e pramANe badhAM maLIne nava bheda thAya. have chaThTho bheda - (1) mana vaDe na kare, na karAve. e pramANe (2) na kare, ne anumode, (3) na karAve, na cAnumode. e pramANe vacana ane kAyA vaDe paNa traNa-traNa bhedo thAya che. sAtamo bheda - mana, vacana, kAyAthI na kare te eka bheda, e pramANe (2) nA karAve, (3) karanArane anumode nahIM. AThamo bheda - (1) mana, vacanathI na kare, (2) mana, kAyAthI na kare, (3) vacana, kAyAthI va kare. e pramANe na karAve nAM praNa bheda, e pramANe na anumodenA traNa bheda. navamo bheda - (1) mana vaDe na kare, (2) na karAve, (3) na anumode. e pramANe vacanathI gaNa bheda, kAyAthI paNa traNa bheda. e rIte 49 bhedo thayA. tene bhUta-vartamAna-bhAvi e traNa kALathI guNatA 147 bhedo thAya. *** atItanuM pratikamaNa, vartamAnano saMvara, bhAvinuM paccakakhANa. e rIte E:\Maharajsaheb\Adhayan-33\Book33AL
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1ra ni - 1045 Avazyaka-mUlaka saTIka anuvAda/3 (PROOF-1) traNa kALathI 143 bhedo tIrthakarAdie kahelA che. e pramANe gRhasthanA pratyAkhyAnanA bhedo kahyA, have sAdhunA pratyAkhyAnanI bhedonuM sUcana kare che. te A rIte - trividha-gividhathI. AnA dvArA sarva sAvadha yoganA pratyAkhyAnathI arthathI 23 bhedo kahe che - ahIM sAvadha yoga prasiddha che. te hiMsAdi svayaM sarve na kare, na karAve, karanAra bIjAne sArA na jANe. ekaika karaNa mikathI mana, vacana, kAyA vaDe nava bhedo che. te atItAnAgata-vartamAna gaNa kALathI gaNatAM sattAvIza bhedo thAya che. A pratyAkhyAnamAM bhedajJAna samiti, gupti hovAthI thAya che athavA samiti, gupti vaDe niSpanna thAya che. temAM Iyasimiti Adi pravIyArarUpa samiti pAMca ane pravIcAra-cApavIcArarUpa manogupti Adi gaNa gupti hoya che. kahyuM che - "samiti e niyamathI gupta che, guptimAM samitipaNAnI bhajanA che." kuzaLa vayanane bolato je vayanagupta che, te samita paNa che. bIjA kahe che, A ATha pravacana mAtA sAmAyika sUga vaDe saMgraha karAyela che temAM "karemi bhaMte sAmAIya" vaDe pAMya samiti gRhita che ane "sarve sAvaje'' jogaM paccakakhAmi" vaDe traNa guti gRhita che. ahIM pravartanamAM samiti che ane nigrahamAM gupti che. A ATha pravacana mAtAmAM sAmAyika ane cauda pUrvo samAyelA che. mAtA te mUla che, tema kahyuM che. * x * e pramANe sUga sparza niyuktino vistarAyeM kahyo. have sUga ja atItAdi kALa grahaNa kaNa bhede kahe che, te dazavi che - niyukti-1046-vivecana : sAmAyikane karuM chuM, sAvadha paccakakhuM chuM, pUrve karelAnuM pratikamaNa karuM chuM, ema vartamAna, bhAvi ane bhUtakALane grahaNa karavAmAM Avyo che. - A pramANe ja anukama traNe kALano jANavo. have tenuM he bhadaMta! "paDikkamAmi' zabdanI vyAkhyA kare che. - x - x * je A sAvadha yoga che, te traNe kALano viSaya che, temAMthI atIta sAvadha aMzanuM huM pratikamaNa karuM chuM. ahIM cazaMkA padane jU karatAM kahe che ke - * niyukti-1943-vivecana : ahIM trividhena pada kahyuM te yukta nathI. kemake pratipada vidhi vaDe teno artha kahevAI ja gayo che. artha vikalpanA guNabhAvanA mATe kahela che, tethI temAM koI doSa nathI. A niryuktino bhAva A pramANe che - pratipada - manathI, vacanathI, kAyAthI. ahIM A traNe pado viyena zabdano artha vikA saMgraha karavA mATe che. tethI punarukti nathI. athavA guNa-bhAvanA pharI pharI kahevAthI thAya mATe temAM koI doSa nathI, athavA mana vaDe, vayana vaDe, kAyA vaDe ema kahetA pratipadamAM na karuM, na karAvuM, na anumodu e anukama na thAya mATe trividha vaDe eka eka kahela che. * x - - have prastuta sUtra kahe che - he bhadaMta ! tenuM huM pratikamaNa karuM chuM. atiyAra nivRtti ane kayA abhimukha thaI, tenI vizuddhi mATe AmaMtraNa karatA veta kahyuM. [zaMkA] pUrve kahela parvata zabada anuvarte ja che. A arthe pahelAM kahela che, to pachI pharI zA mATe kahe che ? simAdhAno anuvartana artha ja A pharI anusmaraNa mATe prayojela che. ahIM aAvatanA pharI kahevAthI thAya che mATe kahela che athavA sAmAyika kiyA pratyarpaNa vacanathI bhadata zabda che. AnA vaDe AvuM jJApita thAya che - badhI ja kriyAnA aMte gurune pratyarpaNa karavuM joIe. * x - pratikamaNa eTale mithyAdukRta te be bhede - dravyathI, bhAvathI. * niyukti-1048-vivecana : dravya pratikamaNa nivAdi, temAM kuMbhAranA micchA mi dukkaDa nuM udAharaNa che, bhAvamAM temAM upayukta mRgAvatInuM udAharaNa che. *x - x - ahIM nikuvAdimAM A zabdathI anupayuktAdine levA. kuMbhAranuM mithyAdukRta : eka kuMbhakAranA ghera sAdhuo rahelA. temAM eka bALasAdhu, te kuMbhAranA vAsaNone kAMkarA mArIne kANA kare che. kuMbhakAre jAgIne joyuM ane kahyuM - mArA vAsaNomAM kema kANAM pADo cho ? bALasAdhue kahyuM - micchA mi dukkaDa, e pramANe pharI paNa te micchA mi dukkaDaM karato vAsaNane kANA kare che. pachI te kuMbhAre te bALasAdhunA kAna AmaDyA. bALa sAdhu bolyA - mane pIDA thAya che. kuMbhAre kahyuM - micchA mi dukkaDaM. e rIte kuMbhAra vAraMvAra kAna maraDIne micchA mi dukkaDa' Ape che. tyAre bALa sAdhu bolyA - aho ! tamAruM "micchA mi dukkaDa' ghaNuM suMdara che. kuMbhAre kahyuM - tame paNa AvuM ja micchA mi dukkaDaM ApeluM ne! tyAre teNe bhAjanamAM kANA karavA baMdha karyA. je dukRtane mithyA karIne te ja pApanuM punaH sevana kare che, te pratyakSa mRSAvAdI ane mAyAkapaTano prasaMgI che. A dravya pratikramaNa. bhagavaMta vardhamAnasvAmI kauzAMbImAM samosaryA. tyAM caMdra ane sUrya baMne bhagavaMtane vAMdavAne vimAna sahita avataryA. tyAM A mRgAvatI. udAyananI mAtA, divasa che. tema samajI ghaNo kALa beThA. bAkInA sAdhvI bhagavaMtane vAMdIne potAnA AvAse gayA. caMdra ane sUrya paNa bhagavaMtane vAMdIne gayA, turaMta ja vikALa thaI gayo. mRgAvatI saMzAMta thaI, A caMdanA pAse gayA. caMdanAe tyAM sudhImAM pratikramaNa karI lIdhela. mRgAvatI sALIe AloyanA zarU karI, Aya caMdanAe kahyuM ke - he AyaT kema ATalo lAMbo samaya rahyA ? tArA jevI uttama kuLamAM janmela mATe Ama ekalA tyAM rahevuM yogya nathI. mRgAvatIe sadbhAvathI mithyA duSka ApyuM. A caMdananA page paDayA. te samaye A caMdanA saMthArAmAM rahelA, temane nidrA AvI gaI, suI gayA. mRgAvatIe paNa tIvra saMvegane pAmIne temanA page paDavAthI ja kevaLajJAna utpanna thaI gayuM. te mArgathI sarpa Avato hato. A caMdanAno hAtha saMthArAthI lAMbo thayo. mRgAvatIe sarSa na karaDe tevI buddhithI temano hAtha saMthArAmAM goThavI dIdho. caMdanAAryA jAgIne bolyA - A zuM che ? hajI paNa tame mithyAduSka daI rahyA cho ? nidrA pramAdathI mane uThADavI na hatI. mRgAvatI kahe che - A sarpa tamane na karaDe te mATe hAtha pAcho kheMcela. caMdanA Ayae pUchyuM - sarpa kyAM che? mRgAvatIe dekhAyo. AyacaMdanAe sarpa na joyo. tyAre mRgAvatIne pUchyuM - tane koI atizaya thayo che ? teNI bolyA - hA. pharI E:\Maharajsaheb\Adhayan-33\Book33AL
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/ra ni 1048 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 (24) (PROOF-1) pUchyuM - te chADAsthika che ke kaivalika che? mRgAvatI bolyA - kaivalaki. pachI caMdanA Ayae teNInA page paDIne 'misyA mi dukkaDa' kahyuM kemake meM kevalInI AzAtanA karI. A bhAva pratikramaNa. kahyuM che - jo pApa karIne avazya pratikamaNa kare, to pachI te pApa karma phI na karavAthI pratikAMta thayo tema kahevAya. A tamAma e bhUtakALanA sAvadha yogathI huM nivRtta thAuM chuM, tethI jenI nivRtti, tenI anumatithI viramaNa che tathA niMdrAmAM eTale gupsA karuM chuM jo ke nahIM paNa guptA arthamAM ja che. to paNa te baMnemAM bheda che - sAmAnya artha bheda chatAM ISTa vizeSArtha zakada che - x - te kahe che - * niryukti-1049-vivecana : potAnA duSTa cAstrino pastAvo karavo te niMdA, tenA cAra nikSepa thAya che. dravyamAM citrakAra putrI, bhAvamAM ghaNAM udAharaNo che. pANInA sva carino pazcAttApa te niMdA thatu AtmasAkSIe guptA. temAM ke teno nAmAdi cAra bhede nikSepa thAya che. temAM nAma, sthApanAne choDIne dravya niMdAmAM citrakArapugInuM udAharaNa che. teNI je rIte rAjAne paraNIne potAnI niMdA kare che. te bhAva niMdAmAM ghaNAM udAharaNo yogasaMgrahamAM kahevAze. tenuM lakSaNa A pramANe che - hA! khoTuM karyuM, hA! khoTuM karAvyuM, hA ! khoTAnI anumodanA karI, tenA pazcAttApathI mAruM aMtara banI rahela che. * niyukti-1050-vivecana : gaI paNa tevI ja che, paraMtu temAM bIjA AgaLa doSa prakAzavAnA che. dravya gahamAM marukanuM daSTAMta che, bhAvamAM ghaNAM udAharaNo che. gahAM, niMdAnI jAtinI ja che. temAM vizeSa A che - bIjA samakSa pragaTa karavuM te nahIM kahevAya. athavA guru sanamukha je svaguptA te gaI. te paNa cAra bhede che. temAM nAma, sthApanA choDIne kahe che - dravyamAM marukanuM dRSTAMta che, te A pramANe - AnaMdapuramAM markanI pUtravadhu sAthe saMbhoga karIne upAdhyAyane kahe che - meM svapnamAM tamArI putravadhU sAthe saMbhoga karyo. bhAvagahamAM - sAdhue guru pAse jaIne, aMjali karIne, vinayapUrvaka, jevuM pApa pote jANe che, te pramANe ja gurune jaNAvI de. temAM dahIM eTale guptA. konI jugupsA kare ? AtmAnI - bhUtakALanA sAvadhayogakArI AtmAnI athavA atIta sAvadha yoganA trANa hita AtmAnI jugupsA kare. have sAmAyika vaDe trANa-rakSaNa che. athavA satata sAvadha yoganA pravartanathI nivartavuM. huiM nivavuM chuM.. vyasRjAmi - vividha artha ke vizeSa arthamAM 'vi' zabda che. 3 zabda "zArthebahu arthamAM che. sRjAmi eTale huM tyAga karuM chuM. sAthatu huM vizeSa karIne ghaNo ja tyAga karuM chuM. va zadda adha: arthamAM che. [zaMkA] sAvadhayoganA parityAgathI huM he bhadaMtA sAmAyika karuM chuM. e pramANe sAvadhayoganI nivRtti kahe che. temAM vyasRjAmi' zabda viparItatAne pAme che. simAdhAna] nA, tema nathI. - x - sAmAyika pachI paNa prayojAyela "vyasRjAti' zabdamAM teno vipakSa tyAga paNa jANavo. vistAra bhayathI vadhAre kahetA nathI. have vyutsarganA pratipAdana mATe kahe che - * niyukti-1051-vivecana : dravya vyutsargamAM prasannacaMdranuM daSTAMta che ane te ja pharI jyAre saMvegamAM AvI jAya che, tyAre te dRSTAMta bhAvamAM paNa che ja. ahIM dravya vyutsarga - te gaNa, upadhi, zarIra, , pAna Adino tyAga athavA dravya vyatsarga te AddhyAnAdi dhyAtAno kAyotsarga. tethI kahe che - dravya vyutsargamAM prasanna caMdranuM udAharaNa che. bhAva vyutsarga te jJAna Adino parityAga athavA dharma-zukladhyAna karanArano kAyotsarga ja. tethI kahyuM ke saMvega pAmIne pachI bhAva vyutsargamAM prasaNacaMdranuM ja daSTAMta che. bhAvArtha kathAnakathI jANavo. te A che kSitipratiSThita nagaramAM prasannacaMdra rAjA hato. tyAM bhagavaMta vIra samosaya. pachI rAjA dharma sAMbhaLIne saMvega pAmyo. dIkSA lIdhI, gItArtha thayo. koI divase jinakalpa svIkAravAnI IcchAthI sarva bhAvanAthI AtmAne bhAvita kare che. te kALe rAjagRhagaramAM mazAnamAM pratimA sthAne rahyA. bhagavaMta mahAvIra tyAM ja samosarelA. loko paNa vaMdanArthe nIkaLyA. be vaNiko phitipratiSThita nagarathI tyAM AvyA. prasannacaMdrane joIne eka vaNika bolyo - A ApaNAM svAmI che, rAjalakSamI choDIne, taparUpI lamI svIkArI che. ame tenI dhanyatA che. bIjo bolyo - AnI vaLI dhanyatA? je asaMjAta baLavALA putrane rAjyamAM sthApIne dIkSA laI lIdhI. te bhAyAto dvArA parAbhava pAmaze. uttama nagara kSayane pAmaze. e pramANe ghaNAM lokone duHkhamAM sthApyA, te dekhAtuM nathI. A sAMbhaLIne prasannacaMdrane kopa caDyo. te viyAvA lAgyA ke - koNa mArA putrane apakAra kare che ? nakkI - amuka. te vaLI zuM karI leze ? ahIM A avasthAmAM rahIne paNa tene khatama karI daIza. mAnasa saMgrAmathI zaidra dhyAna pAmyo. hAthI vaDe hAthIne khatama karavA lAgyo. e samaye zreNika rAjA bhagavaMtane vAMdavAne nIkaLelo. teNe paNa prasannacaMdra rAjarSine joyA ane vaMdana karyuM. zreNikane thayuM - A praSi zukladhyAne caDelA che. to AvA dhyAnamAM kALadharma pAme to temanI zuM gati thAya, ema bhagavaMtane huM pUchIza. tyAM jaI, vaMdana karIne bhagavaMtane zreNike pUchyuM - je dhyAnamAM rahelA prasannacaMdra rAjarSine meM vAMdhA, te vakhate teo kALa kare to kyAM upapAta thAya? bhagavaMta bolyo - sAtamI nakamAM. tyAre zreNike vicAryuM - arere Ama kema? pharI te ja prazna karyo. teTalAmAM prasannacaMdra mAnasika saMgrAmamAM pradhAna nAyaka sAthe laDatA talavAra, zakti, ceka, kalpanI di Ayudho kumAvI cUkelA. tyArapachI teNe zirastrANa-mugaTa vaDe huM tene khatama karI dauM ema vicArI mAthA upara hAtha phevyo. tyAre teNe jANyuM ke loya karela che [mastaka maMDita che.] tyAre saMvega pAmyo. mahA vizuddhayamAna pariNAmathI AtmAnI niMdA karavA lAgyA. pharI zukladhyAna pAmyA. eTalAmAM zreNike pharI paNa bhagavaMtane pUchyuM - bhagavan! je dhyAne hAla prasannacaMdra rAjarSi vartI rahyA che, temAM mRtyu pAme to kyAM upaje ? bhagavate kahyuM - anuttara devamAM. tyAre zreNike pUchyuM - pUrve kema judu parUpela hatuM ke meM kaMI judu samajela jsaheb\Adhayan-33\Book33AL E:IMa
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/ra ni - 1051 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 (PROOF-1) hatuM? bhagavaMte kahyuM - nA tema na hatuM. - zreNike pharI pUchayuM - to Ama kaI rIte? tyAre bhagavaMte tene badho vRttAMta kahyo. eTalAmAM prasannacaMdra rAjarSi samIpe divya deva duMdubhinA nAda sahita mahAnuM kalakala thayo. tyAre zreNike pUchyuM - bhagavana ! A zuM thayuM ? bhagavaMte kahyuM - tene vizuddhayamAna pariNAmathI kevaLajJAna utpanna thayuM. tethI devo teno mahotsava karI rahyA che. A ja dravya ane bhAva vyutsarganuM dRSTAMta che. have samAptimAM sAmAyikanA kata viSayaka saMpathI kahe che - * niyukti-105ra-vivecana : sAmAyikanA AraMbhe AtmA trividhakaraNa ane trividha yogathI pApane tajIne sAvadhayogathI virAma pAme che, A pATha samApta thayo. sAvadhayogathI virata, kaI rIte ? pApano trividha trividhe tyAga karIne athavA pAThAMtarathI sAvadhayoga virata thaIne trividha trividhe bhaviSyamAM thanArA pApano tyAga kare che. - X - X - anugama kahyo. have naya kahe che - te laigama, saMgraha, vyavahAra, jusUga, zabda, samabhirUDha ane evaMbhUta e rIte sAta che. tenuM svarUpa pUrve sAmAyika adhyayanamAM dazaviluM ja che. paNa ahIM sthAna abhUkhyArthe jJAna-kiyA be nayamAM samAveza thato hovAthI saMkSepathI kahe che - * niyukti-1053-vivecana : vidhA ane caraNa nayamAM bAkInA nayono avatAra karavo joIe. sAmAyika niyukti je subhASita arthavALI che, te pUrI thaI. ahIM vidyA ane caraNa eTale jJAna ane kriyArUpa nava jANavA. temAM bIjA nayo samajI levA. have savadvAra ja bAkInA nayanA aMtabhavathI adhikRtu mahimAthI - 4 - jJAna ane caraNa no kahIe chIe. temAM jJAna nayano mata A pramANe che - jJAna ja Aloka - paraspokanA phaLanI prAptimAM pradhAna kAraNa che. yuktiyukta vaDe A kahyuM. tethI jaNAve che - * niyukti-1054-vivecana : grahitavya ane saMgrahitavya artha jANyathI ja mukti mATe cana karI zakAya che, A jJAnanaya jANavo * * * jJAti - samyapha jANavuM. grahitavya-upAdeya, aNahItaLe - heya, tyAjya = zabada - upAdeya ane heya baMne jJAtatvanA anukarSaNArthe che. athavA upekSaNIyanA samuccayArthe che. va kAra avadhAraNA che. tenA Avo vyavahita prayoga jANavo - jJAta ja upAdeya tathA heca tathA upekSAkIyamAM che. ajJAta nahIM. artha - aihika ane Amurmika. temAM hika arthamAM - jhahIMtavya te mALA,. caMdana ane strI vagere. ahIMtavya - viSa, zastra, kaMTakAdi, upekSaNIya - tRNa di. Amukhika arthamAM grahItavya * samyagdarzanAdi, jAgrahItathamithyAtva Adi, upekSaNIya * vivAthI amyudayAdi. te arthamAM prayatna karavo joIe. A kramathI aihika ane Amukhika phaLa prAptinA arthI jIvoe prayatna kaQo joIe * pravRtti Adi lakSaNa prayatna karavo. - X - X - tathA Amurmika phaLa prAptinA aArthIoe paNa jJAnamAM ja prayatna karavo. AgamamAM paNa A pramANe ja kahyuM che - 3i3/4. "paheluM jJAna ane pachI dayA" e pramANe badhAM saMyate rahevuM. ajJAnI zuM karI zake ? cheka ke pApakane zuM jANaze? tathA aAgamamAM kahe che - gItArthano vihAra che, bIjo gItArtha mizraka kahela che. A sivAya bIjo koI vihAranI jinavare anujJA Apela nathI. ahIM abhiprAya evo che ke aMdha vaDe madhane kheMcI javAthI samyak mArga prApta thato nathI. e pramANe kSAyopathamika jJAnane AzrIne kahyuM. kSAyikane paNa svIkArIne viziSTa kaLasAdhakatva tenuM ja jANavuM. jethI arahaMtane paNa bhavasamudranA kAMThe rahevA chatAM dIkSA laIne utkRSTa tapa-cAstrivALA chatAM tyAM sudhI apavarganI prApti thatI nathI, jyAM sudhI jIvAjIvAdi akhila vastunA pariccheda rUpa kevaLajJAna utpanna na thAya. tethI jJAna ja mukhya che ane te aihika-mukhika phaLa prAptinuM pradhAne kAraNa kahela che. je upadeza jJAnanI prAdhAnyatA jaNAvanAra che, te jAyane jJAnanaya kahe che. - A caturvidha samyakatvAdi sAmAyikamAM samyakatva sAmAyika ane zruta sAmAyika e baMnene Icche che. kemake te jJAnAtmakapaNe che. dezavirati ane sarva virati sAmAyika to tenuM kArya che, tenA lAbhapaNAthI tene IcchatA nathI, guNabhUtane Icche che te gAthArtha. jJAna naya kahyo. have kriyA nayano avasara che. kiyAnayano mata A pramANe che - kriyA ja aihika, Amukhika phaLa prAptinuM pradhAna kAraNa che yuktiyuktatvathI kAma karyuM. A paNa ukta lakSaNa ja svapakSanI siddhine mATe gAthA kahe che - mie AnI kriyA nayanA darzanAnusAra vyAkhyA - jJAtamAM upAdeya ane heya - arthamAM aihika ane Amurmika phaLa prAtine arthe prayatna karavo joIe ja. jethI pravRtti Adi lakSaNa prayatna sivAya jJAnavALA paNa abhilaSita arthanI prApti jotA nathI. bIjAe paNa kahyuM che - manuSyone kriyA ja phaLadAyI che, jJAna phaLadAyI mAnela nathI. kemake strI-bhakSya ane bhogano jANakAra mAtra jJAnathI sukhI thato nathI. tathA Amurmika phaLa prAptinA arthI vaDe kiyA ja karavA yogya che. tathA munidravacana paNa e pramANe ja vyavasthita che. kemake kahyuM che ke - caitya, kula, gaNa, saMghomAM ane AcArya tathA pravacanamAM, badhAmAM paNa tapa ane saMyamamAM udhama karavo joIe. A ja svIkAravuM joIe ke jethI tIrthakara ane gaNadharoe paNa kriyA hitane jJAna paNa vikala ja kahela che. AgamamAM paNa kahyuM che ke - ghaNuM jJAna bhaNIne paNa cAstrihIna zuM karaze ? jema aMdhanI pAse lAkho-karoDo dIvA pragaTAvIne paNa zo lAbha ? A pramANe kSAyopathamika cAstri AzrIne kahyuM. cAstri, kriyA Adi paryAya zAdo che. kSAyikane AzrIne paNa prakRSTa phala sAdhakavathI tene ja jANavI. je kAraNe arahaMta bhagavaMta paNa kevaLajJAna utpanna thayA pachI tyAM sudhI mukti pAmatA nathI, jyAM sudhI sarve karma iMghaNa agnibhUta thaI hRsvapaMcAkSara bolavAnA kALa mAtrA jeTalI sarva saMvararUpa cAritrakriyA pAmatA nathI. tethI kriyA ja aihika ane Amukhika phala prAptimAM pradhAna kAraNe che. e pramANe ukta nyAyathI je upadeza kriyAprAdhAnya jaNAve che te nayane kiyA rajsaheb\Adhayan-33\Book33AL E:\Mahar
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3 1/ra ni - 1054 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 che adhyayana-2-"caturvizatistava" che naya kahe che. A samyakatvAdi caturvidha sAmAyikamAM dezavirati ane sarvavirati e be sAmAyikane Icche che. kemake te kiyAsvarUpa che. samyakatva sAmAyika ane dhRtasAmAyika tenA mATe upAdIyamAnapaNAthI che mATe tene IcchatA nathI. guNabhUtane Icche che. A jJAna ane kriyAnanuM svarUpa che. te jANIne ziSyane saMzaya thayo ke AmAM tattva zuM che ? AcArya tyAre nIcenI gAthA kahe che athavA jJAAna-kiyA naya matane jaNAvIne have sthitapakSa kahe che - * niyukti-1055-vivecana : baghAM nayonI bahuvidha vaktavyatAne sAMbhaLIne, te sarva nayomAM vizuddha che, je caraNaguNamAM sthita sAdhu che. badhAM mULa nayo tathA tenA bhedo ane dravyAstika Adi nayonI sAmAnya ke vizeSa ja ubhayarUpanI apekSA vinA athavA nAmAdi nayomAM kone kayA sAdhu Icche che ItyAdi sAMbhaLIne sarva naya saMmata vayana - je caraNaguNa sthita sAdhu, jethI sarve nayo bhAvanikSepane ja Icche che. (26) muni dIparatnasAgare karela adhyayana-1-no TIkAsahita anuvAda pUrNa (PROOF-1) E:\Maharajsaheb Adhayan-33\Book33AI - X - X - X - XPX - X - X - have sAmAyika adhyayana pachI caturvizati tava adhyayana AraMbhIe chIe. ahIM adhyayana uddeza sUganA AraMbhamAM badhe ja kAraNa ane abhisaMbaMdha kahevo, e vRddhavAda che. tenuM kAraNa kahe che - jAtyAdi guNa saMpadA yukta ziSyane guru Avazyaka zrutaskaMdha sUtrathI ane arthazI Ape che. te adhyayana samudAyarUpa varte che. tethI kahyuM che - have AgaLa huM eka-eka adhyayananuM kIrtana karIza. paheluM adhyayana sAmAyika kahyuM. have bIjuM - AcAryanA vacananA prAmANyathI adhikAra upanyAsa siddhi thAya che. "sAvaghayoga virati ukirtana" ItyAdithI have bIjuM adhyayana kahe che. * * * * * x * teno saMbaMdha A pramANe che - anaMtara adhyayanamAM sAvadhayoga viratirUpa sAmAyika kahI. ahIM tenA upadeNa arahaMtanuM ukIrtana-stavanA e kartavya kahe che athavA sAmAyika adhyayanamAM tenA sevanathI karmakSaya kahyo. * X - X - ahIM paNa caturvizati stavamAM arahaMtanA guNotkIrtanarUpa bhaktinA tAvathI AnuM ja pratipAdana kare che. kahyuM che - jinavaronI bhaktithI pUrvanA saMcita karmono kSaya thAya che. e pramANe A saMbaMdhathI Avela caturvizati tava adhyayananA cAra anuyoga dvAro kahevA. temAM nAma niphopAmAM "caturvizati stava" tethI kahe che - * niyukti-1056-vivecana : caturvizati stavano nAmaniSpanna nikSepo thAya che. caturvizati zabdano che prakAre ane stavano cha prakAre nikSepa thAya che. - x - 4 - avayavArtha to bhANakAra ja kaheze. temAM madha avayavane AzrIne nikSepanA upadarzanArthe kahe che - * bhASya-10-vivecana : nAma, sthApanA, dravya, kSotra, kALa ane bhAva e cha prakAre caturvizatino nikSepo thAya che. (1) koI jIva ke jIvanuM "caturvizati' evuM nAma rAkhe. (2) sthApanA caturvizati - koIne te rUpe sthApanA. (3) dravyacaturvizati sacitta, ayitta, mizrabhedathI 24-dravyo. temAM sacitta-dvipada, catuSpada, pada bhedathI che. ayitta - kASapaNAdi, mizrankaTaka Adi alaMkRt dvipadAdi. kSetrathI 24-kSetro athavA bharatAdi kSetrapadezo covIza pradezomAM avagADha dravya. kALathI 24-samayAdi, ATaluM kALa sthiti dravya che. bhAvathI 24-bhAva saMyoga ke 24 guNa kRNa dravya. A caturvizatino nikSepa thayo. ahIM sacitta-dvipada manuSya caturvizatino adhikAra che. caturvizati kahyuM, pe 'stava'nuM pratipAdana kare che - * bhASya-191-vivecana : nAma, sthApanA, dravya ane bhAva e stavanA cAra nikSepA che. dravyastava puSpAdi che, bhAvatava-vidhamAnaguNonuM kirtana che. ahIM nAma eTale 'nAma stava' ityAdi - X * jANavuM. * * * temAM nAma ane sthApanA gauNa hovAthI tene choDIne dravyastava ane
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya 2, ni : 1056, bhA191 (PROO bhAvastavanuM svarUpa kahe che - dravya stava te puSa, gaMdha, dhUpa Adi che. kAraNamAM kAryano upacAra che, anyathA dravyastava te puNadi vaDe samyapha Aryana thAya sadbhUta guNo te sadgaNo. AnA vaDe asatabhUta guNonuM kIrtana niSedhela che, te kasvAthI mRSAvAda lAge che. saguNonuM prabaLatAthI parAmaktinI kIkta te sagunojIna jemake - he nAma pe sama gaNa jagatane prakAzita kare che, tevI rIte baghAM paratIyadipe paNa kahela nathI. ItyAdi 5, bhAva stava ahIM yAlita ane pratiSThApita artha samyagRjJAnane mATe che. cAlanA kadAyit ziSya kare che, kadAyitva svayaM guru kare che. * x * ahIM dhanaparityAga AdithI dravyastava ja ghaNo lAbhadAyI thaze, ema alpabuddhivALAne AzaMkA saMbhave che. teno nirasa karavA, tenA anuvAdapUrvaka kahe che - * bhASya-192-vivecana : dravyastava ane bhAvAstavamAM dravyastava ghaNAM guNavALo che evI buddhi thAya, anipuNabuddhivALAnuM vacana che. kemake jinezvaro che jIvanikAyanA hitane kahenAra che. * * * * * kadAca AvuM karatA ghananA tyAgathI zubha ja adhyavasAya sAne tIrthanI unnatikaraNa joIne tema karanAra bIjAne paNa pratibodha thavAthI, te sva-parane anugrahakArI che. evuM manamAM mAne to "vyastava ghaNAM guNavALuM che" e mAnyatAnI asAratA jaNAve che . A vacana anipuNa matinA che. kemake tIrthakaro pRthvIkAyAdi cha kAyanA hitane kahevAya che, kemake te pradhAna mokSasAdhana che. i jIvanuM hi * bhANa-193-vivecana - cha ivanikAyano saMyama dravyastavamAM pUrNapaNe virodhI che. tethI saMpUrNa saMyamane jANanArA sAdhu puSpAdi dravyaratavane IcchatA nathI. cha ivanikAya te pRthvI Adi rUpa che. saMyama * saMghanAdi parityAga. A che jIvakAryanuM hita. dravyatava-pupAdi vaDe gArcana 35. temAM pupAdimAM cuMTavA ke saMghanA Adi saMpUrNa saMyamanI anupapatti che. saMpUrNa saMyama pradhAna vidvAna te tattvathI sAdhu kakvAya che. ahIM saMpUrNa saMyamagrahaNa te asaMparNa saMyamI vidvAna zrAvakonA niSedha mATe che. tethI kahe che - puSpAdi dravyastavane bahuM mAnatA nathI. je kahyuM che - vyastava karatA dhananA bhAgathI zubha ja ayavasAya" ItyAdi. te paNa yatkiMcita che. koIka aghasavI ke avivekI zubha adhyavasAya na paNa pAme. kIrti Adine mATe paNa jIvomAM dravyastavanI pravRtti dekhAya che. zubha adhyavasAya bhAvamAM paNa te ja bhAvastavapaNAthI dravyanuM te kAraNe padhAnatva che. bhAvatavathI ja tIrthanI unnatikaraNa tattvataH jANavuM bhAva tava ja tenuM samya devAdi vaDe paNa pUjyatva che. ene karatA joIne bIjA paNa sArI rIte bodha pAme che. sva-pano anugraha thAya che. ziMkAvuM to zuM A dravyastava ekAMte ya ja varte che ke upAdeya paNa che? simAdhAna] sAdhune mATe ja ja che. zrAvakane upAdeya paNa che. * bhASya-194-vivecana - saMyamamAM saMpUrNapaNe na pravartatA evA dezavirativALAne A dravyastava yukta che. saMsAne pAtaLo karavAmAM dravyastavamAM kUvAnuM daSTAMta che. *** saMyamamAM jeo saMpUrNa 54 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 pravarte che, tevA zrAvakone A dravyastava yukta ja che. zA mATe? saMsAno phAya karavAne mATe. dravyastava prakRtithI ja suMdara hoya to zrAvakone kaI rIte yukta che, temAM kUvAnuM deTAMta che. jema navA nagarAdi saMnivezamAM koIka pUratAM pANInA abhAvathI tuNAdithI pIDAtA, tene nivAravAne kUvo khode che. temane be ke tRNAdi tyAre vadhe che, mATIkAdava AdithI vadi malina thAya che, to paNa temAMthI prApta thayela pANIthI, temane te tRSNAdi ane te maLa dUra thAya che. bAkInA kALamAM paNa te bIjA loko sukhI thAya che. tema dravyastavamAM jo ke asaMyama che to paNa tenAthI pariNAmazuddhi thAya ke jenAthI asaMyama pAmyA bIjA kamoM khapAve che, tethI dezavitane A dravyastava kartavya che. te zubhapariNAma anubaMdhI ane prabhUtatara nirjarAphaLadAyI che. stava kahyuM. ahIM adhyayana zabdArtha nirUpaNIya che. te anuyoga dvAramAM niSedha che. nAmaniSpanna nikSepo kahyo. have mUgAlApaka niSpanna nikSepAno avasara che. te sUga hoya to thAya che. sUtra anugamathI hoya, te be bhede - mUgAnugama, niyuktianugama. niyukti anugama traNa prakAre che. niphoSa niyukita anugama, upoddAta niyukti anugama, sUtrasparika niyukti anugama. temAM nikopa niyukti anugama kahe che, upodghAtao dvAra gAthAothI jANavo. * x * sUtra sparzika niyukti anugama sUma hovAthI thAya che. sUtrAnugamano avasara prApta ja che. * * * sUma, sUnAgamAdi kathana 'sAmAyika' adhyayanamAM kare che, tethI te ahIM - x - pharI kahetA nathI. sUtra kahevuM joIe. te A pramANe che - * sUga-3 - lokamAM uaota karanAra dharmatIrtha karanAra, jina, evA covIze paNa kevalI arihaMtanI stavanA karIza. - vivecana-3 - * x * temAM akhalita padanuM uccAraNa, te saMhitA athavA parano saMnikarSa. te A che - "logassa joyagare'' ItyAdi pATha. have pado - lokanA udhotakara, dharmatIrthakara ItyAdi * x - have padArca - jovAya te loka. pramANa. pramANa vaDe dekhAya che. ahIM lokane paMcAstikAya rUpa levo. telokanuM zuM? udhotakaraNazIla, tene udhota kastA, kevaLajJAnathI joIne, tenA sahita pravacana dIpa vaDe sarvalokane prakAza karanAra, parva - durgatimAM paDatA AtmAne dhArI rAkhe che. tIrtha - jenA vaDe tarAya che. dharma e ja ke dharmapadhAna tIrtha te dharmatIrtha. tene kaMArA te dharmatIrthakara nina - rAga, dveSa, kaSAya, Indriya, parISaha, upasarga, ATha prakAnA karmone jItavAthI jita. ala- azokAdi ATha mahApAtihAryAdi 5 prajAne yogya hovAthI aq. temane sva nAma vaDe stavIza. covIza e saMkhyA che. Apa zabda bhAvathI te sivAyanAnA samuccaya arne che. temane kevaLajJAta vidhamAna hovAthI kevalI. e rIte padArtha kahyA. padavigraha avasare, have cAlanAno avasara che. te rahevA daI, sUtrasparzikA niyukti ja kahIe E:\Maharajsaheb\Adhayan-33\Book33AL
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya2, ni - 1056, bhA.194 chIe. 55 - 4 - cAlanA paNa ahIM ja kahIzuM. temAM lokanuM nirUpaNa - * niyukti-1053-vivecana : nAma, sthApanA, dravya, kSetra, kALa, bhava, bhAva ane paryavaloka e pramANe ATha bhede lokano nikSepa jANavo. ahIM nAmaloka, sthApanA loka ItyAdi ATha bhedo kahevA. vistAra bhASyakAra ja kahe che. temAM nAma, sthApanA choDIne dravyalokane jaNAvatA kahe che - * bhASya-195-vivecana : - jIva-jIva, rUpI-arUpI, sapradeza-pradeza je dravya che, te dravyaloka jANavo. te loka nitya-anitya che. - - - ahIM sukha, duHkha, jJAna upayoga lakSaNa jIva che, tethI viparIta che te ajIva che. AnA be bheda che rUpI ane arUpI. te jIvamAM anAdi karma saMtAna parigata te rUpI-saMsArI. arUpI te karmarahita siddho. ajIva te arUpI dharmAstikAya, adharmAstikAya che rUpI ajIva te paramANu Adi che. A jIva-ajIvane sAmAnyathI sapadezaapradeza jANavA. temAM sAmAnya-vizeSa rUpAtvathI paramANu to pradeza ja che. bIjA kahe che ke - jIva kAlAdezathI niyamA sapradezI che, labdhi AdezathI sadezI ke dezI hoI zake. e pramANe dharmAstikAyAdi traNa astikAyamAM para-apara nimitta baMne pakSa kahevA. pudgalAstikAya dravyAdi apekSAthI vicAravA. jemake paramANu apadeza che, dviaNuka Adi sapradeza che. kSetrathI eka pradezAvagADha te pradeza ane dvipadezAdi avagADha te sapadeza. e pramANe kALathI paNa eka-aneka samaya sthiti che, bhAvathI paNa eka-anekaguNa kRSNAdi che. - have prastuta sUtra-A AvA prakAranA jIva-ajIva yukta evo dravyaloka tuM jANa. dravya e ja dravyaloka. AvA ja zeSa dharmane darzAvavAne kahe che - nitya, anitya je dravya, maiM zabdathI abhilASya-anabhilASTa Adino samuccaya. have jIvAjIvanI nityAnityatAne darzAvatA kahe che - * bhASya-196-vivecana : gati, siddha, bhavya, bhavya e cAra jIva Azrita apekSAthI ane ajIvane AzrIne pudgala, anAgataddhA, atItaddhA, traNa kAyonI anukrame cAra prakAre sthiti kahelI che. - - - AnI sAmAyikavat vyAkhyA karavI. sthitinA cAra bhaMga A rIte - sAdi sAMta, sAdi anaMta, anAdi sAMta, anAdi anaMta e rIte jIva ane ajIva thaIne ATha bhaMgo che. have kSetralokane kahe che - * bhASya-197-vivecana : AkAzanA je pradezo - prakRSTadezo, urdhvaloka adholoka ane tIIlokamAM rahelA che, tene kSetraloka jANa. avalokAya te loka. urdAdiloka vibhAga sujJeya che. lokAkAzapradeza apekSAthI anaMta che. te jinezvare zobhana vidhi vaDe kahela che. have kAlaloka pratipAdana karatA kahe che - * bhASya-198-vivecana : samaya, AvalikA, muhUrta, divasa, ahorAtra, pakSa, mAsa, saMvatsara, yuga, palyopama, sAgaropama, utsarpiNI-avasarpiNI ane pudgala parAvartta kahyA. temAM samaya paramanikRSTakALa, vRttiA - asaMkhyeya samaya pramANa, murtta - be ghaDI, 16 muhUrtano (PROOF-1) E:\Maharajsaheb\Adhayan-33\Book33A\ 56 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 1-divasa, 32-muhUrtano ahorAtra, 15-aho rAmano 1-5kSa, be pakSano 1-mAsa, 12mAsanuM saMvatsara, pAMca saMvatsarano 1-yuga, palyopama uddhArAdi bheda anuyogadvAra mujaba jANavA. sAgaropama paNa te pramANe ja che. dazakoDAkoDI sAgaropamanI utsarpiNI, e pramANe ja avasarpiNI jANavI. parAvartta eTale pudgala parAvartta. te anaMta utsarpiNIavasarpiNI pramANa dravyAdi bhede che. temAM anaMtA atItakALa ane aMta AgAmIkALa jaze. e rIte kALaloka kahyo. - 4 - have bhavaloka kahe che - * bhASya-199-vivecana : naraka, deva, manuSya ane tiryaMcayonimAM rahelA je sattvo-prANI che. te-te bhavamAM vartatA je anubhAvane anubhave che, te bhavaloka jANavo. have bhAvalokane darzAve che. * bhASya-200-vivecana : audayika, aupazamika, zAyika, kSAyopazamika, pAriNAmika ane saMnipAtika e cha bhede bhAvaloka jANavo. - - . - - karmanA udaya vaDe thayela te audayika. karmanA upazamathI thayela te aupazamika, karmanA kSayathI thayela te kSAyika, e pramANe bAkInA bhAvo paNa kahevA. sAMnipAtimAM sAmAnyathI aneka bhedo jANavA. aviruddha 15 bheda che. audayika, kSAyopazamika ane pAriNAmika ema traNa bhAvarUpa eka eka bhaMga cAra gatimAM vicAravo. kSayanA yogamAM paNa cAra tenA abhAvamAM, upazamathI paNa cAra bhaMga thAya. upazama zreNimAM eka, kevalIne paNa eka, siddhane paNa eka ema paMdara bheda thAya. * bhASya-201-vivecana : je jIvane tIvra rAga ane dveSa udaya pAmyA che, tene tuM bhAvaloka jANa, ema sArI rIte anaMta jinezvaroe kaheluM che. temAM rAga eTale Asakti, dveSa eTale pIti. eka vAkyatAthI anaMta jinezvaronuM A kathana che. have paryAyaloka kahe che - temAM odhathI paryAya dharmo kahe che. ahIM naigamanaya ke mUDhanaya darzanane AzrIne cAra bhede paryAyaloka che - * bhASya-202-vivecana : dravyanA guNo, kSetranA paryAyo, bhavanA anubhAvo, bhAvanA pariNAmo, ema saMkSepathI paryAyaloka cAra prakAre tuM jANa. - - - dravyanA guNo - rUpa Adi, kSetranA paryAyo - agurulaghu, bIjA kahe che bharata Adi. bhavano nAka Adi anubhava tIvratama duHkhAdi kahyuM che - narakamAM nArakone AMkhanA palakArA jeTalo paNa sukhano anubhAva nathI, mAtra duHkhano anubaddha che, azubha ane udvegajanaka zabda, rasa, rUpa, gaMdha, sparzI nakamAM nairayikane hoya. ItyAdi e pramANe zeSa anubhAvo paNa kahevA. bhAva - jIva, ajIva saMbaMdhI pariNAma, te ajJAnathI jJAnanIla, lohita Adi prakAre thavA te. A cArane odhathI paryAyaloka jANa. temAM je dravyanA guNo ItyAdine dekhADatAM kahe che - * bhASya-203-vivecana : varNa, rasa, gaMdha, saMsthAna, sparza, sthAna, gati, varNa bheda e dravyanA guNo che. bahuvidha pariNAmo te paryAyaloka jANa. ahIM gAthAmAM tra zabdathI rasa Adi bheda paNa
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyakTa 2, niH - 1057, bhA.203 E Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 (PROOF-1) levA. ahIM bhAvArtha A pramANe che - varNa Adi bheda sahita levA. temAM af kALo Adi bhedathI pAMca prakAre che, jaH - tikta Adi bhedathI pAMca prakAre, dha - sugaMdhI Adi bhedathI be prakAre, saMsthAna - parimaMDalAdi bhedathI pAMca prakAre, sparza - karkaza Adi bhedathI ATha prakAre. thAna * avagAhanA lakSaNa che, tene AzrIne aneka bhedo che. gata - pRza, asapRzad be bhede athavA kRSNa vaNadinA svabhedanI sApekSAthI eka guNa kRNAdi aneka bhedanA upasaMgAryuM che. pariNAmo bahavigha che tema kahI caramadvAra kahyuM. jIva-jIvanA bhAvathI ghaNAM pariNAmo che. te paryAyaloka jANa. have lokanA paryAyo. niyukti-1058-vivecana : Aloka, praloka, loka, saMloka e ekArthika zabdo che. loka aATha prakAre che, tenAthI A 'loka' kahevAya che. - x - x - tenAthI A "loka' kahevAya. jenAthI te AlokAya che ItyAdi cAremAM kahevuM. * * * have udhotane kahe che - * niyukti-1059-vivecana : udhota be prakAre che - dravyathI ane bhAvathI. agni, caMdra, sUrya, maNI ane vidhutu e dravyodhota che. * x * jenA vaDe prakAza kare che ke udhota kare che, te udhota. - X - X - graMtha vistAra bhaye vadhu kahetA nathI. - X - * niyukti-1060-vivecana : jenA vaDe yathAvasthita vastu jaNAya te jJAna, te jJAnane bhagavaMte bhAvodhota kahela che. teno upayoga karavo tene tuM bhAvodhoma jANa. * x * x - ahIM sarvabhAvadarzI bhagavaMte je kahela che, tene jJAna sAthatu samyajJAna kahela che. jo ke bhagavaMte kahyuM, te paNa avizeSathI udhota nathI, paNa te jJAnanuM upayogakaraNa tene bhAvodhota jANavo, anyadA nahIM. tyAre ja tenI vastutaH jJAnane siddha thAya. have je udhotathI lokanA udhotakara jina che, tene dazavi che - niyukti-1061-vivecana : lokane udhota karanAra dravya udhotathI jina nathI, paNa bhAva udhota karanArA covIze jinavaro che. - x - tIrthakara nAmanA kamoMdayathI atula sattvArthakaraNathI bhAvodyotakara covIze jinavara thAya che. AtmAne AzrIne ja udhokara che, tathA loka prakAzaka vayana pradIpanI apekSAthI ane zeSa bhavyavizeSane AzrIne kahyA. kemake keTalAMka prANIne AzrIne udhotakaratvano asaMbhava che. 'covIza' saMkhyAnuM grahaNa adhikRta avasarpiNInI tIrthakara saMkhyA pratipAdanArthe che. udhota adhikAramAM ja dravyodhotabhAvodhotanI vizeSatAnA pratipAdanane mATe kahe che - * niyukti-1062-vivecana : dravyodhotano udhota parimitakSetrane prakAzita kare che. bhAva udhotano udhota lokAlokane prakAzita kare che. . . . dravyodhotodhota eTale dravya udhotano prakAza. pudgalAtmakatvathI ane tathAvidha pariNAmayuktatva thakI prakAze che athavA parimita phogamAM prabhAse che. ahIM jyAre prakAze che tyAre prakAzya vastuno Azraya kare che jayAre prabhAse che tyAre te ja dIpe che. bhAvodhota te lokAlAkane prakAze che. have 'sUra' zabdano avasara Avela che, to paNa dharmatIrthakaramAMnA 'gha' zabdane pratipAdana kare che - * niryukti-1063-vivecana : dharma be prakAre che - dravyadharma ane bhAvadharma. dravyamAM, dravyano athavA dravya e ja dharma te dravya dharma. tikta vagere dravyano svabhAva ke gakhya vagere no viSaya ke kuliMga te dravyadharma. dravyano dharma - upayoga rahita jIvanuM mUlaguNa ke uttaraguNA anuSThAna. ahIM anupayukta te dravya kahevAya che. dravya e ja dharma - te dhamastikAya athavA tikta aAdi dravya svabhAva te dravya dharma. gamyAdi dharma-strI viSayaka. keTalAMkane mAmAnI putrI gamya - mogya manAya che, keTalAMkane agamya. athavA kuliMga eTale kutIciMkano dharma paNa dravyadharma kahevAya che. * niryukti-1064-vivecana : bhAvArma be prakAre che - zratadharma ane cAritradharma. zrutaviSayamAM svAdhyAya ane yAtrimAM zramaNadharma * kSAMti Adi daza bhede che. * x - svAdhyAya eTale vAyanAdi zrutadharma. - x * have tIrthanuM nirUpaNa kare che - * niyukti-1065-vivecana : nAmatIrtha, sthApanAtIrtha, dravyatIrtha ane bhAvatIrtha. A eka ekamAM aneka prakAra jANavA. gAthA sugama che. have dravyatIrthanI vyAkhyA - * niyukti-1066-vivecana : dAhopazama, tRNAno cheda, malanuM dhovANa, A traNa arthothI yukta je padArtha hoya te dravyatIrtha kahevAya. *** ahIM dravya tIrthamAM mAgadha, varadAma Adi levA. bAhya dAhathI temAM upazamano sadbhAva che. rA - bAhya saMtApa, teno upazama jemAM che te - dAhopazamana. tRSA-tarasanuM chedana, jaLa samUhathI te dUra thAya. mata - bAhya, zarIra sAthe coTela levo, jaLa vaDe tene nivAravo * dhovo. A traNa artha vaDe ke aAthamAM nizcayathI yukta te niyukta - prarUpita ke niyojita. tethI mAgadha Adi dravyatIrtha che, kemake te mokSanA sAdhakapaNe nathI. - have bhAvatIrtha kahe che. * niyukti-1063-vivecana : ahIM bhAvatIya krodhAdi nigraha samartha pravacana ja grahaNa karAya che. tethI kahe. che - krodhano ja nigraha karatA veSarUpa agnino aMta eTale prazamana thAya che. lobhano nigraha karatA tRSA-AsaktirUpa rAgano cheda athatu thapagama thAya che. ema gAthArtha che. * niryukti-1068-vivecana : ghaNAM bhavonI saMyita ATha prakAranI kamaja tapa ane saMyamathI dhovAya che. tethI te bhAvatIrtha che. sarjara * karma ja jIvanA anujanathI ja che. dhovAya - zodhAya che. tethI te * pravayana mokSanA sAdhanarUpa hovAthI bhAvathI tIrtha che. A gAthArtha che. * niyukti-1069-vivecana : darzana, jJAna, cAritramAM badhAM kaSabha Adi tIrthakaro vaDe niyojita karAyela che. jethI AvA svarUpanA traNa arthamAM niyukta che, tethI te pravayana mokSasAdhakapaNe hovAthI bhAvathI tIrtha che. tIrtha kahyuM. have #ra kahe che. * niyukti-1030-vivecana : nAma-kara, sthApanA-kara, dravya-kara, kSetra-kara, kALa-kara, bhAva-kara e pramANe '' zabdano nikSepa cha prakAre che. temAM dravyakarane kahe che - E:Maharajsaheb\Adhayan-33\Book33AL
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2/3, ni - 1071,1072 niyukti-1071,1032-vivecana : gAya, bheMsa, uMTa, pazu, bakarA vagerenA kara eTale rAjAne devAno bhAga jAmavo. tRNa, lAla, bhusu, kASTha, aMgArano kara. zItA kara [haLanuM kheDANa, bhoga kSetra parimANodbhava kara], uMbaro, jaMghA, [dezAvara vyApArArthe javAno kara], baLada, dhI ane cAmaDA viSayaka kara, cullaka [bhojanarUpa] kara, ATalA karo svAbhAvika che, aDhAramo kara svakalpanAzilpa nirmita che jene utpattikara kahe che. e rIte dravyakara kahyo, have kSetra karAdi kahe che. * niyukti-1073-vivecana : je kSetra saMbaMdhI kara hoya te kSetrakara. je kALamAM kara hoya te kALa saMbaMdhI kara - kALakara. bhAvamAM kara be bhede che - prazasta ane aprazasta. temAM prazastano parityAga karIne prazasta sadbhAvathI che. temAM pahelA prazastakarane kahe che - * niyukti-1074-vivecana : kalahakara, Damarakara, asamAdhikara, anivRtikara ItyAdi A badhAM prazasta karo jANavA. - - - anAdi bhavAbhyAsathI prazastanuM Asevana jaldI thAya che, tethI te jaNAvavAne tene pahelA mUkyuM. temAM da - bhAMDavuM, temAM aprazasta kopAdi audayika bhAvathI che, tene karanAra te kalahakara', e pramANe Damara AdimAM paNa Che - kahevuM. vizeSa e kalaha vAyAthI thAya, kAyA-vacana-mana vaDe tADana Adi te kamara che. samAdhAna te samAdhi, svAsthya. samAdhino abhAva te asamAdhiasvAsthyanibaMdhana, te-te kAyAdi ceSTA. AvA prakAra vaDe ja anivRtti kahI. A prazasta. A jAti apekSAthI kahyuM, vyakti apekSAthI nahIM. tethI ja kahyuM - A vagere zasta jANavA. have prazasta bhAvakara jaNAvavA mATe kahe che - * niyukti-1075-vivecana : arthakara, hitakara, kirtikara, guNakara, cazakara, abhayakara, nivRttikara, kulakara, e badhAM prazastara jANavA. tIrthaMkara ane aMtakara - temAM sAmAnyathI vidhAdi artha che. tethI prazasta vicitra karma kSayopazamAdi bhAvathI, tene karavAnA svabhAvavALA te arthakara. e pramANe hitAdimAM paNa kahevuM. vizeSa A - ti - pariNAmarthya kuzalAnubaMdhI. kIrti-dAnapunyanuM phaLa, guNa-jJAnAdi, yaza-parAkramakRta, temAMthI utpanna sAdhuvAda, abhayAdi pragaTa arthavALA che. aMta - karmano levo athavA tenA phaLarUpa saMsArano levo. - - - bhAvakara kahyo, have nina Adine kahe che - * niyukti-1076-vivecana : jeNe krodha, mAna, mAyA jityA che, lobha jityo che. tethI te jina kahevAya che, ari-zatrune haNanAra ke rajate haNanAra [haranArA] che, tethI te arihaMta kahevAya che arihaMta vize vizeSa namaskAra niyuktimAM juo. have zItavidyAmi - ItyAdinI vyAkhyA karatA kahe che - * niyukti-1077-vivecana : nAma ane guNa vaDe huM kIrtana karIza. kevAnuM ? kIrtanIya eTale stavane yogya evAnuM. deva, manuSya, asura sahitanA lokanuM eTale trailokyanuM guNo - darzana, jJAna, cAritra rUpa mokSa hetu tathA tapa ane vinaya jemaNe darzAvala che evA [bhagavaMtonuM] na (PROOF-1) E:\Maharajsaheb\Adhayan-33\Book33A\ Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 niyukti-1078-vivecana : covIza e saMkhyA che, te kahevAnAra RSabhadevAdinI ja che. api zabdanA grahaNathI vaLI aivata ane mahAvidehamAM je tIrthaMkaro che, teonI paNa stuti karavAmAM AvI che, tema samajavuM. 60 * niyukti-1079-vivecana : kevalajJAnanI jema samasta lokane jeo jANe che ane jue che, sarvottama cAritra ane jJAnavALA che, tethI teo kevalI hoya che. ahIM mRtna eTale saMpUrNa, ttva zabda upamAnA arthamAM che. x - loka-paMcAstikAyarUpa vizeSarUpe jANe che, pUrvavat saMpUrNa ja ane sAmAnyarUpe jue che. - x - x - vizeSomAM nirvizeSa te darzana kahevAya ane - viziSTa grahaNa te jJAna ja che e pramANe kevalacAritrI ane kevalajJAnI che mATe kevalI kahyA. emane kevala vidhamAna hovAthI kevalI kahevAya che. ahIM 'kevalacAritrI' zabda eTale prayojela che ke - kevalayAtri prApti pUrvika ja niyamathI kevalajJAna prApti thAya. pahelI sUtra gAthA A rIte vyAkhyAyita karI. ahIM cAlanA ane pratyavasthAnamAM vizeSathI nirdeza kare che. [zaMkA] ahIM "lokanA udhoDkara" ItyAdi kahyuM. A azobhana che. lokanA kema kahyuM? loka caudarAjalokapaNe parimita che. kevalajJAnano udhota to aparimita hovAthI lokAloka vyApakapaNe che. [samAdhAna] kevalajJAnano lAbha lokAlokane prakAze che. sAmAnyathI lokAlokane udhota kare che tema kahevuM. paraMtu ahIM loka zabdathI paMcAstikAyAtmaka loka lIdho che, tethI AkAzAstikAya evA bhedathI aloka judo kahela nathI. A anArSa paNa nathI. bIjA kahe che "lokano udyota karanArA' eTaluM ja sAdhu [yogya che. 'dharmatIrthaMkara' kahevAnI jarUra nathI. [samAdhAna] lokanA eka dezamAM paNa, gAmanA eka dezamAM gAmavat loka zabdanI pravRtti na thAya, teno udhota karavAmAM avadhi vagere ane caMdrAdinA loka dravyo prakAzita kare che, tenA vyavacchedane mATe dharma tIrthaMkara kahyA che. [punaHzaMkA] jo ema che to dharmatIrthaMkara ja kahevA joIe lokanA udhotakara na kahevuM joIe ? nadI Adi viSama sthAnomAM mugdhatAthI dharma mATe utare te dharmatIrtha-kara ja kahevAya, tenA nirAsa mATe A pada che. - bIjo kahe che - nina zabda vadhArAno che. kemake yathokta prakAravALA jina hoya ja. [samAdhAna] kunayamatAnusArI parikalpita paNa AvA prakAranA gaNAtA hoya teno samAveza na thaI jAya mATe teno viccheda karavAne nina zabda kahela che. kemake kumata darzanamAM paNa saMbhaLAya che ke - "jJAnI, dharmatIrthanA kartA, paramapada bhoktA" ItyAdi. teo rAgAdine jitanArA hotA nathI. anyathA kRtakRtya thayelAne pharI bhavAMkura prabhava kaI rIte thAya? karmabIja baLI gayA pachI uge kema ? ItyAdi - 4 - x - [zaMkA] jo ema che to nina zabda ja rAkho, pachI lokodhotakara zabda vadhArAno zA mATe rAkhavo? A jipravacanamAM sAmAnyathI viziSTa zrutagharAdi paNa 'jina' ja kahevAya che, jemake - zrutajina, avadhijina, manaparyAyajina, chAstha vItarAga temAMnA koI na levAI jAya te mATe lokanA udhotakara ItyAdi vizeSaNa doSarahita ja che. [zaMkA] koI kahe che - 'arihaMta' zabda na kahevo kemake anaMtara kahela svarUpa
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ 23, ni - 1039 62 Avazayaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 (PROOF-1) arahaMta sivAya koInuM hotuM nathI. [samAdhAna) arahaMta ja vizeSyapaNe hovAthI koI doSa nathI. [zaMkA] jo ema che to phakta "arahaMta' zabda ja rAkho, pachI lokodhotakara Adi vizeSaNo nakAmA che. [samAdhAna nA, tema nathI, kemake te vizeSaNonI saphaLatA pratipAdita karelI ja che. [zaMkA vaLI koI kahe che, to vani zabada na kahevo. cokta svarUpavALA raheto kevalitvathI judA nathI. tethI vizeSaNa saphaLa che, jo saMbhava hoya to viroSaNa arthavALuM thAya che. jemake - nIlotpala ane vyabhicAranA abhAve, tenA upAdeyamAnatA chatAM paNa jema kALo bhamaro, sapheda balAkA ItyAdiva8 - x - tethI 'kevalI' zabda vadhArAno che. [samAdhAna nA, abhiprAyanA parijJAnathI Ama kahela che. A kevalI ja cokta svarUpe arahaMta che, bIjA nahIM, te niyamArthatvathI svarUpajJAnArthe ja A vizeSaNa anavadha che. ekAMtathI vyabhicAra saMbhava nathI ja, tethI vizeSaNanuM upAdAnA saphaLa che. - X - X - X - [zaMkA ja kevalI zabada ATalo suMdara che, to lokodhotakarAdi zabdo anarthaka che. [samAdhAna] ahIM zrutakevalI Adi bIjA paNa kevalI kahyA che, tethI teno samAveza na karavA A lokodhotakarAdi kahyA che. - x - ATalo vistAra ghaNo che. have je kSatavika kahyuM che, te kIrtana karatAM kahe che - * sUtra-4 thI 6 : ]i RSabha ane ajitane, saMbhava abhinaMdana ane sumatine, pApaNuM supArzva tA caMdrApabhu e sarve jinane huM vaMdu chuM... [5] suvidhipuSpadaMtane, zItala zreyAMsa ane vAsupUjyane, vimala ane anaMtane, tathA dharma ane zAMtijinane huM vaMdu chuM. [6] kutha ara ane malline, munisuvata ane namine, ariSTanemi pArga tathA vImAnane [e sarve jinane huM vaMdu chuM [e rIte traNa gAthAthI 24jinane vaMdanA karI che.]. vivecana-4 thI 6 : ahIM arahaMtonA nAmane anvathI AzrIne sAmAnya lakSaNa tathA vizeSalakSaNathI (artha) kahe che. temAM [anukrame artha A pramANe -1 (1) sAmAnyalakSaNa - samagra saMyama bhArane vahevAthI vRSabha, badhAM ja bhagavaMto A svarUpanA hoya tethI vizeSa hetu pratipAdana karatA kahe che - * niyukti-1080/1-vivecana : je kAraNe bhagavaMtanA baMne paNa sAthaLamAM vRSabha laMchana hatu, marudevA-bhagavaMtanI mAtAe svanAmAM cauda mahAsvanomAM pahelA vRSabhanuM svapna joyuM, tethI temanuM vRSabha nAma karAyuM. bAkInA tIrthakara mAtA pahelA svapnamAM hAthIne joyelo, pachI vRSabha joyelo, kaSabha-vRSabha enArthaka che. have (2) ajita - temAM sAmAnya arthamAM jotAM * parISaha upasagadi vaDe na jitAyela te ajita. badhAM bhagavaMto yathokta svarUpanA che. * niyukti-1080/-vivecana :bhagavaMtanA mAtA-pitA jugaTu ramatA hatA. pahelAM saM jitato hato. jyAre bhagavaMta garbhamAM AvyA tyAre rAjAne badale rANI jitavA lAgyA. pachI aA-pIsAmAM kumAranA prAdhAnyathI rANI na jitAyA mATe ajita nAma. have (3) saMbhava :- temAM sAmAnyathI jemAM prakarSa vaDe 34-atizaya guNo saMbhave che mATe saMbhava. badhAM bhagavaMto cokta svarUpanA che. * niyukti-1081/1-vivecana : jeo garbhamAM hatA tyAre dhAnyanI adhikAdhika niSpatti thaI, tethI "saMbhava' kakSA. -0-0- have (4) abhinaMdana - tenuM sAmAnya nAmArtha - devendro dithI je abhinaMdAyA mATe 'abhinaMdana' nAma che. badhAM ja bhagavaMto cokta svarUpanA hoya che, tethI vizeSa hetu batAvavA kahe che - niyukti-1081/ra-vivecana : bhagavaMta garbhamAM AvyA pachI zaka vAraMvAra abhinaMdita thato hovAthI temanuM abhinaMdana nAma karAyuM. --- have (5) sumati :- temano sAmAnya nAmArtha che - zobhana mati jenI che te sumati. badhAM bhagavaMta sumati ja che. * niyukti-10821-vivecana : bhagavaMta mAtAnA garbhamAM hatA tyAre mAtA badhAM ja nizcayomAM tIva pratisaMpas thayA. - be zokyo ke jeno pati, mRtyu pAmela, temanI vacce putra ane dhana mATe vivAda thayo. saNI bolI ke mAre putra utpanna thayo che, te moTo thayA pachI A azokavRkSa nIce besIne tamAre vivAda mAMgaze. tyAM sudhI rAha juo. tyAre aparamAtAe svIkArI lIdhuM. paNa putranI sAcI mAtAe te na svIkAryuM, tethI te sagI mAtA jaNAtA teNIne putra soMpI dIdho. evA prakAranA guNa garbhanA prabhAvathI thatAM 'sumati' nAma rAkhyuM. dhe (6) pApabhu - sAmAnya nAmArthathI ahIM niSpakatAne AzrIne pAnI jevI prabhA jenI che, te pApabha. badhAM bhagavaMta AvA ja hoya. * niyukti-1082/2-vivecana : bhagavaMta garbhamAM AvyA tyAre kamaLamAM suvAno mAtAne dohalo jamyo, tyAre devoe teNIne mATe pA zayyA sajAvI, vaLI prabhuno varNa paNa paddha jevo hato. tethI paDAprabha' evuM nAma rAkhyuM. -0-0- have (3) supAzva :- temano sAmAnyathI nAmAthI - zobhana che. paDakhAM jenA te supArza. badhAM ja raheto AvA hoya che. mATe vizeSa nAmArtha kahe che - * niyukti -1083/1 - bhagavaMta garbhamAM AvyA tyAre temanA anubhAvathI mAtAnA baMne paDakhAM zobhana thayA, tethI temanuM supArzva nAma rAkhyuM. -0- e pramANe badhe ja sAmAnya ane vizeSa nAmArthane AzrIne nAmano vistAra jANavo. ahIM te sujJAtapaNAthI che ane graMthavistAra bhayathI paNa kahetAM nathI [pahelo artha sarva sAmAnya ane bIjo artha bhagavaMtanA vizeSa nAmarUpa samajI levo.]. [e graMthArazrI mAphaka ame paNa have ahIM paddhatimAM thoDo pheraphAra karI rahyA chIe. KIii niyukti ane vRtti sAthe laIne bhagavaMtanA nAmanI kamAnusAra pahelAM sarvasAmakya ane pachI viroSa nAmA nodhIe chIe.] E:Maharajsaheb\Adhayan-33\Book33AL
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ (PROOF-1) 24 thI 6, ni 1083 thI 1091 * niyukti-1083 thI 1091 + vivecana : (8) caMdraprabha * caMdmA jevI prabhA * jyonA jenI saumya che, te caMdraprabhA, badhAM tIrthakaro caMdra jevA saumya vezya ja hoya. vizeSa - sakhIte caMdranA pAnano dohada thayo ane caMdra samAna vaNe bhagavaMtano hovAthI caMdraprabha. (9) suvidhi * temAM jenI zobhana vidhi che, te suvidhi. ahIM badhe kauzalyavidhi kahe che. te badhAmAM AvI ja hoya. vizeSa :- bhagavaMta garbhamAM AvyA tyAre badhI vidhimAM mAtA vizeSa kuzala thayA tethI suvidhinAma karyuM. (10) zItala * badhAM jIvonA saMtApane dUra karanAra ane hAdanA janaka hovAthI zItala kA. badhAM bhagavaMta chu ke mitra prati zItalagRha samAna hoya ge. viroSa - temanA pitAne pUrve pittadAha utpanna thayelo. te auSadha vaDe zAMta thato na hato. bhagavaMta rANInA garbhamAM AvyA tyAre mAtAnA sparza mAtrathI te zAMta thaI gayo. mATe zItala nAma karyuM. (11) zreyAMsa * samasta bhuvanane hitakara hovAthI 'zreyAMsa' kahe che. badhAM paNa mailokyano zreya karanAra che. vizeSa - te sajAne paraMparAgata zayyA devatA parigRhitA pUjatI. je te zayyAnI upara bese tene devatA upasarga karatA gamamAM veta padhAratA te gaNIne dohada thatAM zasyAmAM beThA, sutA ane tIrthakaranA nimite devatAnI parIkSA thaI. garbha prabhAvathI kalyANakArI banatAM te bhagavaMtanuM zreyAMsa nAma karAyuM. (12) vAsupUjya * vasu ayatui devo vaDe pUjya te vasupUjaya. badhAM tIrthakaro IndrAdine pUjya hoya che. vizeSa = vAsava devarAjA, bhagavaMta garbhamAM AvyA tyAre vAraMvAra mAtAnI pUjA karatA hatA mATe vAsupUjya nAma karyuM. athavA vasUrano, vAsavanauzramaNa, bhagavaMta gAmamAM AvatA vaibhramaNe vAraMvAra rAjakUlane ranothI pU, mATe vAsupUjya kahevAyA. (3) vimala * mala cAlyo gayo che mATe vimala thavA jenA jJAnAdi vimala che che. A badhAM bhagavaMtanuM sAmAnya lakSaNa che ke jJAna, darzana ane zarIra vimala hoya che. vizeSa - bhagavaMta garbhamAM hatA tyAre mAtAnA zarIra ane buddhi ati vimala thayA, tethI vimala nAma karyuM. (14) anaMta >> anaMta kamariono jaya karavAthI anaMta athavA jenA anaMta jJAnAdi che te anaMta. badhAM tIrthakaromAM A baMne guNa hoya che. vizeSa :* rana vaDe khacita ati moTA pramANavALI mALA svapnamAM mAtAne joI, tethI 'anaMta' nAma karyuM. (15) dharma * durgatimAM paDatAM badhAM jIvasamUrta dhArI sakhe che mATe dharma, badhAM tIrthakara AvA ja hoya. vizeSa - bhagavaMta garbhamAM AvatA te mAtA vizeSatI dAnadayAdi adhikArI sudhamAM thaI, tethI bhagavaMtanuM nAma ghamajina karyuM. dhima] (16) zAMti * zAMtinA yogathI, tapatAthI, tenA katRtvathI te "zAMti' kahevAya che. A sarva sAmAnya che. vizeSa :- ghaNo ja asiva upadrava hato. bhagavaMta garbhamAM AvatA te upazAMta thayo mATe 'zAMta' nAma karyuM. | (cha) kuM. temAM mu* pRthvI, temAM rahevAthI 'kuMtha' badhAMne A svarUpa sAmAnya che. vizeSa - manobha anuta mahAdezamAM vicitra ratnono stUpa joIne mAtA jAgyA tethI bhagavaMtanuM 'kyu' nAma karyuM. ' (18) ara * sarvottama mahAsatva kuLamAM je jame che, tenI abhivRddhine mATe vRddhoe ene 'ara'nI upamA ApI che. tyAM badhAM bhagavaMto sarvottama kulamAM vRddhi Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 karanArA ja thAya che. vizeSa - mAtAnA garbhamAM AvyA tyAre svapnamAM sarvaratnamaya ati suMdara ane ati pramANa *ara ' ArAne joyo tethI 'ara' nAma karyuM. (19) malli - parISaha aAdi mallano jaya karavAthI tene malli kahe che. badhAM ja tIrthakara paNa parISaha malla ane rAga-dveSano ghAta kare che. vizeSa - bhagavaMta gAmamAM AvatA mAtAe sarva Rtuka, zreSTha, sugaMdhI kusumanI mALAnI zayyAmAM yuvAno dehada thayo. te dohada devoe pUro karyo. tethI malli' nAma karyuM. (20) munisuvrata * trikALa avasthAmAM jagata mAne che mATe muni tathA zobhanA che vrato jenA te suvata. muni evA A suvata te muni suvata. badhAM tIrthakara sumukita sarvabhAvavALA hoya che. viroSa * garbhamAM bhagavaMta aAvatA mAtA atI zobhana vatavALA thayA tethI munisuvrata nAma karyuM. (1) nami * parISaha ane upasargone namAvavAthI 'nami' kahevAya. * * * * badhAMe parISaha upasargone ane kapAyane namAvelA che. vizeSa - durlalita evA pratyaMta rAjAe nagarane raMdhela hatuM tyAre rANInI kukSimAM A bhagavaMta utpanna thayelA. tyAre rANInA garbhanI puNazakitathI prerita thaI aDhAlikAe caDyA. teNIne bIjA sajaoe joyA. garbhanA prabhAvathI badhAM sAmaMta ane pArkivo nami gayA. tethI temanuM "nami' evuM nAma karyuM. (22) nemi airiSTanemi] dharmacakanI nemi samAna te nemi. badhAM tIrthakaro tevA ja hoya che. vizeSa - bhagavaMta garbhamAM aAvyA tyAre mAtA vaDe riharanamaya mA moTI nemi utpanna thayAnuM svapna jovAyuM. tethI temanuM 'ariSThanemi' evuM nAma karAyuM. (23) pAW - pUrvokata mukti kalApathI ja sarva bhAvone jue che, mATe pArtha, bIjA kahe che paNyaka' - jonAra, badhAM tIrthakara badhAM bhAvonA jANanAra ane jonAra hoya che. vizeSa :- bhagavata gabhImAM AvyA tyAre mailokya bAMdhava prabhAve sAta phaNavALo nAma zayAmAM pasAra thato sutelI mAtAe joyo tyAre aMdhakAramAM zAmAM rahela sani garmanA prabhAvathI Avato joIne sajAno hAtha uMco karI kahe che - "A sarSa jAya che" rAjAe pUchyuM - kaI rIte jANuM ? saNI bolI - huM jouM chuM. dIvA vaDe ajavALuM karatA nAma joyo. rAjAe vicAryuM ke - AnA garbhano atizaya prabhAva che, jenAthI AvA ghora aMdhakAramAM jue che. tethI bhagavaMtanuM pAI nAma karyuM. (24) vardhamAna * temAM utpattithI AraMbhIne jJAnAdithI vRddhi pAme che, mATe vardhamAna. badhAM ja tIrthakara jJAnAdi guNathI vadhe che. vizeSa - garbhamAM rahela bhagavaMtanA prabhAvathI * jJAtakuLa vizeSa prakAre ghanAdithI vRddhi pAmyuM. tethI bhagavaMtanuM 'vardhamAna' evuM kAma karyuM. A pramANe sUcanI traNe mULagAthAnI vyAkhyA karI. * sUtra-8 : e pramANe mAtra vaDe stuti karAyelA, jenA rajamala dhovAI gayA che, jarA ane maraNa jenA prakRSTapaNe kSINa thayA che, evA covIze paNa jinavaro - tIkaro mArA upara prasAda karanAra thAo. * vivecana-3 anaMtarokata prakAre meM AbhimukhyatAthI khavyA, ati sva nAma vaDe kIrtita E:\Maharajsaheb\Adhayan-33\Book33AL
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ , niH - 1083 thI 1091 65 66 (PROOF-1) karyo. te tIrthakara kevA viziSTa che ? jemanA vaDe raja ane mala dUra karAyelA che, tevA prakAranA, temAM baMdhAtA karma te ja kahevAya che ane pUrve bAMdhela karma te mala kahevAya che athavA baddha thAya te ja ane nikAcita thAya te mala athavA Iyapiya karma che ja ane sAMparAyika karma te mala kahevAya. AvA svarUpanA hovAthI jarA ane maraNa prakRSTa kSINa thayA che tevA. kemake tenA kAraNono abhAva che. temAM maneT * vayanI hAni rUpa, maUT - prANatyAgarUpa. ukta prakAranA covIze jinavaro, mapa zabdathI bIjA paNa jinavaro levA. zrata Adi jina pradhAna te jinavara, te sAmAnya kevalI paNa hoya. tethI kahe che - tIrthakara, e badhAM mArA upara prasAda karo. [zaMkA] kSINaklezapaNAthI teo pUjakone prasAda - kRpA denArA hotA nathI, tethI te pUjyo kalezano kSaya karanAra na thAya. jeo vastutaH prasAda kare che, teo niMdAthI roSa paNa avazya pAmavAnA che. badhe ja asamacita che teo kaI rIte sarvane hita denArA thAya ? tIrthakaro to ahIM rAga-dveSanA kSayathI trilokane jANanAra, potAmAM ane paramAM tulya citavALA hoya che tethI sajjano vaDe sadA pUjya hoya che. ItyAdi ItyAdi * * * * * [samAdhAna jo ke teo sagAdithI hita hovAthI prasAda-kRpA karatA nathI, to paNa temane uddezIne aciMtya ciMtAmaNi samAnane aMtaHkaraNanI zuddhithI stavanA karanArane abhilaSita phaLanI prApti thAya che. * sUtra-8 - kIrtita, vaMdita, pUjita evA je loka madhye uttama siddho che, teo Arogya, bodhilAbha ane uttamasamAdhi Apo. * vivecana-8 : sUra vyAkhyA - affsaMtA - sva nAmapUrvaka kahevAyelA, caMyitA - trividha yogathI samyak rIte stavelA, mA eTale mayA - mArA vaDe athavA fchatA puSpa Adi vaDe pUjita. evA koNa ? te kahe che :- novA - prANiloka, uttama - mithyAtva Adi karma mala kalaMkanA abhAvathI pradhAna, athavA aMdhakArathI upara uThelA evA te uttama. siddha-karma bIjane haNI nAMkhelA athavA kRtakRtya thayelA (evA siddho, zuM Apo ?) arogano bhAva te Arogya - siddhava, tene mATe bodhilAbha - bhAvimAM jinadharmanI prAptine bodhilAbha kahe che te nidAna hita karatA mokSane mATe ja prazasya thAya che. tethI kahe che - samAdhi. samAdhi dravya ane bhAva be bhedathI che. temAM dravyasamAdhi je jemane upayoga vaDe svAcya thAya che. bhAva samAdhi - jJAnAdi samAghAna ja, tenA upayogathI parama svAthya yoga thAya. tethI ahIM dravya samAdhinA vyavacchedane mATe kahe che - vara eTale pradhAna ati bhAvasamAdhi. bhAvasamAdhi paNa tAratamya bhedathI aneka prakAre che. tethI kahe che - uttama eTale sarvotkRSTa zuM temanAmAM (siddhomAM] pradAnanuM sAmarthya che ? nA, to pachI zA mATe Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 A pramANe "Apo" ema kahyuM? bhakti buddhithI. A asatyAmRSA bhASA che. te bhakitathI svayaM ja tenI prApti thAya che. be gAthAnI vyAkhyAthI thoDe aMze karI. have sUrasparzika niyukti kahIe chIe. temAM stava ane kIrtananA yokArthika kahe che * niyukti-1092-vivecana : stuti, stavana, vaMdana, namaskaraNa A yokArcika zabdo che. tathA kIrtana, prazaMsana, vinaya ane praNAma ekAIka che. have je 'uttama' zabda kahyo, tenI vyAkhyA kare che - * niryukti-1093-vivecana : mithyAtva mohanIya, jJAnAvaraNa, cAstrimoha A traNa prakAranA aMdhakArathI mukta thayelA che, tethI te uttama kahevAya che. - x * ahIM mithyAtva mohanIyanA grahaNathI darzana saptaka grahaNa thAya che. temAM cAra anaMtAnubaMdhI kaSAyo tathA mithyAtvamornIyAdi traNa levA. jJAnAvaraNamAM matijJAnAdi aAvaraNa bhedathI pAMya bhede levA. cAritra mohanIyanA vaLI-21nabhedo levA. temAM anaMtAnubaMdhI sivAyanA bAra kaSAyo tathA nave nokapAya levA. AnA dvArA ja traNa bhede aMdhakAra lIdho. tenAthI prabaLapaNe mukta thatu pRthagRbhUta thayelA. tethI te bhagavaMto uttama kahevAya che. tamovRttithI upara uThelA. have 'Arogya bodhilAbha' ityAdi kahe che - * niyukti-1094-vivecana : "Arogya, bodhilAbha ane uttama zreSTha samAdhi mane Apo" - zuM A niyANuM che ? A vibhAsA karavI joIe. - * - gAthAno pUrvAddhi pUrve kahela ja che. jI - praznamAM che, - vitarkamAM che, huM - tenA samarthanamAM che. zuM A nidAna che ? je "ArogrAdi Apo" ema kahyuM. sUtramAM to niSedha che. nA, tema nathI. vyartha uccAraNa ja che. guru kahe che - vibhASA eTale viSayavibhAga vyavasthApanAthI vyAkhyA karavI. ahIM A bhAvanA che . A nidAna nathI, kemake karmabaMdhanA hetuno abhAva che. kahyuM che - mithyAtva, avirati, pramAda, kaSAya ane yoga e baMdha hetuo che. paraMtu mokSanI prArthanAmAM AmAMthI eka paNano saMbhava nathI. tenuM uccAraNa vyartha paNa nathI. te aMtaHkaraNa zuddhithI uccArela che. [zaMkA jo A ahIM niyANu nathI, to paNa duSTa ja che. kaI rIte? ahIM stuti vaDe ArogyAdine denAra thAya ke nahIM? jo Adha pakSa lo to temanA rAgAdipaNAno prasaMga Ave, jo carama * to ArogyAdi pradAna rahita che, te jANavA chatAM prArthanAmAM mRSAvAda doSa prasaMga che nA, A prArthanAmAM mRSAvAdano yoga nathI. te mATe kahe che - * niyukti-1095-vivecana : mAtra bhaktithI A asatyAmRSA bhASA bolAya che. kharekhara to jemanA rAga-dveSa kSaya pAmyA che, te samAdhi ane bodhi ApatA ja nathI. - X - A satyAmRSA bApA varte che, te AmaMtraNI Adi bhedathI aneka prakAre che, kahyuM che ke - AmaMtraNI, AjJApanI, yAyanI, pracchanI ane prajJApanI Adi bhASA varte che. - X - X - temAM ahIM 'vAyanA' adhikAra che. kemake ahIM kahyuM che ke - "Arogya, bodhilAbhAdi" mane po. gAdi rahitapaNAthI ArogrAdi devAmAM asamartha che, pachI A yAyanAthI zuM thAya? tamAruM kahevuM satya che. paNa A bhaktithI bolAyela che, anyathA rAgadveSa kSINa E: Maharajsaheb Adhayan-33\Book33AI 3i3/5ii
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazayaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 da4) (PROO 28, ni - 1095 thayelA kaMI ApatA nathI. * x - * niyukti-1096-vivecana : je teoe ApavAnuM che, te badhAM ja jinavaroe Apela ja che. jJAna, darzana, cAritrano A traNa prakArano upadeza che. -0- RSabhAdi badhAM jinavaroe pUrve ja Apela che. zuM Apela che ? darzana, jJAna, cAstri saMbaMdhI - bhUta ArogyAdi prasAghaka A traNa prakArano upadeza. AmAM koI ekano upadeza evuM koI na mAnI le, te mATe traNe prakArano ema kahela che. jo Apela che, to zuM have abhilaSita Arya prasAdhana sAmarthyathI teo hita che ? to pachI temanI bhakti paNa zuM upayogI thavAnI che? * niyukti-1097-vivecana : jinezvaranI bhaktithI pUrvasaMcita karmo kSaya pAme che, jema AcAryane namaskAra karavAthI vidyA ane maMtra paNa siddha thAya che. -0vijyA - aMtaHkaraNa praNidhAna rUpa * x - pUrvasaMcita - aneka bhavopArjita, karmo - jJAnAvaraNIya Adi. A arthamAM ja niyuktimAM daSTAMta che ke - jema AcAryanA namaskArathI vidyA ke maMtra siddha thAya che, tema jinavaranI bhakti karanArane zubha pariNAmatvathI siddhi pratibaMdhaka karmakSayathI siddhi thAya che, tema vicAravuM. tethI arihaMta bhakti sALI [sArI ke prazasya che. kemake vastutaH abhilaSita Arya prasAdhakapaNe ane Arogya ane bodhi lAbha thAya che. tethI kahe che - * niyukti -1098 - jinavaronI bhaktimAM zuM viziSTatA che? pradhAna bhAva bhakti vaDe, (konI?) jemanA rAga-dveSa kSINa thayA che tevA jinezvaronI. (zuM maLe?) Arogya, bodhilAbha ane samAdhimaraNanI jIvone prApti thAya. ahIM AvI bhAvanA che - jinabhakti vaDe karma thAya thavAthI sarva kalyANanI prApti thAya che. ahIM samAdhikaraNanI prApti te Arogya ane bodhi lAbhanA hetupaNAthI jANavI. kemake samAdhimaraNanI prAptithI niyamAM tenI prApti thAya che. [zaMkA have bodhilAbhanI prAptimAM paNa jinabhakti mAtrathI ja pharI bodhilAbha tharo ja, to A vartamAnakALamAM duSkara anuSThAno vaDe zuM lAbha? e pramANe kaLAro anuSThAna pramAdI jIvone AzrIne upadeza karatI A be gAthA che - - niryukti-109,1100 : bodhine meLavIne sadanuSThAna vaDe tene saphaLa na karato ane bhAvi bodhi prAptinI prArthanA karato, tuM je pramANe dekhIza te he vihvaLa thayelA! he jaDa prakRti! tuM sAMbhaLa. A ane anya bodhinadharma)ne paNa tuM cUkI jaIza. bodhine meLavIne sadanuSThAna na karato ane bhAvimAM bodhine prArthato evo tuM atyAre anya bodhi kyAM mUlyathI lAvIza ? -0-0- ahIM "ladhA' eTale vartamAnakALe prApta, cofdha * jinadharma prApti majUrvan - karma parAdhInatAthI sadanuSThAna vaDe saphala na karato. 'cUkI jaIza' - vartamAna bodhithI paNa bhraSTa thaIza. ahIM bhAvanA A che - bodhi lAbha thatAM tapa ane saMyama anuSThAnamAM raktanI bhAvinI IcchAvaza te-te pravRtti ja bodhilAbha kahevAya che, te anuSThAnarahitanI pharI IcchAnA abhAve te pravRttinI zI jarUra ? e pramANe bodhilAbhanI prApti thatI nathI. ema kahIne to tame IcchAnA abhAve bodhilAbhane asaMbhava kahI dIdho? nA, tema nathI. anAdi saMsAramAM rAdhAvedhanA upamA nathI anAbhogathI paNa [IcchArahitapaNe paNa] kathaMcit karmakSayathI tenI prApti thAya paNa che - X - X * tethI bodhilAbha thayethI tapa-saMyama anuSThAnarakta thavuM joIM. paNa kiMcit caitya AdinuM laMbana cittamAM dhArIne pramAdavALA thavuM na joIe. tapa-saMyama udhamavALAe maitya aAdimAM avirAdhakatvathI kRtya kasvA. tethI kahe che - * niryukti-1101-vivecana : tapa ane saMyamamAM udhamavaMta vaDe caitya, kula, gaNa, saMgha, AcArya, pravacana ane zruta, badhAmAM paNa tenA vaDe kRtya karAyuM ja che. * x * ahIM tapa ane udhamavaMta govA sAdhu levA. temAM caitya - arahaMta pratimArUpa, suta - vidhAdhara Adi, maUT - kuLa samudAya, saMya - samasta sAdhu Adino samUha mI vArya - prasiddha che, zabdathI upAdhyAyAdi levA. bheda kathana prAdhAnya jaNAvavA mATe che. Ama bIje paNa jANavuM. pravaghana - dvAdazAMga, sUtra artha ane tadubhayarUpa, zruta-sUtra ja. 2 zabda, svagata aneka bheda kahevA mATe che. A baghAM sthAnomAM teNe kRtya karyuM che, je tapa ane saMyamamAM udhamavAnuM che. ahIM bhAvanA A pramANe che - sAdhu niyamathI jJAna ane darzanayukta hoya. A ja gulAghava AlocIne caityAdi kRtyamAM samyak pravarte che, jethI A bhava-parabhavanI guNa vRddhi thAya che. viparIta kRtyamAM paNa pravartamAna chatAM avivekathI akRtyanuM ja saMpAdana kare che. e pramANe be sUra gAthA pUrI thaI, dhe chelluM sUtra - sUtra9 : caMdra karatA vadhu nirmaLa, sUryathI vadhu prakAza karanAra, zreSTha sAgara jevA gaMbhIra evA he siddho mane siddhi Apo. * vivecana-9 : gAthArtha kahyo. vizeSa A - sarve karmamala cAlyo javAthI caMdra karatAM paNa nirmalatara, kevaLajJAnarUpI udhotathI vizvane prakAzana karavAthI sUrya karatAM adhika prakAzakara kahyA. ahIM zreSTha sAgara eTale svayaMbhUmaNa samudra jANavo. parISahaupasadithI kSobha na pAmatA hovAthI gaMbhIratara kahyA. siddha-karmo cAlI javAthI kRtakRtya thayelA. siddhi-paramapadanI prApti. mama vilaMtu - mane Apo. - have sUtra parzika niryukti kahe che - niryukti-102-vivecana : caMdra, surya, grahonI prabhA parimita kSetrane prakAzita kare che, jyAre kevalajJAno lAbha lokAlokane prakAza kare che. -0- ahIM grahomAM - maMgAska Adi levA. praHT - jyonA, prakAze che - udhota kare che - x -x - kevaLajJAnathI sarvadharma vaDe lokolokamAM udhota kare che. anugama kaho, nayo sAmAyikavatu jANavA. rajsaheb\Adhayan-33\Book33AL E:\Mahar muni dIparatnasAgare karelA adhyayana-ra-no niryukti-TIkA sahitano anuvAda pUrNa
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya. 3, ni - 1103/1 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 (PROOF-1) che adhyayana-3-"vaMdana" . - X - X - X - X - X - X - X - have caturvizati tava pachI vaMdana adhyayana, tenA A saMbaMdha che anaMtara adhyayanamAM sAvadhayoga viratirUpa sAmAyikanA upadezaka evA arahaMtonI stuti karI. ahIM arahaMta upadiSTa sAmAyika guNavALAne ja vaMdanarUpa bhakti karavI te pratipAdita kare che. athavA je- caturvizati stavamAM arahaMta guNokItanarUpa bhaktithI karmakSaya kahyo, "vaMdana' adhyayanamAM paNa kRtikarmarUpa sAdhu bhaktithI te rUpa e ja kahe che. kahyuM paNa che ke - vinayopacArathI mAnanuM bhaMjana, gurujananI pUjanA, tIrthakaronI AjJApAlana, kRtadharma ArAdhanA ane akriyA thAya che. athavA sAmAyikamAM rAtrinuM varNana karyuM, caturvizati ratavamAM arahaMtanI gaNa stuti karI, te darzana-jJAnarUpa che. e pramANe A traNe kahyA. AnA vinaya AsevanathI aihika-Amika apAya thAya te gurane kahevA. te vaMdanapUrvaka kahevAya che mATe vaMdananI nirUpaNa karAya che. vanIta - prazasta mana-vacana-kAya vyApAra jAlathI khavAya te vaMdana. dhe tenA payi zabdonA pratipAdana mATe gAthA-khaMDa kahe che - * niyukti-1103/na-vivecana : vaMdanakarma, citikarma, kRtikarma, pUjAkarma ane vinayakarma e pAMce paryAyavAcI che. temAM (1) vaMdanano artha kahyo. (2) jIta - kuzala karmanuM cayana te citi, kAraNamAM kAryanA upacArathI joharaNAdi upadhi saMgraha. athavA o ekaThuM karAya che te citi, (3) kRti - karavuM te, vinAma Adi karaNa athavA A karAya che te kRti, mokSane mATe avanAma-namavuM te Adi ceSTA. ahIM vaMdana, miti ane kRti traNemAM #H zabda joDAyela che, te anekAI che. kyAreka kArakano vAyaka che. kavacit jJAnAvaraNIyAdi vAyaka che jemake - thanaHvAnokSa: evuM vacana che. kavacit kisAvAyaka che. jemake - TcavA nittA sarve sAme marSi vayanathI. te badhAmAM ahIM kiyAvacana grahaNa karAya che. te vaMdanakarma, yitikarma ane kRtikarmamAM ahIM kiyA abhidhAnamAM viziSTa avanamanAdi kiyA pratipAdana mATe hIvAthI akuTa ja che. (4) pULA * prazasta mana, vacana, kAya, ceSTA, pUjana, pUjAnuM karma te pUjAkama athavA pUjA karyA. athavA pUjA e ja karma te pUjA karma. zabda pUjAkiyAnuM vaMdanAdi kriyA sAthe sAmya darzAvavA mATe che. (5) pUrvaka naya te vinaya, karmone dUra karavA te. athavA jenA vaDe ATha prakAranA karmo dUra laI javAya te vinaya, tenuM karma te vinayakarma. 2 pUrvavatu. vaMdana kone karavuM, konA vaDe karavuM ItyAdi prazno - * niryukti-1103/ra vivecana : keTalA doSathI vipamukta kRtikarma kone karavuM ? A vaMdana kartavya kone athavA zenA vaDe, kayA kALamAM, keTalI vAra karavuM ? navanIta - keTalA avanata te vaMdanamAM karavA joIe ? ziro namana keTalAM thAya ? keTalAM Avazyaka * Avarta Adi vaDe parizuddha, Tolagati Adi keTalA doSathI mukta vaMdanakarma kaI rIte karAya che ? have teno avayavArtha kahe che - (1) vaMdana karma be bhede che * dravyathI ane bhAvathI. dravyathI mithyArdaSTinuM ane anupayukta samyagurdaSTinuM tathA bhAvathI upayukta. samyagdaSTinuM vadana. (2) ritikarma paNa be bhede che - dravyathI ane bhAvathI. dravyathI tApasAdi liMga grahaNa karma ane anupayukta samyaphaSTinA joharaNAdi karma. bhAvathI samyaphaSTi upayukta rajoharaNAdi upadhi kriyA. (3) kRtikarma paNa be bhede - dravyathI kRtikarma - nikuvAdine namavuM vagere karaNI ane anupayukta sabhyardaSTinuM namana. bhAvathI upayukta samyak daiSTivALAnuM namana. (4) pUjAkarma paNa be bhede - dravyathI nikuvAdinI mana-vacana-kAyAnI kriyA athavA anupayukta samyakardaSTinI te kiyA. bhAvathI upayukta sakhyardaSTinI A kriyA. (5) vinayakarma paNa be bhede - dravyathI viplava Adi ane anupayukta sabhyardaSTino bhAvathI upayukta samyakRrdaSTinI vinaya kiyA. have vaMdanAdi kamamAM dravya-bhAva bheda pragaTa karatA dRSTAMta kahe che - * niyukti-1104-vivecana : zItala, kSullaka, kRNa, sevaka ane pAlaka e pAMca daSTAMto kRtikarmamAM hoya che, tema jANavuM. te "zItala' koNa ? tenI kathA - (1) eka rAjAnA putranuM nAma zItala hatuM. te kAmabhogathI kaMTALIne pravajita thayo. tenI bahenane koI bIjA rAjAne paraNAvelI, teNIne cAra putro thayA. te bahena cAre putrone avasare " avasare kathA kahetI ke - tamArA mAmAe pahelAM dIkSA lIdhI che, ItyAdi. e pramANe kALa jato hato. te cAre bhAIo paNa koI tevA guNavAnuM sthaviranI pAse dIkSita thayA. cAre bahuzruta thayA. potAnA AcAryane pUchIne mAmA zitalAcAya ne vaMdana karavAne jAya che. koI nagaramAM che tema sAMbhaLyuM. tyAM gayA. saMdhyAkALa thaI gayo. ema jANIne bAhirikAmAM rahyA. koI zrAvaka nagaramAM jaI rahyo hato. tenI sAthe zItalAcAryane kahevaDAvyuM ke tamArA bhANeja sAdhuo AvelA che. saMdhyA kALa thaI gayo eTale nagaramAM pravezyA nathI. zrAvake jaIne kahI dIdhuM. zItalAcArya rAjI thayA. A cAra sAdhaone paNa zabinA zaba adhyavasAyathI kevalajJAna thayuM. prabhAtamAM AcArya dizAnuM pralokane kare che. hamaNAM muhUrtamAM [ghaDIkamAM] cAre bhANeja sAdhu Avaze. sUga parapI karatA haze ema mAnIne zItalAcArya rahyA. uMmbADA artha pauruSI thaI. ghaNI jUnI devakulikAmAM gayA. tyAre sAdhu vItarAga thaI javAthI zItalAcAryano Adara na karyo. zItalAcAryae daMDa sthApyo. pachI IriyAvahI pratikramI, AlocanA karIne bolyA - huM tamane kaI rIte vAMdu ? cAre sAdhue kahyuM - jema tamArI zobhA vadhe tema. zItalAcArya vicAre che - aho ! A duSTa zaikSa ane nirlaja paNa che. to paNa roSathI vaMdana karyuM. cAre sAdhune vAMdhA. paNa kevalI pUrva prayukta upacAra mAMgatA nathI yAvatuM jANatA nathI. Avo jItakA che. teo bolyA - pe dravya vaMdana karyuM, paNa have jsaheb\Adhayan-33\Book33AL E:\Mahar
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya3, ni - 1104 (36) F-1) ROO bhAvavaMdana karo. pachI vAMdatA kaSAya kaMDaka vaDe ja sthAnapatita joyA. zItalAcArya bolyA - dravya vaMdana hatuM te paNa jANo cho ? teo bolyA - sArI rIte jANIe chIe. kema koI atizaya jJAna thayuM che ? teoe kahyuM - hA. te jJAna chAghasthika che ke kaivalika? teo bolyA - kaivalika. tyAre zItalAcAryane du:kha thayuM. aho ! meM maeNdabhAgya kevalInI AzAtanA karI, tethI saMvega pAmyA. te kaMDakasthAnothI nivRtta thayA. cAvatuM cApUrvakaraNamAM pravezyA. kevaLajJAna pAmyA. te ja kAyikI ceSTA ekamAM baMdhane mATe, ekamAM mokSane mATe thaI. pUrve dravyavaMdana hatuM, pachI bhAvavaMdana thayuM. (2) eka bALa sAdhu hatA. AcAryae kALa karatAM, tene lakSANayukta jANIne AcAryarUpe sthApyA. baghAM dIkSito te bALa sAdhunA AjJA ane nirdezamAM rahetA hatA, sthaviro pAse bhaNatAM hatA. koI divase mohanIya vaDe bAdhA pAmIne ane sAdhuo bhikSA mATe gayelA tyAre mAtraka laIne upahata pariNAmI thaI eka dizAmAM cAlI nIkaLyA. thAkIne koI vanakhaMDamAM vizrAma lIdho. tyAM puSpita phalita madhye zamI zAkhAne pITha bAMdhelI. loko tyAM pUjA karatA hatA. tyAM tilaka, bakulAdi kaMI ja na hatuM. te vicAre che - AnI pIThanA guNathI AnI pUjA kare che, temAM citti-saMcaya nimitta che. teNe pUchyuM - bAkInA vRkSone kema pajatA nathI te loko bolyo - A pahelAMthI karAyela che tethI loko te pIThabaddhane vaMde che. te bALasAdhune vicAra Avyo ke jevI zamIzAkhA [khIjaDo che, tevo huM chuM. bIja paNa tyAM bahuzruto, rAjaputro, zreSThIo Adi dIkSAmAM che, temane gaca bhora na soMpyo ane mane AcAryarUpe sthApyo. mane badhAM pUje che. mArAmAM grAmaya kyAM che ? joharaNa mAtra rUpa yiti guNathI vaMde che. pAchA pharyA. bIjA sAdhuo bhikSA laI pAcho AvyA. AcAryane zodhe che, te bALa AcArya na maLyA. temanI koI kRti ke pravRtti na jaNAI. tyAre te bALa AyArya AvIne AlocanA kare che. jemake huM saMjJA bhUmi gayo hato. mULa vratothI dUra thayo hato, tyAM patita thayo pachI sthira thaIne have upazAMta thaI pAcho Avelo chuM. te sAdhuo saMtuSTa thayA. pachI te bALasAdhu kRta AdinI AlocanA kare che, prAyazcitta svIkAre che. temAM pUrve dravyayiti hatI, pachI bhAvayiti thaI. (3) dvArikAmAM kRSNa vAsudeva ane vIraka kolaka hato. te vIraka, vAsudevano bhakta hato. te vAsudeva nizca varasamAM ghaNAM jIvono vadha na thAya te mATe nIkaLato na hato. vIrakane kRSaNavAsudevane maLavAnuM na thatuM hovAthI rAjanA dvAranI pUjA karIne roje roja cAlyo jato paNa kRSNa vAsudevanuM mukha jovA na maLatA jamato na hato. dADhImuMcha vadhI gayA. vaSaraNa pUruM thatAM rAjA nIkaLyA. badhAM rAjA pAse upasthita thayA. vIraka page paDI gayo. rAjAe pUchyuM - he vIskI dubaLo kema paDI gayo che ? dvArapAle badho vRttAMta kahyo. rAjAne anukaMpA jamI, vIkano praveza anivArita karyo. vAsudeva kRNa tenI badhI ja putrIone vivAhakALe jyAre page paDavA Ave tyAre pUchatA ke zuM pugI dAsI thaIza ke svAminI ? te kanyA kahetI - svAminI thaIza. Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 tyAre zA kaheto ke svAminI thavuM hoya to bhagavaMta pAse dIkSA le. pachI mahA niSkramaNa sakAthI satkAra karIne dIkSA letI. e pramANe kALa jato hato. koI vakhata koI rANIe vicAryuM ke Ama to badhI dIkSA laI leze, potAnI pugIne zIkhavyuM ke tane rAjA pUche tyAre - "dAsI thavuM che" tema kaheje. pachI savaliMkAra vibhUSita karIne lAvyA. kRNavAsudeva pUchyuM tyAre bolI ke - mAre dAsI thavuM che, vAsudevane thayuM ke mArI putrI saMsAramAM bhaTakaze. bIjA paNa avamAnanA karaze. te suMdara nathI. have zo upAya che jethI bIjA paNa AvuM na kare. tene upAya jaDI gayo. vIrakane bolAvIne pUchyuM - pUrve te kaMI pasakama karela che ? vIraka bolyo - nA. ghaNuM vicArIne vike kahyuM - borano jhADa upara kAkIDo hato, tene patthara mArIne pADI detA marI gayelo. DAbA paga vaDe pANIno mArga avarodhela ane loTAmAM mAkhI pUrIne hAthethI uDADI hatI. bIje divase rAjasabhAmAM 16,000 rAjA maNe kahyuM - A vIrakanI kulotpatti ane karmo sAMbhaLo. jeNe lAla mAthAvALA nAgane badarIvanamAM vasa karyo, pRthvI zastra vaDe pADI dIdho te utkRSTa kSatriya che. jeNe cakra pramANa vahetI gaMgAnA jaLane DAbA page ghArI rAkhyuM mATe te kSatriya che. jeNe ghoSa karatI senA kaLazIpuramAM vasatI hatI tene DAbA hAthe dhArI rAkhI mATe te kSatriya che. huM A vIkane mArI kanyA Apu chuM. vIka tene ghera laI gayo. tene zayanagRhe rAkhI, pote teNInuM badhuM kAma karavA lAgyo. koI vakhata rAjAe pUchyuM - mArI putrI tAruM kazuM kare che ? vIraka bolyo - huM te svAminIno dAsa chuM rAjA bolyo - te badhAM kAmo na kare to teNIne phaTakAraje. rAjAnI AjJA jANIne ghera gayo. rAjapugIne kahyuM - mAre page paDa. teNI roSavALI thaI bolI - he kolika ! tArI jAtane na bhUla. tyAre kolike ubhA thaIne doraDA vaDe mAravAnuM cAlu karyuM. teNI raDatI-raDatI rajAnI pAse gaI, page paDIne bolI ke - mane kolike mArI. rAjAe kahyuM - temaja thAya, me kaheluMne * = svAminI thAya. tyAre te dAsatva mAMgyuM, have mAre tyAM na rAkhu. teNI bolI - svAminI thavuM che. have to vIraka tane mukta kare to thAya, vIrake mukta karI, teNIe dIkSA lIdhI. - bhagavaMta ariSTanemi samosaryA. rAjA nIkaLyo. badhAM sAdhune dvAdazavata vaMdanA karyA. rAjA zrama pAmIne ubho rahyo. vIrake paNa vAsudevanI anuvRttithI vaMdana kaya. kRSNane to parasevA vaLI gayelA. bhagavaMtane pUchyuM - he bhagavan! 360 saMgrAmamAM paNa huM na thAkelo eTalo thAka Aje lAgyo. bhagavaMte kahyuM - he kRSNa! teM pAyika samyakatva utpAdita karyuM che ane tIrthakara nAmagoba paNa bAMdhyuM che. jyAre pagamAM viMdhAIne sAtamI pRthvImAM javAnuM AyuSya bAMdhela te paNa trIjI pRthvI sudhI ghaTI gayuM che - X - A vAsudevanuM bhAvakRtikarma ane vIrakanuM dravyakRtikarma. (4) have sevakanuM dRSTAMta - eka rAjAne be sevaka hatA. te baMne nIkaTanA gAmanA hatA. temanI vacce sImA nimitte jhaghaDo thayo. jhaghaDo rajadabAramAM gayo. tyAM mArgamAM sAdhune joyA. eke kahyuM - bhAvathI pradakSiNA karIne vaMdana karIne javuM, bIjAe mAtra tenuM anukaraNa karyuM. teNe paNa vaMdanA karI. pahelo sevaka jItI gayo. ahIM pahelA ook33A1 rajsaheb\Adhayan-33\B& E:\Mahar
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyao 3, niH - 1104 04 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 (PROOF-1) sevakanI anuvRtti mAtra karI te dravya pUjA, bIjAnI bhAvapUjA jANavI. (5) have pAlaka kathA - dvArikAmAM kRSNa vAsudeva rAjA hato. pAlaka, zAMba vagere tenA putro hatA. bhagavaMta nemi padhAryA. vAsudeve kahyuM - je bhagavaMtane kAle prathama vaMdana kare tene mArI pAse je mAMgaze te huM ApIza. zAMba zasyAmAMthI uThIne vaMdana kaya. pAlake rAjyanA lobhathI jaldI azvarana vaDe jaIne bhagavaMtane vAMdhA. te abhavya hovAthI hRdayanA Akroza saha vaMdanA karI. vAsudeva nIkaLyo. bhagavaMta pAse jaIne pUchayuM - Apane Aje pahelI vaMdanA koNe karI ? bhagavaMte uttara Apyo - dravyathI pAlake karI ane bhAvathI zabe karI. zabane te ApyuM. A pramANe vaMdananI paryAya zabda dvArathI nirUpaNA karI. have je kahe che - kartavya konuM * te nirUpaNa kare che. temAM jemAM vaMdana kone na karavuM joIe tene jaNAvatA kahe che - niyukti-1105-vivecana : asaMyatane na vAMdavA teivA kone ?] mAtA-pitA-gurune vAMdavuM, senApati, prazAstA, rAjA ane devatAne na vAMdavA. - - ahIM - je saMyata nathI te asaMyata arthAt avirata. mAtA-jananI, pitA-janaka, guru-pitAmaha AdirUpa. A traNe sAthe asaMyata zabda joDavo. tathA senA-hAthI, azva, ratha, padAti teno svAmI te senApati - gaNarAjA. prazAtA - dharmapAThaka Adi, rAjA mugaTabaddha ane deva-devIne na vAMdavA. 4 zabdathI lekhAyArya jANavA. [upara kahelAM badhAM asaMyata hoya to tene vaMdana karAya nahIM] have kone vaMdana karAya te kahe che - * niyukti-1106-vivecana : zramaNane vAMdavA joIe kivA zramaNane ?] medhAvI, saMyata, susamAhita, pAMca samita, traNa gupta ane saMyamanI durgachA karanArane. zramaNane namaskAra karavo. kevA? medhAvI - nyAyathI rahelane. te zramaNa nAma, sthApanA Adi bhede paNa hoya che, tethI kahe che - saMyata temAM sam - ekIbhAvathI, vata: maLavAnuM ati kiyA pratye vanavAnuM. Ane paNa vyavahAranayanA abhipAyathI labdhi Adi nimitte saMpUrNa darzanAdi paNa saMbhave che. tethI kahe che - "susamAdhita' darzanAdimAM samyapha Ahita, te susamAhitva dazavi che - pAMca Iya samiti Adi samitithI samita te paMca samita ane traNa manogupti AdithI gupta te trigupta. prANAtipAtAdi lakSaNane asaMyama. AvA asaMyamanI gaha-gupsA kare che te saMyama gusaka. enA vaDe tenI daiDha dharmatA jaNAvI. fm jenuM kartavya vaMdana che, te ja AdimAM kema na kahyuM? jene kartavya nathI te kahyuM ? A zAstra sarva parSadA mATe che. ziNo traNa prakAranA hoya che. keTalAMka udghaTitajJa, keTalAMka maMdabuddhika, keTalAMka prapaMcitajJa. temAM prAMtijJonI mati na thAo. - x * x * hitamAM pravRtti ane ahitamAM pravRtti te guru saMsAkAraNa che. ATaluM prasaMgathI batAvyuM.. AvA meghAvI saMyata zramaNane vAMde, pArzvasthAdine nahIM te kahe che - * niyukti-1103-vivecana :pAMcane kRtikama na karavuM - pArzvastha, avasatta, kuzIla, saMsakta ane yathAchaMdone vaMdana karma na karavuM joIe. * x * pArzvastha-cokta zramaNaguNa rahitapaNAthI, saMyata hovA chatAM je pAzcAdinI sAthe saMsarga kare che. temane paNa vaMdanakarma karavuM na joIe. A artha kyAMthI jANavo te kahe che - mAlA ane marukA vaDe daTAMta thAya che. - X (1) jJAna * darzana, cAritra Asevana sAmarthya hita jJAnAya pradhAno ema kahe che ke - jJAnI je kRtikarma-vaMdana karavuM joIe. - * - (2) darzana - jJAna ane sAtri dharma rahita svAsavI ema kahe che - darzanIne ja vaMdana karavuM joIe. * * tathA bIjA saMpUrNa caraNadhamatupAlanamAM asamartha nityavAsa AdinI prazaMsA kare che. saMgama sthaviranA udAharaNathI jANavuM. bIjA vaLI caityAdi AlaMbana kare che. - X - X - ahIM nityavAsamAM je doSa che. zabdathI kevalajJAna-darzanapo ane caityabhaktithI ArthikAlAbha-vikRti paribhoga pakSe te vaktavyatA che. dhe je pAMya kRti karma kahA, te na karavA. te A pAMca koNa ? teno svarUpathI. nirdeza karatA kahe che - * prakSepa gAthA-na-vivecana :- pAzvastha, avasatta, kuzIla, saMsakta ane yathAIda paNa A pAMce jinamatamAM avaMdanIya che - A anya katanI gAthA jaNAya che. to paNa upayogI hovAthI tenI vyAkhyA karIe chIe. temAM - (1) pAsatyA - darzanAdinI paDakhe - bAjue rahe te pArzvastha athavA mithyAtva Adi baMdhanA hetuo rUpa pAza che, e pAzamAM rahe che, te pAzastha, te pAsatyA be bhede che - savathI ane dezathI. badhA jJAna-darzana-cAritramAM je pArzamAM che te. dezathI pAstha te - zayyAtara, abhyAhata ke rAja piMDa, nitya piMDa, grapiMDa Adi nikAraNa bhogave che. kula nizrAthI viyare che, kAraNe sthApanAkuLomAM praveze che, saMkhaDI pralokana mATe jAya che tathA saMstava kare che. (2) avasajJa - sAmAcArI AsevanamAM sIdAtA evA te paNa be bhede che, sarvamAM ane dezamAM. temAM sarvamAM te Rtubaddha pITha phalakanAM sthApita ane bhojI jANavA. deza vasa te - Avazyaka ane svAdhyAyamAM, pratilekhanAmAM, dhyAnamAM, bhikSAmAM, bhakatArthamAM, AgamanamAM, nigamanamAM, sthAnamAM, niSadanamAM ane vaccavartana piDakhAM badalavAmAM] ... AvazyakAdi na kare athavA hInAdhika kare. guravayananA baLathI ane osaNA visa] kahela che. garavacanane na kare ke dharAra kare te avasa.. (3) kuzIla - jenuM zIla kutsita che, te kuzIla, kuzIla traNa prakAre hoya. jJAnakuzIla, darzanazIla ane sAtri kuzIla. A baghAne vItarAge avaMdanIya kahelA che. jJAnamAM je kAla Adi jJAnAyAne virAdhe che te. darzanamAM darzanAcArane virAdhe te ane cAstrimAM cAstri kuzIla A che - kautuka, bhutikarmaprajJApana nimittathI AjIvikA kare. vidhA maMtra ItyAdi vaDe upajIvita hoya. saubhAgyAdi nimitta kahe, bIjAne svapna Adi kautuka kahe, varitAdimAM bhUtidAna ane bhUtikarmano nirdeza kare che svaMvidhA kahe, iMkhiNI - ghaMTikAdi kahe. prastApagna kare, atItAdi bhAvakathana kare, ItyAdi sarve jANavuM - X X - (4) saMsakta * te pramANe ja che. jemake pAzvasthAdi avadhe che, te rIte A paNa saMsAvat saMsakta che. temAM pArsasthAdi ke tapasvIne AzrIne saMnihita doSaguNa rajsaheb\Adhayan-33\Book33AL E:\Mahar
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka-mUlaka saTIka anuvAda/3 (PROOF-1) Adhya3, ni - 1107, pra 1 artha che. kahyuM che ke - saMsakta A che, gobho -laMdakamAM ucchiSTa ke anucchiSTa je kaMI nAMkhavAmAM Ave te badhuM : e pramANe mUla-uttara doSo ane guNo je kaMI paNa hoya te temAM saMnihita hoya tene saMsakta kahe che. rAjavidUSakAdi athavA naTa jema bahurUpa hoya athavA melaka ke je haridvarAgAdi bahuvarNa hoya. e pramANe jevA svarUpanI zuddha ke azuddhanI sAthe saMvAsa kare che. tevA svarUpano ja saMsakta kahevAya che. te saMsakta be vikalAvALo rAga, dveSa, mohane jitelA jinavare kahela che. eka saMkSipta, bIjo asaMkSipTaje pAMca AzrayamAM pravRtta che, traNa gArava vaDe pratibaddha che, strI ane gRhI vaDe saMkSipta che, tene saMnniSTa saMsakta jANavo. pArzvasthAdika ane saMvinAmAM je maLe che, tyAM tenA jevo thAya che - piyadharmI athavA apiyadharmI tene asaMkliSTa jANavo. (5) yathAchaMda - IcchA mujaba ja ane Agama nirapekSa je pravarte che te yathANaMda. yathANaMda athavA IcchA chaMda - ulUgane Ayarato ke usUga prarUpato, utsagane upadezato te svacchaMda vikahita anupapAti, paratRptimAM pravarte che, tene yathAIda jANavo. svachaMda mati vikalapati, kaMIka sukhasAtA ane vikRti pratibaddha tathA traNe gAvothI madavALo thAya tene yathANaMda jANavo joIe. A pAkSasthAdi avaMdanIya che. kyAM ? jinamatamAM, lokamAM nahIM. have pArthasthAdine vaMdana karanArane kayo doSa che ? te kahe che - * niyukti-1108-vivecana : pArzvastha Adine vaMdanA karatA kIrti paNa thatI nathI ke nirjarA paNa thatI nathI, mana kAyakaleza ane karmabaMdha ja thAya che . * pAsasthAdine namaskAra karatA kIrti - "cAho A punya bhAga che." rUpa te hoya che. tevI kIrti nahIM paNa apakIrti thAya che ke - A paNa A pAsasthA jevo ja lAge che ke jethI tene vaMdana kare che. nirjasa - karmakSaya lakSaNa, te paNa na thAya. kemake tIrthakara AjJA virAdhanAthI teonuM nirguNa che. kAya - deha, tene kleza - namI javA Adi rUpa te kAyakaleza. phogaTa kAyakaleza kare che, karAya te karma - jJAnAvaraNIyAdi rUpa. teno baMdha - viziSTa canA vaDe AtmAmAM sthApana athavA AtmAne baMdha * sva svarUpa tiraskaraNa lakSaNa te karmabaMdha thAya che. zabdathI AjJAbhaMgAdi doSo thAya che. kaI rIte ? - bhagavaMte niSedhelane vaMdanAthI AjJA bhaMga, temane joIne bIjA paNa mithyAtvane pAme, bIjA vaMdana kare te anavasthA. kAya kalezathI Atma virAdhanA. tene vaMdanathI tenA karAtI anumodanAthI saMyama virAdhanA. A pramANe pArzvasthAdine vAMdatA ukta doSo lAge. - have pAkSasthAne ja guNAdhika vaMdana pratiSedha na karavAthI thatA apAyone jaNAvavA mATe kahe che - niryukti-1109-vivecana : je pAzvasthAdi bhraSTa brahmacarya che, bahAcArI temane vaMdana kare tyAre niSedha karatA nathI, te koMTameTA thAya che ane temane bodhi sArI rIte durlabha bane che. -0- bhraSTa brahmacarya eTale brahmacarya vagaranA, ahIM brahmacarya zabda maithunanI viratino vAcaka che ane sAmAnyathI saMyamano vAyaka che. abhimAnathI potAnA pagane vyavasthita kare che ke jyAre brahmacArI temane vaMdana kare che pathatui temane vaMdanano niSedha karatA nathI. teo tenA dvArA upArjela karmathI nArakatva Adi vipAkone pAmIne athavA kathaMcit kRcchu mAnuSatvane pAme che, to paNa koMTameTA thAya che. bodhi-jinazAsana avabodha rUpa saMkala du:khavirekabhUta sudurlabha thAya che ane te eka vakhata pAmyA pachI anaMta saMsArItvane pAme che. - tayA - * niyukti-1110-vivecana : AtmAno samAgathI sArI rIte nAza kare che. je cAstrithI prakarSapUrvaka bhraSTa thaI * dUra thaI, guNastha saMsAdhavanei vaMdana karAve che. te gujana kevA ? subramaNa - jemAM zobhana zramaNo che te. yathokta kiyAkalApa karavAnA zIlavALA te yathoktakArIne. e pramANe vaMdaka-baMdha doSano saMbhava hovAthI pAzvasthAdine vaMdana na karavA, guNavaMtoe temanI sAthe saMsarga karanArane paNa na vAMdanA. kema? te kahe che - * niryukti-1111-vivecana : jema azuci sthAna * viTApradhAna sthAnamAM paDela caMpakamAlA svarUpathI zobhana hovA chatAM azuci sthAnanA saMsargathI mastake mUkAtA nathI. te rIte pArzvasthAdi sthAne vartatA sAdhu avaMdanIya che. pArthasthAdinA sthAno - vasati, nigama bhUmi Adi levA, bIjA AcAryo zayyAtarapiMDAdi upabhoga rUpa kahe che. jenA saMsargathI pArzvasthA thAya che. paNa A Arya barAbara ghaTato nathI. kemake caMpakamAlA udAharaNano upanaya samyagu ghaTato nathI. ahIM daSTAMta che . eka caMpakapriyakumAra hato, mastakamAM caMpakamAlA karIne ghoDe besIne cAlato. ghoDA uparathI uchaLI te caMpakamAlA viTAmAM paDI. pAchI levA vicAryuM paNa viTAmAM paDela joI choDI dIdhI. tene caMpaka vinA cena paDatuM na hatuM. to paNa sthAna doSathI choDI dIdhI. e pramANe caMpakamAlAne sthAne sAdhu levA, viTAnA sthAne pAzvasthAdi levA je vizuddha sAdhu temanI sAthe rahe ke maLe te paNa pariharaNIya che. adhikRta arthane sAdhavA mATe ja bIjuM daSTAMta Ape che - * niyukti-1112-vivecana : pakvaNa kuLamAM vasato zakunI pAraga paNa gahita thAya che. e pramANe pArthasthAdi maNe vasatA sAdhuo garhita thAya che. pakavaNa - gahiMta kuLa. pAga * pAraMgatavAnuM. zakunI zAdano bIjo artha cauda vidhA sthAno paNa karyo che. temAM cha aMga, cAra veda, mImAMsA, nyAya, purANa ane dharmazAstra maLIne cauda sthAno thAya. cha aMga eTale zikSA, kalpa, vyAkaraNa, chaMda, jyoti ane nirukti. suvihita : sAdhu. kuzIla-pAzvasthAdi. ahIM eka kathAnaka che - - eka brAhmaNane pAMca putro zakunI pAraga hatA. temAM eka brAhmaNa koI dAsInA premamAM paDayo. teNI dArU pItI hatI, brAhmaNapu dArU pIto na hato. dAsI bolI - jo tuM dAru nA pIe to sneha nahIM vadhe. rAtrinA ritikAmAnaMda] thaze. anyathA visardeza saMyoga thaze. e pramANe ghaNuM kahetA teNIe dAru pIvaDAvyo. te pahelAM khAnagImAM pIto hato, pachI jAheramAM pIvAno zarU karyo. pachI ati prasaMgathI madha sAthe mAMsa khAnAro thayo. cAMDAlo sAthe bhamavA lAgyo. teonI sAthe ja khAto, pIto ane vasato hato. pachI pitA, svajana, badhAMe tene praveza niSodha karyo. koI dine te pratibha4 thayo. teno bIjo bhAI nehathI teNInI kuTIramAM pravezyo ane pUchayuM, tane kaMI ApuM ? tene upAlaMbha ApIne pitAe kADhI mUkyo. bIje bAla pATakamAM rahIne pUche jsaheb\Adhayan-33\Book33AL E:\Maharaj
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya3, ni - 1112 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 pharI ziSya kahe che - jo A ja pratipakSasahita hoya to - * niyukti-1117-vivecana : ghaNo kALa rahevA chatAM nalataMba nAme vRkSa vizeSa, zeraDInA saMsargathI kaMIpaNa madhuratA pAmatuM nathI, je saMsargI pramANa hoya to Ama kema ? AcAryae kahyuM - A vihita uttara nathI. ahIM paNa kevalI to pArthasthAdithI abhAvya ja che, paNa sarAgI bhAvya che. temanI sAthe AlApa mAgatAmAM saMsargIne zuM doSa che, te kahe che - * niyukti-1118-vivecana : so bhAga jeTaluM cUna hovA chatAM rUpa-AkAra teTalA aMze pratiyogI sAthe saMbaddha thaI te bhAvane pAme che, jema mIThA AdinI khANamAM tevuM jovAya che. jema loha Adi te bhAvane pAme che. te pramANe pArzvasthAdi sAthe AlApa magathI saMsargI Adi thatA suvihito te bhAvane pAme che. mATe kuzIlano saMsarga choDavo joIe. pharI paNa saMsarga doSanuM pratipAdana karatAM kahe che - * niyukti-1119-vivecana : jema madhura jaLa athatu nadInuM pANI, sAgaranA samudrane-lavaNa samudrane kamathI pAmIne je lavaNabhAva * kSAra bhAvane pAmIne madhura hovA chatAM khAruM thaI jAya che, kemake (39) (PROOF-1) mIlana doSano :- 2 nIvarvata sAthe maLIne mULa che, tene paNa pitAe kADhI mUkyo. cothA putrae paraMparAo mokalAvyuM. tene paNa kADhI mUkyo. cothA putrae paraMparAe mokalAvyuM. tene paNa kADhI mUkyo. pAMcamo putra tenI gaMdhane paNa Icchato na hato. tene te brAhmaNe nyAyAlaye jaIne badhAM gharano svAmI banAvyo. bAkInA cAre ghara bahAra karAyelA lokamAM nahIM pAmyA. - A dRSTAMtano upanaya - jevA cAMDAlo che, tevA pAsthAdi che. jevo brAhmaNa che, tevA AcArya che. jevA putro che tevA sAdhuo che. je rIte brAhamaNaputrone kADhI mUkyA. te pramANe kuzIla saMsargI zAsanamAM garhita thAya che. je temano tyAga kare che, te pUjyo sAdi anaMta nivaNane pAme che ane kuzIlo vaDe temano saMsarga karanArA vinAza pAme che. jenI sAthe maitrI kare che, te tenA jevA thAya che. kUlo sAthe vasavAthI tala paNa tevI gaMdhavALA thAya che. dvAra gAthA khaMDanI vyAkhyA karI. have vaiDUryapada vyAkhyA. pAsatyAdi saMsarga doSathI sAdhu paNa avaMdanIya kakSA. pArthasthAdi saMge guNavAnune zo doSa lAge? ema ziSyo pUchatA, jaNAve che ke - * niyukti-1113-vivecana : ghaNo kALa rahevA chatAM paNa paiDUrya kAyamaNIpaNAne pAmatuM nathI. e pramANe prAdhAnyaguNathI yukta AtmIya susAdhupaNuM choDIne pAzvasthapaNuM pAmatA nathI. * ahIM kAyamaNi eTale kutsita maNi artha che, tenA vaDe prabaLatAthI mizra te kAyamaNikorbhizra, evA kAyapaNAnA bhAvane na pAme. prAdhAnyaguNa - vaimacaguNa, nija - potAnA, e pramANe susAdhu paNa pAzvasthAdi sAthe vasavA chatAM potAnA zIlaguNa vaDe pArzvasthAdi bhAvone pAmatA nathI. ahIM AcArya kahe che - A yatkiMcit che. daSTAMta mAtra vaDe abhilaSita arthanI siddhi thatI nathI. kemake - * niyukti-1114-vivecana : bhAvuka - pratiyogI vaDe svaguNothI AtmabhAva prApta kare che athavA pratiyogI hoya to temanA guNanI apekSAthI te pramANe thavAnA svabhAvavALA te bhAvuka. tenAthI viparIta te abhAvyuM. te lokamAM be prakAranA hoya che. dravya * jemake maNi, te abhAvya che. konAthI kAca AdithI. e rIte keTalAMka - jIvo evA prakAre ja thaze. je pAzvastha AdinA saMsargathI temanA bhAvane pAmatA nathI. - x - * niyukti-1115-vivecana : jIvo je anAdi aparvata che, pArthasthAdi Acarita pramAdAdi bhAvanA bhAvita che ane tiryaMca, nAraka, deva, manuSyAnubhUti svarUpa saMsAra rUpa bhAvanA bhAvitatvathI thiI te pramAdAdi bhAvanA vaDe saMsargadoSAnubhAvathI potAne bhAvita kare che. have jo tame deTAMta mAtrathI saMtuSTa ho to meM kahelAnuM dRSTAMta paNa che, te sAMbhaLo. * niyukti-1116-vivecana : ghaNAM lAMbA kALanI lIMmaDAnA jaLathI vAsita bhUmimAM AmavRkSa utpanna thayuM. pachI te AMbA ane lIMmaDA baMnenA mULa ekIbhUta thaI gayA. saMgatithI Amatva nAza pAmya ane lIMbaDApaNAne pAmyuM. kaDavA phaLa AvyA. e rIte saMsargadoSa darzanathI pArzvasthAdino saMsarga choDI devo. E:\Maharajsaheb\Adhayan-33\Book33AL * niryukti-1120-vivecana : e pramANe nizca zIlavAnuM paNa pArzvasthAdi ArzIlavaMta sAthe maLIne mULa ane uttaraguNarUpa lakSaNonI parihAnI arthAt guNano apacaya pAme che. te Aloka saMbaMdhI apAya te doSathI udbhavela che. arthAt mIlana doSano anubhAve che. tema hovAthI kahe che - * niyukti-1121-vivecana : kSaNa ati loyana nimeSa mAma kALa. muharta ke bIjI kALa vizeSa to dUra raho, kSaNa mATe paNa pAzcAdi anAyatananuM sevana suvihita sAdhuoe karavuM yogya nathI. kemake jema samudramAM gayela madhura jaLa paNa phArabhAvane pAme che, te pramANe suvihita paNa pArzvasthAdi doSasamudrane pAmIne tete bhAvone pAme che. tethI paralokanA arthIoe temanA saMsargano tyAga karavo joIe. tethI ahIM ema kahela che ke - jeo paNa pAzvasthAdithI saMsarga kare che, te paNa vaMdanIya nathI. mAtra sunihito ja vaMdanIya che - niryukti-11rara-vivecana . huM suvihita athati zobhana anuSThAnavALAne ke durvihita pArthasthAdine jANato nathI. kemake aMtaHkaraNa zuddhi ke azuddhikRta suvihita ke durvihitatva che, pabhAvathI tavataH te sarvajJano viSaya che. huM to chAstha chuM. tethI joharaNa-gucchA-pAnane dhAraNa karavAnA lakSaNarUpa sAdhune huM mana-vacana-kAyAnI zuddhithI vAMdu chuM. tethI kahe che - * niyukti-1123-vivecana : jo tAre A dravyaliMga pramANa hoya - vaMdana karavAmAM kAraNa hoya, to tuM jamAvI Adi baghAM niNavone vaMdana thaze. kemake teo dravyaliMgayukta che. tethI mane mithyArdaSTivathI vaMdAya nahIM. to A draliMgayukta hovA chatAM vaMdana na karavAthI
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya 3, ni - 1123 liMga-veza paNa apramANa thaze. ahIM liMga-veza mAtranA vaMdana pravRttamAM pramANapaNAne pratipAdita karAyA chatAM anabhiniveSTa sAmAcArI jijJAsAthI ziSya kahe che - * niyukti-1124-vivecana : jo dravyaliMga pramANa nathI - vaMdana pravRttimAM akAraNa che, to jyAM sudhI paramArthathI chadmasthatAthI prANI na jANe ke kone karyo bhAva che ? kemake asaMyato paNa labdhi Adi nimitte saMyatavat ja pravRtti kare che, saMyato paNa kAraNe asaMyatavat pravRtti kare. e pramANe hovAthI sAdhuveza joIne pachI sAdhu vaDe zuM karAvuM joIe? e pramANe ziSya e pUchatA, AcArya kahe che - * niyukti-1125 - pUrve nAM joyelA sAdhune joIne, Asana choDIne temanI sAme javuM, daMDaka Adine grahaNa karavA te kartavya che. kadAca A koI AyArya Adi vidhAdi atizaya saMpanna hoya, te ApavAne mATe ja Avela hoya, jema AcArya kAlaka praziSya pAse AvyA. tene avinIta joIne vidhAdi na Ape. vaLI pUrve joyelA paNa be prakAranA hoya dhRta vihArI ane zItala vihArI, temAM udhatavihArI sAdhu pUrve maLela hoya tyAre yathAyogya abhyutthAna, vaMdana Adi ane bahuzrutane AzrIne je yogya kartavya hoya te karavuM joIe. vaLI je zItalavihArI hoya tene abhyutthAna, vaMdanAdi utsargathI kaMI ja na thAya. have kAraNe zItalavihArane pAmela vize vidhi jaNAvavA mATenI saMbaMdha gAthA kahe che - - 96 * niyukti-1126-vivecana : saMyamamAM kaMpanathI mukta, pravayananA upaghAtathI nirapekSa mUlaguNa ane uttaraguNa jALane sevavAnA zIlavALA, vratAdi lakSaNamAM caravAvALA, piMDavizuddhi Adi karaNane karavuM. A caraNa-karaNathI prakarSa vaDe bhraSTa, kevaLa dravyaliMgayukta je kaMI kare che, te pharI kahe che je kAraNane AzrIne kaMI kare che paNa kAraNa abhAve kaMI karatA nathI ja. tethI ja temane mUyU kahyA, teo kadAcit saMprakaTa sevI na hoya. teo zuM kare che? te kahe che - * niyukti-1127-vivecana : nirgamabhUmi AdimAM joIne vANIthI abhilASa kare che - he devadatta ! tuM kema che ? ItyAdirUpa, moTA kAryanI apekSAthI tene ja namaskAra kare che. - 4 - abhilASa ane namaskAra aMtargat be hAtha uMcA kare che, mastaka vaDe namana te zironamana kare che, kuzala AdinI pRcchA kare che, tenuM bahumAna, tenI nITa Asanane keTaloka kALa rAkhe. A te bahirdaSTanI vidhi che. kAraNa vizeSathI vaLI tenA upAzraye paNa jAya. tyAM paNa A ja vidhi che. vizeSa e ke - thobhavaMdana kare. athavA parizuddha vaMdana paNa kare. A vAyA-namaskArAdi avizeSathI karAtA nathI. to zuM? * niyukti-1128-vivecana : paryAya ane paryaMt ane puruSa tathA kSetra, kALa ane Agamane jANIne koI kAraNa - prayojana utpanna thatAM sathAnukULa paryAyAdi yuktane je samanurUpa vAyAnamaskArAdi hoya, te tene karAya, have avayavArtha pratipAdana karavA bhASyakAra kahe che - (PROOF-1) Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 bhASya-204 + vivecana : paryAya eTale brahAcarsa, tene ghaNAM kALathI jeNe anupAlana karela che, pariSat ke vinitA eTale tenAthI pratibaddha sAdhu samudAya. A puruSane jANIne, kaI rIte jANIne? kuLa kAryAdi vaDe Ayatana Adi zabdathI gaNa saMgraha kArya levuM. AdhavaDa eTale te kSetramAM prasiddha-tenA baLathI tyAM rahevuM. zuLa - vamapratijAgaraNa Adi. sUtra-artha-ubhayarUpa, zruta-sUtraja. A badhuM jANIne. Agama - * niyukti-1129-vivecana : A vAcA-namaskArAdi kaSAyanI utkaTatAne lIdhe na karatA, yathAyoga arhat darzita mArgamAM pravayana bhakti thatI nathI. paraMtu bhaktimaMta Adi doSo thAya che. e dga pramANe zithilavihArInI vidhi pratipAdita karatA ziSya kahe che - A paryAyAdi anveSaNathI \Maharajsaheb\Adhayan-33\Book33A\ 80 zuM? sarvathA bhAva zuddhi vaDe karmone dUra karavAne jina praNita vezane namaskAra ja yukta che. kemake temAM rahela guNavicAra niSphaLapaNe che. tenA guNathI kaMI namaskAra karanArane nirjA utpanna thatI nathI, paNa potAnI adhyAtma zuddhithI nirjarA utpanna thAya che. tathA kahe che - * niyukti-1130-vivecana : tIrthaMkaranA jJAnAdi guNo temanA biMba-pratimAmAM hotA nathI. saMzaya rahita jANavA chatAM paNa A tIrthaMkara che, ema bhAva zuddhi vaDe praNAma karatA evA tene karmakSaya rUpa vipula nirjarA prApta thAya che. A dRSTAMta kahyuM, teno upanaya A pramANe-- * niyukti-1131-vivecana : liMga - jenA vaDe sAdhu oLakhAya che, te rajoharaNAdidhAraNa karavA rUpa cihna arahaMto vaDe ja prApta che, jema jinapratimAne praNAma karatA vipula nirjarA thAya che tema mUla ane uttaraguma vaDe aneka prakAre prakarSathI hIna hovA chatAM tene jo citta zuddhithI namaskAra karAya to vipula nirjarA thAya. - - - A rIte ziSyae kahetA dRSTAMta ane dAIrtika baMnenI viSamatA jaNAvatA AcArya kahe che - * niyukti-1132-vivecana : tIrthaMkaranA jJAnAdi guNo vidhamAna ke zobhana che, kemake A pratimA tIrthaMkara - arahaMtanI pratimA che, te pramANe namaskAra karatA AvuM cittamAM hoya che tathA te pratimAmAM sAvadha - sapApA kriyA hotI nathI. pArzvasthAdimAM avazyabhAvinI sAvadhA kriyA hoya che. tethI sAvadhakriyAyukta pArzvasthAdine namatA sAvadha kriyAnI anumati hoya che te tuM jANa athavA tIrthaMkaramAM tIrthaMkaranA guNo vidhamAna che, tene ame praNamIe chIe, tevuM manamAM vicAre che, tethI arahaMtanA guNanA adhyAropathI ISTa pratimAnA praNAmathI namaskAra karanArane sAvadha kriyA lAgatI nathI. jyAre pArzvasthAdimAM pUjya mAnatvathI azubha kriyA yuktatAthI temanA namaskArathI nizce anumati thAya che. pharI ziSya kahe che - * niyukti-1133-vivecana : jema sAvadhA - sapApA kriyA pratimAmAM vidhamAna nathI, tema niravadhA kriyA paNa nathI. nivadha kriyAnA abhAve punyarUpa phaLa paNa nathI. tethI te namaskAra niSkAraNa thAya che. kemake praNamya vastumAM kriyA hetunA abhAve phaLano abhAva che. tenAthI
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya3, ni - 1133 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 (f) (PROOF-1) Akasmika karma saMbhavathI mokSAdino abhAva che. Ama ziSyo kahetA AcArya kahe che - * niyukti-1134-vivecana : A anumata che. pratimAmAM je niravadhakiyA abhAva che, to paNa punya lakSaNa phaLa vidhamAna che. kemake tyAM manovizuddhi che. svagata manovizuddhi ja namaskAra katane punyanuM kAraNa che. namaskaraNIya vastugata kiyA punyanuM kAraNa nathI. kemake AtmAMtaramAM phaLano abhAva che. jo ema che to pratimA vaDe ja kema ? pratimAM tene manovizuddhinuM nimitta che. tenA dvArathI tenI saMbhUmi dazavi che mATe kahe ce. e pramANe veza paNa pratimAnI jema manovizuddhinuM kAraNa thAya ja che - uttara Ape che. niyukti-1135-vivecana : jo ke pratimAnI jema muninA pratAdi guNanA adhyavasAyamAM kAraNa dravya liMga che, to paNa pratimA sAthe vaidharma che. kemake vaMzamAM sAvadha karma ane niravadha karma baMne hoya che. temAM niravadha karmayukta ja je muniguNa adhyavasAya, te samyak che, te ja pusaphaLa che, paraMtu je sAvadhakarma yuktamAM paNa muniguma adhyavasAya che, te viSayati che. tenuM phaLa kaleza che, kemake te viSayasarUpa che. paNa pratimA to ceSTA rahita hovAthI, temAM A baMne karma hotA nathI. tethI temAM jinaguNa viSayaka kaleza phaLanA viparyAsa adhyavasAyano abhAva che. kemake te sAvadhakarma hita che. tethI zaMkA kare che - niravadhakarma rahitapaNAthI samyapha adhyavasAya hoya to paNa puje phaLano abhAva ja thazene ? : nA, tenA tIrthakaraguNanA AropaNamAM pravRttino abhAva nathI. tethI kahe che - * niyukti-1136-vivecana : niyamathI avacapaNe tIrthakaromAM ja jJAnAdi che, pratimAmAM nathI. pratimA joIne temAM adhyAropaNa karI, je cittamAM sthApe che, pachI namaskAra kare che. tethI tene jinaguNanA adhyavasAyathI punyaphaLa thAya, kemake sAvadhakamarahitapaNe che, temAM mael niravadhakamanA abhAvathI ja vipayasi adhyavasAya na thAya. sAvadha kamoSita vastu viSayatva paNa nathI, baMnethI hita che. mAtra AkAranI tulyatAthI keTalAMka guNa yuktanA adhyAropaNathI yuktiyukta che. avidhamAna guNo vaDe ja pArthasthAdine tuM jANIne, tene kaI rIte manamAM guNavAnapaNuM karIne namaskAra karIza. kadAca bIjA sAdhu saMbaMdhI temAM adhyAropaNa karIne manamAM dhArIne namaskAra karavo paNa na thaI zake, kemake teomAM sAvadhakama yuktatA hovAthI adhyAropa viSaya lakSaNa rahitatA che. aviSayamAM adhyAropaNa karIne namaskAra karavAnA doSa darzAvatA kahe che - * niyukti-1133-vivecana : jema viDaMbaka - bhAMDAdi kRta vezane jANanArane namaskAra karatA pravacanahIlanAdi rUpa doSa thAya che, tema A pravayanopaghAta nirapekSa pAzvasthAdi che, tema jANIne paNa jo namaskArAdi karavAmAM Ave to AjJA virAdhanAdi lakSaNa A avabhAvi doSa che. e pramANe veza magathI kAraNa sAvadhakiyAne jANIne namaskAra na karavo tema jaNAvyuM. bhAvaliMga paNa dravyaliMgarahitane A pramANe ja jANavuM. bhAvaliMga aMtargatu dravyaliMgane namaskAra karAya che, kemake te ja abhilakhita arcanA kiyA prasAdhakatvathI 1i3/6] rajsaheb\Adhayan-33\Book33AL. che. te kahe che - * niyukti-1138-vivecana : ahIM rUpa ane TaMkanI caturbhAgI kahe che - (1) rUpa azuddha, TaMka viSamAhatAkSara (2) rUpa azuddha, TUMka samAhatAkSara, (3) rUpa zuddha, TaMka viSamatAkSara, (4) rUpa zuddha, TaMka samAhatAkSara. ahIM rU5 samAna bhAvaliMga ane TUMka samAna dravyaliMga jANavuM. ahIM pahelA bhaMga samAna carakAdine jANavA kemake ubhaya liMga azuddha che. bIjA bhaMgatulya pArthastha Adi jANavA, kemake bhAvaliMga azuddha che. bIja bhaMgatulya pratyeka buddho jANavA kemake aMtamuharta mAtra kAla gRhIta dravyaliMgI che. cothA bhaMga samAna zIlavAna sAdhuo jANavA jemAM gacchamAM rahela ke gaccha bahAranA jinakalpikAdino samAveza thAya che. * x - x - ahIM prathama traNa bhaMgamAM dazavilA puruSo paralokAryA che, tethI teo namaskaraNIya nathI. chellA baMgamAM kahyA tevA sAdhu ja namaskaraNIya che, tevI bhAvanA che. ahIM rUpa * zuddhAzuddha bhede che. TekSa * viparyayapaNe niviSTa akSara rUpa che. rUpaka paNa asAMvyavahArika che. baMne paNa zuddha * rUpa ane samAhata akSara TaMka hoya to rUpaka chekapaNAne pAme che, rUpakanA dRSTAMtamAM dASTAMtika yojanA darzAvatA kahe che - * niyukti-1139-vivecana : rUpa-pratyekabuddha che, AnA dvArA bIjo bhaMga jaNAvyo. TaMka - je vezadhArI zramaNo, AnA dvArA bIjo bhaMga kahyo. AnA vaDe azuddha-zuddha ubhayAtmakano pahelo, chellA be bhaMga che. temAM dravya ane bhAvanA cheka [nipuNa] zramaNanA samAyogamAM dravya cAne bhAvaliMgano saMyoga te zobhana sAdhu che. A pramANe vaiDUrya dvAra kahyuM. dhe jJAnadvAra kahe che - ahIM koI jJAnane ja mukhyapaNe mokSanA bIjarUpe Iche. che. kemake AgamamAM paNa kahyuM che ke - ajJAnI je karma ghaNAM karoDa varSe khapAve che, te traNaguptithI gupta jJAnI zvAsocchavAsa mAtramAM khapAve che. tathA jema dora sahitanI soya kacarAmAM paDelI hovA chatAM nAza pAmatI nathI, tema sutrayukta jIvo saMsAramAM rahA chatAM nAza pAmatA nathI. tathA jJAnane bhaNe, jJAnane gaNe, jJAna vaDe je kRtyone kare che, jJAnamAM sthita jJAnI bhavasaMsAra samudrane tare che. tethI jJAna ja mokSa prAptinuM pradhAna kAraNa che. tethI jJAnIne ja vaMdana karavuM. cAstri e bhAve varte che, tema kahyuM mATe jaNAve che - * niyukti-1140-vivecana : A vAta anumata che ke cAstri e bhAvaliMganuM upalakSaNArtha che, vaLI te jJAnayukta hoya to niSThAne pAme che. tethI te jJAna vaDe ja AsevanIya che. tethI cAritra ja pradhAna che, jJAnane nahIM, bhAva paNa nahIM bhAva ja bhAvaliMga targatu hovAthI pradhAna che te bhAvanA che. jene jJAna che, te jJAnI. te jJAnIne ame pUjIe chIe. bAhA karaNa sahitane paNa ajJAnI hoya to cAstrino abhAva ja kahyo che... * niryukti-1141-vivecana : tethI piMDavizuddhi cAdi bAhya karaNa mAre pramANa nathI, tRtalakSaNa cAstri paNa pramANa nathI, kemake tenA jJAnanA abhAve teno paNa abhAva che. tethI mAre jJAna ja pramANa che. te hoya to cAritra paNa hoya. jJAnamAM rahelane jethI tIrtha che kemake te E:\Mal
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya 3, niM - 1141 AgamarUpapaNe che. bIjA koI 'darzana'bhAva Icche che. kemake tattvArthamAM tene paNa sthAna Apela che. te darzana be bhede che - adhigamathI ane naisargika. A darzana paNa jJAnanA udayathI ja varte che, tethI kahe che - * niyukti-1142-vivecana : sadbhAva - vidhamAna bhAvone jANIne ke - jIvAdi che. kaI rIte? adhigamathI - jIva Adi padArthanI jANakArI rUpathI samyakatva-zraddhA rUpa adhigama samyakatva. A adhigama samyakatva paNa, ahIM paNa' zabdathI AtmAne cAritra paNa upaje che. naisargika samyakatvane AzrIne kahe che - jAti smaraNathI svAbhAvika thayela te. A paNa Agama rahita darzana-dRSTi nathI. kemake svayaMbhUramaNanA mastyAdine paNa jinapratimAdi AkAranA matsyanA darzanathI jAtismaraNa dvArA bhUtakALanA padArthanI AloyanAnA pariNAme ja naisargika samyakatva upaje che. A bhUta-arthanuM Alocana te jJAna che, tethI A darzana paNa jJAnanA udayathI ja che, ema karIne jJAnanI pradhAnatAthI jJAnIne ja kRtikarma karavuM. A pramANe jJAnavAdIe kahetA AcArya kahe che - * niyukti-1143-vivecana : - jJAna svaviSayamAM niyata che, svaviSaya te AnuM prakAzana ja che. jo Ama che, to jJAnamAtrathI kAryanI niSpatti nathI, A arthamAM mArga jANanAranuM dRSTAMta che. saceSTa ane aceSTa. ahIM evuM kahe che * koI pATaliputrAdi mArgano jJAtA ISTa deza prApti rUpa kArya mATe javAne udhata thAya to ja kArya sAdhI zake. pravRtti rahitatAthI game teTalA kALe paNa na pahoMce. e pramANe jJAnI zivamArgathI aviparIta rahyo hoya to paNa saMyamakriyAmAM udhata ja tenI prAptirUpa kAryane sAdhe che. anudhata sAdhano nathI. tethI saMyama rahita jJAna paNa nirarthaka che. 83 prastuta arthanA pratipAdana mATe ja bIjuM dRSTAMta kahe che - * niyukti-1144-vivecana : mRdaMgAdi vAdha, hAtha-paga-netranA pariskaMdarUpa nRtya. A baMnemAM nipuNa evI nartakI, raMgajana parivarela hoya to paNa, te raMgajanone harSa pamADatI nathI. kaI rIte ? kAyAdi pravRtti karyA vinA, tethI apariMtuSTa raMgajanothI kaMI dravyAdi pAmatI nathI. badalAmAM niMdA ane hiMsA pAme che. temAM samakSa je hIlanA thAya tene niMdA kahe che, parokSamAM thAya tene hiMsA kahe che. have A dRSTAMtano niSkarSa kahe che - * niyukti-1145-vivecana : e pramANe veza ane jJAna sahita evo paNa jo kAyAnA vyApAramAM na pravarte, to tene A mokSasukhanI prApti thatI nathI. paNa svapakSa taraphathI niMdA ane hiMsA ja pAme che. ahIM nartakI samAna sAdhu jANavA, vAdha samAna dravyaliMga, nRtyajJAna samAna jJAna, yogavyApAra tulya cAritra raMgajana tulya saMgha, dAnanA lAbha samAna mokSa sukhano lAbha jANavo. e pramANe jJAna-yAtri sahitane ja kRtikarma karavuM. cAstri rahita jJAna aiiyaMkara che, A arthanA sAdhaka ghaNAM dRSTAMto che, te jaNAvavAne pharI dRSTAMta kahe che - (42) (PROOF-1) E:\Maharajsaheb\Adhayan-33\Book33A\ Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 niyukti-1146-vivecana : te taravAnuM jANavA chatAM je kAyavyApAra karato nathI, te puruSa nadInA pravAhamAM taNAI jAya che. e pramANe cAritrarahita jJAnI saMsArarUpI nadInA pramAdarUpI pravAhamAM taNAI jAya che. tethI cAritra rahita jJAnIne badale ubhayayuktane kRtikarma karavuM joIe. A pramANe asahAya jJAnapakSa choDIne jJAna-caraNa ubhayapakSamAM samarthita karAtA bIjA kahe che - * niyukti-1147-vivecana : 84 ahIM utsargathI guNAdhika sAdhune vaMdana karavuM joIe. A artha - zramaNane vAMdavA' ItyAdi graMthathI siddha che. guNahInane na vAMdavA. arthAt kRtikarmAdi pAMce na karavA. A guNAdhika ke guNahInatva tattvathI durvijJeya che. chadmastha tatvathI to AtmAMtavartI guNAguNone na jANato zuM kare? koI guNahIne paNa vAMde. guNAdhikane paNa vaMdo baMnemAM doSa che. ekamAM aguNIne anumati che. bIjAmAM vinayano tyAga che. tethI mauna rahevuM ja sAruM che. vaMdana na karavuM ThIka che. A pramANe ziSyae kahetA vyavahAranayamatane AzrIne guNAdhikatvanA parijJAna kAraNonuM pratipAdana karatAM AyArya kahe che - * niyukti-1148-vivecana : Alaya, vihAra, sthAna ane gamana vaDe suvihitane jANavA zakya che. bhASA ane vinaya vaDe paNa jaNAya che. ahIM pralaya eTale vasati, supramArjitarUpa athavA strI, pazu, paMDaka rahita te vasati, AvA Alaya-vasati aguNavaMtane na hoya. vijJAra - mAsakalpa Adi vaDe, sthAna - urdhva sthAna, saMnmA - gamana. sthAna ane saMkramaNa eTale aviruddha deza kAyotsarga karaNathI ane yugamAtra dRSTi vaDe AgaLa jotAM-jotAM cAlavA vaDe. bhASAvainayaki - vinaya vaDe AloyanA karIne bolavuM ane AcAryAdino vinaya karavo te. AvA sAdhuo prAyaH asuvihita hotA nathI. Ama jaNAvatAM ziSya kahe che - * niyukti-1149-vivecana - AlayathI, vihArathI, sthAnathI, gamanathI ane bhASAvinayathI paNa suvihitane jANavAnuM zakya nathI. jema udAyInRpamAska sAdhu tathA A paNa prasiddha che ke asaMyata paNa hIna sattvI labdi Adi nimitte saMyatavat pravRtti kare che, saMyato paNa kAraNe saMyatavat varte che. * niyukti-1150-vivecana : bharata ane prasannacaMdra atyaMtara ane bAhyanA udAharaNa che. atyaMtaramAM bharatanuM, kemake tene bAhya karaNa rahita hovA chatAM vibhUSita thayelA ja AdarzagRhamAM pravezyA tyAre viziSTa bhAvanA yuktatAthI kevaLajJAna upajyuM. bAhyamAM prasannacaMdra che, tenA bAhya utkRSTa karaNa chatAM aMtaHkaraNa rahitatAthI adhosaptamI naraka yogya karmabaMdha thayo. te ja doSotpatti ane guNara te bharata ane prasannacaMdrane thayA. bharatane azobhana bAhya karaNathI doSotpatti na thaI ane prasannacaMdra zobhana hovA chatAM guNakara na thayuM, tethI aMtara ja karaNa pradhAna che, te Alaya AdithI jANavA zakya nathI. guNAdhikane vaMdana kahyuM che, tethI mauna ja rahevuM yogya che. A tIrthanA aMgabhUta vyavahAranaya nirapekSa ziSyae kahyuM, tenA pAralaukika apAyane darzAvatA AcArya kahe che -
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya 3, ni - 1151 85 niyukti-1111-vivecana : pratyeka buddhanA karaNamAM, maMdamatinA jinavarendra saMbaMdhI cAritra nAza pAme che, kyAreka banatA bhAvanA kathanamAM prANAtipAta Adi pAMce sthAnothI pAsasthAnA cAstrino nAza thAya che. pratyekabuddha - pUrvabhavanA abhyAsathI ubhaya karaNavALA bharata AdinA karaNa, temAM ja phaLasAdhakatA hovA chatAM maMda mationA cAtri nAza pAme che. kyAM ? jinavarendra saMbaMdhI potAnA ke bIjAnA. - X - koIka vakhata thatAM evA bhAva kathana - bAhAkaraNa rahita ja bharatAdine kevaLajJAna utpanna thayuM, ItyAdirUpa. - 4 - kemake - * niyukti-1152-vivecana : unmArga dezanAthI jinendrasaMbaMdhI potAnA ke bIjAnAnA cAritrano nAza thAya che. samyagdarzana vinAza pAmelAne nizcayathI jovA paNa na kalpe. - X - 4 - jJAnadvAra prasaMgathI kahyuM. have darzana dvAra kahe che - temAM darzananaya matAvalaMbI kRtikarma adhikAramAM ja jJAnanaya kahyo, have kahe che - * niyukti-115:3-vivecana : jema jJAna vinA cAritra nathI, paraMtu sAthe ja che. darzana vinA jJAna nathI paNa darzanIne ja jJAna che. jemake "samyagdaSTine jJAna che ane mithyArdaSTine viparyAsa che." evuM vayanA che. darzana nathI ane bhAva nathI, tethI darzanIne ame namaskAra karIe chIe. - 4 - darzananA jJAnane upakArakatvathI, jene darzana che, te darzanIne ame praNamIe chIe. kadAya A - samyakatva ane jJAnano yugapat bhAvathI upakArI - upakAraka bhAva anupapatti che, te asat che. kemake - niyukti-1154-vivecana : yugapat " tulyakALe samutpanna samyakatva, jJAnathI sAthe adhigama vizodhe che. jenA vaDe padArtho jaNAya te adhigama arthAt jJAna, te jJAnane vimala kare che - vizodhe che. A arthamAM daSTAMta kahe che - kaTaka vRkSanuM phaLa te kAyaka, sauvIrAdi aMjana te kAyakamAMjana, jaLadRSTine vizuddha kare che, ahIM dRSTi eTale sva viSayamAM locana prasAraNa rUpa. have ukta dRSTAMtanA dAntikane aMzataH bhAvatA kahe che - * niyukti-1155-vivecana : jema jema kAcaka phaLanA saMyogathI jaLa zuddha thAya che, tema-tema tadgata rUpane draSTA jue che. e pramANe jema jema samyakatvarUpa tattvaruci utpanna thAya che, tema tema tattvano bodha thAya che. e pramANe samyakatva jJAnane upakAraka che. - kadAya A nizcayathI kArya kAraNa bhAva ja upakArya - upakAraka bhAva che, te asaMbhavI yugapat bhAvI che. kahe che - * * niyukti-1156-vivecana : je rIte A kAraNa kArya vibhAga dIpa ane prakAzavat yugapat utpAda hovA chatAM paNa jJAnanuM kAraNa samyakatva che. jo ema che to badhAM guNanA mULarUpa evA darzananA darzanIne kRtikarma karavuM. jAte paNa temAM ja yatna karavo. kemake te sarva guNanuM mULa che. A pramANe ziSyae jaNAvatAM AcArya kahe che - (43) (PROOF-1) E:\Maharajsaheb\Adhayan-33\Book33A\ Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 prakSepagAthA-1 thI 3H A traNe gAthA anyakartAnI jaNAya che. upayogI che ema jANIne tenI vyAkhyA karIe chIe - jJAnanuM jo ke kAraNa samyakatva che, ahIM pi zabda azrupagamavAdano sUcaka che, azrugamya chatAM kahIe chIe, tattvathI te kAraNa ja nathI, kemake baMne viziSTa kSayopazamanA kAryapaNe che. svaviSayamAM niyata che. Ano svaviSaya "tattvamAM rUyi ja che.'' tethI samyaktvathI phaLa saMprApti joDAtI nathI, arthAt mokSa sukhanI prApti ghaTatI nathI. kemake svaviSaya niyatatvathI asahAya che. AnAthI tenA pratipAdaka sarva dRSTAMtano saMgraha kahe che - jema jJAnapakSamAM mArgajJa Adi dRSTAMto vaDe asahAya evA jJAnanuM Alaukikaparalaukika phaLa sAdhatva kahyuM, tema ahIM paNa darzananA AlAvAne jANavo. dizA mAtra ahIM jaNAvIe chIe - jema tIvra zraddhAvALo paNa puruSa dezAMtara gamananI zraddhA kare, to paNa gamananA jJAna ane kriyA lakSaNathI rahita hoya to te deze pahoMcato nathI. te viSayamAM zraddhAyukta hovA chatAM jJAna + AcaraNathI ja pahoMce. e pramANe jJAna ane cAtri rahita evo samyagdRSTi paNa tattvazraddhA yukta hovA chatAM modaeNzane pAmato nathI, kemake mAtra samyakatvathI nahIM paNa jJAnAdithI yukta ja mokSane pAme che, mATe traNe paNa pradhAna che. tethI traNethI yuktane ja kRtikarma karavuM joIe. samyakatva-jJAna-cAritra e traNenI AsevanA karavI joIe. e pramANe tattvane sArI rIte kahyuM. jeo adharmabhUtiSTha che, jeo asat AlaMbanone pratipAdita kare che, tene jaNAvatA kahe che - * niyukti-1157-vivecana : yAtri dharmathI nivRtta mati jevI che te dharmanivRtta matio, paraloka eTale mokSa, tenAthI parAMmukha, zabdAdi viSayamAM anurakta evA caraNa ane karaNamAM asamartho, zreNika rAjAnuM AlaMbana jaNAve che. kaI rIte? 6 * niyukti-1158-vivecana - te kALe zreNika rAjA bahuzruta-mahAkalpa Adi zrutadhara ke Agama jJAtA na hato. bhagavatI sUtrAdi prAptino vettA-jANakAra na hato, vAyakapUrvadhara na hato, to paNa te asahAya darzananA prabhAvathI ja AgAmI kALamAM tIrthaMkara thaze. A pramANe joIne buddhithI darzanavipAka tIrthaMkara nAmaka phaLanuM prasAdhaka che, mATe darzana ja aMgIkAra karavuM joIe. paraMtu zakya upAyomAM ja jovAre pravRtti yojavI, azakyamAM nahIM. - 4 - cAritra e tattvathI mokSanA upAyapaNe che. - X - sUkSma aparAdhamAM paNa anupayukta gamanAgamanAdithI virAdhyamAnapaNAthI ane prayAsarUpa hovAthI che. niyamathI chAsthane tenA sarvasvano bhraMza thAya che. * niyukti-1159-vivecana : cAtrithI bhraSTa-ngyuta vaDe sArI rIte darzana grahaNa karAvuM jocheM. kemake te pharI bodhi lAbhanuM anubaMdhI ane zakya mokSanA upAyapaNe che. tathA - cAritra rahita prANI siddhi pAme che arthAt dIkSA pravRtti sivAya paNa marIne aMta kevalI thAya che, paNa darzanarahita siddhi pAmatA nathI. tethI darzana ja siddhinuM mukhya kAraNa che. - 4 - A ziSyano abhiprAya kahyo. have ekalA darzanapakSanA doSo kahe che - tame je kahyuM ke zreNika bahuzrutAdi na hovA chatAM ItyAdi. tethI ja te nakamAM
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya3, niH - 1159, pra0 1 thI 3 98 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 (44) (PROOF-1) gayo, kemake ekalA darzanathI yukta hato. bIjA paNa AvA prakAranA dazArasiMhAdi - [vAsudevo narake ja gayA. kahe che - * niyukti-1160-vivecana : dazArasiMha - ariSTaneminA kAkAnA putra kRiSNa], zreNika-prasenajita rAjAno putra, paiDhAlapuga satyaDI e badhAMne anuttara pradhAna kSAyika darzana saMpatti te kALe hatI, to paNa cAstri vinA adharagati thatu narakamAM gayA - vaLI - * niyukti-1161-vivecana : naraka, tiyaya, manuSya, deva e badhI gatio jJAna-darzanadhara jIvo vaDe avirahita che, kemake badhAmAM ja samyakatva ane zrutasAmAyika hoya ja che. paNa manuSyagati sivAya kyAMya cAstrinA abhAve mukti nathI, tethI cAstri ja muktinuM kAraNa che. ema che to pramAda karIza nahIM, kemake jJAna vaDe cAstri rahitathI tenA ISTa phaLanuM sAdhakapaNuM nathI. ahIM jJAnanuM grahaNa darzananA upalakSaNArthe che. A rIte cAstri ja pradhAna che, niyamathI sAtri yukta ja samyakatva sabhAvathI hoya. kahe che ke - * niyukti-1162-vivecana : yAtri rahita pANIne samyakatva vikalpa hoya - kadAca hoya ane kadAca na hoya, ghaNAM badhAM cAritrarahitane mithyAdaSTitvathI samyakatva niyamathI na hoya. je cAritrayukta prANI che, tene hoya niyamA samyakatva hoya. tethI samyakatvIne paNa niyamathI cAritrayuktatA ja bhAvathI prAdhAnya che - vaLI - * niyukti-1163-vivecana : jinavacanathI bAhya : yathAvasthita AgamanA jJAnathI rahito, pratyeka jJAnatdarzana nayAvalaMbIo jJAnadarzananI bhAvanAthI mokSane Icche che. udvartana - nAraka, tirmaya ekendriyothI je rIte jIva siddha thAya che. tevA udvatanathI ajANa -0- ahIM bhAvanA A che - jJAnadarzana bhAvamAM paNa nArakAdi sivAyanA manuSyabhAvane prApta thayo vinA koI siddha thatuM nathI. kemake cAstrino abhAva che. tethI darzana-jJAna ekalI mokSanA hetupaNe na thaI zake. te gatimAMthI ane ekendriyamAMthI jJAnAdi sahita paNa udvartI, manuSyatva pAmI cAstri pariNAmayukta thaIne ja siddha thAya che. cAstri pariNAma rahita akarmabhUmikAdi siddha thatAM nathI. * x - pharI paNa cAstri pakSanA ja samarthanamAM kahe che - * niyukti-1164 - atizayavALA paNa samyagurdaSTi je caraNa-karaNa hita che, te siddha thatAM nathI ane je mokSanA kAraNarUpa samyakatva che, mUDha tenAthI ja nAza pAme che. kemake kevaLa tenA vAdane ja samarthana Ape che. * x - athavA kSAyika sa ddaSTi paNa caraNa-karaNI hita hoya to zreNikAdi mAphaka siddhi pAmatA nathI. kemake siddhinuM mULa * caraNakaraNa che. te mUDha tenuM ja sevana karato nathI. paraMtu Agamavid sAdhune mAtra A darzana paNa ja nathI hoto, to kone hoya che ? te kahe che - * niyukti-1165-vivecana : darzanapakSa patyAkhyAna kaSAyodayavALA zrAvakane hoya che ane cAritrabhaSTane hoya tathA maMdadharmI - pArthasthAdine hoya che. jyAre darzanacAritra pakSa zramaNamAM hoya che. kevA zramaNamAM ? paraloka AkAMkSI susAdhumAM hoya. darzananA grahaNathI jJAna paNa grahaNa kareluM ja jANavuM. tethI darzanAdi pakSa girUpa jANavo. bIjA kahe che. jo e pramANe ghaNI yukti vaDe cA ija praghAna gaNAya che, to pachI te ja rahevA do, jJAna ane darzana vaDe zuM prayojana che? che ja. kemake jJAna-darzana vinA cA>>ix asaMbhava che. kahe che - * niyukti-1166-vivecana : paraMparAthI prasiddhi * svarUpa sattA thAya che. te A pramANe * darzanathI jJAna ane jJAnathI yAyi. e pramANe paraMparAthI cAmirUpa sattA che. te darzana ane jJAnanA hovAthI yAminI thAya che. tethI A traNene svIkAravA. laukika nyAya kahe che - paraMparAthI prasiddhi je rIte thAya che, te rIte cA-pAna lokamAM paNa pratIta ja che. tathA jJArthI sthAlI-iMghana paNa grahaNa kare ane pAnAtha dAkSAdi paNa grahaNa kare. tethI A traNe paNa pradhAna che. zaMkA - jo e pramANe A traNe tulya baLapaNe che, to jJAna AdimAM pakSapAtA karIne zA mATe cAritrane ja prazaMso cho ? * niryukti-1163-vivecana : je kAraNe darzana ane jJAna mokSarUpa saMpUrNaphaLane ApatuM nathI, cAstriyuktane Ape ja che. te kAraNe cAstrine vizeSita karIe chIe, kemake cAritranA hovAthI phaLano bhAva che. * paraMtu - * niyukti-1168-vivecana : udhama karatA sAdhune, kyAM ? tapa ane zrutamAM, tapa ane jJAnanI prAptimAM je rIte svazaktithI nirjarAdi thAya che, e pramANe ja zaktine anurUpa pRthvI dinA saMrakSaNarUpa saMyamane karatAM sAdhumAM kema guNo na Ave? Ave ja. athavA je avikala saMyamAnuSThAna rahita virAdhaka svIkAre temAM kaI rIte guNo na hoya? te kahe che - * niyukti-1169-vivecana : yathAzakti vIrya-sAmarthyane zruta ane tapamAM pragaTa karato cAstrine virAdhato nathI, khaMDita karato nathI ? jo pRthivyAdinA saMrakSaNAdi rUpa saMyamamAM paNa upayogAdi rUpatAthI sAmarthyane mAyA sthAna vaDe pracchAdita na kare, to saMyamanI hAni ke khaMDaLa karato nathI. saMyamajhumI ja thAya che. * niryukti-1170-vivecana : pRthvI AdinA saMrakSaNAdi yogamAM sarvakALa je prANI sAmarthya hovA chatAM paNa utsAha pragaTa karato nathI, te kaI rIte vizuddha cAstriI thAya ? na thAya. bAhya karaNa * ALasu hovAthI pratyupekSaNa Adi bAhya ceNa rahita. [zaMkA] jeo AlaMbanane AzrIne bAhyakaraNa - ALasu thAya, tenuM zuM kahevuM? te kahe che - * niyukti-111-vivecana : AlaMbana vaDe - sAdhAraNa sthAnamAM paDatAMne te AlaMbanathI, koI prANI je ema mAne ke huM saMyamamAM pramAda karIza * tyAga karIza, to te AlaMbana mael koI pramANa nathI, paraMtu tattvArthanuM anveSaNa kare ke - zuM A puSTa jAlaMbana che athavA nathI? ja apuSTa AlaMbana hoya to te avizuddhi cAritrI ja che, jo puSTa AlaMbana hoya to vizuddha cAstriI che. bIjA kahe che - zuM AlaMbanarUpa vizeSa che, jethI vizuddha cAstriI thAya, ahIM Book33AL rajsaheb\Adhayan-33\ E:\Mahar
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya 3, ni - 1171 dRSTAMta kahe che - * niyukti-1172-vivecana : CE ahIM AlaMbanA be bhede che - dravyAlaMbana ane bhAvAlaMbana. temAM khAI AdimAM paDatAne je AlaMbanarUpa thAya te dravyAlaMbana che. te paNa be prakAre - puSTa ane apuSTa. temAM puSTa te kuza-vaccakAdi durbaLa che ane puSTa te baLavAn kaThina valliAdi che. bhAvAlaMbana paNa puSTa-puSTa bhedathI be prakAre che. temAM apuSTa te jJAnAdi apakAska ane tenAthI viparIta te puSTa. te A rIte huM karIza athavA bhaNIza. tapa ane upadhAnamAM udhama karIza, gaNanI nitya sAraNA karIza. AvA AlaMbanane sevanAra mokSane pAme che. e pramANe rahIne AlaMbana sahita varte che, te sAlaMbana. A paNa AtmAne durgamAdimAM paDatAM aTakAve che kemake puSTAlaMbana prabhAva che. e pramANe sevavuM te pratisevanA. ukta sAlaMbana sevA saMsAragartAmAM paDatAne aTakAve che. (kone ?) yati ke je azaThabhAva - mAyA sthAnarahita hoya tene. have sAdhI zakavAnA arthathI vyatirekane darzAve che - * niyukti-1173-vivecana : AlaMbanahIna vaLI skhalita thaIne paDe che. kyAM ? duHkhe utarI zakAya tevI gartAmAM, e pramANe niSkAraNa sevI sAdhu puSTa AlaMbana rahita agAdha evI bhavarUpa gartAmAM paDe che. AnuM agAdhatva te du:khe uttarI zakavAnA saMbhavathI che. saprasaMga darzanadvAra pUrNa thayuM. have 'nIja AvAsa"no avasara che. teno saMbaMdha kahevAI gayo che te kaMIka yAda karIe chIe. ahIM je rIte cAritrarahito ekalA jJAnadarzana pakSanuM AlaMbana kare che. e pramANe nityavAsAdi paNa jANavA. niryukti-1174-vivecana * je zItalavihArI sAdhuo anitya vAsAdimAM je kALe bhagna thaI, anya sthAne javAne mATe asamartha thaI - sArA sthAnamAM javA zaktimAnlR na thaIne evI ghoSaNA kare che ke - amArA vaDe je aMgIkAra karAyela che, te vartamAnakALane AzrIne pradhAna ja che, ahIM sArthanuM dRSTAMta che - - jema koI sAthe pravirala jaLa ane vRkSanI chAyAne mArgamAM pAmyA. tyAM keTalAMka puruSo parizrAMta thaI pravila chAyAmAM athavA pANI vaDe Asakta thaI tyAM rahelA. bIjAne bolAvIne kahe che - Avo A ja pradhAna che. te sArthamAM keTalAMke temanI vAtane svIkArI, keTalAMke na svIkArI. jemaNe svIkAryuM te bhukha-tarasa Adi duHkhonA bhAgI thayA. jemaNe na sAMbhaLyu te jaldI pratibaddha thaI mArganA mukhe jaIne zItaLa jaLa ane chAyAnA bhAgI thayA. jema te puruSo viSAda pAramyA, tema pArzvasthAdi viSAda pAme che. jema teo nIkaLI javAthI sukhI thayA, tema susAdhuo sukhI thAya che. have je kahyuM - Ane 'pradhAna' ghoSaNA kare che, te darzAve che - * niyukti-1175-vivecana : nityavAsakalpa, caityomAM bhakti, kulakAryAdi parigraha, ArthikA-sAdhvI dvArA lAbha, dudha vagere vigaIomAM Asakta, nirdoSa prerita kahe che. [zaMkA] nityAvAsa vihAramAM sadoSa prerita hovA chatAM tene nirdoSa kema kaho cho ? te jaNAve che. (45) (1-1008d) E:\Maharajsaheb\Adhayan-33\Book33A\ Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 * niyukti-1176-vivecana : jyAre gAma, Akara, nagara, pattanAdimAM bhramaNa karatAM sarvathA zrAMta thAya-thAke, to keTalAMka naSTa nAzaka nityavAsI - badhAM ja nahIM, teo saMgama sthavira AcAryanuM AlaMbana AgaLa dhare che. kaI rIte? EO * niyukti-1177-vivecana : - kollera nagaramAM saMgama nAme sthavira te saMgama sthavira koNa? te kahe che hatA. durbhikSamAM teNe sAdhuone visarjita karyA. teo te nagarane nava bhAgamAM vaheMcI parIkSINa jaMghAbaLathI vicaratA hatA. tyAMnA nagaradevatA upazAMta thayA. temano ziSya datta nAme hato, te ghaNAM kALe Avyo. te datta saMgama sthavirane nityavAsI che tema jANIne temanI vasatimAM pravezato nathI. bhikSAveLAe aupagrahika thaI cAlatA saMkleza pAme che. A vRddha che, zrAddhakuLa dekhADaze nahIM. koI zreSThI kuLamAM bALaka raDato hato. te cha mAsa thayA raDavAnuM baMdha karato na hato. AcAryae capaTI vagADI, 'raDa mA' ema kahyuM. vyaMtarIe te bALakane choDI dIdho. teoe saMtuSTa thaIne gaucarI AdithI IcchAnusAra pratilAbhita karyA. pachI dattane vidAya ApI kahyuM - ATalA te kuLo che, AyArya lAMbokALa bhramaNa karI aMta-prAMta bhikSA laIne AvyA. Avazyaka AlocanA kALe AcAryae kahyuM - AlocanA kara. datta sAdhu bolyA, tamArI sAthe ja gaucarI Avelo. te bolyA teM dhANIpiMDa khAdhela che. A ati sUkSma che, ema kahIne beTho. devatAo ardharAtrimAM varSA ane aMdhakAra vipurvI dattanI hIlanA karI. AyAryae kahyuM - aMdara Ava. datta bolyo aMdhArI che. AcAryae AMgaLI dekhADI, te prajvalita thatI hatI. tenAthI AvarjAIne AlocanA kare che. AcAryae paNa vasatinA karelA nava bhAga kahI batAvyA. e pramANe badhAM maMdharmIne A puSTa AlaMbana nathI. * niyukti-1178-vivecana durbhikSamAM ziSyonuM gamana, tathA teno ja pratibaMdha - arAga ane ajaMgamatvavRddhatva, te ja kSetramAM vibhAga karavA, A AlaMbana jALane AloyatA nathI, paNa eka kSetramAM vAsa che tevuM maMdabuddhio mAne che. - - nityAvAsa vihAra dvAra kahyuM, have caityabhaktidvAra - * niryukti-1179-vivecana : caitya, kula, gaNa, saMgha ke anya koInI nizrA karIne arthAt AlaMbana karIne, kaI rIte? ahIM koI caityAdi pratijAgaraka nathI tethI ame asaMyama svIkArela che, jethI caityAdino vyavaccheda na thAya athavA Arya vajranI nizrA karIne te asaMyamane na maMdadharmI seve che. * niyukti-1180-vivecana : vajrasvAmIe kaI rIte caitya pUjA karI? tethI te paNa sAdhune mokSanA aMga samAna che, Ano bhAvArtha kathAnakathI jANavo, je pUrve kahela che. tethI maMdabuddhio vajrasvAmInuM AlaMbana karIne A vAta jotA nathI - * niyukti-1181-vivecana : zAkyAdi dvArA apabhrAjanA ane svatIrthanI udbhAvanA tathA zrAvakonuM vAtsalya,
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya 3, ni - 1181 92 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 (46) (PROOF-1) A badhAM AlaMbanone joto nathI, pUrvopayita puSpanA mahimAne - kusuma vaDe yAtrAne gaNato nathI. caityabhaktidvAra gayuM. have ArthikAlAbha dvAra kahe che - * niyukti-1182-vivecana : sAdavIo dvArA thato lAbha, te ArthikAlAbha, temAM Asakta, potAnA lAbhathI je asaMtuSTa, maMdadharmI, bhikSAcayathI bhagna thatu bhikSArthe bhramaNathI kaMTALelA, susAdhu vaDe prerita chatAM A tapasvIne abhakSya che, ema kahI arNikAputra AcAryanA AlaMbanane batAve che. * niyukti-1183-vivecana : pupacUlA sAdhvI dvArA levAtA bhojana ane pAna aNikApugAyAyaM vAparatA hatA, te te ja bhave AMtakRtu kevalI thayA. Ano bhAvArtha kathAnakathI jANavo. te yogasaMgrahamAM kaheze. te maMdamatio A AlaMbana karatAM A bIjuM jotAM nathI. zuM ? te kahe che - niyukti-1184-vivecana : durmikSa hovAthI temanA ziSyagaNane visarjita karela, svayaM bhikSA mATe asamartha hatA. vRddha hatA. A badhuM vicAratA nathI. paNa samartha ane sahAyAdi guNayukta evA te zaTha-mAyAvI sAdhvI dvArA lAvelanA lAbhane Icche che. Arthika lAbha dvAra pUruM thayuM. have vigati dvAra kahe che - niyukti-1185-vivecana : odanAdi bhojana ke drAkSa pAnAdi bhogavIne - vAparIne lolupa banelA, vigaI saMparkanA doSathI pApathI prachAdita thaI udAyana gASinuM dRSTAMta AgaLa dhare che. -0ahIM vikRtibhIta ke vikRtigata je kaMI sAdhu khAya che te vikRti-vigaI vikAra karavAnI svabhAvavALI che ane vAra vigatimAM sAdhune laI jAya che. A pramANe koI sAdhune preraNA karAtA, te udAyana RSinuM AlaMbana AgaLa dhare che. te A pramANe - vItabhayanagaramAM udAyana rajAe yAvatuM dIkSA lIdhI. tene bhikSA AhArano roga thayo. vaidhe tene dahIM khAvAnuM jaNAvyuM. te rAjarSi vrattikAmAM rahyA. pachI koI divase vItabhaya nagare gayA. tyAM teno bhANeja kezI rAjA hato. udayana sajarSie ja tene rAjApaNe sthApelo. tenA maMtrIe kezIkumArane kahyuM - A rAjarSi parISahathI parAjita thayA che, te rAjya pAchuM mAMgaze. kezI kumAre kahyuM - ApI daIza. maMtrI bolyo - A rAjadharma nathI, e rIte rAjAne vyagrAhita karyo. lAMbA kALe rAjAe te vAta svIkArI. rAjarSine viSa ApI devuM. eka govAlaNane dahIM sAthe jhera ApI devA kahyuM. teNIe e pramANe dahIMmAM jhera vahorAvI dIdhuM, devatAe harI lIdhuM ane udAyana rAjarSine kahyuM ke he maharSi! tamane jhera apAyuM che, dahIM levAnuM choDI do. rAjAe dahIM choDI detAM pharI roga vadhavA lAgyo. pharI dahIM levAnuM AraMbhya, pharI viSa prayoga thAyo, pharI devatAe jhera harI lIdhuM. trIjI vakhata paNa devatAe dahIM levAnI nA pADI. koI vakhata devIke pramAda thayo, rAjarSine jhera vyApI gayuM. teo kALadharma pAmyA. temano zayyAtara kuMbhAra hato. devIe rAjAnA kALadharma pachI dhULanI varSA karI. kuMbhAne anaparAdhI jANI choDI dIdho. tenA nAme kuMbhakArapattanamAM laI jaIne tyAM tene rAkhyo. * x - A kAraNika kahevAya, tenuM AlaMbana badhAMe na levAya. * niyukti-1186-vivecana : zItaLa ane rUkSa anna te rAjAne dIkSA lIdhA pachI rogathI abhibhUta thatAM nanurUpa hatuM. vigaI mATe gokuLamAM jatA evA te samartha hovA chatAM zaTho kahe che - kema udAyana muni nathI ? muni ja che. vigaInA pabhioga chatAM teone nirdoSa che. e pramANe nityavAsAdimAM maMdadharmI saMgama sthavirAdinA AlaMbanane AzrIne sIdAya che. jyAre bIjA sUtrAdine AzrIne ja sIdAya te kahe che - * niyukti-1187-vivecana : , artha, bAla ane vRddha tathA dravyAdi Apattine na sahana karanAra, AlaMbanonA padane karIne saMyamAnuparoghathI vartatA hovA chatAM sIdAya che. ahIM evuM kahe che ke - saganI nizrA karIne, jemake - huM bhaNuM chuM tyAM sudhI mAre bIjAthI zuM ? e pramANe arthanI nizrA karIne sAMbhaLuM chuM tyAM sudhI, e pramANe bAlatva, vRddhatva, asamarthatvanI nizrA karIne, e pramANe A dravya durlabha che ema AlaMbana laIne, zojha zullaka che ema jANIne, kALa-dumikSa jANIne, bhAvathI - huM glAna chuM ItyAdi AlaMbano karIne saMthAro karato alAsandhI sIdAya che. e rIte - * niyukti-1188-vivecana : vana na karavAnI IcchAvALA lokone samagra loka AlaMbanathI bharelo che, teo jyAM jyAM lokamAM juo tyAM tyAM AlaMbana kare che. paraMtu jIvo be prakAre hoya che - maMdazraddhAvALA ane tIvra zraddhAvALA. temAM keTalAMka maMda zraddhAnuM AlaMbana che ane keTalAMkane tIvra zraddhAnuM AlaMbana hoya che. kahyuM che - * niyukti-1189-vivecana : je koI sAdhuo jyAM grAma-nagarAdimAM je suSamaduSamAdi kALamAM jyAre durmikSAdimAM bahuzruta caraNa-karaNapabhraSTa hoya che, je teo samAyare che, pArzvasthAdirUpa te Adbana maMda zraddhAvALAne thAya che tethI ja mathurAmAM maMgu yAyane subhikSamAM paNa hArAdino rAga na choDatAM pAzvasthatAne pAmyA. * niryukti-1190-vivecana : je koI je gAma-nagarAdimAM suSamaduSamAdimAM jyAre paNa dumikSAdimAM bahuzruta ane caraNakaraNa saMpanna hoya ane teo je samAcare, te bhikSupatimAdi tIvra zraddhAvALAne laMbanarUpa thAya che. AnuSAMgika vAtamAM pAMcane kRtikarma na karavuM te vAta ubhI rahI gaI, have nigamana karatAM kahe che - * niryukti-1191-vivecana : darzana, jJAna, cAstri tathA tapa ane vinayanI sarvakALa paDakhe rahe dUira rahevuM te sarvakALa pAsasthA. ahIM 'nitya' kALa grahaNa Ittara pramAdanA vyavaccheda mATe che. ivara pramAdathI nizcayathI jJAnAdino apagama chatAM vyavahAthI sAdhu ja che. A (pAsasthA) avaMdanIya che. kemake teo pravayananA yazanA nAzaka che. yazodAtI kema kahyA ? zramaNaguNa vaDe prApta je yaza, te tenAthI vitatha AyaraNa vaDe vAta kare che. rajsaheb\Adhayan-33\Book33AL E:\Mahar
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya 3, ni - 1191 93 pArzvasthAdinA vaMdanamAM apAyano nigamana karatAM kahe che - * niyukti-1192-vivecana : kRtikarma-vaMdana ane prazaMsA - "A bahuzruta ke vinIta che." ItyAdirUpa, te sukhazIlajana-pAsasthAne karAya to karmabaMdhana mATe che. kaI rIte? kemake teo pUjya che, ame nirapekSatara chIe. e pramANe je-je pramAda sthAno, jemAM pArzvasthAdi viSAda pAme che, tenI upabRhaNA-samarthana ke anumati thAya che. te nimitte karmabaMdha thAya che. je kAraNe A apAyo che, te kAraNe pArzvasthAdi avaMdanIya che, sAdhu ja vaMdanIya che, e pramANe nigamana karatAM kahe che - * niyukti-1193-vivecana : darzana, jJAna, cAritramAM tathA tapa ane vinayamAM sarvakALa jeo udhat che, te ja vaMdanIya che. teo vizuddha mArga prabhAvanAthI pravayananA yazakArI che. have susAdhu vaMdananA guNo kahe che - * niyukti-1194-vivecana : kRtikarma - vaMdana ane prazaMsA saMvigna jananI karAya to te karmakSayane mATe thAya che. je-je virati sthAnomAM saMvigno varte che. te-tenI upabRhaNA - anumata che tema kahevAya che. te anumatithI karma nirjarA thAya che. saMvigno be prakAre che - dravyathI ane bhAvathI. temAM dravya saMvigna haraNo che, teo sadA utrasta cittathI pAMdaDA upara cAle che. bhAva saMvigno te sAdhu che, temano ahIM adhikAra che. saprasaMga nityavAsadvAra gayuM. - X - darzanAdimAM upayukta ja vaMdanIya che, have te ja AyAryAdi bhedathI kahe che - * niyukti-1195-vivecana : AcArya, upAdhyAya, pravartaka, sthavira ane ratnAdhika e pAMcene kRtikarma karavuM nirjarAne mATe thAya che. temAM AcArya sUtra-artha ane ubhayanA jJAtA tathA lakSaNAdiyukta che. kahyuM che ke - sUtrArtha jJAtA, lakSaNayukta, gacchanA meDhibhUta, gaNataptivimukta, arthane kahenArA te AcArya che. sUtranA nahIM. - X - upAdhyAyAdi badhA vaDe kRtikarmavaMdana paryAyahIna hoya to paNa temane karavuM. - upAdhyAya eTale samyakatva, jJAna ane saMyamayukta, sUtra artha ane tadubhaya vidhijJa, AcAryanA sthAnane yogya, sUtranI vAMcanA Ape te. - 4 - 4 - tene paNa vaMdana karavuM. - tapa, yathocitta prazasta yogomAM sAdhune pravatArthe te pravartaka. kahyuM che ke saMyama, yogomAM je yoga hoya, temAM pravartAva, gaNanI ciMtA kare ane asahiSNune nivAre te pravartaka kahevAya. Amano paryAya ocho hoya to paNa temane vaMdana karavuM. sIdAtA sAdhune Aloka ane paralokanA apAyanA darzanathI mokSamArgamAM ja sthira kare che, te sthavIra. kahyuM che sthira karaNathI te sthavira che, te-te vyApArita arthomAM pravartaka che, je sAdhu jemAM sIdAya che, temane chatAM baLe temAM sthira kare che. temane paNa vaMdana karavuM. - ahIM gaNAvacchedakano samAveza na hovA chatAM mULagraMthathI temane jANavA, kemake sAhacarya che. te A pramANe - uttAvana, pradhAvana, kSetra ane upadminI mArgaNAmAM (47) (PROOF-1) E:\Maharajsaheb\Adhayan-33\Book33A\ Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 aviSAdI, sUtra-artha-tadubhayanA jJAtA AvA prataranA gaNAvacchedaka hoya che. Amane paNa vaMdana karavuM. ratnAdhika-paryAyamAM moTA. Amane ukta krame ja kRtikarma - vaMdana nirjarAne mATe karavuM. bIjA kahe che - pahelAM AloyanA karatA badhAM vaDe AcAryane vaMdana karavuM pachI ratnAdhikanA krame vAMdavA. AcArye paNa madhyama khAmaNA pachI kRtikarmamAM jyeSThane kRtikarma karavuM joIe. E4 pahelI dvAra gAthAmAM ttva - kone te dvAra kahyuM. have jena - konA vaDe, kRtikarma karavuM joIe ane konA vaDe na karavuM joIe ? arthAt koNa A kAraNanA ucita ke anucita che. temAM mAtApitAdi anucita gaNa che. tethI graMthakAra kahe che-- * niyukti-1196-vivecana : mAtAne, pitAne, moTA bhAIne, mAtAmahane, pitAmaha-dAdAne, abhyasthita vaMdana na karAvavuM, kemake te badhAM ratnAdhika che - paryAyajyeSTha che. mAtAdine vaMdana karAvatA lokamAM gahIM thAya che. temane paNa kyAreka viparIta pariNAma thAya che. AloyanA, pratyAkhyAna, sUtrArthamAM karAvavuM. sAgArika sAme yatanAthI karAvavuM. A vidhi dIkSA lIdhelAne mATe che. gRhastha hoya to karAvavuM - have kRtikarma karaNa ucitanuM pratipAdana kare che - * niyukti-1197-vivecana : prANAtipAta AdithI nivRtti rUpa pAMca mahAvrato vaDe yukta, ALasa rahita, jAti Adi mAnathI parivarjita mativALA, saMvigna, karmakSayanA arthI, evA prakAranA sAdhune kRtikarma karavuM joIe. jenA dvAra kahyuM. have rA e dvAra Ave che. kRtikarma kyAre karavuM ane kyAre na karavuM? temAM. * niyukti-1198-vivecana : dharmakathAdimAM vyAkSipta hoya, parAMmukha hoya, ubhelA hoya, krodhAdi pramAdathI pramatta hoya, tyAre kadApi vAMdavA nahIM. AhAra ke nIhAra karatA hoya to na vAMdavA. ahIM - dharmAntarAya, anavadhAraNa, prakopa, AhAra, aMtarAya, maLa-mUtrArthe nirgamanAdi doSo vistArathI kahevA. to vaMdana kyAre karavA? te kahe che - * niyukti-1199-vivecana : vyAkhyAnAdi vikSepa rahita-prazAMta hoya, Asane beThA hoya, krodhAdi pramarAda rahita - upazAMta hoya, 'chaMdeNa' ItyAdi kahevA dvArA udhata hoya. A pramANe hoya to anujJA laI meghAvI pachI vaMdana kare. anujJApanAnA be Adeza che. je dhruvavaMdana che, te pratikramaNa AdimAM anujJApana karatAM nathI, je autpAttika vaMdana che temAM anujJApanA kare che. navA dvAra kahyuM. RtikRtva dvAra kahe che. titRtva - keTalIvAra vaMdana karavuM. temAM roja niyata ane aniyata vaMdana hoya che. A baMne sthAnanA nidarzana mATe niryuktidvAra kahe che-- * niyukti-1200-vivecana : pratikramaNamAM, svAdhyAyamAM, kAyotsargamAM, aparAdhamAM, prAdhurNaka eTale mahemAnamAM, AlocanAmAM, saMvaraNamAM, uttamArthamAM vaMdana karavuM.
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya3, ni - 1200 (PROOF-1) (1) pratiSa kramaNa te pratikamaNa, aparAdhasthAnathI khasIne guNa sthAnomAM vartavuM te. temAM sAmAnyathI vaMdana thAya che. (2) svAdhyAya - vAyanAdimAM, (3) kAyotsarga - je vigaInA pasmiogane mATe AyaMbilanA visarjanArthe karAya che. (4) aparAdha * gurunA vinayanA ulaMghana rUpa, temAM vaMdana karIne banAvAya che. pAkSika vaMdana aparAdhamAM gaNAya che. (5) prArthaka - moTA sAdhu Ave tyAre vaMdana thAya che. - * - ahIM vidhi A che - prApUrNako be bhede che. (1) sAMbhogika, (2) anyasAMbhogika. sAMbhogika hoya to AcAryane pUchIne vAMde che, bIjAne vaLI AcAryane vAMdane, AjJA laIne pachI moharahita evA yatio vAMde che, ke vaMdAve che. (6) AlocanA : vihAra ane aparAdhathI bhinna evI AloyanAmAM. (8) saMvaraNa * bhojananuM pratyAkhyAna athavA navakArazI pratyAkhyAna karyA pachI paNa jINadi kAraNathI abhakatArthe saMvaraNa grahaNa kare to, temAM vaMdana thAya che. (8) uttamArgamAM - anazana ane saMlekhanAmAM vaMdana. A pramANe sAmAnyathI niyata-aniyata vaMdananA sthAno batAvyA. have niyata vaMdana sthAna saMkhyA jaNAvavAnuM kahe che * niyukti-1201-vivecana : cAra pratikramaNamAM kRtika gaNa thAya che - svAdhyAyamAM, pUrNimAM ane aparANamAM roja cauda kRtikarmo thAya che. svAdhyAyamAM pUrvANamAM - roja savAre. kaI rIte? gurane pUrva saMdhyAmAM vAMdhIne AlocanA kare te eka. amyutthita thayA pachI je pharI gurune vAMde te bIjuM. ahIM vidhi A che - pachI jaghanyathI traNa, madhyamathI pAMca ke sAta ane utkRSTathI badhAMne vAMdavA, joIe. jo vyAkuLa ke vyApa hoya to eka nyUna yAvatuM ghaTatAM ghaTatAM traNane avazya vAMdavA joIe. e pramANe daivasikanI vidhi che. pAkSikamAM avazya pAMcane vAMde, cAturmAsa ane saMvatsarImAM sAta sAdhune avazya vAMde, temane vAMdIne je AcAryane AzrayaNa mATe kAya te trIjuM vaMdana, pratyAkhyAna mATe karAya te cothuM vaMdana. svAdhyAyamAM pharI vAMdane prasthApita thAya te paheluM, prasthApita thaI pravedana karatAM bIjuM, pachI uddiSTa ane samudiSTane bhaNe che, uddeza ane samudezanA vaMdanano ahIM matabhava che. pachI je thatubhaga zeSa paurakI rahe tyAre pAmonI pratilekhanA kare. che. je bhaNavAnI IcchA na hoya to vAMde che. je mANavAnI IcachA hoya to vAMdhA vinI pagA paDilehe che. paDilehaNa karIne pachI bhaNe che, kALa veLAe vAMdhIne pratikrame che. A bIjuM. e pramANe pUvarNamAM sAta vaMdana thayA. aparANe - saMdhyAmAM ke bapora pachInA paNa sAta ja thAya. anukya vaMdanano svAdhyAya vaMdanamAM aMtabhava thAya che. pratikamaNanA cAra to prasiddha ja che. e pramANe A ghuva evA roja cauda vaMdana abhaktAthane thAya. bIjAne pratyAkhyAna vaMdana adhika thAya che. katikRtvA dvAra kahyuM. vaMdana Adi pahelI vAra gAthA kahI. have bIjI dvAra gAthAnI vyAkhyA kare che - temAM "keTalA avanata" ItyAdi - Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 * niryukti-1202/1-vivecana : be avanata, yathAjAta-kRtikarma, dvAdazAvatta. avanati - uttamAMga pradhAna praNamana mistaka namAvavA dvArA temAM paheluM - pahelI vAranA rUma mAsamaurt ! vike maviUTFnAIo nAme "chaMda' anujJApanA mATe vaname che, bIjuM - jyAre varNa karIne nIkaLato, chama ItyAdi sUjhathI pharI "chaMda' anujJApanA mATe avaname che. sayAjAta-zramaNava Azrita janma. temAM joharaNa, muhapatti ane colapaTTo mAtrathI zramaNa janma thAya. jema yonithI hAthanA saMpuTapUrvaka nIkaLe, e pramANe ja vAMde che. tenAthI avyatikti yathAjAta ja kahevAya. evuM kRtikama kare. dvAdazAvarta - sUtrAbhidhAnagarbha kAyA vyApAra vizeSa jemAM che te saMkSepathI dvAdazAvata kahevAya che. ahIM pahelAM pravezamAM cha Avarno thAya che. madIye thI navA jame gha che saba madhya guru caraNe rAkhela hAtha ane zira sthApanArUpa, bahAra nIkaLIne, pharI pravezIne paNa A ja cha Avarta thAya. A apAMtarAla be dvAra Adha dvArane upalakSIne jANavA. avanata dvAra gayA. have 'vata zira' dvAra mATe gAthAkhaMDa kahe che. * niyukti-1202-vivecana : jemAM cAra ziro namana, traNa gupta, be praveza, coka nikramaNa che. cAra ziro namana A rIte - pahelAM pravezamAM khAmaNA kALe ziSya ane AcArya baMnenA zira ane pharI niSkramaNa karIne pravezatA A be. traNa gupti jemAM che te - manathI samyak prasihita, vacanathI alita aAranuM uccAraNa, kAyA vaDe AvartAne na virodhato vAMde. be praveza * pahelAM anujJA laIne pravezato, bIjuM nIkaLIne pharI pAcho praveze te. eka niSkramaNa * AvazyakIthI nIkaLe che. A pAMtarAla traNa dvAramAM #ta zira dvArathI upalakSita jANavA. have keTalA AvazyakothI parizuddha che, te dvArArtha kahe che - * niyukti-1203,1204-vivecana : avanamana be, yathAjAta, bAra AvartA, cAra zira, traNa gupti, be praveza, eka nikamaNa coma pacIza AvazyakothI parizuddha kRtikarma karavuM joIe anyathA dravyakRtikamAM kahevAya. kahyuM che - * niryukti-1205-vivecana : kRtikarma-vaMdanane karavA chatAM kRtikarmano nirjarAbhAgI na thAya. kyAre ? ukta pacIza AvazyakamAMnA koI sthAnane virAdhe to. jema vila anuSThAnavALI vidhA phaLadAyI thatI nathI. ema kRtikarma paNa nirjara phaLadA thatuM nathI. have avirAdhakanA guNo dazAve che - * niryukti-1206-vivecana : avanatAdi pacIza AvazyakothI zuddha * tenAthI avikala kRtikarma je koI kare che, kone ? AcAryAdine ke anya guNayuktone, te svapakALamAM mokSane athavA vimAna-devalokane pAme che. tti Topa mAM banIza doSa rahita kahevA, te doSa A pramANe - E:Maharajsaheb\Adhayan-33\Book33AL
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ 98 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 (PROOF-1) Adhya3, ni - 1207 thI 1211 * niryukti-1203 thI 1211-vivecana : 1- anAdara, saMbhrama sahita vAMde, 2- stabdha - jAti Adi madayukta thaI vAMde, 3- praviddha - vaMdana daIne turaMta nAzI jAya, 4- paripiDita - aneka vaMdanathI vAMde, Avarta ke vyaMjanAbhilApone vyavacchinna karato vAMde, 5- Tolagati - tiDanI jema uDato vAMde, 6 aMkuza * joharaNane be hAthamAM aMkuzavatuM grahaNa karIne vAMde, - kAyadAnI jema reMgato vAMde, 8- mAchalInI mAphaka jaldIthI ekane vAMdIne bIjA sAdhune bIjA paDakhAthI parAvartato vAMde. 9 manamAM dveSa rAkhI, vaMdhane koIka guNathI hIna mAnato asUyApUrvaka vAMde, 10vedikAbaddha - jAnu upara baMne hAtha rAkhI ItyAdi rIte vAMde, 11- bhayathI vAMde * kyAMka mane gacchAdithI bahAra na karI de. 1 bhajato evo vAMde - jethI tenA bhakto mane vAMde. 13- maitrI nimite * prItine Icchato vAMde, 14-gAva * gaurava nimitte vAMde, mane A sAmAcArI kuzala jANe. 15- kAraNa - jJAnAdi sivAyanA kAraNe vAMde, jemake mane vastrAdi Apaze. 16- tainya * bIjAthI potAne chupAvIne vAMde - khenI mArI laghutA na thaI jAya. 1- pratyanIka-hArAdikALe vAMde, 18- ruSTa - krodhathI dhama-dhamato thaI vAMde, 19- tarjita - kopa paNa na kare * kRpA paNa na kare kASThanI mAphaka vaMdana kare, 20- zeTha - zaThatAthI vAMde, glAnAdino vyapadeza karI samyapha rIte na vAMde, 21- hIlita - he gaNI! vAyaka: zuM tamane vAMdu, ema hIlanA karI vAMde. 22- vipali kuMcita - aDadhu vAMdatA dezAdi kathA kare, 23- daSTAdeTa ke tamasamAM rahI na vAMde, 24- zRMgam - mastakanA eka dezathI vAMde. - 25- kara-TekSa [Tax] mAnIne vAMde, nirjarArtha nahIM. 26- mocana - vaMdana karIza to ja choDaze, ema mAnIne vAMde, 27- AliSTa anAzliSTa A rajoharaNa ane mastaka vaDe thatI caturbhagI che. temAM pahelo bhaMga-rajoharaNane be hAthe pakaDIne mastake hAtha lagADe te suMdara che, bAkInA traNe bhaMga sAmAnya che, 28- vyaMjanAbhilApamAM saMpUrNa AvazyakathI vAMde, 29- uttacUDa-vaMdana karI pachI moTA zabdothI "matyaNa vaMdAmi" ema bole. 30mUka : alAvAne uccAryA vinA vAMde, 31- Dha8-moTA zabdothI uccArato vAMde. 32- curNa lI - ulkA mAphaka cheDethI joharaNa pakaDIne bhamADato vAMde. A batrIza doSo che, AnA vaDe parizuddha kRtikarma karavuM. jo AmAMnA koI doSathI duSTa vaMdana kare to tenA phaLane na pAme. * niyukti-1212-vivecana : kRtika-vaMdanane karato paNa kRtikarma nirjarano bhAgI na thAya, jo te banIza doSamAMnA koIpaNa sAdhu sthAnane virAdhe che. doSarahita kRtikarmakaraNamAM guNone darzAvato kahe che - * niyukti-1213-vivecana : je banIza doSathI parizuddha kRtikarma gurune prayoje che, te thoDAM kALamAM ja nivaNane pAme che, athavA vimAnavAsI thAya che. zuM doSa parizuddha thaI caMdanarUpa guNathI jaldI nirvANa pAme ? to kahe che - * niyukti-1214-vivecana : AvazyakamAM avanatAdimAM doSa tyAgamAM jema jema prayatna kare, kaMI hIna ke [3377 adhika na kare, kevo thaIne ? vividha karaNa-mana, vacana, kAyAmAM upayukta thaIne. tema tema te vaMdanakatane nirjarA arthAt karmakSaya thAya che. tenAthI nivaNinI prApti thAya che. - 4 - doSavimukta dvAra kahyuM. have jIvana vite e dvAra kahe che. temAM vaMdana kasvAnA kAraNo pratipAdana karatA kahe che - niyukti-1215-vivecana :| vinayopacAra, mAnanuM bhaMjana, gurujananI pUjA, tIrthaMkarAjJA, kRtaghamarAdhanA ane akriyA e kAraNo kahA. temAM (1) vinaya e ja upacAra te vinayopacAra. (2) mAnaahaMkArano vinAza, te mATe vaMdana. (3) mAnabhagna vaDe gurujananI pUjA thAya, (4) tIrthakaranI AjJApAlana thAya, kemake bhagavaMte vinayamUla dharma upadezelo che, te vaMdanAdi lakSaNa ja vinaya che. (5) zratadharmanI ArAdhanA thAya che, kemake vaMdana pUrvaka zrutanuM grahaNa thAya che. (6) akiriya * paraMparAo akiyA thAya che. kemake akriya ne siddha che. A paNa paraMparAe vaMdana lakSaNa vinayathI ja thAya che parama ThaSioe kahela che - "bhagavanuM ! tayArUpa zramaNa ke mAhaNa vaMdana karato ke paryApAsanA karato, te vaMdana rAne papAsanAnuM zuM phaLa pAme ? gautamAM zravaNa phaLane pAme, zravaNathI jJAnaphaLa thAya, jJAnathI vijJAnaphaLa thAya, vijJAnathI paccakakhANa phaLa thAya, tenAthI saMyamarUpa phaLa pAme. saMyamathI anAzrava phala pAme, AzravathI tapa rU5 phaLane pAme, e rIte akiyAne pAmIne paraMparAe siddhigamanarUpa phaLanI prApti thAya che. e ja vAta vAyakamukhyae paNa kahI che - vinayanuM phaLa zuzruSA che, zukrUSAnuM phaLa zrutajJAna che, jJAnanuM phaLa virati che, vitinuM phaLa Azrava nirodha che, AzravanA nirodhathI saMvara thAya, saMvarathI tapobaLa, tapobaLathI nirjarA phaLa kahyuM. tenAthI kriyA nivRtti thAya, kriyA nivRttithI ayogItva pAme yoganA nirodhathI bhavasaMtatino phAya thAya che, bhavasaMtatinAM kSayathI mokSa thAya tethI badhAM kalyANanuM bhAjana vinaya che. * niyukti-1216-vivecana : vinaya e zAsananuM mULa che, vinIta saMyata thAya che. A vinayathI mUkAyelAne dharma ke tapa kyAMthI hoya ? -0- jenA vaDe jIvo zAsita thAya te zAsana-dvAdazAMga, temAM vinaya mULa che. kahyuM che - vRkSAmAM mULathI skaMdha utpanna thAya che, skaMdhamAMthI pachI zAkhA uge che. zAkhAthI prazAkhA nIkaLe che, temAMthI pAMdaDA, temAMthI pachI phUla, phaLa ane sa Adi nIkaLe che. e pramANe dharmanuM mULa vinaya che, tenAthI mokSa che, jenAthI kIrti, kRta Adi pamarAya che. A vinayopacAra mATe kRtikama karAya che, have vinaya eTale zuM ? * vinayano zabdArtha kahe che - * niryukti-1217-vivecana : jenAthI ATha prakAranA karmo nAza pAme che, je cAturaMta mokSAne mATe ane saMsAranA vinAzane mATe che, tene vidvAno vinaya kahe che. vinayanAn vinaya, saMsAra kSINa thavo athavA saMsAra naSTa thavo te vinaya. jema vinItA gAya-dhdha vagaranI kahevAya. vika vite dvAra dvAra pUruM thayuM. avanata ItyAdi dvAra gAthA kahI. have ahIM E:\Maharajsaheb\Adhayan-33\Book33
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya3, ni : 1213 100 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 (PROOF-1) adhyayana zabdArtha nirUpaNIya che. te bIje sthAne kahela hovAthI ahIM jaNAvatA nathI. nAma niua nikSepa puro thayo. have sUga AlApaka niSpannanA nikSepano avasara che te sUtra hoya to ja thAya che. sUtra sUbAnugamathI Ave. tethI tenI vaktavyatA mATe A sUtra kahe che - sUra-10 - [ziSya kahe che | he kSamAzramaNa ! Apane huM Indriyo tathA mananI viSayavikAranA upaghAta rahita, nirvikArI ane niupa kAyA vaDe vaMdana karavAne IcchuM chuM. mane ApanI maryAdita bhUmimAM pravezavAnI anujJA Apo. nisIhI [ema kahI ziSya avagrahamAM praveze.] dhokAya eTale ApanA caraNane huM mArI kAyA vaDe sAruM chuM. tethI Apane je kaMI takalIpha thAya tenI kSamA Apazo. aAglAnIvALA Apano divasa sukhapUrvaka vyatIta thayo ? Apane saMyama yAtrA varte che. Apane Indriyo upattarahita varte che? | he mA zramaNa ! divasa daramyAna thayelA aparAdhone huM mAnuM chuM. Avazyaka kriyA mATe have huM avagrahanI bahAra jAuM chuM. divasa daramyAna Apa kSamAzramaNanI koIpaNa AzAtanA karI hoya, tenAthI huM pAcho pharuM chuM. vaLI miyAbhAvathI thayela AzAtanA vaDe, mana-vacana-kAyAnI duSTa pravRtti thakI thayela AzAtanA vaDe, krodha-mAna-mAyA-lobhanI vRtti dvArA thayela AzAtanA vaDe, sarvakALa saMbaMdhI - sarva prakAranA mieI upacAro dvArA te sarva prakAranA dharmanA atikramaNane lIdhe thayela AzAtanA vaDe. je koI aticAro thayA hoya, tenAthI he kSamAthAmaNa ! huM pAcho pharuM chuM. te aticaraNanI niMdA karuM chuM. ApanI samakSa te aticAranI gaha huM chuM ane te azubha yogamAM pravartelA mArA bhUtakAlIna Atmapayino tyAga karuM chuM. * vivecana-10 ginuM) : saMhitA, pada, padArtha, padavigraha, cAlanA, pratyavasthAna e cha bhede sUtra viSayaka vyAkhyA karAya che. temAM akhalita padoccAraNa te saMhitA kahevAya. te A - jIchApa HTH ItyAdi sugarUpa che. have pada vibhAga kahe che - charfka kSamazrAma ! tuM panIyA navA manunAnIta ItyAdi sUtra-pado che. dhe padArtha ane padavigraha yathAsaMbhava kahIe chIe - ofma - IcchAmAM, AnuM uttamapuraSa eka vacanAMta rUpa che kSamA - sahana karavuM te. zrama-tapa ke khedamAM jANavuM. pa Adi zrama pAme te zramaNa. kSamApadhAna zramaNa te kSamAzramaNa. temane AmaMtraNa che. tuM - vaMdana karavA mATe. yApanIyA vaDe, niSedha karavo te naiSadhikI. e pramANe bAkInA padArtho paNa vyutpatithI kahevA. ame ziSyanA saMmohArye kahetA nathI. have prakRta sUtrano artha - avagrahanI bahAra rahelo ziSya ardhaavanavazarIrathI be hAthamAM joharaNa laIne vaMdanane mATe udhata thaI kahe che ke - huM IcchuM chuM - he AmAzramaNa ! Apane namaskAra karavAne. cApanIyayA - yathAzaktiyukta thaIne. naidhikyA - prANAtipAtAdithI nivRtta zarIra vaDe. eTalAmAM guru vyAkSepAdi yukta hoya to "gividhena' kahe che. pachI ziSya saMkSepamAM vaMdana kare che. jo guru vAkSepAdi hita hoya to "chaMdasA" ema bole che, tyAre ziSya tyAM rahIne A pramANe kahe - | 'aNujANaha' anujJA pradAna karo. mama - e potAne mATe karAyela nirdeza che. zenI ? mita evo A avAha, te avagraha AcAryanI cAre dizAmAM temanA zarIra pramANa kSetra kahevAya. temAM temanI anujJA lIdhA sivAya praveza karavo na kaho. tyAre guru kahe - "aNajANAmi" tyArapachI ziSya 'nisIhI' kahI pravezIne gurunA pAdAMtikane dhArIne tyAM joharaNane pachI lalATane be hAtha vaDe sparzatA A pramANe bole - # - paga rUpa je adhokAyane potAnA deha vaDe sparza te adhokAya sparza, tene huM karuM chuM. AnI anujJA Apo. tathA 'kSamaNIya' - Apa khamo have deha glAnirUpa. tathA alAsToka kalAta - kheda. te thoDA khedane te ghaNAM sukha vaDe. Apano divasa pasAra thayo ? Apano divasa sukhethI pasAra thayo ? eTalAmAM guru kahe che - 'tahatti', [hA, te pramANe che. jema tame kaho cho. karI ziNa kahe che - cA' tapo niyamAdi rU5 athavA kSAyika-mizrapathamika bhAvalANA yAtrA Apane sArI rIte varte che ? tyAre guru kahe che - tAre paNa varte che ? mAre varte che. pharI ziSya kahe che - Apano yApanIya aC/i Indriya ane noindriyano upazama varte che ? 'zarIra' artha paNa thAya. tyAre guru kahe che - hA, yApanIya varte che. pharI ziSya kahe che - he kSamAzramaNa ! mane kSamA karo. [kSamA zenA mATe ?) daivasika vyatikama - divasa saMbaMdhI aparAdhone. ahIM daivasikanuM grahaNa sagika AdinA upalakSaNArthe che. tyAre tene guru kahe che - huM paNa pramAdathI udbhavela divasa saMbaMdhI aparAdhone khamAvuM chuM. pachI ziSya praNamIne ja AlocanA yogya ane pratikramaNa yogyane khamAvIne prAyazcitta vaDe AtmAne zodhita karato eTalAmAM akaraNatayA [na karavA vaDe] usthita thaI avagrahathI bahAra nIkaLIne je rIte artha vyavasthita che te rIte kriyA vaDe pradarzita karato AvayikI ItyAdi daMDakasatra kahe che. avazya kartavya caraNa karaNa yogothI nivRttA te AvazcikI. tenA vaDe Asevana dvArathI hetubhUta je sAdhu anuSThita che tenuM huM pratikamaNa karuM chuM arthAt E:\Maharajsaheb\Adhayan-33\Book33AL
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya. 3/10 ni - 121. 101 (PROOF-1) dUra thAuM chuM. ATaluM sAmAnyathI kahIne vizeSathI kahe che - kSamAzramaNanA bhAvaNita svarUpa saMbaMdhI divasa vaDe nivRtA jJAnAdi lAbhanI zAtanA arthAt AzAtanA vaDe. A AzAtanA 33-kahI. temAM cAra mULa AzAtanAmAM samavatare che. dravyAdi cAra AzAtanA. dravyAzAtanA - sattikanI sAthe bhojana karato manojJa AhAra pote khAI le, e pramANe upadhi ane saMskArakAdimAM kahevuM. kSetrAzAtanA - sanikanI nIkaTe javAthI thAya che, kAlAzAtanA-rame ke vikAse bolAve tyAre maunapaNe rahe ane bhAvAzAtanA - AcAryane tuM-tA karIne vAta kare. ema bIze AzAtanA A dravyAdimAM AvI jAya. temAM je koI mithyAne AzrIne, mana vaDe dukRtA te manodatA athatu praheSa nimitatAthI. asAdhavacana nimitatAyI, nIkaTa gamanAdi nimite kAyadAkRtatAthI tathA krodha-mAna-mAyA-lobhathI anugatapaNAthI. teno bhAvArtha A che - krodhAdi anugatathI je koI vinayabhaMsAdi rU5 AzAtanA karAI tenA vaDe. e pramANe daivasiDI AzAtanA kahI. dhe A bhavanI ane abhavagata evA atIta ane anAgata kALanA saMgrahane mATe kahe che - sarvakALathI, atItAdi nivRttA, te sArvakAlikI, tenA vaDe. badhI ja micyopacArA * mAyA sthAnagamita kriyA vizeSA jemAM che te saMDropANAthI. sarvaghama - ATha pravacana mAtA, tenuM atikramaNa - ullaMghana jemAM che te sarvadhamatikamaNA. AvA prakAranI AzAtanA vaDe. meM je aticAra-aparAdha karyA. te aticAronuM he kSamAzramaNa ! ApanI sAkSIe pratikramaNa karuM chuM - pharI na karavA vaDe nivaDuM chuM. tathA duSTa karmakArI AtmAne huM prazAMta bhava udvigayitathI niMdu chuM. ApanI sAkSIe huM AtmAnI nahIM karuM chuM. duSTakarmakArI AtmAne tenI anumatinA tyAga vaDe huM vyasarjana karuM chuM - taju chuM. sAmAyikAnusAra niMdAdi padArtho kahevA. e pramANe khamAvIne pharI tyAM rahIne ja addhavanatakAyAthI ja bole - 'chafSa mAsama' ItyAdi badhuM kahevuM. mAtra ATaluM vizeSa ke "hA mAsamaum' ItyAdi badhuM sUtra AsiyA choDIne guranA page paDIne ja kahevuM. ziSyanA asaMmohane mATe satra parzika gAthA svasthAne choDIne kaMIka tenA arthakathana vaDe ja padArtho jaNAvyA. * niyukti-1218-vivecana : IcchA, anujJApanA, avyAbAdha, cAmA, cApanA ane aparAdha khAmaNAM A che. sthAno vaMdanamAM hoya che. temAM 'DrI' cha bhede - * niryukti-1219-vivecana : nAma, sthApanA, dravya, kSetra, kALa ane bhAva e pramANe 'rU' zabdano nikSepo cha bhede thAya. temAM nAma ane sthApanA sugama che. dravyecchA - sacitta Adi dravyano abhilASa ke anupayukta kRSi ema kahe. ogecchA * magadha Adi kSetrano abhilASa. kAlecchA-rAtri Adi kALano abhilASa. - 102 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 x - bhAvechA * prazasta ane apazasta be bhede che. prazastAnane jJAnAdi abhilASa, pazasta-saMvAdi abhilASa ahIM ziSyanI bhAvecchAthI adhikAra che. kSamAdi pado gAyAmAM kahyA nathI, tenA yathAsaMbhava nikSepAdi kahevA. suNI hovAthI ane graMtha vistAra bhayathI ahIM kahela nathI. IcchA kahI, have anujJA kahe che. te paNa cha bede che - * niryukti-1220-vivecana : nAma, sthApanA, dravya, kSetra, kALa ane bhAva e cha prakAre anujJAno nikSepa thAya che. temAM nAma ane sthApanAno artha sAmAnya che. dravyAnujJA - laukikI, lokottarA ane kupAvayanikI che. laukikI-sacittAdi dravya bhedathI traNa prakAre che. * x * lokottara paNa traNa bhede che - kevaLa ziSya, upakaraNa sahita ziSya ane vAdinI anujJA. e pramANe kupAvayanikInI vaktavyatA kahevI. kSetrAnujJA * je jene jeTalA kSetranI athavA je kogamAM anujJA karAya te. kAlAnujJA paNa kahevI. bhAvAnujJA AcArAdi anujJA. ahIM bhAvAnujJAno adhikAra che. have ahIM gAthAmAM na kahyA chatAM cAkSueNa hovAthI avagrahano nikSepa kare che * niryukti-1221-vivecana : nAma, sthApanA, dravya, kSetra, kALa ane bhAva e cha prakAre vigrahano nikSepo hoya che. temAM dravyAvagraha - sacittAdi bhede che. kSegAvagraha - je je kSetrane avagrahe che, temAM cotarapha savA yojana. kAlAvagrahamAM je je kALane avagaNe che te - varSamAM cAra mAsa, tubaddha kALe eka mAsa. bhAvAvagraha prazasta ane pazata bhede che. prazasta te jJAnAdi avagraha. apazasta te krodhAdi avagraha jANavo. * athavA - avagraha pAMca bhede che - devendra, rAjA, gRhapati, sAgArika ane sAdharmika e pAMyano avagraha vItarAga bhagavaMte kahela che. ahIM bhAva avagraha ane sAdharmika avagrahaLo adhikAra che. gurano avagraha, temanI cAre dizAmAM temanA zarIra pramANano jANavo. te sadA ananujJAta che, temAM pravezavuM kalpatuM nathI. tethI temAM anujJA pAmIne praveze che. * niryukti-1222-vivecana : bahAranA kSetramAM rahIne, anujJA pAmIne mita avagrahamAM joharaNa vaDe sparze, pachI avagata kSetramAM praveze. keTale dUra sudhI ? te kahe che - mastaka vaDe pAMda sparzanA thAya tyAM sudhI. avyAbAdha dravyathI ane bhAvathI. dravyathI - khaga Adi vaDe AghAta vyAbAi kAraNa sahita ane bhAvathI samyagdaSTi cAritravAnane. ahIM paNa kAyAdinA nikSepa vagere yathAsaMbhava svabuddhithI kahevA. yAtrA-dravyathI ane bhAvathI. dravyathI tApasa AdinuM sava kriyAmAM javuM che. bhAvathI sAdhunuM svakriyAmAM uttarpaNa. sApanA be bhede * dravyathI ane bhAvathI. dravyathI aupaghAdi vaDe kAyAnI yApanA. bhAvathI Indriya ane noIndriyanA upazamathI zarInI. kSAmaNA : dravyathI ane bhAvathI. dravyathI kaluza zayavALAnA A lokanA apAya, bhAvathI saMvega pAmela samyagurdaSTinA kahe che - E:Maharajsaheb\Adhayan-33\Book33AL
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya3, ni - 1222 104 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 (PROOF-1) niyukti-1223-vivecana : avyAbAdha be bhedeo ItyAdi pUrve vRttimAM kahevAI gayuM che. aparAdha khAmaNA paNa savistAra vibhASA kahevI. e pramANe bAkInA padomAM nikSepAdi kahevA. A sUtramAM prAyaH vedamAnanI vidhi kahI. niyuktikAre paNa tenI ja vyAkhyA karI. have vaMdhagata [vaMdana pAmanAro]nI vidhi jaNAvatA kahe che - * niyukti-1224-vivecana : chaMdeNa, aNujANAmi, tahatti, tamane paNa varte che, e pramANe huM paNa tane khamAvuM chuM, A badhAM vaMdana yogyanA vayano che. viSaya vibhAga to padArtha nirUpaNAmAM nirdezela ja che. * niyukti-1225-vivecana : vaMdana yogya vaDe e pramANe prativacano kahevAvA joIe. 3pa zAdanA ja-kAra arthapaNAthI zraddhayAdi gaurava rahitatAthI, kaSAya rahita zuddha hRdayathI, vaMdana karanA saMvega jamAve tevA, ahIM saMvega - eTale zarIrAdino pRthabhAva athavA mokSanI utsukatA. A pramANe sUtra sparza niyuktithI sUganI vyAkhyA kahI. padArtha ane pada vigraha kahyo. dhe 'cAlanA' kahe che - * niyukti1226-vivecana : ahIM Ava7, vazcikI aAdimAM yugapatu-eka sAthe kAyA ane vayono vyApAra kahela che. tema hoya to yugapatu be kiyAno prasaMga Ave. paraMtu baMne kiyA eka sAthe niSedhela che, kemake be upayogano eka sAthe abhAva che. tethI A vyApAra ayukta che. tethI sUtra bolIne kAya vyApAra ja karavo joIe, tethI kahe che - * niryukti-1223-vivecana : ahIM bhinna-bhinna vastu viSayamAM be kriyAno niSedha che. yugapatuM ja sUjha ane artha kahoto naya Adi goyara aTana kare che. temAM utpAmAM jyAre upayukta hoya tyAre aTanamAM na hoya ane aTanamAM hoya tyAre upekSAmAM upayoga na hoya, kemake kALanI sUkSmatA che. vilakSaNaviSayA traNe yoganI kriyA paNa aviruddha che. jema kahela che ke - maMgika zrutane gaNato traNe paNa yogamAM varte che. pratyavasthAna kahyuM. * niyukti-1228,1229-vivecana : ziSya pahelA pravezamAM vAMdavAne mATe variyakIthI pratikamI, bIjA pravezamAM pharI vAMde che. zuM cAlanA che athavA jema dUta rAjAne namIne kAryanuM nivedana kare, pachI, visarjita karAyA pachI vAMdIne jAya e pramANe ja sAdhuo paNa bi vAMdaNAmAM kare che.] * niyukti-1230-vivecana : anaMtara kahela kRtikarma-vaMdana vidhine yojIne caraNakaraNamAM upayukta thayelA sAdhuo ghaNAM bhavamAM upArjita ane saMcita kamoM khapAve che. keTalAM khapAve ? anaMta. anugama kahyo. nayo sAmAyika niyuktivatu. muni dIparatnasAgare karela adhyayana-3-no TIkA sahitano anuvAda pUrNa E:Maharajsaheb\Adhayan-33\Book33AL. chuM adhyayana-4-"pratikramaNa che - X - X - X - X - X - X - X - vaMdana adhyayananI vyAkhyA karI. have pratikamaNano AraMbha kare che. teno saMbaMdha A pramANe - anaMtara adhyayanamAM ahaMdu upadiSTa sAmAyika guNavALAne ja vaMdana pratipatti karavI evuM pratipAdita karyuM. ahIM vaLI tema na karanAra AdithI khalitanI ja niMdA jaNAve che athavA vaMdana adhyayanamAM kRtikarmarUpa sAdhu bhakitane tatvathI karmakSaya kahyo. jemake - vinaya upacAra, mAnanuM bhaMjana, gurujananI pUjA, tIrthakaranI AjJA, dhRtadharmanuM ArAdhana ane prakriyA thAya che. pratikramaNa adhyayanamAM mithyAtva Adi pratikramaNa dvArathI karmanidAna niSeda batAve che. kaheze ke - "mithyAtvanuM pratikamaNa temaja asaMyamamAM paNa pratikamaNa, kaSAyonuM pratikramaNa ane prazasta cogonuM paNa pratikramaNa athavA sAmAyikamAM cAritranuM varNana karyuM. caturvizati stavamAM arahaMtonI guNa stuti karI, te darzanajJAnarUpa che. e pramANe A traNethI yukta che. A vitA AsevananA Aloka ke paralokanA apAyo dUra karavA gurune nivedana karavuM joIe ane te vaMdanA pUrvaka thAya te AnAthI anaMtara adhyayanamAM batAvyuM. ahIM te nivedana karIne pachI zubha sthAnomAM ja pratIpakramaNanuM Asevana karavuM te batAve che. A rIte AnA dvArA anekaw saMbaMdhathI Avela A pratikramaNa adhyayananA cAra anayoga dvArA yati sahita kahevA joIe. - temAM nAma niSajJa niopamAM pratikramaNa adhyayana che. temAM pratikramaNane nirUpe che. prati - e A uparNa che. te pratipAdha arthamAM varte che. pratIpa ke pratikULa kramaNa gamana te pratikramaNa. ahIM ema kahe che ke - zubha yogomAMthI azubha yogamAM gayelAnuM zubhamAM ja pAchuM ke pratikULa je kramaNa te pratikramaNa. kahyuM che ke - svasthAnathI je parasthAne pramAdanA vazacI gayelanuM karI tyAM ja gamana te pratikramaNa kahevAya. athavA kSAyopathamika bhAvathI audayika bhAvane vaza gayelane tyAM ja te ja arthe pratikULa jaIne maravuM te. athavA prati prati kramaNa te pratikramaNa ati zubha yogomAM prati prati vartavuM te. kahyuM che - mokSa phaLa denArA zubha yogomAM prati prati vartana, je niHzalyano cana tene pratikramaNa jANavuM - 4 - * niyukti-1231-vivecana : pratikamaNa, pratikamaka ane pratikamitra che anakame traNe atIta, vartamAna ane anAgata kALamAM hoya che. temAM pratikamaNa zabda pUrve kahyo. pratikame che te pratikramaka, pratikAMtavya-te azubha yogarUpa karma. - X - pratikamaNAdi maNa kALamAM yojavI. zaMkA - pratikamaNa e atIta viSayaka che. kahyuM che - atItanuM pratikamaNa karuM che, vartamAnane saMvaru chuM ane bhAvine paccakakhuM chuM, to traNa kALamAM kaI rIte ahIM yoryuM ? [samAdhAna pratikamaNa zabda ja ahIM azubhayoga nivRtti mAjhanI arthamAM sAmAnyathI grahaNa karela che. tema hovAthI atIta viSaya pratikamaNa niMgha dvArathI
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya 4, ni - 1231 azubhayoganI nivRtti che. vartamAna viSaya te saMvara dvArathI azubhayoganI nivRtti che. bhAvikALa viSayaka te pratyAkhyAna dvArathI azubha yoganI nivRtti ja che. temAM doSa nathI. have pratikrAmakanuM svarUpa pratipAdana karatAM kahe che - * niyukti-1232-vivecana : jIvo ja azubha pApakarma yoganA pratikrAmaka che - ahIM pratikrame che te pratikrAmaka. jo ke badhAM jIvo pratikrAmaka nathI paraMtu samyagraMSTirUpayukta jIvo pratikrAmaka che. konA pratikrAmaka che ? azubha ke azobhana evA pApakarma vyApAranA. prazna - pApakarma yoga azubha ja hoya. pachI azubha vizeSaNa zA mATe? nA, tema nathI. svarUpanA anvAkhyAna mATe che. dhyAna ane prazasta yogone AzrIne pratikramatA nathI. paNa tene seve che. ahIM manoyoganA prAdhAnyane jaNAvavAne dhyAnanuM pRthak grahaNa che. prazasta yoganA upAdAnathI dhyAna paNa dharma ane zukla bhede prazasta jANavuM. prazna - pratikramaNane choDIne pahelAM pratikrAmaka kema kahyuM? pratikrAmakanI alpa vaktavyatA che ane kartAne adhInapaNe kriyA che, mATe pahelAM kahyuM temAM doSa nathI. - x - X - pratikrAmaka kahyo. have pratikramaNano avasara che. te zabdanA paryAyo vaDe tenI vyAkhyA kare che - 105 * niyukti-1233-vivecana : pratikramaNa, pratiyaraNa, pariharaNa, vAraNa, nivRtti, niMdA, garhA ane zodhi e pratikramaNanA ATha paryAyo kahyA. -- pratikramaNanuM tattvathI nirUpaNa karyuM, have bhedathI nirUpe che. te nAmAdi bhede che - * niyukti-1234-vivecana : nAma, sthApanA, dravya, kSetra, kALa ane bhAva e cha bhede pratikramaNano niopo thAya che. temAM nAma ane sthApanA sugama che. dravya pratikramaNa anupayukta samyakdaSTinuM labyAdi nimitte athavA upayukta ke nihavanuM pustakAdimAM rahela pratikramaNa che. kSetrapratikramaNa je kSetramAM varNavAya ke karAya te - 4 - kALa pratikramaNa be bhede che - dhruva ane adhruva. temAM dhruva te bharata ane airAvatamAM pahelA ane chellA tIrthaMkaranA tIrthamAM aparAdha hoya ke na hoya to paNa ubhayakALe karAya te ane madhyanA tIrthaMkaranA tIrthomAM adhruva - kAraNe karAya te. bhAva pratikramaNa be bhede che AdinuM ane prazasta te samyakatvAdinuM athavA odhathI ja upayukta samyagraMSTinuM, prazastano ahIM adhikAra che. - prazasta ane prazasta. prazasta te mithyAtva pratiyaraNA - prati prati te arthomAM gamana, te-te AsevanA prakArathI pratiyaraNA. te cha bhede che. tethI kahe che - * niyukti-1235-vivecana : nAma ane sthApanA pratiyaraNA sugama che. dravya pratiyaraNA anupayukta sabhyaSTinuM te arthomAM AyaraNIya-gamana, athavA upayukta ke nihavanuM laghvAdi nimitte hoya te. jyAM pratiyaraNA vyAkhyAna thAya ke pratiyaraNA karAya te. je kALamAM pratiyaraNA thAya te kALathI pratiyaraNA ane bhAva pratiyaraNA prazasta ane prazasta bhede che. aprazastA-mithyAtva, ajJAna, avirati pratiyaraNA ane prazasta te samyagdarzana, (eg) (PROOF-1) E:\Maharajsaheb\Adhayan-33\Book33A\ 106 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 jJAna, cAritra pratiyaraNA ItyAdi pUrvavat. zubhayogamAM pravartana te pratikramaNa. pratiyaraNA paNa temaja che. have pariharaNA eTale sarva prakArathI varjanA. te ATha bhede che - * niyukti-1236-vivecana : (1) nAma, (2) sthApanA sugama che. (3) dravya pariharaNA heya viSaya Azrita che. - 4 - (4) parihAra pariharaNA - laukika ane lokottara bhede che. - x - (5) varSanA pariharaNA laukika ane lokottara bhede che, laukikamAM Itvara ane yAvatkathikA - X - lokottaramAM Itvara - zayyAtarapiMDAdi pariharaNA ane yAvatkathikA te rAjapiMDAdi pariharaNA. (6) pariya pariharaNA - parvata ke nadIno pariraya pariharavo te. (3) anugraha pariharaNA (8) bhAva pariharaNA - prazasta ane aprazasta. prazasta te jJAnAdi pariharaNA ane prazasta te krodhAdi pariharaNA athavA audhathI upayukta samyagdRSTino ahIM adhikAra che. AnI pratikramaNa paryAyatA e che ke - pratikramaNa paNa azubha yoga parihArathI ja hoya. - vAraNA - vAvuM, niSedha. te nAmAdi bhedathI cha prakAre - * niyukti-1233-vivecana : nAma ane sthApanA vAraNA sugama che. dravya vAraNA - tApasa AdinA haLakheDa Adi paribhoga nidudha athavA anupayukta samyasRSTine dezanA ItyAdi - 4 - kSetra vAraNA - je kSetramAM varNavAya ke karAya te athavA anAryakSetra. kALa vAraNA - je kALamAM varNavAya ke karAya te athavA vikAlAdimAM ke varSAmAM vihArano niSedha. bhAva vAraNA be bhede che - prazasta ane aprazasta prazasta te pramAdavAraNA, prazasta te saMyama Adi vAraNA athavA oghathI upayukta samyagdaSTinA. teno ahIM adhikAra che. AnI pratikramaNa paryAyatA pragaTa ja che. have nivRtti kahe che. nivartavuM te nivRtti cha bhede kahe che - * niyukti-1238-vivecana : nAma ane sthApanA nivRtti sugama che. zeSa thana vAraNA mAphaka svabuddhithI kahevuM. yAvat prazasta bhAva nivRttino ahIM adhikAra che. have niMdA - temAM niMdavuM te niMdA, AtmAnI Ame ja potAnA AtmAnI kutsA karavI. te nAmAdi bhede cha prakAre che - * niyukti-1239-vivecana : nAma ane sthApanA niMdA sugama che. dravyAdi niMdAnuM kathana 'vAraNA' mAphaka ja che. bhAvaniMdA A rIte - prazasta ane aprazasta bhede. prazasta te saMyamAdi AyaraNa viSayaka ane prazasta te asaMyamAdi AyaraNa viSayaka. jemake - arere ! meM khoTuM karyuM, khoTuM karAvyuM, khoTAnI anumati ApI, vanadavathI jema vRkSanuM polANa baLe tema mAruM aMtara A duSkRtyathI baLI rahela che. zeSa pUrvavat. have 'gahIM' gahaNA te garbha - para sAkSIe potAnI kutsA. te paNa nAmAdi bhedathI cha prakAre ja che. tethI kahe che - * niyukti-1240-vivecana : nAma ane sthApanA gAM sugama che. dravya gahIM-tApasAdinI ja sva guru
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya04, ni - 1240 109 108 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 (bs). (PROOF-1) AlocanAdithI ke anupayukta samyagurdaSTi ke upayukta nilava AdinI gaheNA. yAvatuM ahIM prazasta gahano adhikAra che. have zuddhi, zodhavuM te zuddhi athatu vimalIkaraNa. te nAmAdi bhedathI cha prakAre, * niyukti-1241-vivecana : nAma ane sthApanA zuddhi sugama che. dravya zuddhi - tApasAdinI svagura pAse loyanA athavA anupayukta samadaSTi ke upayukta vihavanI vA ke suvaNAMdinI jaLa-kSArAdithI zuddhi. gazuddhi je kSetramAM kahevAya ke karAya athavA thojhanA kulikAdi zAstrAdi zAnuM uddharaNa. kALa zuddhi - jyAM zuddhi kahevAya ke karAya athavA zaMku Adi vaDe kALanI zuddhi karAya che. bhAvazuddhi be bhede * prazasta ane pazata. prazasta te jJAnAdinI. pazasta - azuddha chatAM krodhAdinuM vaimarA AdhAna athavA aughathI ja upayukta samyagRdRSTinI prazasta che, teno ahIM adhikAra che. AnI pratikramaNa paryAyatA spaSTa che. e rIte ATha pratikramaNa - payayo kahyA. have ziSyanA anugrahane mATe pratikamaNAdi padonA yathAkame daSTAMto batAvatA kahe che. * niyukti-1242-vivecana : (1) mArga, (2) prAsAda, (3) dugdhakAya, (4) viSabhojana - taLAva, (5) be kanyA, (6) patimArikA (9) vastra ane (8) aMgada. temAM pratikamaNamAM mArganuM daSTAMta che - jema eka sajAe nagara bahAra prAsAda karavAnI IcchAthI zobhana divase sUmo pADyA, rakSako nImyA ane kahyuM ke je koI ahIM praveze to tene mArI nAMkhavo. paNa jo te ja page pAcho cAlato sarakI jAya, to tene choDI devo. pachI te rakSakonA vyAkSipta citta kALahata be gAmaDIyA puruSo temAM pravezyA. te baMne bahu dUra gayA na hatA, temane rakSakoe joyA. khaNa vaDe pakaDIne kheMcyA. te baMnene kahyuM - re dAso! cAhIM kema pravezyA? te baMnemAM eka kAkadhRSTa bolyo - AmAM zo doSa che ema bolI Ama-tema doDavA lAgyo. tene tyAMja rakSakomo mArI nAMkhyo. bIjo karyo ane tyAM ja baMne page ubho rahIne bolyo - he svAmI! huM ajANatA ja pravezyo chuM mane mArazo nahIM tame jema kaho tema huM kasvA taiyAra chuM. teo bolyo - jo koI kamaNa karyo. vinA te ja page pAchA sarakI jAya, to mUkI devAya che. te DarIne parama prayatnathI te ja pagale pAcho pharI gayo. tene choDI devAyo. te A lokanA bhogono bhAgI thayo. bIjo bhraSTa thayo. A dravya pratikramaNa kahyuM. bhAvamAM dRSTAMtano upanaya kahe che - sAnA sthAne tIrthakara che. prAsAdane sthAne saMyamanI rakSA karavI joIe te AjJA che, te gAmaDIyAnA sthAne eka sAdhue AjJAne atikramI. te rAga-dveSa rakSako vaDe haNAyo. lAMbA kALa sudhI te saMsAramAM janma maraNone prApta karaze ane je koIpaNa rIte pramAdathI saMyamane pAmyA che, pachI temAMthI prati nivRtta thaIne pharI tema na karavA vaDe pratikramaNa kare che, te nivaNanA bhAgI thAya che. A pratikramaNamAM mArganuM dRSTAMta kahyuM. (2) have pratiyANAmAM prAsAdanuM dRSTAMta kahe che - eka nagaramAM dhanasamRddha vaNika hato. tene hamaNAMno banAvela ranano bharelo prAsAda hato. te tenI patnIne prAsAda soMpIne diguyAne mATe gayo. teNI zarIramAM Asakta hatI, maMDaLa-prasAdhanAdimAM rokAyelI rahetI, te prAsAdanuM avalokana karatI na hatI. tethI teno eka bhAga paDI gayo. teNI vicAre che - AnuM huM zuM karIza? anya koI divase pIpaLAno choDa thayo, paDI gayo. have AvuM zuM karIza ema vicArI choDa na kADhyo. tenA vadhavAthI prAsAda bhAMgI gayo. te vaNika pAcho Avyo. nAza pAmelo prAsAda joyo. teNIne gharanI bahAra kADhI mUDI. bIje prAsAda karAvyo. bIjI pabI lAvyo ane kahyuM - jo A prAsAda vinAza pAmaze tyAre tane nahIM choDuM ema kahIne diggayAgAne mATe gayo. teNI paNa te prAsAdane savaMdarathI traNa saMdhyAe avaloke che. je kaMI temAM kASThakarma, leyakarma, citrakama rAjyAdimAM jotI tene kaMIka ApI, lAvIne prAsAdamAM goThavatI. tethI te prAsAda tevo ja rahyo. - vaNike AvIne joyuM. khuza thaIne cAkhA gharanI svAminI banAvI. vipula bhoga samukha thayA. jyAre pUrvenI azana, vastrAdi rahita atyaMta du:khI thaI. A dravya paricaraNA. bhAvamAM daTAMta upanaya kahe che. vaNika sthAnIya AcArya, prAsAdane sthAne saMyama, pativaravuM te aAjJA che. eka sAdhu vaDe sAtA saunI bahulatAthI prativaraNa na karyuM. te vaNikanI patnI mAphaka saMsAramAM duHkhanuM bhAjana thaI. jeNe prativaraNa vaDe ajJAta saMyama prAsAda dharyo, te nivaNi sukha bhAgI thayo. (3) have pratikaraNAmAM duSpakAyanuM dRSTAMta kahe che - duSpakAya nAme dugdhaghaTakano kApotIno eka kuLaputra, tenI be baheno koI gAmamAM rahetA hatA. tene putrI janmI. te baMne bahenone putro thayA. baMne vaya prApta thatAM, te baMne paNa baheno eka sAthe ja tene vAvavA AvI. te bolyo ke baMne arthI che, be mAMthI kone priya karuM ? teNe baMne bahenone kahyuM jaIne putrone mokala, je khedajJa haze, tene mArI putrI ApIza. teNe te baMne yuvAnone ghaDA ApyA, kahyuM ke gokuLa jaIne dudha laI Avo. tene baMne kApotI [kAvaDa laIne gayA. te baMne dudhanA ghaDA bharI kAvaDa laIne pratinivRtta thayA [pAchA pharyo tyAM be mArgo hatA - (1) pharIne jato hato te sama hato. (2) kAjuka hato, paNa viSama ThuMThA, kAMTAdinI baddhatAvALo hato. be mAMthI eka putra bAju mArge cAlyo, tenA athaDAvAthI eka ghaDo bhAMgI gayA, tenA paDavAthI bIjo paNa bhAMgyo. te khAlI hAthe pAcho pharyo. mAmAnI pAse Avyo. bIjI bahenano putra sama mArgathI dhIme dhIme Avyo. tethI dudhanI kAvaDane akSata lAvI zakyo. tenA prati kuLaputra khuza thayo. bIjAne kahyuM ke - meM kahela na hatuM ke koNa jaldI ke moDo Avaze, meM mAtra ema kaheluM ke dudha laIne AvavuM. je dudha lAvyo, tene potAnI putrI paraNAvI. bIjA bhANejane kADhI mUkyo. cha dravya pariNAM kahI. bhAva pariharaNAmAM A daSTAMtano upanaya kahe che - kuLaputranA sthAne tIrthaMkaranI jJA, dudhanA sthAne cAstrinI avirAdhanA ane kanyAnA sthAne siddhinI prApti che. gokuLa sthAne mAnavabhava, cAsTiAmAM RjumArga jinakalpikono che, te bhagavaMto saMghayaNa ane dhRti saMpanna hoya che. dravya-kSetra-kALa-bhAva ApattimAM viSamatAmAM paNa utsargathI cAle che. vaka e sthavirakalpIno mArga che. te utsarga ane apavAdayukta che. viSama che je ayogya evo jinakalpanA mAni svIkAre che, te dudhanA ghaDAnA sthAne rahela cA>>i virAdhIne kanyA sthAne rahela siddhinA bhAgI na thAya. je vaLI gItArtha dravyoga-kALa Book33AL rajsaheb Adhay E:\Mahar
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya4, niM - 1240 siddhine pAme che. - eka rAjAe parasainyane bhAva ApattimAM yatanA vaDe varte che, te saMyama virAdhyA vinA (4) have vAraNAmAM viSabhojana taLAvanuM dRSTAMta che dUrathI AvatuM jANIne gAmamAM dudha, dahIM, bhakSya, bhojya AdimAM jhera bheLave che. je mIThA pANInA vAva ane taLAvAdi che temAM paNa, je vRkSo puSpa ane phaLo yukta che. temAM paNa viSa bheLavI bhAgI gayo. bIjo rAjA Avyo. teNe badhuM viSabhAvita jANIne sainyamAM ghoSaNA karAvI ke je A bhakSya-bhojana karaze, taLAvAdinuM mIThuM pANI pIze, A vRkSanA puSpa-phaLa AdinA upabhoga karaze, te maraze. mATe A kSAra vALuM kaTuka durgaMdhI pANIno upabhoga karavo. jeTalAM A ghoSaNA sAMbhalIne aTakyA, te jIvyA, je na aTakyA [viramyA] teo maryA. A dravya vAraNA. 109 - bhAva vAraNA - A dRSTAMtano upanaya levo. rAjAne sthAne tIrthaMkare viSayukta anna, pAna samAna viSayo che tema kahIne vAraNa karyu. temAM jeo Asakta thAya che, teo ghaNAM janma-maraNone pAmaze. jeo temAM Asakta nahIM thAya, teo saMsArano pAra pAmaze. (5) have nivRttimAM be kanyAmAM pahelAM kolika kanyAnuM dRSTAMta kahe che koI eka nagaramAM kolika hato. tenI zALAmAM dhUtoM AvelA. temAM eka dhUrta madhura svarathI gAto hato. te kolikanI putrI tenI sAthe premamAM Asakta thaI. teNIne dhUrte kahyuM - ApaNe nAsI jaIe, jethI koI na jANe. te kanyA bolI - mArI sakhI rAjakanyA che, tenI sAthe mAre saMketa che ke ApaNe baMne ekanI patnI thaIzuM. tethI huM rAjakanyA vinA ekalI na AvuM. dhUrta bolyo rAjakanyAne paNa sAthe laI lo. teNIne kahyuM, teNIe hA pADI. savAramAM bhAgI chUTyA. tyAM koIka bolyuM - jo kutsitA karNikAra vRkSa vizeSo puSpita thavA samartha nathI. jo nIcako kutsAmAM paNa azobhana kArya kare, to tAre zuM karavAnuM? arthAt sajjanone Ama karavuM ucita nathI. A pramANe sAMbhaLIne rAjakanyA vicAre che - A cUta [Ama] vasaMtamAM upalabdha thAya, jo karNikAra jevA caitya vRkSo puSpita thAya te uttame puSpikA thaIne zuM? te adhikamAsa ghoSaNA na sAMbhaLI aho te sAruM kahyuM - jo kolikI AvuM kare to mAre zuM karavuM? tethI rAjakanyA bolI ke huM ratnano DAbalo bhUlI gaI, e pramANe chaLa karIne pAchI cAlI gaI arthAt pratinivRtta thaI. te divase sAmaMtarAjaputra rAjAne zaraNe Avelo hato. rAjAe tene A kanyA paraNAvI dIdhI. ISTa thayuM. teNe sasarA sAthe agra dAyAdane jItIne rAjya meLavyuM. rAjakanyA tenI mahAdevI thaI A dravya nivRtti kahI. bhAva nivRttimAM A dRSTAMtano upanaya che - - kanyAnA sthAne sAdhu che. dhUrta te viSayomAM Asakta, gItane sthAne AcArya vaDe anuziSTa nivRtta te sugati pAmyA. bIjA krugati pAmyA. bIjuM dRSTAMta dravya-bhAva nivRttimAM kahe che - eka gacchamAM eka taruNa grahaNadhAraNa samartha hato, tethI tene AcArya banAvela. koI divase te azubha karmanA udayathI dIkSA choDavAnA vicAre nIkaLI gayA. jatAM-jatAM gItane sAMbhaLyuM. teNe maMgala nimitte temAM upayoga mUkyo. temAM taruNa zUra yuvAno A gIta gAtA hatAM - samartha puruSe pratijJAno nirvAha karavo athavA raNabhUmimAM marI javuM, paNa asamAna lokonA ullApo sahana karavA nahIM ke je kULamAM janmyA che tyAre koI mahAtmA A saMvAda bolyA lajjA e guNa samudranI mAtA che, jAnInI jema Aryone ati zuddha hRdayathI anuvartamAna (55) (PROOF-1) E:\Maharajsaheb\Adhayan-33\Book33A\ Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 che. ItyAdi - 4 - gItikAno bhAvArtha evo che ke - keTalAMka prApta yazavALA, svAmI vaDe sanmAnita, viratAthI raNamAM subhaTone prahAra karatA nAza pAme, koI svapakSanA yazanA Azrita skhalanA pAme che. te sAMbhaLIne pratinivRtta thAya, ItyAdi - 4 -. A gItikAno artha sAMbhaLIne te sAdhune ciMtA thaI. A pramANe saMgrAma sthAne pravrajyA che, jo tenAthI parAbhUta thAya te asadeza loko vaDe helanA pAme. A sAdhu pAcho Avela che. 110 te pratinivRtta thayo, AlocanA - pratikramaNAdithI pAchA pharyA. (6) have niMdAmAM be kanyAmAM bIjI kanyA citrakAraputrInuM dRSTAMta - eka nagaramAM rAjA hato. bIjA rAjAne citra sabhA che, mAre nathI ema jANIne mahA moTI citrasabhA karAvIne citrakAronA samUhane soMpI. teo citro karatA hatA. temAM eka citrakAranI putrI bhojana laIne Ave che. rAjA rAjamArge azva doDAvato jato hato. te DarIne nAsI gaI, koI rIte bacIne nIkaLI gaI. tyAre teno pitA paNa zarIra ciMtArthe gayelo. te kanyAe tyAM bhoMyataLIye raMgovaDe moranuM pILuM banAvyuM. rAjA paNa tyAM eklo pharato hato. citrakAraputrI tyAM anya citte rahelI hatI. rAjAnI tyAM dRSTi gaI, morapIMchuM levA mATe teNe hAtha laMbAvyo. nakha bhaTakAtA duHkhI thayo. - te vakhate citrakAraputrI hasIne bolI - traNa pAyA vaDe ANaMdaka na rahe jyAM sudhI cotho [pAyo] zodhatA tame maLI gayA. rAjAe pUchyuM - kaI rIte? teNI bolI huM pitA mATe bhojana lAvatI hatI tyAre eka puruSa rAjamArgamAM ghoDAne doDAvato Avato hato, tene eTalI bhAna nathI ke kyAreka koIkane mArI nAMkhaze. huM mArA puNyathI jIvuM chuM, A eka pAyo. bIjo pAyo rAjA, teNe citrakAro pAse citrasabhA visyAvI. temAM ekaika kuTuMbamAM ghaNAM citrakAro che, mArA pitA ekalA che. temAM paNa tene ja bhAga Apyo, trIjo pAyo mArA pitA, jyAre huM bhojana laIne AvuM chuM te ThaMDu thaI jaze. ema vicAryA vinA atyAre ja zarIra ciMtArthe jAya che. rAjA bolyo - huM cotho pAyo kaI rIte? citrakAraputrI bolI badhAM paNa pahelA vicAre ke ahIM mora kyAMthI Ave ? kadAca AvI paNa jAya to paNa kyAMka najare to caDene? rAjA bolyo sAcI vAta, te mUrkha che. rAjA gayo. pitAe jamI letA teNI ghera gaI. rAjAe teNI sAthe lagna karavA mAMgu mokalyuM. citrakAra bolyo - ame to daridra chIe. amArAthI rAjAnI saparivAra pUjA kaI rIte thAya? rAjAe temanuM ghara dravyathI bharI dIdhuM. citrakAra putrI paraNIne rAjamArgamAM gaI. teNIe dAsIne zIkhavADyuM ke rAjA suvA Ave tyAre tAre kahevuM he svAminI ! jyAM sudhI rAjA Ave tyAM sudhI kaMIka vArtA kaho. [rAjA Avyo, te pramANe dAsI bolI.] citrakAra putrI kathA kahe che - eka kanyA hatI. ekasAthe traNa vara tene paraNavA AvyA. dAkSiNyathI mAtA-pitAe traNene ApI. te rAtre sarpa DaMsathI kanyA mRtyu pAmI. eka tenI sAthe baLI gayo. eke anazana karyuM. eke devane ArAdhyo. deve tene saMjIvana maMtra Apyo. teNI jIvatI thaI. te traNe paNa upasthita thayA, kanyA kone ApavI? zuM ekane, bene ke traNene ApavI zakya che? tyAre teNI bolI, have nidrA Ave che, kAle kahIza. te vArtAnA kutUhalathI bIjI divase paNa rAjAe te rANIno ja vAro rAkhyo. - -
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya4, ni - 1240 tyAre te dAsIe pharI pUchyuM - kanyA kone ApI ? citrakAra putrI rANI bolI ke jeNe tene jIvADI, te teno pitA kahevAya, je sAthe jIvI gayo, te bhAI kahevAya. jeNe anazana karyu tene kanyA apAya. dAsI bolI - bIjI vArtA kaho. rANI bolI. eka rAjAnA sonIo bhoyarAmAM maNiratnathI karela udhota karIne aMdara AbharaNo kare che. eke kahyuM - zuM veLA thaI ? eka bolyo - rAtri thaI. teNe kema jANyuM ? sUrya ke caMdra dekhAtA na hatA. teNI bolI uMgha Ave che, kAle vAta. bIje divase kahyuM, te ratAMdhaLo hato. dAsI bolI - bIjI vArtA kaho. eka rAjAe be corane peTImAM purI samudramAM pheMkyA koIe te peTI joI, ughADI to manuSyo joyA. pUchyuM keTalAM divasa pahelAM tamane pheMkelA eke kahyuM - Aje cotho divasa che. teNe kema jANyuM ? dAsI bolI pharI bIje divase [rAtre] kahyuM tene cothAMtarIyo tAva Avato hato. dAsI bolI - koI bIjI vArtA kaho. be zaukyo hatI, ekanI pAse ratno hatA, teNI bIjI patnIno vizvAsa karatI na hatI. jyAre paNa bahAra jAya ke Ave tyAre ghaDAmAM rAkhelAM ratno jue. bIjI patnI A rahasya jANI gaI. ratno laI lIdhA. pahelI patnIe jANyuM ke ratno corAI gayA che. to tene joyA vinA kema khabara paDI? kAle vAta. ghaDo kAcano hato. dAsI bolI - - bIje divase kahyuM ke bIjI vArtA kaho - eka rAjAne cAra puruSa ratno hatA. te A pramANe - naimitika, rathakAra, sahasayodhI ane vaidha. temAM koI ekane badale cArane ApI. kemake - kanyA te rAjAne ati suMdara putrI hatI. teNInuM koI vidhAdhare haraNa karyuM. koI jANatuM na hatuM ke kyAM laI gayo. rAjA bolyo je kanyA lAve, tene huM teNI ApuM. pachI naimittika bolyo amuka dizAmAM laI gayo che. sthakAra vaDe AkAzagamana ratha karAyo. cAre te rathamAM besI nIkaLyA. vidhAdharane sahasayodhIe mArI nAMkhyo. teNe paNa maratA-maratA pe'lI kanyAnuM mastaka chedI nAMkhyu. vaidhe saMjIvanI auSadhithI jIvita karI. ghera lAvyA. rAjAe cArene kanyA ApI. kanyA bolI - huM cArenI patnI kaI rIte thauM ? huM agnimAM pravezIza. je mArI sAthe agnimAM praveze, huM tenI thaIza. koNa pravezaze ? bIje divase [rAtre] kahyuM nimittake nimittabaLathI jANyuM ke A maraze nahIM, teNe sAthe agni praveza svIkAryo. kanyAe cittAnI nIce suraMga khodAvI. agni pragaTAvyo. baMne suraMga dvArA nIkaLI gayA. kanyA tene ApI. dAsI bolI bIjI vArtA kaho. rANI bolI - 4 - 4 - 4 - 4 - AvI AvI vArtAo karatA karatA roje roja - - - 111 - rAjA teNIno vAro ja rAtre rAkhato, e pramANe cha mAsa gayA. tyAre zaukya rANIo te rANInA chidro zodhavA lAgI. te citrakAra putrI rANI oDAmAM pravezI ekalI ja purANA vastrone AgaLa karI potAnA AtmAne niMdatI ke - tuM mAtra citrakAraputrI cho, ATaluM ja tArA pitAnuM che ane A je rAjyalakSmI che. bIjI uditodita kULamAM janmelI rAjakanyAo che, chatAM temane choDIne rAjA tane anuvarte che, to khoTo garva na karIza, e pramANe rojeroja bAraNA baMdha karIne kare che. bIjI rANIoe koI rIte te vAta jANI lIdhI. teo rAjAne page paDIne vijJapti kare che - A kArpaNa karanArI che, mArI nAMkhaze. teNI oraDAmAM pravezI kArpaNa (ge) (1-1008d) :\Maharajsaheb\Adhayan-33\Book33A\ Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 kare che. rAjAe te joyuM ane sAMbhaLyuM. khuza thaI teNIne mahArANInI padavI ApI. A dravya niMdA. 112 bhAvaniMdAmAM sAdhu vaDe AtmAne niMdavo joIe. he jIva ! tArA vaDe saMsAramAM bhamatA naska, tiryaMya gatimAMthI koI rIte manuSyatva ane temAM samyakatva, jJAna, cAritra pAmyo. jenI kRpAthI sarva lokone mAnanIya ane pUjanIya thayo che. to garva karIza nahIM ke huM bahuzrutAdi chuM. (7) garhA - dravya garbhamAM patimArikAnuM dRSTAMta che. eka brAhmaNa adhyApaka hato. tenI patnI taruNa hatI. teNI vaizvadevane bali ApatA bolatI - huM kAgaDAthI DaruM chuM. tethI upAdhyAye chAtrone niyukta karyA. roje roja dhanup grahaNa karIne rakSaNa karatAM tyAre teNI vaizvadevane balI karatI. temAM eka chAtrae vicAryuM ke - A mugdhA nathI ke kAgaDAthI bIve. teNI pratye zaMkAthI joto, tenI pAchaLa pharavA lAgyo. - teNI narmadAnA sAmA kAMThe piMDAra hato tenAmAM Asakta hatI. koI divase teNI ghaDA vaDe narmadA nadI taratI piMDAranI pAse jatI hatI. coro paNa nadI utarI rahyA hatA. temAMnA eka corane zizu mAre pakaDyo. te bUmo pADavA lAgyo. taruNa strI bolI - tenI AMkha DhAMkI de, DhAMkI detA te corane choDI dIdho. taruNI bolI kema kharAba kinArethI utaryo? te chAtra A badhuM joI-jANIne pAcho pharyo. teNI bIje divase bali kare che, te chatrano rakSaNano vAro hato. te bolyo - divase kAgaDAthI bIve che, rAtrinA narmadA tarI jAya che, tuM kharAba kinArAne jANe che ane AMkhanA chAdavAnI paNa tane khabara che." te taruNI bolI - zuM karuM? tArA jevA mArI IcchA karatA nathI. taruNIe te chAtrane pakaDyo, bola huM tane gamuM chuM. chAtra bolyo - huM upAdhyAya AgaLa kaI rIte rahI zakuM? taruNIe vicAryuM - jo huM A upAdhyAyane mArI nAMkhu, to A mAro pati thaze. upAdhyAyane mArIne, peTImAM padharAvIne aTavImAM pheMkI devA nIkaLI, koI vyaMtarIe tene staMbita karI dIdhI. teNI aTavImAM bhamavA lAgI. bhukhane sahana karI zakI nahIM. pachI te upAdhyAyanuM lohI tenI upara paDavA lAgyuM. loko helaNA karavA lAgyA - A pratimArikA jAya che. teNI paNa bolavA lAgI - patimArikAne bhikSA Apo. ema ghaNo kALa gayo. koI divase sAdhvInA page paDatAM mAthethI peTI paDI gaI. - pachI dIkSA lIdhI. A pramANe dudghatrinI gahIM karavI joIe. (8) zuddhimAM vastra ane agada e be dRSTAMto che. temAM vastradaSTAMta - rAjagRhImAM zreNika rAjA hato, teNe eka vastranI joDa dhobIne ghovA ApI. kaumudI mahotsava hato. teNe baMne patnIne ApyuM. zreNika ane abhaya baMne guptapaNe temAM cAlatA hatA. vastra joyuM. tAMbula vaDe tenA upara pIMcakArI mArI. baMne strI pAchI AvI tyAre dhobI khIjANo. pachI kSAra vaDe vastra zuddha karyuM. savAre AvIne vastro rAjAne ApyA. rAjAe satya zuM che ? te pUchatA, dhobIe sAcI vAta kahI dIdhI. A dravya vizuddhi. e pramANe sAdhue paNa jaldIthI AcArya pAse AloyanA karavI joIe, tenAthI vizuddhi thAya che. 'agada' je rIte namaskAramAM kahela che. e pramANe sAdhue paNa niMdAne agadanA atiyAra viSaya mujaba karavI joIe. A vizuddhi. ekArthaka zabdo kahyA. have rojeroja je zramaNe karavAnuM che, te mALInA dRSTAMtane
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya4, niM - 1242 cittamAM dhArIne pratipAdana karatA kahe che - * niyukti-1243-vivecana : avalocana, Arlayana, vikaTIkaraNa, bhAvazodhI. AloyanA kare to ArAdhanA thAya, AlocanA na kare to bhajanA kahI. 113 jema koI nipuNa mAlAkAra, potAnA bagIcAmAM sadA baMne saMdhyAe avalokana kare che, zuM puSpo che ke nathI? joIne tenuM Aluyana arthAt grahaNa kare che. pachI vikaTIkaraNa arthAt vikasita, mukulita, ardha mukulita evA bhedathI vibhAga kare che. = zabdathI pachI graMthana kare che. pachI grAhako le che. pachI mALIne Icchita artha lAbha thAya che ane zuddhi te cittanA prasAda lakSaNarUpa che. viparItakArI mAlAkArane A lAbha na thAya. e pramANe sAdhu paNa upadhinI paDilehaNAdi vyApAra kare, uccArAdi bhUmi paDilehaNA karI, kAyotsarga sthAne sUtrAnuprekSA kare. gurunI samIpe rahIne daivasika AvazyakanA mukhavatrikAnI paDilehaNAdi karIne kAyotsargamAM avalokana kare che, pachI AluMcana-spaSTabuddhithI aparAdhagrahaNa kare, pachI vikaTIkaraNa - guru laghu aparAdha vibhAga kare. pachI graMthana kare. yathAkrame gurune nivedana kare. ema karato bhAvazuddhi upajAve - audayika bhAvathI kSAyopazamika prApti kare e pramANe AloyanAthI ArAdhanA thAya. AloyanA vinA kadAca ArAdhanA thAya, kdAya na thAya. te A rIte - AlocanA pariNata thaI samyak prakAre guru pAse jAya, paNa jo mArgamAM ja kALa karI jAya to ArAdhaka thAya. paNa jo tema na thAya ane Rddhi gArava, bahuzrutanA madathI je duzcaritra gurune na kahe, te ArAdhaka na thAya. e rIte AloyanAdi prakArathI ubhayakALa niyamathI ja pahelA ane chellI tIrthaMkaranA tIrthamAM sAtiyAra ke niratiyAra sAdhuo zuddhi karavI. madhyama tIrthaMkaranA tIrthamAM evuM nathI. atiyAravALA ja zuddhi kare. niyukti-1244-vivecana : pahelAM ane chellA tIrthaMkarano sapratikramaNa dharma che, madhyama bAvIza jinomAM kAraNe pratikramaNa hoya che. pahelA-chellAmAM sAdhuone IryApatha jatAM, uccArAdi vivekamAM, ubhayakALe aparAdha thAya ke na thAya, niyamathI pratikramaNa karavuM joIe. kemake zaThatva ane pramAdanI bahulatA che. ajitAdi tIrthaMkaranA sAdhune azaThatva ane pramAdarahitatvane lIdhe aparAdha utpanna thAya tyAre ja pratikramaNa hoya che. * niyukti-1245-vivecana : je sAdhu je pUrvANa Adi kALamAM prApta prANAtipAtAdimAM tyAre ja, te sthAnanuM, ekalA ja athavA gurunI sanmukha madhyama jinanA sAdhuo pratikramaNa kare [zaMkA] pratikramaNamAM A bheda kema? ke bIjA paNa bheda che? hA, bheda che. te kahe che - * niyukti-1246-vivecana : madhyamanA bAvIza tIrthaMkaro sAmAyika saMyama upadeze che. jyAre sAmAyika uccarAve, tyAre ja vratomAM sthApe che. chedopasthApanika bhagavaMta RSabha ane bhagavaMta vIramAM che arthAt pahelA ane chellA tIrthaMkaranA tIrthamAM prajyA mAtrathI sAmAyika saMyata thAya che, jyAM sudhI te zAstra parijJAne jANe, e pramANe pUrve hatuM. have cha jIva nikAyano bodha thAya tyAM sudhI che, pachI sUtra ane arthathI samyak aparAdha sthAnone jANe tyAre vratomAM sthApe che. e niraticAramAM, sAtiyAramAM mULa sthAnane prAptane paNa upasthApanA kare che. - 4 - 4 - have 33/8 (c) (PROOF-1) E:\Maharajsaheb\Adhayan-33\Book33A\ 114 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 je 'sapratikramaNa dharma' kahyo, te pratikramaNane daivasikAdi bhedathI nirUpe che * niyukti-1247-vivecana : pratikramaNa daivasika ane rAtrika te Itvarika ane yAvatkathika che. pAkSika, cAturmAsika ane saMvatsarika uttamArthane mATe che. daivasika-divasa saMbaMdhI Adi Itvara - alpakAlika te divasa Adi saMbaMdhI ja, yAvatkathika - vratAdi rUpa cAvajIvika. pAkSika - pakSa atiyArathI nivRtta. [zaMkA] AtmAnI daivasika zuddhi karyA pachI pAkSikAdi zA mATe? [samAdhAna] ahIM gRhanuM dRSTAMta che - jema gharanI pratidivasa zuddhi karAyA chatAM paNa pakSanI saMdhimAM savizeSa zodhita karAya che, te pramANe ahIM paNa jANavuM joIe. e pramANe cAturmAsika ane sAMvatsarika paNa jANavuM uttamArtha - bhakta pratyAkhyAnamAM pratikramaNa thAya che. have yAvatkathika pratikramaNa kahe che - * niyukti--1248-vivecana : pAMca mahAvrata - prANAtipAtAdi nivRttirUpa. upalakSaNathI rAtribhojana nivRttirUpa chaThThuM. pahelAM ane chellA tIrthaMkaranA tIrthamAM che. 'cAturyama' - nivRtti dharma ja ane bhakta parijJA, = zabdathI iMginImaraNa Adi pahelA ane chellA tathA madhyanA bAvIze tIrthaMkaromAM yAvatkathika hoya che. A yAvatkathika aneka bheda bhinna pratipAdita che. Itvakathika paNa daivasikAdi bhede pratipAdita ja che. pharI Itvarane jaNAvatAM kahe che - * niyukti-1249-vivecana : mUtra, mULa, baLakhAM, nAkano mela A badhAMnA tyAgamAM sAmAnyathI pratikramaNa hoya che. temAM vizeSa A - maLa ane mUtrane vosirAvIne IryA pratikrame che. mAtrakamAM vyutsarjana kare to na pratikrame, paNa je sAdhu mAtrakane paraThave che, te niyamathI pratikame ja che. baLakhAM ke nAkanA mela Adino tyAga kare temAM mityAduSkRta Ape che. Abhoga arthAt jANatAM, aNAbhoga-ajANatA, sahasAkaraNamAM pratikramaNa. paDilehI ke pramArjIne, bhojana-pAna vosirAvIne, vasatinA kacarAdino tyAga karatAM niyamathI sAdhu pratikramaNa kare. so hAthathI AvIne ke jaIne, muhUrta mAtra jyAM rahe, mArgamAM jatA, nadI utaratAM pratikramaNa kare. pratikramaNa dvAra kahyuM. have pratikrAMtavyane kahe che te odhathI pAMca bhede che - * niyukti-1250,1251-vivecana : mithyAtvanuM pratikramaNa, asaMyamanuM pratikramaNa, kaSAyo ane prazasta yogonuM pratikramaNa, caturvidha saMsAranuM pratikramaNa anukrame hoya che. bhAva pratikramaNa trividha trividhe jANavuM. ahIM mithyAtva - mithyAtva mohanIya karmanA pudgala yukta Atma pariNAma vizeSa. arthAt je Abhoga, anAbhoga ane sahasAtkArathI mithyAtvamAM javuM tenuM pratikramaNa. asaMyama viSaya pratikramaNa, gavama - prANAtipAtAdi lakSaNa. vAva - krodha Adi cAranuM pratikramaNa, azobhana evA mana, vacanaka, kAya svarUpa yogonuM pratikramaNa. saMsaravuM te saMsAra - tiryaMca, nAka, manuSya, deva bhavanA anubhavavA rUpa tenuM pratikramaNa. nAkAyunA je hetuo mahAraMbhAdi che, teno AbhogathI, anAbhogathI ke sahasAtkArathI je vartavuM ke anyathA prarUpaNA, tenuM pratikramaNa A pramANe tiryaMya, manuSya ane devamAM paNa jANavuM. vizeSa e ke manuSya ane devamAM zubha hetuo vaDe, mAyAdinA
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya4, ni - 1250,1251 115 anAsevana rUpathI, AzaMsA rahitapaNe adhvarganA abhilASA vaDe pratikramaNa na hoya. bhAva pratikramaNa vaLI trividha trividhe jANavuM. - 4 - je mithyAtva AdimAM na jAya, na javA de, na anumode ane je mana-vacana-kAyAthI kahela che, te bhAva pratikramaNa che. manathI paNa na vicAre ke - zAkyAdi dharma sAro che, vayanathI bole nahIM. kAyAthI teonI sAthe nizcayojana saMsarga na kare. manathI ciMtave paNa nahIM. A caraNakAdi kevA hoya ? vacanathI paNa na pravartAva. kAyA vaDe te caNakAdine kaMI Ape nahIM. koI 'caNaka' Adi hoya to tenuM anumodana paNa na kare. A pramANe asaMyamAdimAM vyAkhyA karavI. ahIM mithyAtvAdi viSayaka bhAva pratikramaNa kahyuM. A bhavanuM mULa kaSAyo che. tethI kahe che - anigRhita krodha ane mAna tatA vadhatA evA mAyA ane lobha A sAre kaSAyo punarbhavanA mULane siMcave che. have kaSAya pratikramaNanuM ja udAharaNa kahe che - koIka be saMyata [sAdhu] saMketa karIne devaloke gayA, A tarapha eka nagaramAM eka zreSThInI patnIe putra nimitte nAgadevatAnA upavAsa karyAM. nAgadevIe kahyuM ke - tane devalokathI AvIne putra thaze. tyAMthI eka deva cyavIne tene putra thayo. tenuM 'nAgadatta' evuM nAma karyuM. te 72-kaLAmAM vizArada thayo. tene gAMdharva ati priya hovAthI gaMdharvanAgadatta kahe che. pachI te mitrajAparivArAdinuM sukha anubhave che. tene mitra deve ghaNo bodha karyo, paNa te bodha pAmato ja nathI. tyAre te deva avyakta liMgathI A na jANe tema pravrujita karu, ema vicArI tenI pAse rajoharaNAdi upakaraNa na hatA. hAthamAM cAra sarpono karaMDIyo laIne te udhAnikAnI kaMIka nIkaTathI pasAra thAya che. tenA mitroe kahyuM ke A sarpAkrIDaka che. nAgadatte tenI pAse jaI pUchyuM - AmAM zuM che ? deva bolyo sarpo che. gaMdharvanAgadatta bolyo - ApaNe sarvo vaDe ramIe, tuM mArA sarpa ramADa, huM tArA sarpane ramADuM. deva tenI sAthe ramavA lAgyo. nAgadatta sarpo karaDavA chatAM deva na maryo. gaMdharva nAgadatta IrSyAthI bolyo - huM paNa tArA sarpo sAthe ramIza. deve kahyuM - tuM marI jaIza jo A nAga karaDaze. manAI karavA chatAM na mAnyo tyAre deve maMDalane AlekhIne cAre dizAmAM karaMDIyA sthApyA. pachI sarve svajana, mitra, parijanone bhegA karIne temanI sAme A pramANe kahyuM - * niyukti-1252-vivecana : gaMdharva nAgadatta sarpo sAthe ramavAne Icche che, A sarve jo koI prakAre tene karaDe, to temAM tamAre mane doSa na Apavo. je rIte cAre dizAmAM sthApita sarponuM mAhAtmya je kahyuM. te pratipAdana kare che - * niyukti-1253-vivecana : turaMtanA ugelA sUrya jevA nayanavALo arthAt ktA, vidhut latA samAna caMcaLa agrajIbha vALo, ghora, pradhAna viSayukta dADhA vALo, ulkAnI jema prajvalita roSavALo je che te - * niyukti-1254-vivecana : je sarpa vaDe manuSyane DasAya te kaMIja kRta ke akRtane jANato nathI, A (89) (PROOF-1) E:\Maharajsaheb\Adhayan-33\Book33A\ 116 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 karaMDakamAM aEzyamAna evuM mRtyu varte che, mRtyuno hetu hovAthI mRtyu kahyuM. AvuM che, to tuM kaI rIte pradhAna sarpane pakaDIza? A krodha sarpa che. saMyojanA svabuddhithI karavI. - X - * niyukti-1255-vivecana : meru giri jevo uMco - tenA sadaMza, ATha phaNAvALo - jAti, kuLa, rUpa, baLa, lAbha, buddhi ItyAdi ATha tattvathI yama - mRtyunA heturUpa, te yamane lAve te yamalA - be jIbhovALo, dakSiNa dizAmAM karaMDIyAmAM rahelo A sarpa che - 4 - mAnamAM pravRtta. mAnanA hetubhUta che. * niyukti-1256-vivecana : jo uparokta sarpathI DasAya, to te manuSya stabdha thaI Indrane paNa tuccha gaNe che. A meru parvata jevA mahAnAgane tuM kaI rIte grahaNa karIza. A mAna sarpa che. * niyukti-1257-vivecana : jenI gati mRddhI ane smItA che tevI [-lIsI layaka] gati vALI, svastika laMchanathI aMti phaNA-patAkA vALI mAyArUpI nAgaNa, nivRti - AMtara vikAra, kapaTaveza parAvartAdi bAhyA ane A baMne vaDe paMcanAmAM kuzala [evI mAyA nAgaNI] * niyukti-1258-vivecana : ukta prakAranI raudra nAgaNI che. tuM sarpa grahaNa zIla, auSadhi balarahita ane akSa che. jyAre te nAgaNI cirasaMcita viSavALI ane gahana vanamAM vasanArI che. * niyukti-1259-vivecana : teNInA DasyA pachI tAro vinipAta thaze. alpa auSadhi baLa vALo evo tuM tArI potAnI cikitsA karI zakaze nahIM. * niyukti-1260-vivecana : badhAMne abhibhava karanAra, badhe anivAhitapaNe hovAthI mahAlaya, pUrNa puSkarAvartanI jema nirdoSa jeno che tevo, karaMDIyAmAM uttara pArzvamAM rahelo, tethI ja sarvottara evo lobha, lobhanA hetubhUtapaNe vyAvarte che tevo nAga che. * niyukti-1261-vivecana -- je manuSyane te nAga Dase che, te svayaMbhUramaNa mAphaka duSThura che, badhAM vyasanono rAjamArga che, tene tuM kaI rIte grahaNa karIza. kemake te pradhAna sarpa che. - A lobha sarpa kahyo. * niyukti-1262-vivecana : A te cAre pApasauM che - krodha, mAna, mAyA, lobha. jenA vaDe sadA saMtapta tAvanI mAphaka bhuvana bhavajaladhimAM ukaLe che. niyukti-1263-vivecana : - je A cAra AzIvizva sarpo vaDe karaDAya che, te avaza thaIne narakamAM paDanAro thAya che, tene koI AlaMbana rahetuM nathI ke jethI naskamAM na paDe. A pramANe jANIne AnAthI mukta rahevuM. te nAgadattane karaDyA, paDI gayo ane marI gayo. pachI deva kahe che - rokavA chatAM vAM rokAyo. pUrve kahela tenA mitro-vaidhoe auSadha ApyuM. paNa kaMIja guma karato nathI, pachI tenA svajano page paDyA - "Ane jIvADo." deva bolyo - A pramANe
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya 4, ni - 1263 113 118 Avazyaka-mUlasaNa saTIka anuvAda/3 huM paNa sarpo vaDe khavAyo hato. have je AvA prakAranI carIne pADe to jIvato thAya. jo nahIM pALe to jIvato thayA pachI paNa pharI marI jaze. te carIne havenI gAthAmAM kahe che - * niyukti-1264-vivecana : A pramANe huM paNa cAra AzIviSa dhorapapa sarSothI karaDAyo hato. viSano nAza karavAne mATe huM vividha prakAre upavAsa, chake, ama Adi tapakriyAne sevuM che. * niyukti-1265-vivecana : huM parvato, kAnana, mazAna, vyagRha ane vRkSanA mULone sevuM chuM. pApasarpono huM kSaNa mAtra paNa vizvAsa karato nathI. ahIM zaila-parvata kAnanaCravatI vano. * niyukti-1266-vivecana : ati AhAra huM saheto nathI, alapasnigdha bhojana mane maLe evuM paNa nathI, kemake ati snigdha kavi pracUra zabdAdi viSayone udIre che. tethI jeTalAmAM saMyama yAtrA cAle, teTalo ja AhAra karuM chuM. vaLI te paNa prakAma AhAra karato nathI. * niyukti-1267-vivecana : prAyaH cAkRta hAra ke vigaI hita AhArathI huM rahuM chuM je kaMI zobhana ke azobhana odanAdi karAyelA AhAra hoya, ucchita dhama-tajavA yogya hoya, tevA sAtha AhArathI nivahi karuM chuM. e pramANe kiyAyukta ane kiyAMtaranA yogathI guNo dazavi che - * niyukti-1268-vivecana : alpa AhAra, 5 bolavuM ane je A5 nidrAvALo hoya, alpa upAdhi ane upakaraNa hoya, tene devo paNa praNAma kare che. A pramANe jo nAgadatta vayanone pALe to ubho thaze. kahe che - A pramANe jIve to paNa sAruM ja che. pachI te pUrvAbhimukha rahIne kriyAne prayojavAnI IcchAthI deva bole che - - niryukti-1269-vivecana : siddhone namaskAra karIne saMsArasthane je mA vaidho che - tevA kevali, caudapUrva Adine namaskAra karIne huM sarva viSa nivAriNI daMDakriyA vidhAne kahIza. te A che A mahAtmAne sarva prANAtipAta, asatya vacana, adatAdAna, brahma ane parigrahanA pratyAkhyAna thAya che - svAhA.. A pramANe kahevAthI nAgadatta ubho thayo, mAtA-pitAe tene badhI vAta karI, nAgadattane zradhdhAna thaI, pAcho doDyo, paDI gayo. pharI paNa deve te pramANe ja ubho karyo, pharI nAgadatta doDayo, pharI paDyo. bIjI vakhate deve tene viSamukta karavAnI nI pADI dIdhI. devane vinavaNI karI pharI nAgadattane ubho karatAM teNe badhuM kabUla karyuM. mAtA-pitAne pUrIne te devanI sAthe cAlyo. koI vanakhaMDamAM pUrvabhavo kahyo. tyAre te bodha pAmyo ane pratyekabuddha thayo. deva paNa pAcho gayo. e pramANe nAgadatte te kaSAyone jANIne zarIrarUpa karaMDIyAmAM nAMkhI dIdhA ane kyAMya saMcaravA dIdhA nahIM. e pramANe te audayika bhAvene na karavAne mATe amyusthita thayo. pratikramaNa thayuM. lAMbo zramaNaparyAya pALIne siddha thayo. e bhAva pratikramaNa. kayA nimitte vAraMvAra pratikamaNa karavuM joIe ? jema madhyanA tIrthakaranA tIrthamAM sAdhu che. tenI mAphaka kema kArya paDatAM pratikramaNa karatAM nathI. AcAryae kahyuM ke - ahIM vaidhanuM dRSTAMta che - eka rAjAne teno putra ati priya hato. teNe vicAryuM ke - Ane roga na thAo. te mATe kaMIka karu. teNe vedho bolAvyA - mArA putranI cikitsA karo ke jethI nIrogI rahe teo bolyA : cikitsA karIzuM. rAjAe pUchyuM - tamArA yogo kevA che ? eka bolyo - jo roga haze to zAMta thaze, jo roga nahIM hoya to nukasAna karaze. bIjo vaidha bolyo - jo roga haze to upazAMta thaze, jo nahIM hoya to guNa ke doSa kaMI karaze nahIM, bIjo bolyo - jo roga haze to upazAMta thaze ane nahIM hoya to varNa, rUpa, yauvana ane lAvaNyapaNe pariNamaze. trIjA vaidhane rAjAe AjJA ApI, auSadhopacAra karyo. e pramANe A pratikamaNa paNa jo doSa hoya to vizuddhi kare che, jo na hoya to zuddha cAstri zuddhatara thAya che. prasaMgathI pratikramaNa karyuM. dhe adhyayana zabdArthe kahevo joIe, paNa te bIje kahela hovAthI ahIM kahetA nathI. nAma niSpanna nikSepa puro thayo, have sUkAlApaka nikSepano avasara che, te sUga hoya to thAya. * x - te sUtra A pramANe che - * sUtra-11 - karemi bhaMte: X - X - X - sAvava vosirAmi. * vivecana-11 - adhikRta sUtranI vyAkhyA ane lakSaNa yojanA sAmAyikavatu jANavI. A svasthAne ja sAmAyika adhyayanamAM kahevAyela sUtra che, pharI ahIM zA mATe kaho cho ? punarapti doSa na lAge ? pratirodha karelanuM sevana samabhAvastha vaDe ja pratikramavuM joIe, tema jaNAvavA mATe che athavA jema viSaghAtArthe maMtrapada pharI bolavAmAM doSa nathI, tema raga rUpI viSa vaDe haNAyelAne punarukti duSTa che. rAga viSathI haNAyelAne je kAraNe maMgalapUrva pratikramavuM joIe te kAraNe sUtrakAra maMgalane kahe che - * sUjha-12 : cAra padArtho maMgalarUpa che - arihaMta maMgala che, siddho maMgala che, sAdhu maMgala che, kevali prajJapta dharma maMgala che. * vivecana-12 : maMgala zabda pUrve kahela che. kayA cAra padArtho maMgala che? te batAvatA kahe che - arihaMta Adi. (1) azoka Adi ATha mahA prAtihAryAdi rUpa pUjAne yogya hovAthI arahaMta, te arahaMta maMgala che. (2) kamane bALI nAMkhavAthI siddha thayelA, te siddho maMgala che. (3) nirvANa sAdhaka yogone sAdhe che, mATe sAdhu, te maMgala che. sAdhunA grahaNathI AcArya, upAdhyAya grahaNa karelA ja jANavA. (4) dhAraNa kare te dharma, jenAmAM kevaLajJAna vidhamAna che te kevalI-sarvajJa, temanA vaDe prarUpita evo je zrata ane cAritra dharma, te maMgala che. AnA vaDe kapilAdinA dharmano vyavaccheda jANavo. arahaMta AdinI maMgalatA temanAthI ja hita maMgalathI sukhanI prApti che. tethI
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya 4/12 ni - 1269 119 10 ja tenuM lokottamatva kahe che - * sUga-13 : zekamAM cAra uttama che - arihaMta lokottama che, siddho lokottama che, sAdhu lokottama che, kevali prApta dharma lokottama che. * vivecana-13 : athavA arahaMtAdinI maMgalatA kaI rIte che ? lokottamapaNAthI, tethI kahe che - anaMtarokta ke kahevAnAra A cAra bhAvalokamAM uttama-pradhAna che. A koNa ? te batAve che - arahaMta ItyAdi. arahaMta - pUrve zabdArtha kahela che. te bhAvalokamAM uttama che. kahyuM che - arahaMto bhAvalokamAM uttama kahyA che. kemake temanI sarva prakRti prazasta che. cAnubhAvane AzrIne vedanIya, Ayu, nAma ane gogano bhAva audayikamAM niyamathI uttama hoya che. e pramANe ja uttara pravRtti vizeSa thakI paNa tenuM vaizi-uttamatva jANavuM, te A rIte - sAtA, manuSyAya, be nAma prakRti sampra zasta che, manuSya gati, paMcendriya jAti, audArika . taijasa-kAmaNa zarIra, dArika aMgopAMga, samacaturasa, saMsthAna, vajasSabhanArAya saMghayaNa, varNarasa-gaMdhasparza, anulaghu upaghAta, parAghAta, zvAsozvAsa, vihAyogati prazasta che. basa, bAdara, paryAptaka, pratyeka sthira ane asthira, zubha udhota, zubha svara, AyanAma ane yazokIrti, nirmANa ane tIrthaMkaranAma karyA. pachI uccagotra, cotrIza dayika bhAvothI te uttama, pradhAna ane ananyatulya thAya che. aupathamika bhAva arahaMtane vidhamAna hoto nathI. kSAyika bhAvamAM vaLI benA AvaraNa hoya che. tathA moha ane aMtarAya karma. e cAranA saMpUrNa kSayathI AnI pratIti thAya che. kSAyika bhAvamAM teo lokamAM uttama che, te vize vAta che. sAMnipAtika ane audayika bhAvamAM je pUrve kahyA. arahaMtonA je payika bhAvo kahyA che. tenA sadA yogathI sAMnipAtika bhAva niSpanna thAya che. tenAthI paNa bhAvalokanI uttamatA niyamathI hoya che. siddhonuM lokotamapaNuM te ogalokanI uttamatAthI che. sarve karma prakRti rahitatAthI je kSAyika bhAva thAya che, tenA kAraNe paNa tenI uttamatA che. - sAdhuonI lokottamatA te jinendroe darzana, jJAna, cAtri rUpa bhAvalokathI kahelI che. temAM sAdhu zabda pUrve kahelo che. darzanAdi traya bhAvalokanI uttamatAthI lokottama kahyA che. kevali prarUpita dharma pUrve kahyo che - te kSAyopathamika, aupathamika, Ayika bhAvalokamAM uttama hovAthI lokottama kahyo che tathA kahyuM che ke dharma te dhRta ane cAstri, te baMne paNa lokottama jANavo. je kAraNathI lokotama che, te kAraNe zaraya che. tethI kahe che - cAra zaraNA aMgIkAra kare che athavA kaI rIte lokotamava che ? AzrayaNIyapaNAthI. have te Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 AzrayaNIyata kahe che - * sUga-14 - huM cAra zaraNa aMgIkAra karuM chuM. huM arihaMtanuM zaraNuM svIkAruM chuM. siddhanuM zaraNuM svIkAruM chuM, sAdhunuM zaraNuM ravIkAruM chuM ane kevali bhagavate prarUpita dharmanuM zaraNuM svIkAruM chuM. * vivecana-14 - saMsAranA bhayathI rakSaNane mATe cAra zaraNA svIkAruM chuM - cAranA Azraye jau chuM. bheda vaDe tene darzAvatA kahe che - arahaMtanuM zaraNuM svIkAruM chuM. sAMsArika du:khathI rakSaNa mATe arahaMtanA Azraye jAu chuM arthAt temanI bhakti karuM chuM. e pramANe siddhAdinuM zaraNuM svIkAruM chuM. A rIte maMgalopacAra karyo. have pratikramaNa sUtra kahe che - * sUtra-15 : huM divasa saMbaMdhI aticAronuM pratikramaNa karavAne IcchuM chuM. (A aticAra sevana) - kAyAthI, vacanathI, manathI karela hoya. - usUtrabhASaNa ke unmArga sevanathI (hoya.) - akIya ke akaraNIyathI (thayela hoya) - dudhyani ke duSTa ciMtavanathI (thayela hoya) - anAcArathI, anicchanIyathI, AzramaNapAyogyathI hoya. - jJAna, darzana ke cAstri - cuta ane sAmAyikamAM hoya. - traNa gupti, cAra kaSAya, pAMca mahAvata, cha avanikAya, sAta pinkeSaNA, ATha pravacanamAyA, nava bahAcarya gupti, dasa prakAre zramaNa dharma [d-ve viSayamAM pAlanapAlanathI thayela hoya sAdhuonA sAmAcArIrUpa kartavyomAM pramAda karavAthI je-je kheDA-virAdhanA thaI hoya, maruM te pApa mithyA thAo. * vivecana-15 :IcchAmi pratikramituM ItyAdi pado kahevA. - have padArtha kahe che - charfma - huM IcchuM chuM, abhilASA karuM chuM. paDikkamiuM - tivartavAne, pratikramaNa karavAne. konuM? aticAronuM che. potAne mATe A nirdeza che. divasathI thayela ke divasa pariNAma daivasika. aticaraNa te aticAra arthAtu atikrama. vakrata - AnA vaDe kriyAkALa kahyo. 'fpachAmakukkaDam' - AnA vaDe niSThAkALa kahyo. vaLI A aticAra upAdhibhedathI aneka prakAre che - kAyA-zarIra vaDe thayela kAyika arthAt kAyakRta. vAyA vaDe nivRtta te vAcika - vAkakRta. manathI nivRtta te mAnasika. usUtra eTale sUgamAM na kahela. Eff - kSAyopathamika bhAva unmANa - kSAyopasamika bhAvanA tyAgathI audayika bhAva saMkrama.
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya 4/15 ni -1269 127 kAnIya samAna te kalA, vidhi, AcAra. kalaya - caraNa, karaNa vyApAra, na kale tevuM te alaya. vArayva - sAmAnyathI kartavya, na karavA yogya - te cAkaraNIya. ahIM hetu-hetuman bhAva che. je kAraNe usUtra che, tethI ja unmArga che, ItyAdi. ahIM sudhI kAyika ane vAcika kahyA. have mAnasika aticAra kahe che - duSTa dhyAta te durthAta-ekAgra cite Ad raudra lakSaNarUpa. duSTa viciMtita - calacittAthI azubha. je kAraNe AvA svarUpe che, te kAraNe zramaNa prAyogya che, tethI anAcAra che. AcaravA yogya te AcAra, na AcAra te anAcAra - sAdhune anAyamIya je kAraNe sAdhune anAvaraNIya che, tethI ja anezvya che - kiMcit paNa mana vaDe prArcanIya nathI. A aticAra kayA viSayanA che ? te kahe che - jJAna, darzana, cAstri viSayaka che. have bhedathI kahe che :- zrata viSayaka - mati Adi jJAnopalakSaNa. tenAthI viparIta prarUpaNA te akAla svAdhyAyAdi aticAra. sAmAyika viSayaka - sAmAyikanA grahaNathI samyakatva sAmAyika ane cAstri sAmAyika levuM. temAM samyakatva sAmAyika atisAra te zaMkA Adi. cAritra sAmAyika atiyAra bhedathI kahe che - traNa guptinA, temAM praticAra - apavicArarUpa guptio che. cAra kaSAyonuM - krodha, mAna, mAyA, lobharUpa. pAMca mahAvatonuM * prANAtipAtAdithI nivartavA rUA. cha javanikAya - pRthvIkAyikAdinA, sAta piSaNA A rIte - asaMskRSTa hAtha ane paga vaDe vicAravI. na kharaDAyelA hAtha ane na kharaDAyelA pAtrathI grahaNa karavuM, te pahelI piDaeNSaNA. saMsRthva-kharaDAyela vaDe vicAratA - kharaDAyela hAtha ane kharaDAyela paNa. e pramANe grahaNa kare te bIjI. alAlepA arthAtu nirlepapRthak Adi grahaNa karatA cothI piDaeNSaNA. avagRhItA - bhojanakALamAM zarAvalAdimAM kaDhAyeluM ja bhojana hoya to levuM, te pAMcamI. pragRhItA - bhojana veLAe devAne agrudhata thayelA hAtha Adi vaDe ja pragRhIta je bhojana ke khAto hoya te svahastAdithI Ape to grahaNa karavuM te chaThThI piOSaNA. ujhitadhama - je pheMkI devAne yogya bhojana hoya, jene bIjA dvipadAdi paNa Icche nahIM, tevA ardha vyaktane grahaNa karavuM tema dhArIne le te sAtamI. A sAta bheda saMkSepathI kahyA. vistAra bIjethI jANavo. keTalAMka sAta pArNapaNA paNa kahe che, te paNa A pramANe ja che. vizeSa e ke cothI pAraiSaNAmAM bheda che, temAM osAmaNa ane kAMjI Adine nirlepa jANavA. ATha pravacana mAtAmAM traNa gupti ane pAMca samiti Ave. temAM pravIcAraavIcArarUpa gutio che ane samIti pravIcArarUpa che. tethI kahevAya che ke - samita niyamA gupta hoya, guptamAM samitava bhajanAo hoya che. kuzala vayanane bolato je vayanagupta che te samita paNa hoya che. nava brahmacarya guptinuM svarUpa AgaLa kahIzuM. 1rara Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 daza prakAre zramaNa - sAdhu dharma, kSAMti Adi, te AgaLa kahIMzuM. A gupti AdimAM je zramaNonA yogo - vyApAronA samyaka pratisevana, zraddhA ane prarUpaNA lakSaNonuM je khaMDana-dezathI bhaMga ane je virAdhanA - saMpUrNa bhaMga - x - te khaMDaNA, virAdhanA dvArA Avela cAstrinA aticAranuM ane A jJAnAdi gocara daivasika aticAranuM, ahIM sudhI kriyAkALa kahyo. tenuM ja "micchA mi dukkaDa' AnA dvArA niSThAkALa kahyo. miccha - huM A dukRt - akartavyanuM pratikramaNa karuM chuM. ahIM A sUNa parzikA gAthA kahI che - * niryukti-1231-vivecana : pratiSedha kareluM karavuM, kIdheluM na karavuM, azraddhA karI, viparIta prarUpaNA karI [. cAra kAraNe] pratikamaNa hoya. - - nivArIta evA akAla svAdhyAyAdinA atiyAronuM sevana kare to pratikramaNa karavuM joIe. pratikamaNa - pAchA khasavuM te. - AsevanIya evA kAle svAdhyAyAdine na karavA - anAsevana kare, to tenuM pratikamaNa. kevali prarUpita padArthonI zraddhA kare to parikramaNa. viparIta prarUpaNA eTale avyathA padArtha kathanamAM pratikamaNa. A gAthA vaDe yathAyoge badhAM sUtrone anusaravA joI. te A rIte - sAmAyika sUtramAM pratiSedha karAyelA rAga ane dveSa, te baMnenA karavA te kRrtha, teno nigraha - tenuM na karavuM, sAmAyika cho mokSanuM kAraNa che. temAM zraddhA. samabhAva rUpa sAmAyika che evI viparIta prarUpaNAmAM pratikamaNa karavuM joIe. e pramANe maMgalAdi sUtromAM paNa yojanA karavI. cAre maMgalano ahIM pratiSedha karavo ane maMgalano adhyavasAya karavo ItyAdi prakAre. e rIte oLathI aticAronuM pratikramaNa karyuM. have A ja vAta vibhAgathI kahe che, temAM gamanAgamananA atiyAranuM sUtra - * sUtra-16 : huM aiyapithikI pratikramavAne IcchuM chuM. gamanAgamana kriyA daramyAna thayela virAdhanAmAM [virAdhanA kaI rIte thaI te kahe che - jatA-AvatAM, mArA vake koI paNa kisajId], bIja, harita [lIlI vanaspati, osa jhAkaLa, kIDInA dara, sevALa, kIcaDa ke karoLiyAnA jALA vagere caMpAyA hoya, je koI kendriya, beIndriya, teIndriya, caturindriya ke paMcendriya jIvonI virAdhanA thaI hoya [kaI rIte ?] A jIvo mArA vaDe Thokare marAyA hoya, dhuLathI DhaMkAyA hoya, bhoMya sAthe pasAyA hoya, paraspara tenA zarIra aphaLAvAyA hoya, thoDA samarzita thayA hoya, du:kha upajAvAyuM hoya, kheda pamADAyA hoya, trAsa pamADela hoya, eka sthAnethI bIja sthAne pheravAyA hoya ke temanA prANono viyoga karAyo hoya. te sarve mAruM duSkRta mithyA thAo.
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya 4/16 ni - 1271 * vivecana-16 : huM Icchu chuM - nivartavAne, IpithikA virAdhanAmAM je aticAra thayA hoya. AnA dvArA kriyAkAla kahyo ane "micchAmi dukkaDaM', AnA dvArA niSThAkALa kahyo. temAM IryA eTale gamana, tenAthI pradhAna paMca te Itha. temAM thAya te IrSyA pathikI. 123 virAdhavuM - duHkhamAM prANIne sthApavA te. A virAdhanA karatAM je aticAra lAgyA hoya te. teno viSaya darzAvatA kahe che. gamana ane AgamanamAM. mana - svAdhyAyAdi nimite vasatithI javuM Agamana - prayojana pUrNa thatAM pharI AvIne vasavuM te. temAM aticAra kaI rIte? beIndriyAdi trasa prANI, temane paga vaDe pIDA pahoMcADavI te pALamaLa. bIjonuM jIvatva, sakala vanaspati, - 4 - osa-jhAkaLa. A jhAkaLanuM grahaNa bAkInA jaLano saMbhoga parivAraNArthe che. uliMga-gabhAkRti jIvo athavA kIDInA nagarA, panaka-phuga, TTi - kAdava athavA 6 - apakAya ane TTi - pRthvIkAya. karoLIyAnA jALA. ukta jIvonuM saMkramaNa - AkramaNamAM. meM je badhAM jIvone virAdhyA-duHkhamAM sthApyA. ekendriya - pRthvI Adi, beIndriya-kRmi Adi, teIndriya-kIDI Adi. caurindriya - bhramara Adi, paMcendriya. abhihayA - paga vaDe ghaTTana karyu athavA uDADyA ke pheMkyA. vattiyA - ekaThAM karyA ke dhULathI DhAMkyA. lesiyA - piSTa, pIsyA, bhUmi AdimAM ghasyA. ItyAdi badhuM sUtrArthavat jANavuM. - X X - X - A gamanAticAra pratikramaNa kahyuM. have vavartana [paDakhAM badalavA Adi] aticAranuM pratikramaNa kahe che - * sUtra-17 : huM pratikramaNa karavAne Icchu chuM. [zenuM ?] prakAma zayyAthI, nikAma zayyAthI, saMthArAmAM paDakhAM pheravavAthI, punaH te ja paDakhe pharavAthI, Akucana-prasAraNa karavAthI, jU vagere jIvonA saMghanathI, khAtAkacakaca karatA - chIMka ke bagAsu khAtA [muhapati na rAkhavAthI, AmathI, sarajaka vastune sparzavAthI, AkuLavyAkuLatAthI, svapna nimitte, strI vipasithI, dRSTi viSayAsathI, mana viSayasithI, pAna-bhojana viSayasithI... meM je divasa saMbaMdhI aticAra karyo hoya. tenuM micchA mi dukkaDa * vivecana-17 : huM pratikramavAne Icchu chuM. zuM? prakAma zayyAnA hetubhUtatAthI je mArA vaDe daivasika aticAra thayA hoya te. AnA dvArA kriyAkALa kahyo. 'micchAmi dukkaDaM' AnA vaDe niSThAkALa kahela che. ema badhe yojavuM. 124 zayana te zayyA, prakAma - Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 cAre prahara zayana te prakAma - zayyA athavA zayyA - saMstAkAdi rUpa, prakAma - utkaTa zayyA, te A rIte - saMthAro, uttara paTTo baMnethI vadhArAnA prAvaraNane AzrIne athavA traNa vastra [be sutarAu ane eka unI paDothI atikti, te hetuthI, svAdhyAyAdi na karavAthI A aticAra che. prati divasa prakAma zayyA ja nikAma zayyA kahevAya. udvartana-pahelAM DAbA paDakhe sutA hoya ane jamaNAM paDakhe pharavuM te. udvartanauddhartana te uddhartanA kahevAya tenAthI ane pharI DAbA paDakhe ja vartavuM te parivartanA, tenAthI. ahIM apamArjanA karavAthI atiyAra lAge che. AkuMcana - zarIra saMkocavArUpa, te ja AkuMcanathI. prasAraNa - zarIrano vikSepa, te ja prasAraNA karavAthI. ahIM kukDInuM dRSTAMta batAve che - vidhithI na kare to aticAra. jema kukaDI AkAzamAM paga prasAre, pharI saMkoce ItyAdi - tema jo pIDA thAya to pramArjIne AkAzamAM rAkhe [pagane prasAre e pramANe pramArjanAdi vidhi na kare to tene aticAra lAge. jU vagerene avidhithI sparze, tenAthI thato aticAra. kUjita-khAMsavuM, temAM avidhithI mukhavastrikA hAthamAM rAkhe ke mukhe na dhAraNa kare. viSamA zayyA-vasatinA doSo uccAravA, te karkara karavuM. temAM je aticAra thAya te. A ArtadhyAna ja aticAra che. chIMka ane bagAsu avidhithI khAya. samartha - pramAjavA vinAnA hAthathI sparza karavo te temAM, sarajaka - pRthivyAdi raja sahita je vastu sparze te, e pramANe jAgatA je aticAra lAge te kahyA. have sutA je lAge te kahe che - AkuLa vyAkuLatAthI je strI Adi paribhoga, vivAha, yuddhAdi saMsparzanA vividha prakAranA svapnanA nimittathI thAya te virAdhanA kahevAya che. vaLI te mUlaguNa ane uttaraguNa viSayaka thAya che, tethI tene bheda vaDe kahe che - strIno viparyAsa te strIviparyAsa, abrahmanuM Asevana. temAM thAya te strI vaiparyAsikI vaDe, strIdarzananA anurAgathI teNInuM avalokana te dRSTi viparyAsa, temAM thAya te dRSTivaipayAsikIthI. e pramANe mana vaDe adhyapapAta te manoviparyAsikIthI e pramANe pAna ane bhojananA viparyAsathI thatA-jemake-rAtrinA pAna-bhojanano pariMbhoga ja teno viparyAsa che. AnA hetubhUta je aticAra che, te kahyA che. mArA vaDe divasanA thayela ke divasa pariNAma te daivasika ane aticAra - atikrama thayela hoya. tenuM micchA mi dukkaDaM. [zaMkA] divase suvAno niSedha hovAthI A aticAra ja asaMbhava che ? [samAdhAna] nA, A apavAda viSayathI che. tethI kahe che. apavAdathI sutA hoya, jemake - divasanA mArganA pazrimathI suve, te saMdarbhamAM A vacana jANavuM. e pramANe tvag vartanA sthAna aticAranuM pratikramaNa banAvIne have gaucara-aticAra pratikramaNa kahe che- * sUtra-18 - huM pratikramaNa karuM chuM. [zenuM ?] bhikSA mATe gaucarI pharavAmAM lAgelA
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya4/18 niM - 1271 aticAronuM [kaI rIte baMdha karelA bAraNA-jALI vagere ughADavAthI, kutarAvAcharaDAM ke nAnA bALakano saMghaTTo thavAthI, maMDI prAkRtika, bali prAbhRtika ke sthApanA prAbhUtika levAthI, zaMkita-sahasAkArita [AhAra levAthI, aneSaNAthI, jIvovALI vastunuM-bIjanuM ke haritanuM bhojana karavAthI, pazcAt karma ke purokarma karavAthI, aSTa hatathI, sacitta evA jaLa ke rajavALI vastu levAthI, pArizATanikAthI, pAriSThApanikAthI, oharaNabhikSAthI - je udgama, utpAdana, eSaNAthI parizuddha parigRhita ke paribhuta hoya ane je paraThavela na hoya - tenuM 'micchA mi dukkaDa' * vivecana-18 : 125 huM pratikramuM chuM - nivaryu chuM. zenAthI ? gocaracaryA - bhikSAracaryAmAM je aticAra lAge che, tenAthI. gAyanuM caravuM te gocara, gocara jevI carcA te gocara carcA. konI? bhikSArthe carcA. tethI kahe che lAbhAlAbha nirapekSa thaI adInaciMte muni uttama-madhyama-adhama kuLomAM ISTa ke aniSTa vastumAM rAga-dveSarahita thaIne bhikSA mATe bhame che. tene aticAra kaI rIte lAge? 35ADa - AgaLIyo dIdhela ke kaMIka baMdha karela bAraNA, tene ughADavA te athavA te mATe preraNA karavI te. A rIte baMdha kamADAdinA ughADavAthI apamArjanAdithI atiyAra lAge te. - X - = 0 maMDI prAkRtikA - sAdhu Ave tyAre koI vAsaNathI agrakUra bIjA vAsaNamAM kADhIne sAdhune Ape, temAM pravartana doSa lAge te suvihita-sAdhune na ko. 0 baliprAkRtikA - cAre dizAmAM balinI jema pheMke athavA agnimAM kSepa karIne sAdhune bhikSA Ape, te na ko. bhikSAcara mATe sthApita te sthApanA doSa, te paNa na kalpe. AdhAkarmAdi - udgama Adi doSomAMthI koIpaNa doSanI zaMkA hoya ane AhAra grahaNa kare to aticAra sahasAtkArathI akalpanIya grahaNa kare. ahIM teno tyAga na kare athavA avidhithI teno tyAga kare to aticAra A ja prakAre aneSaNAnA hetubhUta atiyAra paNa jANavA. prANI - rarAja Adi, bhojana-dahIM, bhAMta AdimAM virAdhAya che ke nAza pAme che, je prAkRtikAmAM te pALovA, temAM saMghanAdi dAtA ane grAhakathI thato doSa jANavo. tethI aticAra che. e rIte bIjabhojana ane hatibhojanamAM paNa jANavuM. pANI vaDe dhovArUpa karma pachI ke pahelAM jemAM saMbhave che te. adRSTa-utkRpathI lAvela, temAM jIvanA saMghanano aticAra saMbhave che. dasaMsRSTa - jaLanA saMbaddhavALuM lAvela athavA hAtha mAtragata jaLa vaDe saMsRSTa. e rIte raja vaDe saMdRSTa lAvela hoya. vizeSa e ke rajamAM pRthvIraja levI. pArisADaNiyA - tyajI devA yogyathI lAgela. pATThiAvaNiyA - pazthiApana - devAnA vAsaNamAM rahela bIjA dravyanA tyAgarUpa, Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 126 tenA vaDe nivRtta - thayela te pAsthiApanikA. - 4 - ohAsaNabhikakhA - viziSTa dravya cAcanane siddhAMtanI bhASAmAM ohAsaNa kahe che, tenAthI pradhAna bhikSA vaDe. A pramANe ghaNAM bhedo che, te badhAM udgama, utpAdana ane eSaNAmAMno koI ja hoya che. tethI je kaMI azanAdi udgama - AdhAkarmAdi lakSaNa, utpAdana - dhAtri Adi rUpa, eSaNA - zaMkitAdirUpa aparizuddha lIdhuM, khAdhuM ke paraThavela na hoya. ItyAdi - 4 - e rIte je aticAra thayo hoya, tenuM mithyAduSkRta. e pramANe gocara aticAra pratikramaNa kahIne have svAdhyAya Adi aticAranuM pratikramaNa kahe che - sUtra-19 : huM pratikramaNa karuM chuM. [zenuM " cAra kALa svAdhyAya na karavA. rUpa aticAronuM, ubhayakALa bhAMDa ane upakaraNanI paDilehaNA na karI ke duSTa paDilehaNA karI, pramAnA na karI ke dupamArjanA karI, atikrama-vyatikrama - aticAra ke anAcAranA sevanarUpa meM je koI daivasika aticAra karyo hoya, tenuM micchA mi dukkaDa - mAruM duSkRta mithyA thAo. * vivecana-19 : cAkALa - * divasanA ane rAtrinA pahelA - chellA praharamAM. svAdhyAya - sUtra pauruSIrUpane, na karavAthI - na sevavAthI, je meM daivasika aticAra karyA hoya. tathA ubhayakALa - pahelI, chellI pauruSI rUpamAM bhAMDopakaraNa - pAtra ane vastra Adine na paDilehyA - mULathI cakSu vaDe nirIkSaNA na karI, duSpaDilehaNA - dunirIkSaNA, [avidhithI jovuM te]. apramArjanA - mULathI ja joharaNAdi vaDe sparzanA na karavI, dupamArjanA - avidhithI pramArjanA karavI te. tathA atikramAdithI je meM daivasika aticAra karyA hoya te mAru duSkRt mithyA thAo. atikramAdinuM svarUpa AdhAkarma doSanA dRSTAMtathI kahe che - (1) AdhAkarmanuM nimaMtraNa svIkAre to atikrama, (2) cAlavAnuM AraMbhe to vyatikrama, (3) AdhAkarma grahaNa kare to aticAra, (4) bhogavatA anAcAra. AdhAkarmanuM nimaMtraNa svIkAre to sAdhune atikrama arthAt sAdhu kriyAnuM ullaMghanarUpa thAya, kemake AvuM vacana sAMbhaLavuM paNa na kalpe, to svIkAravAnI vAta ja kyAM? tyAMthI pAtrAdi grahaNa kare tyAM sudhI atikrama. pAtrano upayoga karI cAlavA lAge tyAre vyatikrama, te doSa dAtA bhojana le tyAM sudhI lAge. jyAre sAdhu te grahaNa kare tyAre aticAra lAge, te doSa vasatimAM jaI IryApatha pratikrame sudhI rahe. tenA pachInA kALe anAcAra, jyAre mukhamAM koLIyo mUke. ahIM sukhethI samajAya te mATe AdhAkarmanuM dRSTAMta batAvyuM. anyatra paNa Ane ja anusaravuM. A aticAra saMkSepathI eka prakAre che. vistAra karatA-karatAM be, traNa yAvat asaMkhyeya bhede che. - x - vistAra karatAM anaMtabheda paNa thAya. temAM
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ 120 adhya 4/19 ni - 1271 eka-vidha Adi bhede pratikamaNanA pratipAdana mATe kahe che - * sUjha-20 - huM pratikramaNa karuM chuM. [zenuM ] eka-vidha saMyamanuM. huM pratikamaNa karuM chuM [zanuM ?] be prakAranA baMdhano - rAgarUpa baMdhananuM ane dveSarUpa baMdhananuM. pratikramaNa karuM chuM [zetuM ?] traNa daMDa-mana daMDa vaDe, vacana daMDa vaDe, kAya daMDa vaDe [thayelA aticAronuM. huM pratikramaNa karuM chuM - traNa guti-manogupti vaDe, vacanagupti vaDe, kAyamurti vaDe teinA pAlana na karavAthI thayelA aticAronI * vivecana-20 : eka prakAre asaMyama - avirati lakSaNarUpa pratiSedha karelAnuM karavuM, tethI mane je daivasika atiyAra lAgyo, tenuM micchAmi dukkaDaM. jema kaheze ke- svAdhyAya kALe svAdhyAya na karyo tenuM micchAmi dukkaDaM. be baMdhanano hetu vaDe je aticAra thayA tene huM pratikramu chuM. je kAraNe ATha prakAranA karmothI AtmA baMdhAya. te baMdhana. te be prakAre saga ane dveSa. tenuM svarUpa "namaskAra"mAM kahela che. AnuM baMdhanatva prasiddha che, kahyuM che - jema sneha vaDe lepAyela zarIramAM dhuLa vaDe zarIra coTe che, e pramANe rAga ane dveSathI pIDAtAne karmabaMdha thAya che ja. daMDa * jenA vaDe cArirUpI aizvaryano apahAra karato AtmA asAra karAya che, te daMDa kahevAya, te dravya ane bhAvathI be bhede che. ahIM bhAvadaMDano adhikAra che, tenA kAraNe thatA je atiyAra. tenA manadaMDAdi traNa bheda, mana vagere duSTa rIte prayojAtA AtmA daMDAya che. manodaMDamAM udAharaNa - koMkaNaka sAdhu hatA. te jAnu urva rAkhI, mastaka nIcuM rAkhI vicAratA hatA. sAdhuo tene- "A vRddha zubhadhyAnamAM rahela che. mAnIne vAMde che. ghaNAM kALe saMlApa devo zarU karyo. sAdhue pUchyuM - zuM dhyAna karyuM? te koMkaNaka sAdhu bolyA - khara vAta thAya che, jo te mArA putro hAla tRNAdine saLagAvI de, to temanA varAtramAM sarasA bhUmimAM ghaNI ja zAli [cokhA nI saMpatti thaze. ema meM ciMtavya. AcAryae AvuM na vicArAya kahetAM te samajyA. A azubha manathI ciMtavela, te manodaMDa. vacanadaMDa - sAdhu saMjJAbhUmimAM AvyA, avidhisI Aloce che. karyuM - jema zUkara bhiMDonuM vRMda joyuM. te sAMbhaLI puruSoe jaIne mArI nAMkhyA. kAyadaMDa - caMDaddha nAme AcArya ujjainIthI bahAranA gAme AvyA. te ghaNo roSavALA hatA. tyAM padhAryA tyAre gaNikAnA gherathI nIkaLato eka zreSThINa zaikSa upasthita thayo. tyAM bIjAe azraddhAthI caMDaranI pAse mokalyo. gussAthI caMDaradrAcArye teno loca karIne dIkSA ApI dIdhI. vahelI savAre gAme cAlatA, AgaLa navadIkSita 128 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 sAdhu ane pAchaLa caMdrAcArya cAlatA hatA. AcArya paDI jatAM ropAyamAna thayA. ziSyane daMDa vaDe mastakamAM prahAra karyo. zaikSe sahana karyo. Avazyaka veLAe ziSyane lohIthI kharaDAyelo joyo. caMDaradrae te joIne - potAnA dukRtyanI mAphI mAMgatA vairAgyathI kevaLajJAna utpanna thayuM. zaikSane paNa thoDA kALa pacI kevaLajJAna thayuM o manogupti Adi traNane huM pratikramaM chuM, ke je traNa gati vaDe je atiyAra meM karyA hoya. guptimAM aticAra kaI rIte ? pratiSedha karelane Acare, karavA yogyane na kare, azraddhA kare, viparIta prarUpaNA kare ItyAdi prakAre atiyAra. Ano zabdArtha sAmAyika sUtravata jANavo. manokuti- jinadAsa nAme zrAvaka hato. te sarva garikI pratimA svIkArIne cAnazALAmAM rahyo. tenI patnI, koI puruSa sAthe khIlAvALo palaMga laIne AvI. tyAM jinadAsanA paga upara ja palaMgano pAyo rAkhIne parapuraSa sAthe anAcAra Acare che, khIlAthI jinadAsano paga vIMdhAI gayo, te tyAM ghaNI vedanA sahana kare che, manamAM dukRta utpanna na thayuM, dhyAnamAM nizcala mana rahyo. A pramANe manogupti pALavI. vacanagupti - sAghane saMjJAtIyapallImAM jato joyo. cora mAnIne pakaDyo. sonApatie choDI dIdho. ItyAdi * * dharmakathAthI senApatine Avarjita karyo. Adi * x - x * A rIte vacanagupti pALavI. kAyagupti - jema mArgane pAmelo sAdhu, tene sAmiAM vasatA kyAMya caMDila bhUmi na maLI. keme karIne eka paga rAkhavAnI jagyA maLI. te tyAM AkhI rAtri eka page rahyA. - x * zakae tenI prazaMsA karI. koI azraddhALu deva Avyo ane teNe deDakI vikajva. sAdhu yatanApUrvaka tyAMthI cAlyA, deve hAthI vikavya, sAdhunI pAchaLa gulagulAyato Avyo to paNa sAdhue gatibheda na karyo. hAthIe sUMDhathI pakaDyo tyAre sAdhu bolyo ke - mArAthI jIva virAdhanA thaI, tenuM micchA mi dukkaDuM, paNa potAnI ciMtA na karI, deve khuza thaI, namaskAra karyo. * sUtra-21 - huM pratikamu chuM [kone ?] traNa zalya - mAyA, nidAna ane mithyAdazani zalyathI thayelA aticArone. huM pratikamu chuMmaNa gAravo - Rddhi gArava, sagArava ane zAtA gArava vaDe thayelA aticArone. huM pratikama chuM traNa virAdhanA - jJAna virAdhanA, darzana virAdhanA ane cAstri virAdhanA vaDe thayelA aticArone. huM pratikakuM chuM, cAra kaSAyo - krodha, mAna, mAyA, lobha vaDe huM pratikasuM chuM cAra saMjJA - AhAra, bhaya, maithuna, parigrahathI huM pratikasuM chuM, cAra vikathA - zrI kathA, bhojana kathA, deza kathA ane rAja kathA vaDe thayelA aticArone.
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya 4/21 ni - 1271 huM pratikramuM chuM, cAra dhyAna - AI, raudra, dharma ane zukalathI (arthAt) pahelAM be karavAthI, chellA be na karavAthI thatAM aticArone. * vivecana-21 : traNa zalyonA karavAthI thayelA aticArone huM pratikramu chuM. te A - mAyAzalya Adi zalya-dravya ane bhAva bede che. dravyazalya te kAMTA Adi. bhAvazalya - A mAyAdi che. mAyA e ja zalya-mAyAzalya. je jyAre atiyAra pAmIne mAyA vaDe na Aloce ke anyathA Aloye, ke abhyAkhyAna Ape, tyAre te ja zalya azubhakarma baMdhana vaDe AtmAne zalpita kare che, tenAthI je aticAra lAge te. 129 nidAna - divya ke mAnuSI RddhinA darzana ke zravaNa vaDe, tenI IcchAthI anuSThAna karavuM te ja zalya adhikaraNa anumodanathI Atmazalya vaDe mithyA-viparIta darzana te misyAdarzana - moha karmanA udayathI thayela, te ja zalya, te pratyaya karmAdAnathI AtmAne zalyita kare, tenAthI. tethI pharI abhiniveza mati-bhedathI thAya che. mAyAzalya-rudranuM dRSTAMta kahevAze. pAMDuAnuM kahyuM. niyANazalya - brahmadattanuM kathAnaka, tenA castrithI jANavuM. mithyAdarzanazalya - goSThAmAhila, jamAli Adi, abhiniveza matibhedI mithyAtvane pAmyA. temAM A baMne dRSTAMto sAmAyikamAM kahyA ane bhikSu upacaka zrAvakanI kathA AgaLa kahIzuM. traNa gAva vaDe thayelA aticArane huM pratikra chuM. temAM gArava eTale gurupaNAno bhAva te gaurava [abhimAna ke mada jevuM]. te dravya ane bhAvathI be bhede che - dravyagaurava te vajra Adi. bhAvagausva te abhimAna ane lobha vaDe AtmAno azubha bhAva arthAt saMsAra cakravAlamAM paribhramaNa hetu karmanidAna. temAM - ** (1) Rddhi gAva :- narendra Adi pUjya AcAryAditva abhilASa lakSaNathI, gaurava - Rddhi prAptithI abhimAna ane aprAptimAM prArthanA dvArathI AtmAno azubha bhAva te Rddhigaurava. (2) rasagArava - ISTa rasanI prAptimAM abhimAna, aprAptimAM prArthanA dvArathI AtmAno azubha bhAva, tenA vaDe. (3) sAtA gArava - sukhasAtA prAptimAM abhimAna ane aprAptimAM prArthanAdvArathI AtmAno azubha bhAva, tenAthI. udAharaNa - mathurAmAM Arya maMgu AcArya hatA. ghaNAM badhAM zrAvako tyAM ISTa rasa, vastra, zayana, AsanAdi adhika ApatA hatA. te traNe gauravathI ati pratibaddha thaI tyAM kALadharma pAmyA. mathurAmAM nirdhamana mArga - khALamAM teo yakSa rUpe utpanna thayA. yakSAyatananI samIpathI tyAM sAdhuo saMjJAbhUmie jatAM cakpatimA pAsethI nIkaLatA. tyAre te maMgu yakSa lAMbI jIbha kADhIne dekhADatA. A pramANe ghaNI vAra thatAM sAdhue pUchyuM ke - A zuM che ? tyAre maMgu yakSa kahe to ke huM jIbha vaLe duSTa evo tamAro maMgU AcArya chuM. ahIM utpanna thayo chuM. tethI tame koI paNa A pramANe karatA nahIM. tethI huM jIbha dekhADu chuM, te joIne ghaNAM sAdhu gAravarahita thayA. huM traNa virAdhanAthI thayelA aticArone pratikrama chuM. te A rIte - jJAna 33/9 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 virAdhanA Adi. temAM virAdhanA eTale koI vastunuM khaMDana, te ja virAdhanA. jJAnavirAdhanA - jJAna pratyenIkatA Adi rUpa kahyuM che jJAna pratyenIkatA, nihata, ati AzAtanA, temAM aMtarAya Adi karavAthI jJAnanA aticAro lAge che. temAM pratyenIkatA te pAMca prakAranA jJAnanI niMdaNA. te A rIte - Abhinibodhika jJAna azobhana che, tene jANanAra kadAcit te pramANe hoya, kadAcit anyathA hoya. e rIte zrutajJAna, avadhijJAna, manaH paryavajJAnanuM azobhanapaNuM kahevuM. kevaLajJAnamAM paNa samaya bhedathI darzana-jJAna pravRttinA eka samayamAM akevalapaNe hovAthI azobhana ja che. nihava - apalapa, bIjA pAse bhaNe ane bIjAnuM nAma Ape. ati AzAtanA - kAyA ane vrata te ja che, te ja pramAdo ane apramAdo che. mokSAdhikArIne jyoti yoni vaDe zuM kAma che? ItyAdi svAdhyAyika Adine aMtarAya karavA. akAla svAdhyAyAdithI jJAnavisaMvAda yoga kare. 130 darzana-samyagdarzananI virAdhanA vaDe aticAra thAya te. A paNa pAMca bhede che. temAM darzanapatyanItA kSAyikadarzanI paNa zreNika Adi nakamAM gayA evI niMdA vaDe, nihava - darzana prabhAvanIya zAstranI apekSAthI pUrvavat jANavuM. ati AzAtanA - A kalaha zAstrothI zuM lAbha? aMtarAt pUrvavat zaMkAdi vaDe darzana visaMvAda yoga. cAstri virAdhanA - vrata Adi khaMDanarUpathI aticAra. cAra kaSAyo vaDe thayela aticArone huM pratikamuM chuM. te A rIte - krodha, mAna, mAyA, lobha kaSAyo vaDe. kAcanuM svarUpa udAharaNa sahita namaskAra mujaba jANavuM. cAra saMjJA vaDe thayelA aticAronuM huM pratikramaNa karuM chuM. te A rIte AhAra saMjJA ItyAdi cAra. temAM saMjJAna te saMjJA. te sAmAnyathI kSAyopazamikI ane audayikI che. temAM AraMbhanI che te jJAnAvaraNanA kSayopazamathI janya ane audayikI che. temAM AraMbhanI che te jJAnAvaraNanA kSayopazamathI janya ane matibheda rUpa che, teno ahIM adhikAra nathI, bIjI sAmAnyathI AhAra saMjJAdi lakSaNa caturvidha che. AhAra saMjJA - AhAranI abhilASA, te kSudhA vedanIyanA udayathI utpanna te Atma pariNAma vizeSa che. te vaLI cAra sthAnethI utpanna thAya che. te A rIte - khAlI peTa thavAthI, kSudhA vedanIya karmanA udayathI, mati vaDe, te hetuthI upayoga vaDe. temAM 'mati AhAranA zravaNAdithI thAya che. tenA hetuthI upayoga te AhAranA satata ciMtanathI thAya che, te AhAra saMjJA vaDe thayela aticAra vizeSa. bhaya saMjJA - bhayano abhiniveza, bhayamohanIyanA udayathI thayela jIva pariNAma ja. A paNa cAra sthAne udbhave - hInasattvatA, bhaya mohanIyano udaya, mati vaDe, tadarthopayogI. maithunasaMjJA - maithunanI abhilASA. veda mohanIya udayathI thayela jIva pariNAma ja. A paNa cAra sthAnothI udbhave che, te A - cittamAMsalohI vaDe, veda mohanIyanA udayathI, matithI, tadarthopayogathI. parigrahasaMjJA - parigrahanI abhilASA, tIvra lobhodarAthI utpanna Atma pariNAma
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya, 4/ra1 ni 1271 131 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 o dhyAna zataka o A paNa cAra sthAne udbhave - aviviktatAthI, lobhanA udayathI, mati vaDe, tadarthopayogathI. cAra vikathA karatA thayela aticArone huM pratikakuM chuM. te A - vikathA eTale viruddhA ke vinaSTA je kathA. te strIkathAdi rUpa che. A kathA cAra bhede che - jatikathA, kulakathA, rUpakathA, nepaSya kathA. temAM jAtikathA - brAhmaNI AdimAMthI koInI prazaMsA ke hepa kare. kuLakathA - ugra Adi kuLamAM janmelamAMthI koInI, rUpakathA - AMdha Adi dezanI koIka strInA paNa rUpanI prazaMsA kare ke dveSa kare. nepathya kathA - ukta strImAMnA koIkanA vastranI prazaMsA ke dveSa karavo. bhakta-bhojana, te viSayaka kathA. te paNa cAra bhede che - Ava5 kathA - ATalAM dravyo zAka, ghI AdimAM upayukta che.nivapi kathA - A vyaMjana bhedAdimAM paMdara rUpiyA thAya. e rIte AraMbhakathA ane niSThAna kathA - X - X - kahI. dezakathA - janapada saMbaMdhI kathAthI. A paNa chaMdAdi bhedathI cAra prakAre che - chaMda, vidhi, vikalA ane nepathya. viAre bheda vize vRttikAre loko Apela che, amane maes zAdika anuvAda samajAyo, bhAva pakaDI zakyA nahIM tethI A anuvAda choDI dIdhela che.) rAjakathA - A paNa narendra nirgamAdi bhedathI cAra prakAre che. te cAra bheda A pramANe - nigama, atigama, bala, koza koThAgAra nIkaLatA evA A rAjAnI ATalI Rddhi ane vibhUti che, hAthIne skaMdhe zobhI rahyA che, alakApurImAM Indra jato hoya tevuM lAge che. ATalA hAthI, ghoDA, spa, padAti balavAhano che, ATalA karoDa koza, koThAgAra che ItyAdi kathA te cAre bhede rAjakathA kahI. huM cAra dhyAnane karavA dvArA ke azraddheyAdi prakArathI je aticAra karyo, tene pratikakuM chuM. te A rIte - ArtadhyAnAdi. temAM dhyAvavuM te dhyAna e rIte bhAva sAdhana che. te vaLI kALathI aMtamuhUrta mAtra che. bhedathI cAra prakAre che, dhyaye prakAro te amanojJa viSaya saMprayogAdi che. temAM zoka, AkaMdana, vilApa karavo ItyAdi rUpa ArtadhyAna che, (tenAthI thayela aticAronuM) utsanna-vadha Adi rUpa raudradhyAna che, tenAthI jinapraNita bhAva zraddhAnuM Adi rUpa dharmadhyAna che avadha-asaMmohAdi rUpa zukladhyAna che A cAre dhyAnanuM phaLa anukrame tiryaMca, naka, devagati Adi mokSa nAme che. A saMkSepathI dhyAna kahyuM. teno vistAra dhyAnazatakathI jANavo. te A che :dhyAnazatakanA mahAIvathI vastutaH zAmatapaNAthI prAraMbhamAM ja vidanavinAyakane upazAMta karavAne maMgala arthe ISTa devatAno namaskAra kahe che - vRittikAra maharSie ahIM dhyAnazataka noMdhela che. je sUga-ra1nI TIkAnI aMtargata ja Apela che. yurNikArazrIe dhyatrI vyAkhyA tenA bheda-prabhedo sahita karI che, ane te khUba ja muddAsara che, teoe mAnazataka noMdhela nathI. zrI zalofsAgara sUri tuM piyata avamUrNimAM A mana zatakanI zodhato che, paNa vRtti saMkSepamAM ja che. ame hAribhadrIya vRtti ane dIpikA tathA avamUrine AdhAre A viveyana noMdhela che, mAtra hAribhadvIyavRttino akSaraza: anuvAda nathI.] o gAthA-1 - zukla dayAnAgnithI bALela karma dhaMdhanavALA yogIzvara, zaraya vIrane praNAma karIne huM dhyAna adhyayana kahIza. * vivecana-1 - - vizeSathI karmane prere ke gamana karAve te vIra. - zokane dUra kare te zukla. - jenA vaDe tevuM ciMtana thAya te dhyAna, ekAgra citta nirodha. - karma dhaMdhananA bALavAthI agnirUpa te zukladhyAnAgni. - mithyAdarzana, avirati, pramAda, kaSAya ane yogothI karAya te kamajJAnAvaraNIya Adi. te ja ati tIvra duHkhAnalanA nibaMghanavathI iMdhanarUpa che. tevA karma iMdhana te zukla yAnAgnithI bALela-bhasmIkRta jenA vaDe karAyela che te. - praNamya - prakarSathI mana, vacana, kAyAnA yogathI namIne. - dhyAna pratipAdaka adhyayanane prakarSathI kahIza. - vIra bhagavaMta kevA ? yogIzvara, mana, vacana, kAyAnA joDANa rUpa hovAthI pradhAna, anutara evA mana-vacana-kAya vyApAravALA. - AnA dvArA kevaLa jJAnAdi vaDe AtmAnuM joDANa karyuM. te dharma-zularUpa yoga jenAmAM vidhamAna che, te yogI tenA Izvara ati prabhu ke svAmI te yogIzvara, vaLI bhagavaMta kevA che ? zaramya. rAga AdithI paribhUtane AzrayarUpa, savavatsala, rakSaka evA te zaramya kahevAya. ahIM zukladhyAnAgni vaDe bALela karma iMdhana rUpa to sAmAnya kevalI paNa hoya, paNa vAkAyAnA atizayanA abhAve te yogezara na kahevAya. te ja tAvathI zaraNya che, ema jaNAvavA mATe ahIM bhagavaMtanA baMne vizeSaNo mUkela che. have dhyAnanA lakSaNane pratipAdana karatA kahe che - * gAthA-2 - je sthira adhyavasAya che, te dhyAna che. je cala che te citta che, te citta traNa bhede hoya - bhAvanA, anupekSA athavA ciMtA. * vivecana-2 - sthira-nizcala. adhyavasAna-mananI ekAgratA, AlaMbana. cala-anavasthita.
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya0 4/ra1, dhyAnazataka-2 133 134 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 citanA traNa bheda (1) bhAvanA - te yita bhAvanA thAya che, bhavAya te bhAvanA thatu dhyAnanA abhyAsanI kriyA ke vibhASA. (2) anupekSA - pazcAt bhAvamAM jovuM te, te mRti dhyAnathI bhraSTa cita ceSTA che. (3) athavA ciMtA zabda bIjA prakAranA pradarzana mATe che, ciMtA te ukta be prakAra hita che te manoceTA. A yAna lakSaNa oghaNI batAvIne have dhyAna ja kALa ane svAmI vaDe nirUpatA kahe che - * gAthA-3 - aMtamuhUrta mAtra eka vastumAM cittanuM avasthAna e chAsthone dhyAna che ane jinezvarane yoga nirodha che. * vivecana-3 : 37 lava pramANa kALa vizeSa te mahatuM. kahyuM che - kALano parama viruddha avibhAjya khaMDane 'samaya' kahe che. asaMkhyAta samayano ucchavAsa niHzvAsa thAya che. nirupaliTa haSTapuSTa prANIno eka ucchazvAsa-niHzvAsane prANa kahe che. sAta prANano stoka, sAta stokano lava kahevAya. 99-GvanuM muhUrta jANavuM. aMtarmahad mAtra kALa. mananI avasthiti te cittAvasthAna arthAtu nirUkaMpatAthI vRtti. kyAM ? eka vastumAM. parva - jemAM advitIya guNa-payayo vase che, te vastu - cetana Adi eka te vastu, te eka vastu, temAM temAM chAsthonuM dhyAna che. temAM je chAdana kare te chA, te jJAnAdiguNanA AvakavathI jJAnAvaraNAdi lakSaNa ghAtikarma, chAstha-kevalI. te chAsthonuM dhyAna. samudAya artha A pramANe che - aMtarmuhUrta kALa je citanI eka ja vastumAM avasthita te chavAsthonuM dhyAna. thona - dArikAdi zarIra saMyogathI utpanna AmapariNAma vizeSa vyApAra, teno nirodha te yoga nirodha-pralaya karaNa. kone ? kevalIne, te yoga nirodha ja che, citanuM avasthAna nathI. kemake temano citano ja abhAva hoya che. athavA yoganirodha e jinezvarone ja dhyAna che, bIja chAsthone nahIM, kemake te bIjAne azakya che. je rIte A yoga nirodha jinone dhyana che, jeTalo kALa te thAya che, tethI AgaLa huM kahIza. hAla chavAsthone aMtarmuhUrtathI AgaLa je thAya che te kahuM chuM. * gAthA-4 - aMtamuhUrtathI vadhAre ciMtAmAM sthAnAMtara thAya, bahu vastunA saMkramamAM ghaNAM kALe paNa dhyAna pravAha saMcare che. * vivecana-4 - tamuhUrtathI AgaLa pUrvokta svarUpanI ciMtAne dhyAnAMtara kahyuM. temAM ahIM dhyAna sivAyanuM bIjuM dhyAna te dhyAnAMtara na levuM. to zuM levuM ? bhAvanA anupekSAtmaka cita. A dhyAnAMtara tenA uttarakALa bhAvinI dhyAna hovAthI thAya che. te kALamAna vastu saMkramaNa dvArathI nirUpatA kahe che - ghaNI vastunA saMkramamAM prabhUta kALa jANavo. teTalo dhyAnapravAha kahyo. A ghaNI vastu te Abhagata, paragata jANavI. temAM Atmagata te mana vagere, paragata te dravyAdi, temAM saMcaraNa. ahIM sudhI dhyAnanA sAmAnya lakSaNa kahyA. have vizeSa lakSaNa jaNAvavA dhyAnoddezanuM viziSTa phaLa bhAva saMkSepathI batAve che - * gAyA-pa : Ad, rauddha, dharma ane zukala dhyAna e cAra bheda che. temAM chellA be nivaNa sAdhaka che ane Ad, rauddha e bhavanA kAraNarUpa che. * vivecana-5 : (1) Ad - Bta eTale du:kha, te nimite dRDha adhyavasAya che. Ad athati kliSTa. (2) raudra * hiMsAdi ati kuratAnugata, (3) dharma-zruta-cA idhamanugata, (4) zukla - ATha prakAranA karma maLane zodhe, ghaTADe ke dUra kare te zukla. A cAra dhyAna varte che. have kuLa hetuva dazavi che - aMtya che eTale dharma ane zukla, te baMne nivaNi sAdhana che. ahIM nivRtti te nirvANa-sAmAnyathI sukha kahevAya che. tene sAghavuM - karavuM te. [zaMkA ArtadhyAnathI tiryaMca gati, raudradhyAnathI naskagati, dharma dhyAnathI devaloka ane zukladhyAnathI siddhi gati pamAya che. ema je kahyuM te ukata gAyAvI virodha na pAme? nA, devagati ane sihigati sAmAnyathI sukhasiddhi che. jo ke nirvANa e mokSa che, to paNa paraMparAthI dharmadhyAna paNa tenA sAdhanapaNe hovAthI virodha nathI. tathA bhavakAraNa Ad ane raudra "jemAM karmavazavartI prANI rahe che." te bhava eTale saMsAra, to paNa ahIM vyAkhyAna vizeSathI tiryaMca ane naraka bhava levA. have ArtadhyAnano avasara che, te svaviSaya ane lakSaNa bhedathI cAra prakAre che, (1) amanojJano saMprayoga, (2) manojJano viprayoga- vedanA (3) ubhayarUpa (4) nidAna. temAM pahelo bheda kahe che - * gAthA-6 : amanojJa zabdAdi viSaya vastu prApta thayA pachI tenA viyoganI atiati ciMtA je dveSa malina pANIne thavI, tenA viyoga mATe saMpayoganuM maraNa rUpa [paheluM AdhyAna kahyuM.. * vivecana-6 - manojJa eTale manane anukULa, amanojJa - manojJa nahIM te. zuM amanojJa ? zabdAdi viSayo, mAri zabdathI varNa Adi levA. ahIM viSaya - AmAM Asata prANI viSAda pAme che te viSaya. athavA Indriya gocara te viSayo. vastu - te te viSayanA AdhArabhUta dravya ke prANI te viSayo prApta thayA pachI A manojJa viSayo kayAre viyoga pAme tenI ciMtA. mane kaI rIte Ano viyoga thAya te bhAva. AnA dvArA vartamAnakALa lIdho. tethI asaMpayoganuM anumaraNa dvArA bhaviSyakALa lIdho.
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya 4/ra1, dhyAnazataka-6 135 136 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 '' zabdathI pUrve paNa viyukta-saMprayuktathI atItakALa kahyo. teSa malIna - aprItilakSaNa rUpa dveSa, tenAthI malina, tethI AkAMta thaI Rta' - duHkhI, pahelo bheda kahyo. have bIjo kahe che - * gAthA-7 - zaLa, zIrSa, rogAdi vedanAmAM viyogamAM daDha adhyavasAyathI tenA AsapayoganI ciMtAmAM tenA pratikAramAM AkuLa mana hovuM te. * vivecana-7 : zULa, zirovedanA, rogavedanA, bIjA roga ane AtaMkamAM je vedanA vede, tenA viyoga mATeno dRDha adhyavasAya. A vartamAnakALa lIdho. anAgatane AzrIne kahe che - vedanAnA kathaMcit abhAve tenA asaMprayoganI ciMtA "kaI rIte mane A AvatA rogano saMprayoga na thAya ? ciMtA ahIM dhyAna ja kahevuM. * * * A viyoga praNidhAnathI zuM ? te vedanAnA pratikAramAM cikitsAmAM vyagra je aMtaHkaraNa te viyoga praNidhAnAdi ArtadhyAna. bIjo bheda kahyo. have bIjo bheda kahe che - * gAthA-8 : ISTa viSayAdi ke vedanAmAM sagarakta jIvane tenA atiyogano adhyavasAya tathA na maLela mATe tenA saMyoganI IcchArUpa Dha adhayavasAya [pa AdhyAna vivecana-8 : manojJa viSayAdi vastu tathA ISTa vedanAmAM tenA aviyogano deDha adhyavasAya AnA dvArA vartamAnakALa kahyo. tathA mane kaI rIte A viSayono saMbaMdha thAya tevI IcchA. AnA dvArA anAgata kALanuM grahaNa karyuM. gAyAmAM raNakata prANIne ema kahyuM. temAM abhivaMga-Asakti lakSaNa te rAga, tenAthI bhAvita hovuM te. trIjo bheda kahyo, have cotho bheda kahe che - * gAthA-9 : devendra ane cakavatapaNAnA guNa, RhidranA yAcanA savarUpa niyANAnuM ciMtana thAya che, te adhama che. atyaMta ajJAnatA sabhara che. [A cothuM dhyAna * vivecana-9 : devo * bhavanavAsI Adi, teno Indra te devendra - amara Adi. caka - eka Ayudha, tenA vaDe vijayanuM Adhipatya vartAvanAra te cakravartI, jemake - bharata Adi. e rIte baladeva, vAsudevanI guNa ane Rddhi. temAM guNa - surapAdi, Rddhi-vibhUti, tenI yAcanA. te jaghanya nidAnano adhyavasAya "huM A tapa ane tyAgAdithI devendra thAuM ItyAdi 5. adhama kema kahyA ? je kAraNe ati ajJAna anugata che, ane ajJAnI sivAyanA koIne sAMsArika sukhano abhilASa na thAya. ArtadhyAnano cotho bheda kahyo, have A je rIte thAya, tene jaNAvavA mATe kahe che - * gAthA-10 : A pramANe cAra prakAranuM AdhyAna ga-dveSa-mohathI kaluSita jIvane thAya, te saMsAra vardhaka ane tiryaMcagatinuM mULa che. * vivecana-10 : gAthArtha kahyo. vizeSa A pramANe- sAdhune paNa zULAdi vedanAthI abhibhUtane asamAdhimAM teno pratikAra karavAmAM tenA viprayoganA praNidhAnano doSa Ave tathA tapa ane saMyamanA sevanamAM niyamathI sAMsArika du:kha viyoga praNidhAnathI AddhyAnanI prApti thAya tenuM zuM ? AddhyAna rAgAdi vazavartIne ja hoya, bIjAne na hoya, tethI graMthakAra kahe che - * gAyA-11 - ' pIDA mArA karmavipAkathI ubhI thayelI che' evA vastu svabhAvanA ciMtanamAM tatpara ane samyapha sahana kara madhyastha munine...[anusaMdhAna gAthA1ramAM che.] * vivecana-11 - rAga-dveSanI madhye rahe te madhyastha. madhyasthatA ja, bIjAnA nahIM. trikALa avasthAmAM jagatane mAne te muni - sAdhu. svakarmanA pariNAmathI janita A zULAdi * x * kahyuM che ke - "are ! pUrve karela duThThIrNa ane dupratikAMta kamane vedIne ja mokSa che, paNa vedhA vinA nathI. athavA tapathI khapAvIne mokSa thAya." e pramANe vastu svabhAva ciMtanAta zobhana adhyavasAya vaDe sahetA evAne asamAdhi kaI rIte thAya ? paNa dharma-anidAna thAya te kaheze. AzaMkAgata pahelA pakSano parihAra karyo. have bIjo, bIjo. * gAthA-12 - athavA prazasta AlaMbana karIne, abha sAvadha upAyane karatA, tapa ane saMyamarUpa pratikAne sevatA manine anidAna dharma che. * vivecana-12 - jJAnAdi upakAraka prazasta AlaMbana-pravRtti nimitta zubha adhyavasAyane karatAM. * x * cikitsArUpa, 5 sAvadha upAya karatAM. ahIM mApa zabda abhAva ke thoDAMnA arthamAM che. atidAna dharma thAya kemake te nirdoSa che. A nirdoSatva vacananA prAmANyathI che. kahyuM che ke - "gItArca yatanA vaDe kRtyogIne kAraNe nirdoSa che." e rIte AgamanA utsarga - apavAdarUpe che anyathA paralokanI sAdhanA azakya che. tapa ane saMyamathI sAMsArika du:khono pratikAra karatA sAdhune A dharmadhyAna ja che. kemake te devendrAdinA nidAna hita seve che. (zaMkA karelA karmanA kSAyathI mokSa thAya." A paNa niyANuM ja che ne? [samAdhAna) sAyuM, A paNa niyamathI pratiSedha karAyela ja che. kemake - mokSamAM ke saMsAramAM muni sarvatra nispRha che." to paNa bhAvanAmAM pariNata jIvane AzrIne
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya4/21, dhyAnazataka-12 vyavahArathI A aduSTa ja che. A ja prakAssI ane kriyA pravRttinA yogathI tenI citta zuddhi thAya che. ahIM ArtadhyAnane saMsAra varlDana kema kahyuM? te bIjapaNe hovAthI. te bIjatvane ja darzAvatA kahe che - 137 * gAthA-13 : je kAraNathI rAga, dveSa, moha e saMsAranA kAraNo kahyA ane AdhyiAnamAM A traNe che, tethI te saMsAranuM bIja che. * vivecana-13 : rAga, dveSa, moha je kAraNathI saMsAranA heturUpa che, tema paramamunioe kahela che, ArtadhyAnamAM A traNe saMbhave che. tethI tene bhavavRkSanuM kAraNa kahela che. [zaMkA] jo A oghathI saMsAravRkSanuM bIja che, to pachI tiryaMca gatinuM mULa kema kahyuM ? tiryaMcagati gamananA nibaMdhanatvathI ja tene saMsAra vRkSanuM bIja kahyuM che. bIjA kahe che - tiryaMca gatimAM ja ghaNAM jIvono saMbhava ane sthitinA dIrghatvI saMsArapaNAMno upacAra kahyo. have ArtadhyAnInI lezmA kahe che - . gAthA-14 : ArtadhyAnIne ati saMkliSTa nahIM evI kApota, nIla ane kRSNa lezyAo hoya che, te karma pariNAmathI utpanna thAya che. * vivecana-14 : kRSNa, nIla, kApota lezyAo raudradhyAna lezmAnI apekSAthI ati azubha anubhAvavALI hotI nathI. konI ? ArtadhyAnavALA prANInI. e kaI rIte baMdhAya ? karma pariNAma janita, stezyA - kRSNAdi dravap yukta AtmAnA je sphaTika samAna pariNAma te lezyA. te karmodayathI thAya che. oghathI ArtadhyAnI kaI rIte oLakhAya ? cihno vaDe, te kahe che - 0 gAthA-15 thI 17 : ArtadhyAnanA cihno che - AkraMda, zoka, ukaLATa, phUTavuM Adi. te ISTa viyoga, aniSTa aviyoga tathA vedanA nimitte thAya che temAM nija kAryonI niMdA ane bIjAnI vibhUtInI savismaya prazaMsA kare che. tenI abhilASA kare che, emAM ja rakta bane che, tenA upArjanamAM rata thAya che. zabdAdi viSaya vRddha bane che, saddharma parAMkha ane pramAdamAM Asakta thAya che. jinAgamathI nirapekSa thaI AdidhyAnamAM varte che. * vivecana-15 thI 17 : AkraMdana - moTA zabdothI raDavuM. zoka - azru paripUrNa nayanathI dainya. paridevana - pharI pharI kliSTa bhASaNa. tADana - chAtI, mAthuM kuTavA ke vALa kheMcavA. te ISTa viyogAdi ukta kAraNe thAya. - bIjuM - potAnA kRtyo - karma, zilpa, kalA, vANijyAdinA alpaphaLa ke niSphaLatAne Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 niMde che. prazaMo - stave che, - sAzcarya bIjAnI saMpattine. bIjAnI saMpattinI abhilASA rAkhe che. prApta thatAM temAM rAga kare che. tene meLavavAmAM udhukta thAya che, te paNa ArtadhyAna che - vaLI - 138 zabdAdi viSayamAM mUrchita ane kAMkSAvALo, kSAMti Adi cAstri dharmathI parAMmukha, madha Adi pramAdamAM Asakta, tIrthaMkaronA AgamarUpa pravacanathI nirapekSa thaI ArtadhyAnamAM varte che. have ArtadhyAnane AzrIne je anugata che, anarha che, te - * gAthA-18 : te AdhyiAna avirata, dezavirata ke pramAdastha saMtane hoya che. tene sarva pramAdanuM mULa samajI sAdhujanoe tyAga karavo. * vivecana-18 : avirata - mithyArdaSTi ane samyagdaSTi. dezavirata - eka, be Adi aNuvratadhArI zrAvaka, pramAda niSTha saMyato. temane ArtadhyAna hoya paNa apramatta saMyatane na hoya. A svarUpathI sarva pramAdanuM mULa che. tethI teno tyAga karavo joIe. koNe? sAdhu lokoe ane upalakSaNathI zrAvakoe kemake ArtadhyAna parityAgane yogya ja che. have raudradhyAna kahe che. te paNa cAra bhede che - hiMsAnubaMdhI, mRSAnubaMdhI, steyAnubaMdhI ane viSayasaMrakSaNAnubaMdhI. temAM pahelo bheda - * gAthA-19 1 jIvono - vadha, vIMdhavA, bAMdhavA, bALavA, aMkana karavuM ane mArI nAMkhavA Adi saMkalpavALuM atikrodharUpa grahathI grasta, nirdaya hRdayI mANasanuM, adhama vipAkavALuM dhyAna te rIdradhyAna che. * vivecana-19 : sattva - ekendriyAdi, vadha-zalatAdithI tADana, vedha-khIlI AdithI nAkanuM vedhana. baMdhana-doDA AdithI. dahana-utsukAdithI, aMkana - zvazRgAla caraNAdithI, mAraNa - prANa viyojana. ddei zabdathI AgADha, paritApana, pATanAdi levA. A badhuM na karavA chatAM karavA mATe dRDha adhyavasAya. te raudradhyAna che. kevuM praNidhAna? ati utkaTa je krodha te ja apAya hetutvathI graha che, tenAthI abhibhUta. krodhanA grahaNathI mAna Adi paNa levA. te paNa dayArahita aMtaHkaraNathI kare. teno nakAdi prApti rUpa vipAka che. pahelo bheda kahyo, have bIjo bheda kahe che - * gAthA-20 : paizunya, asabhyayana, asatyavacana, jIva ghAtAdi Adeza praNidhAna, te mAyAvI - ThagAI karanAra ke gupta pApIne thAya che. * vivecana-20 : aniSTa sUcaka, ja-kAra ma-kArAdi asabhya vacana, amRtavacana-te vyavahAra nayathI traNa prakAre che. (1) abhUta udbhAvana, (2) bhUta nihava, (3) arthAntara.
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya 4/ra1, dhyAnazataka-20 139 140 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 samAya che. have A ja svAmI dvArathI kahe che. pravarata - samyagadaSTi. dezasaMyata - zrAvako. AnA dvArA sarva saMyatano vyavaccheda karyo. A aviratAdinA cittamAM saMcita. ahIM mananuM grahaNa yAna ciMtAnA pradhAna aMgapaNe jaNAvavA mATe che. madhanya - azreyaskara, siMdha pApa. have A ja rIte jene vadhAre che tene jaNAvatA kahe che - * gAthA-24 - A cAra prakAranuM raudradhyAna rAga, dveSa, mohathI vyAkuLa jIvane thAya che. te saMsAranI vRddhi karanAra ane narakagatinuM mULa che. * vivecana-24 - gAthArtha kahyo. have raudradhyAnInI lezyA kahe che - * gAthA-5 : raudradhyAnIne kApota, nIla ane kRNa e traNa tIva saMkalezavALI leyAo hoya che, te karma pariNAmathI utpanna thAya che. * vivecana-25 :- vyAkhyA pUrvavatuM. raudradhyAnI kaI rIte jaNAya che ? ciho vaDe, tene dazavitA kahe che - jeino artha graMthAcI jANavo.] jemAM jIvono upaghAta che te bhUtopaghAta - chedo, haNo Adi. praNidhAna - dRDha adhyavasAya. te raudra dhyAna kahevAya. kone hoya ? mAyAvI - vaNikAdi, paravaMcanamAM pravRtta. kUTaprayogakArI athavA dhigujAtika kutIcikAdinA sidbhuta guNane guNavaMta AtmArUpe prakhyAta kare. tethI kahe che - guNarahita paNa AtmAne je guNavaMta rUpe jaNAve, tene bIjuM pracchanna pApa nathI. bIjo bheda kahyo, have trIjo bheda dazavi che - * gAthA-21 - tIvra krodha ane lobhathI vyAkuLa temaja paralokanA ananI paravA vagaranA jIvane radravya haraNa ane te mATe jIvaghAta sudhInuM & ciMtana, e trIjuM raudradhyAna che. * vivecana-21 - gAthAmAM 'tathA' zabda, deDha adhyavasAya prakAranA sArdazyane jaNAvavA mATe che. tIvra - utkaTa krodha ane lobhathI abhibhUta prANIne. zuM ? "bhUtopahananamanAI." jenA vaDe haNAya te hanana. sAmIpyathI hanana, te upahanana jIvonuM upaktana. badhAM heyadharmothI dUra te Arya. Arya nathI te anArya. te anArya kevA che ? paradravya haraNa citavALA. te ja raudradhyAna che. bIjAnA sacitAdi dravyanA viSayamAM corI levAnI buddhi, naskagamanAdi vipAkane na vicArIne kare te raudradhyAna. trIjo bheda kahyo. have cotho bheda dazavi che - * gAthA-22 - zadAdi viSayonA sAdhanabhUta, dhana saMrakSaNa parAyaNa, aniSTa, savanI zaMkA ane bIjAnA upaghAtanI kaluSita buddhithI vyAkuLa citta te cothuM raudradayAna. * vivecana-22 - zadAdi viSayonA sAghana-kAraNarUpa, zabdAdi viSayane sAdhavA mATenA dhananuM saMrakSaNa - tenA paripAlanamAM parAyaNa-udhukta, aniSTa-sajjanone anabhilASaNIya - anIcchita, badhAMnA abhizaMkanathI anAkula, zuM karaze te jANatA nathI. tethI badhAMno upaghAta ja zreya che ema paropaghAtathI, AtmAne kaluSa kare te kaSAyo vaDe vyApta aMtaHkaraNavALo. tene raudradhyAna hoya. jo ke ahIM zrAvako dvArA caityaghananA saMrakSaNamAM raudradhyAna nathI, te jaNAvavAnuM che. have upasaMhAra kahe che - * gAthA-23 - A pramANe karavuM, karAvavuM, anumodanuM rUpa viSaya anuciMtana cAra bheda che. raudradhyAnanA svAmI avirata ane deza saMvata lokonA manamAM saMsevita ane sAdhanya che. * vivecana-23 : e rIte svayaM karavuM, bIjA vaDe karAvavuM, karatAMne anumati ApavI, A ja viSaya jeno che, tenuM prayAlocana. te hiMsAnuM baMdhI Adi cAra prakAranA raudradhyAnamAM * gAthA-263 - raudradhyAnInA A riho che utpanna doSa, bahala doSa, nAnAvidha doSa, AmaraNa doSa. A doSa hiMsAdimAM bAhya karaNa upayukta paNa hoya. bIjAnI AphatamAM khuzI thAya, nirapekSa, nirdaya pazcAtAparahita, pApa karIne khuzI thato hoya te raudradhyAnayukta cittavALo jANavo. * vivecana-26,27 : usa doSa - hiMsAnubaMdhImAMnA koIpaNamAM pravartamAna ane tenAthI na aTakI bahulatAe pravartato che. bahula doSa - badhAmAM ja e pramANe pravarte che. nAnAvidha doSa - cAmaDI uteDavI, AMkho kheMcI kADhavI vagere hiMsAdi upAyomAM anekavAra pravarte che che. AmaraNadoSa - pote moTI ApattimAM hoya ane bIjA paNa moTI ApatimAM hoya to paNa kAlasaurikanI mAphaka AmaraNa asaMjAta anutApavALA hoya. hiMsA-mRSA Adi cArenA anubaMdhamAM bAhya upakaraNa upayukta thaI arthAt vacana ane kAyAthI temAM tIvra upayukata thaI varte. potAnA sivAyano te anya, te anyanI ApatimAM ati kliSTa citapaNAthI khuza thAya- "Ane Ama thayuM te bahu sAruM thayuM." nirapekSa - A bhava ke parabhavanA apAyanA bhayathI rahita. nirdaya-dayA vagarano, bIjAnI anukaMpAzUnya. nirasutApa - pazcAtApa rahita. vaLI siMhamArakanI jema pApa karIne khuza thanAra, A raudradhyAnanA cihno che. raudradhyAna kahyuM. have dharmadhyAnano avasara che. temAM tene jaNAvavA AdimAM A be dvAra gAthA kahe che -
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya4/21, dhyAnazataka-28,29 gAthA-28,29 - dhyAnanI bhAvanA, deza, kALa, Asana vizeSa, AlaMbana, krama, dhyAtavya, dhyAtA, anupekSA, vezyA, liMga, phaLane jANIne, muni temAM citta sthApI dharmadhyAna kare, tyArabAda zukaladhyAna kare. * vivecana-28,29 3 141 bhAvanA - jJAnAdinI. jANIne - zuM? taducita deza, tad ucita kALa ane AsanavizeSa, vAcanAdi AlaMbana, manonirodhAdi krama, dhyAnano viSaya, apramAdAdi yukta dhyAtA, pachI dhyAtoparama kALa bhAvinI anityAdi AlocanArUpa anupekSA. zuddha lephsA, zraddhA Adi liMga, devalokAdi phaLa, 'tra' zabda potAnA aneka bheda darzAvavAne che. ATaluM jANIne muni dharmadhyAna kare. dharmadhyAnano abhyAsa thayA pachI zukladhyAna kare. ATalo saMkSepArtha kahyo. vistArArtha graMthakAra ja kaheze. temAM pahelo dvAraavayava pratipAdanArthe kahe che - . gAthA-30 - bhAvanAno pUrve abhyAsa karanAra dhyAnanI yogyatAne pAme te bhAvanAo jJAna, darzana, cAstri ane vairAgya ema niyata che. * vivecana-30 : dhyAnanI pUrve jeNe AsevanarUpa abhyAsa karelo che tene pUrvakRtAbhyAsa kahe che. te bhAvanAnA viSayamAM abhyAsa pachI adhikRt dhyAnanA viSayamAM yogyatA - anurUpatA pAme che. te bhAvanA jJAnAdithI niyata che. have jJAnabhAvanA svarUpa guNa darzana mATe kahe che - . gAthA-31 - jJAnamAM nitya pravRtti rAkhe, tenAthI manodhAraNa ane vizuddhi kare, [bhava nirveda keLave] jJAnaguNathI sArane jANe, pachI te sunizcalamativALo dhyAna kare. * vivecana-31 : zrutajJAnamAM sadA AsevanA - pravRtti kare. mana-aMtaH karaNanI, cittanI, dhAraNa azubha vyApAra nirodhathI avasthAna. vizuddhi - sUtrArthanuM vizodhana. = zabdathI bhavanirveda. e pramANe jJAnathI jIva-ajIva Azrita guNa ane tenA paryAyone - jANIne, tethI thatAM paramArthane kahe che. athavA jJAnanA mAhAtmyathI jeNe vizvano sAra jANela che, tevo thAya. tevo e pachI dhyAve - ciMtave. kevo sAra jANela che, tevo thAya. tevo e pachI dhyAve - ciMtave. kevo thaIne ? atizaya nizcala samyajJAnathI anyathA pravRttikaMpathI rahita buddhi jenI che tevo thaIne. [dhyAni kare] jJAna bhAvanA kahI, have darzana bhAvanAnuM svarUpa kahe che - . gAthA-32 - zaMkAdi doSarahita, prathama-sthikiraNAdi guNasamUhathI saMpanna, asaMmUDha 142 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 manavALo thaIne, darzana zuddhithI dhyAnamAM sthira thAya. * vivecana-32 : zaMkAdi doSa rahita - zaMkA, kAMkSA, vicikitsA, anya dRSTinI prazaMsA ane para pAkhaMDa saMstava, AnuM svarUpa huM pratyAkhyAna adhyayanamAM kahIza. samyakatvanA aticArarUpa hovAthI A doSo che tene choDIne. ukta doSarahitatvathI zuM? prazama svairyAdi guNa samUhayukta. temAM prakarSathI zrama te prazrama - kheda. te sva-para siddhAMta tattvanA adhigamarUpa che. thairya eTale jinazAsanamAM niSpakaMpatA. Addei zabdathI prabhAvanA Adi levA. kahe che ke - darzana dIpakanA pAMca guNa che - svapara siddhAMtanuM kauzalya, sthiratA, jinazAsanamAM prabhAvanA, Ayatana sevA ane bhakti athavA prazama Adi vaDe, svairyAdi vaDe guNa gaNathI yukta. temAM prazamAdi - prazama, saMvega, nirveda, anukaMpA ane AstikayarUpa. Avo te asaMmUDhamanavALo arthAt bIjA tattvamAM abhrAMtacitta thAya che. ukta lakSaNa darzana zuddhithI dhyAna kare. darzana bhAvanA kahI, have cAstri bhAvanAnuM svarUpa kahe che - . gAthA-33 - sAtri bhAvanAthI . navA karmanuM agrahaNa, jUnA karmanI nirjarA, zubha karmanuM grahaNa thatAM sahelAIthI dhyAnane pAme che. * vivecana-33 : navA karmo - saMcita ke ekaThAM thaI rahelA jJAnAvaraNAdi karmonuM agrahaNa - AdAna na thavuM te. cAstri bhAvanAthI thAya che. lAMbA kALanA ekaThA thayelA karmonI nirjarA tathA zubha - punya arthAt sAtA, samyakatva, hAsya, rati, puruSaveda, zubhAyunAma-gotra tenuM AdAna. kaI rIte? cAstri bhAvanAthI, ayatnathI dhyAnane pAme che. cAstri bhAvanA eTale tri - kSayopazama rUpa, teno bhAva te cAstri. ahIM evuM kahe che ke - A ke pUrvanA janmamAM saMcita ATha prakAranA karmono saMcayano apAya thatAM je caraNa bhAva te cAstri che. te sarva sAvadhayoganI nivRttarUpa kriyA che. teno abhyAsa, te cAstri bhAvanA kahevAya. --- have vairAgyabhAvanA svarUpa kahe che - * gayA-34 : vairAgya bhAvanAthI bhAvita manavALo jagA svabhAvane sArI rIte jANanAro, nisyaMga, nirbhaya ane AzArahita banIne dhyAnamAM sunizcala thAya che. * vivecana-34 : atIva vidita eTale jJAta, carAcara jaganA svabhAvane. kadAca Avo paNa karma pariNativaza saMgavALo thAya, tethI ni:maMga kahyo. nisaMga - viSaya janita snehasaMgathI rahita, Avo paNa kadAca bhayavALo thAya che. tethI kahe che - "nirbhaya' eTale IhalokAdi sAta bhayathI rahita. kadAca Avo paNa viziSTa pariNatinA abhAvathI
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya 4/ra1, dhyAnazataka-34 143 paralokane AzrIne AzAvALo thAya. tethI kahe che - Aloka paralokanI AzaMsA rahita hoya. 'tra' zabdathI tevA prakAranA krodhAdi rahita. je AvA prakArano vairAgyathI bhAvita manavALo thAya, te jJAnAdi upadravathI hita thaI dhyAnamAM sunizcala thAya che. vairAgya bhAvanA kahI. have deza dvAranI vyAkhyA kare che - * gAthA-35 - sAdhune haMmezAM mI, pazu, napuMsaka tathA kuzIlajanothI rahita sthAna joIe ane dhyAnakALe vizeSathI nirjanasthAna jarUrI che. * vivecana-35 : maga yiAnakALe nahIM paNa sarvakALe sAdhune yuvatI Adi rahita sthAna hovuM joIe. ahIM yuvatti zabdathI manuSya strI ane devI levI, paNa zabdathI tiryaya strI levI. napuMsaka zabda jANIto che, sita - niMdita zIla jenuM che te kuzIla - jJArI Adi. tapasvI sAdhune ke sAvIne AvI zaddha vasati joIe e pramANe tIrthakara ane gaNadharoe niyamathI kahela che. anya pravacanamAM kahela doSa saMbhave che. vizeSathI dhyAnakALamAM apariNata yogAdithI anyatra dhyAnane ArAdhavAnuM zakya che. e rIte ahIM apariNata yogAdinuM sthAna kahyuM. have pariNata yogAdine AzrIne vizeSathI kahe che - * gAthA-36 - sthira ane kRtayogI tA dhyAnamAM nizcalamanavALa munine lokothI vyApta gAmamAM zUnyasthAnamAM ke araNyamAM koI taphAvata nathI. * vivecana-36 : sthira - saMhanana ane dhRti vaDe baLavaMta. jIta - nirvartita, abhyasta. yoga - jJAnAdi bhAvanA vyApAra athavA sarva sUtra tapa vagere je joDAyela che te kRtayogI. thira - pharI pharI karavA vaDe paricita karAyelA yogo jenA vaDe che te. athavA sArI rIte abhyasta yogavALA munio, jIvAdi padArthane mAne che te muni - sAdhu. dhyAna adhikRta evA dharmadhyAnamAM atizaya niSpakaMpa manavALA. ukta prakAranA sAdhune dhyAna mATe vasatimAM, zUnyagRhamAM ke araNyamAM koI phera paDato nathI. temAM gAma eTale buddhi Adi guNo grasita thAya che te athavA kara Adi levAya che te gAma-saMniveza tathA nagara, kheDa, karbaTAdi paNa levA. janAkuLa * gAma ke udhAnAdimAM badhe ja tulya bhAvatva ane pariNatatvathI temane koI bheda nathI. * gAthA-33 - tethI dhyAna karanArAne jyAM mana, vacana, kAyAnA yoganI svasthatA rahe, evuM jIva saMgha@Adi virAdhanA rahita sthAna levuM. - vivecana-39 :ukata gAyAmAM kahyA mujaba prAmAdi sthAnomAM jo samAdhi rahetI hoya to, 144 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 kayAM ? mana-vacana-kAya yogamAM svasthatA rahevI. [zaMkA manoyoganI samAdhi pati che vacana ane kAya yoganI samAdhinI tyAM zI upayogItA che ? tenAthI dhyAna thatuM nathI. samAdhAna samAdhi sudhI manoyoga upakAraka che, dhyAna paNa te rUpa ja thAya che. paNa kahyuM che ke- "mAre AvI vANI bolavI, AvI na bolavI" ema vicArIne vAkya bolanArane vAcika dhyAna hoya che tathA susamAhita hAtha-pagane kAraNe jayaNAthI je kriyAnuM karavuM. te sAdhune kAyika dhyAna thAya che. (kemake) ahIM mAtra samAdhipaNuM ja grahaNa karyuM nathI, paNa jIvopaghAta rahitapaNuM paNa lIdhuM che. temAM jIva-pRthvI AdinuM saMgharuMna Adine tajIne. ahIM hiMsA zabdathI asatyAdi badhAMno tyAga jANavo. A pAMce Azravo choDIne dhyAna kare te ucita che. dezadvAra pUruM thayuM. have kALa dvArA jaNAve che - * gAthA-38 : kALa paNa te ja dhyAnocita che, jemAM yoga svasthatA uttama maLe che. paNa divasa ke rAtri ja yogya veba che. evo niyama dhyAtAne nathI, tema tIkarAdie kahela che. * vivecana-38 : kalana ke kalA samUha te kALa. te aDhIdvIpa - samudramAM caMdra ane sUryanI gati kriyAthI upalakSita divasa Adi jANavA. kALa paNa teja dhyAnocita che, je kALamAM manoyogAdi svAcya pradhAnapaNe pAme. paNa evuM nathI ja ke divase athavA rAtre ja niyamathI dhyAna karavAnuM kahyuM hoya. veLA eTale muhUrta Adi, pUvarNa ke pazcimArNa. kALadvAra pUruM thayuM. have Asana vizeSAdi dvAra kahe che - * gAthA-39 : abhyAsa karela je koI dehAvasthA dhyAnane pIDA karanArI na bane te avasthAmAM dhyAna kare. pachI te beThA rahIne hoya, ubhA rahIne hoya ke lAMbATUMkA sutA rahIne hoya. * vivecana-39 : ahIM je koI zarIrAvasthA 'besavuM' Adi rUpe abhyasta ke ucita hoya, tenA vaDe anuSThAna karatA adhikRta dharmadhyAnamAM pIDAkArI thatuM nathI. te ja avasthAmAM [kaI ?] kAyotsargathI ubhA rahe ke vIrAsanAdi vaDe bese ke daMDAyatAdithI lAMbA-TUMkA rahIne dhyAna kare. [prazna A deza, kALa, AsanonA aniyama kema? * gAthA-4o - badhAM deza, kALa, ceSTAmAM vartatA rahIne pApane zamAvIne anekavAra pradhAna kevaLajJAnAdine pAmyA che. * vivecana-40 :saMpUrNa deza, kALa ane ceSTAmAM veNa - deha avasthAmAM avasthita je munio
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya 4/ra1, dhyAnazataka-40 145 146 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 je kAraNathI, pradhAna evo A kevala Adi lAbhane pAmIne, mana:paryAyajJAnAdi pAmIne zuM eka vakhata ja pAme ? nA, kevaLajJAna sivAyano lAbha aneka vakhata pAme. zuM viziSTa che ? narakAdimAM pADe te pApa, teno upazama, tene lAve che. * gAthA-41 - dhyAnanA deza, kALa, zarIranI ceSTA mATeno koI niyama AgamamAM nathI, matra yogonI samAdhi - svAthya je rIte thAya te rIte prayatna karavo, e niyama che. * vivecana-41 : je kAraNe pUrvagAyAmAM kahela che, tenI sAthe Ano saMbaMdha che. tethI deza, kALa, cepTAno koI niyama AgamamAM dhyAna mATe nathI. paNa mana vagere yogonI samAdhi je rIte rahe, te rIte yatna karavo. joIe eTalo ahIM niyama che ja. Asana dvAra kahyA. have AlaMbana dvArano avayavArtha kahe che - * gAthA-42 - dharmadhyAnamAM caDavA mATe karAtA vAcanA, pRcchanA, parAvatanA, anuciMtana tathA sAmAyikAdi ane saddharma AvazyakAdi AlaMbana che. * vivecana-4ra : AlaMbana - dharmadhyAne caDavA mATe jenuM avalaMbana karAya che. vAcanA - ziyone nirjarAne mATe sUtrAdinuM dAna. pRcchanA - sUtrAdimAM thayela zaMkA dUra karavA gurune pUchavuM che. parAvartanA - pUrve bhaNelA sUtrAdinuM avismaraNa ane nirjarA nimite. abhyAsa karavo che. anuciMtana - manathI ja avismaraNAdi nimite sUgAnusmaraNa. A cAre mRtadharma anugata varte che. tathA sAmAyika ane saddharma Avazyaka cA>>i dharma zAnugata varte che. sAmAyika Adi eTale sAmAyika, paDilehaNa, sAdhu sAmAcArI e badhuM vidhivat sevavuM. - x - dhe A ja AlaMbanatvamAM nibaMdhana kahe che - * gAthA-43 : jema deDha AlaMbana vaDe koI puruSa viSama sthAnathI uce caDI jAya che, tema sUtrAdinuM AlaMbana karanAro uttama dhyAne caDe che. * vivecana-43 : viSama - nIcA ke du:khe saMcarI zakAya tevA sthAnathI sArI rIte ane muzkelI vinA upara Ave che. kaI rIte? majabUta doraDAnA AlaMbanathI. te rIte koIpaNa purakSA vAyanAdi kRta AlaMbanathI te ja rIte dharmadhyAnane avalaMbe che. AlaMbana dvAra kahyuM. have krama dvAra - temAM lAghavArthe dharma, zukla kahe che - * gAthA-44 : dhyAna prAptino krama mokSagamananA nikaTanA saMsArakALe kevalIne manoyoga nigraha Adi hoya che. bAkInAne samAdhi rahe tema hoya che. [33/10] * vivecana-44 : dhyAnano paripATI krama A rIte che - pahelA manoyoganigraha, pachI vayanayoga nigraha, pachI kAyayoga nigraha. A krama sarvathA A pramANe nathI, paraMtu kevaLIne mokSagamana nIkaTa hoya - zailezI avasthA aMtargatu aMtamuharta pramANa ja bAkI hoya temane zukladhyAnamAM A krama che, bAkInAne dharmadhyAna prAptimAM yoga-kALane AzrIne je rIte samAdhisvasthatA ke, te rIte pratipatti hoya che. have yAtavya dvAra kahe che - te AjJA, apAya, vipAka ane saMsthAna vijaya dharmadhyAna cAra bhede che. temAM 'AjJAvicaya' kahe che. * gAthA-45,46 : sunipuNa, anAdi anaMta, bhUtahita, satvabhAvaka, AnarNa, amita, ajita, mahAI, mahAnubhAva, mahAviSaya, niravadha, anipuNa janathI duca, naya bhaMgI pramANa, gamagahana ane jagadIza samAna jinezvaranI AjJAnuM dhyAna karavuM joIe. * vivecana-45,46 - (1) sunipuNa - atikuzala AjJA, tenuM naipuNya sUkSma dravyAdi upadarzakacvathI tathA mati AdinA pratipAdakavathI kahI che. A rIte sunipuNA dhyAna kare. (2) anAdi nidhana - anutpanna, zAzvata. A anAdi nidhanatva dravyAdi apekSAthI che. (3) bhUtahita * prANIne pathya, tenuM hitava anuparodhinItvathI che. AnA prabhAvathI ghaNAM siddha thayA. (4) bhUta bhAvana jIvonI bhAvanA, te sAMbhaLIne cilAtIputrAdi ghaNAM sukhane pAmyA. (5) anartha - sarvottamatvathI amUlya, kemake kalpavRkSa kathita mAtrane Ape che, ciMtAmaNi ciMtitane Ape che, jitendra dharmano atizaya to juo, te lokone A baMne rIte jaldIthI Ape che athavA RNa eTale karma, tene haNe te RNana. (6) amita - aparimita, badhI nadInA pANI ke badhAM samudranA jaLa karatAM paNa anaMta gaNo artha eka sUtrano thAya che. athavA amRta ke mRSTa ke pathya. kahyuM che ke - jinavacanarUpI jaLane rAtri ane divase pIvA chatAM budha puraSo tenAthI tRpti pAmatAM nathI. tathA manuSya, nArakI, tiryaMca ane devagaNanA sAMsArika sarva duHkha ane rogonuM eka mAtra auSadha jinavacana che je Apavarga sukha ane akSata phaLa de che. (3) ajita- bAkInA pravacana AjJA vaDe aparAjita che, jema - jIvAdi vastunA ciMtana kauzalya guNathI ananya sadaMza tathA zeSa vacanothI ajita evuM jinendravacana mahAviSaya che. (8) mahArya - pradhAna artha jeno che, tevA prakAranI. te pUrvApara avirodhI ane nayagarbhavathI pradhAna che. athavA 'mahastha" che. tethI pradhAna jIvomAM rahela che athavA moTa samakitI jIvomAM rahela che. athavA mahApujAmAM sthita che. (9) mahAnubhAva * ghaNAM sAmarthyavALI che, AnuM prAdhAnya caudapUrvI ane sarvalabdhi saMpatvathI che, prabhUtava - prabhUta kAryanA kavAthI che. jemake caudapUrvI ghaDAmAMthI hajAro
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya04/21, dhyAnazataka-45,46 143 148 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 ghaDA karavA samartha che, e A lokamAM ane paralokamAM jaghanyathI vaimAnikamAM ja upaje. (10) mahAna viSayavALI - sarva dravyAdi viSayavathI mahAnuM che. sarva pada kriyA ciMtavavI, niravadha-pAparahita, asatya Adi banIza doSarUpa avadha rahita. kaI rIte dhyAna kare ? niravadha - A loka saMbaMdhI AzaMsA sahita. jinezvaranI AjJA - vacanarU5. kevaLa AlokathI sarva saMzayarUpa aMdhakArano nAza karavAthI jagatamAM pradIparUpa te jinAjJA. te anipuNa - akuzaLa lokone daya-du:khe karIne samajAya tevI che. te AjJA taigamAdi aneka bhedayukta nayo ane krama-sthAnabheda rU5 bhaMgothI ghaNI gahana che. [zaMkA AvA prakAranA vizeSaNothI viziSTa jinAjJA maMdabuddhivALAne bodha pAmavAne zakya nathI, tyAM dhyAna karavAnI to vAta ja kyAM rahe ? jo kaMI samajAya ja nahIM to artha zo ? * gAthA-40 thI 49 : te AjJAmAM matinI durbaLatAthI, tevA prakAranA AcAryanA virahathI, DroyanI gahanatAthI, jJAnAvaraNanA udayathI, hetu ane udAharaNa na maLavAthI, je kaMI sArI rIte na samajAya to paNa matimAna puraSa ema ciMtave ke savAno mata avitaNa hoya nahIM, kemake jagata zreSTha jinezvaro anupakRta upara paNa anugraha karavAmAM parAyaNa, rAga-dveSa-mohane jitelA che, tethI teo anyathAvAdI na hoya. * vivecana-40 thI 49 - te AjJAmAM, (1) jaDatA ke calatvathI matinI durbaLatA - buddhithI sakhyaNa arthanI anavaghAraNAthI, (2) tyAM samyaka aviparIta dvane kahevAmAM kuzaLa tathA sUbAIne jANatA hovAthI mumukSa vaDe Asevita AcAryano abhAva hovAthI bodha nA maLatA, (3) dhamastikAyAdi zeyanI gahanatAthI bodha na thatAM, (4) te kALe jJAnAvaraNanA udayathI tenA vipAkane lIdhe bodha na pAmatAM... [AgaLanI gAthA sAthe saMbaMdha che.] [zaMkA jJAnAvaraNanA udayathI ja mati daurbalya che tathA tevA AcAryano viraha ane yagata apratipatti che. te kahevAthI A badhuM kahevAnI jarUra ja nathI? [samAdhAna nA, te kAryanA ja saMkSepa-vistArathI upAdhibhedathI Ama kahela che - tathA - hetu-jijJAsita dharma viziSTa arthone jANe che. kAraka ane vyaMjaka. udAharaNa carita ke kalpita bhede che. koI padArtha pratye hetu ane udAharaNanA asaMbhavamAM A cha kAraNe je vastu sArI rIte na samajAya, to paNa matimAne ema vicAravuM ke - sarvajJa arthAta tIrthakarono mata eTale ke vacana avitatha - cAsatya nathI, paNa satya che. tenA bodha na thavAnA kAraNe na jANavA chatAM te mata ke vastune paryAloce. Ama ja kema kahyuM, te jaNAve che - bIjAe upakAra na karela hoya to paNa dharmopadezAdithI bIjA upara upakAra karavAmAM udhuta je kAraNathI che, koNa? jinezvaro, kevA? carAcara jagatamAM zreTha, AvA loko paNa rAgAdibhAvathI vitAvAdI thAya che, tethI kahe che - rAga, dveSa, mohano nirAsa karelA, temAM rAga eTale Asakti, hepa-aprIti, moha-ajJAnarUpa che. te kAraNe anyathAvAdI nathI. A dhyAta no pahelo bheda kahyo, have bIjo. * gAthA-49 : raNa, dveSa, kaSAya ane AmaLAdi kriyAomAM vartatA jIvone lokaparalokanA anartha kevA Ave che, tene varyano bhAgI thAve. vivecana-49 : rAgAdimAM vartato jIva apAyone vicAre, jemake rAgAdi kriyA Alokaparaloka virodhI che. kahe che ke- rAga prApta thayA pachI paNa mahAvyAdhithI abhibhUtane kupacca ajJanA abhilASavatu du:khadAyI che. tathA teSa prApta thatAM zarIrIne koTamAM rahela javalana padArtha ke dAvAnaLathI vRkSanI jema bALe che. tathA daiSTi Adi traNa bheda vALA rAgathI dIsaMsAra vadhe tema sarvajJa, sarvadarzIe kahela che. tathA kahe che ke heparU5 agnithI baLato jIva A lokamAM duHkhI thAya che ane paralokamAM paNa pApane pAmIne pachI narakarUpa agnine pAme che. ItyAdi. tathA krodhAdi kaSAyanA apAyo kahe che - nigraha na karAyela krodha ane mAna tathA vRddhi pAmatA evA mAyA ane lobha A cAre kapAyo punarjanmanA mULane siMce che. Azravo - mithyAtva Adi karmabaMdhanA hetuo, tenA apAyo - mithyAva mohita mati jIva A lokamAM duHkha pAme che ane prazamAdi guNathI hIna narakanI upamAyukta pApane pAme che. - ajJAna ke krodhAdi sarva pApothI paNa vize kaTarUpa che. tenA vaDe avAyelo loka hita ke ahita arthone jANato nathI. ItyAdi * * * * * tethI A pramANe rAgAdi kriyAmAM vartatA jIvo apAyone dhyAve. zuM vizeSathI, te kahe che - varjanIya te varSa , akRtya, tenA parivajI * apramata. bIjo yAtavya bheda kahyo. have trIjo kahe che - * gAyA-pa1 : prakRti, sthiti, pradeza ane anubhAvathI bhinna, zubhAzubhathI vibhakata, yogAnubhAva janita karmavipakane ciMtave. * vivecana-pa1 : prakRti-jJAnAvaraNIya bhedathI ATha karma prakRti, prakRtinA aMza-bheda te paryAyo. sthiti - te karmonuM ja jaghanyAdi bheda bhinna avasthAna, pradeza - jIvapadeza ane kramapudgalono saMbaMdha. anubhAva - karmono vipAka. A karma prakRti Adi zubha-azubha bhedathI bhinna hoya che. tethI manoyogAdi guNathI utpanna karma vipAkanI vicAraNA kare. bhAvArtha - vRddha vivaraNathI jANavo. te A pramANe - prakRtithI bhinna, zubhAzubha vibhakta karma vipAkane ciMtavavo. temAM jJAnAvaraNAdi ATha karmanA bhedo vaDe vibhakata zubha * punya, sAtA Adi ane azubha - pApa, tenAthI vibhakta, karmaprakRtimAM kahelA vibhir vipAkane vizeSathI ciMtave paNa sthitithI vibhakta zubhAzubha karmavipAkane ciMtave.
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya04/21, dhyAnazataka-pa1 149 15o Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 sthiti * te ja ATha karmaprakRtinI jaghanya, madhyama, utkRSTa kALa avasthA, jema karmaprakRtimAM kahI che. pradeza - jIva pradezonuM karma pradezo vaDe sUkSmatAthI eka kSetramAM avagADha vaDe pRSTa avagADha anaMtara aNu-bAdara udhvadi bhedathI baddhanuM vistArathI karma prakRtimAM kahelA karma vipAkonuM ciMtana. anubhAva * te ja ATha karma prakRtinuM pRSTa, baddha, nikAcItanA udayathI anubhavavuM che. te kamanubhAva yoga janita ciMtavavo. yoga- mana, vacana, kAyAnA. anubhAva - jIvaguNa ja. te anubhAvathI janita - utpAdita jIvanuM kArya, teno vipAka - udaya vicAravo. dhyAtavyano bIjo bheda kahyo, have cotho kahe che - * gAthA-para thI 6ra :- [saMsthAnA vicayamAM zuM ciMtavavuM ?] jinezcaroe upadezela dravyonA lakSaNa, saMsthAna, Asana, vidhAna, pramANa, utpAda, sthiti, bhaMgAdi payarayo ciMtave. jinokta anAdi anaMta paMcAstikAyamaya lokane nAmAdi cAra bhedathI vihita, adholokAdi gividha bhedathI ciMtave. - temAM kSitigRtI, valayo, dvIpa, sAgara, naka, vimAna, bhavana Adi saMsthAna, dausAdi pratiSThAna niyata lokasthiti prakAra ciMtave. upayoga lakSaNa, anAdi anaMta, zarIrathI judo, arUpI, vakarmano kata ane bhokatA jIva che, tema ciMtave.....vaLI jIvano (saMsAra) vakarma nita, janmAdi jaLavALo, kaSAyarUpa pAtALavALo, seMkaDo vyasanarUpa jaLacara jIvo vALo, moharUpI AddvALo, ati bhayAnaka.... ajJAna pavanathI prerita saMyogaviyogarUpI taraMga mALAvALo, anopAra, azubha saMsArasAgara citave. vaLI tene tarI javA mATe samartha saccadanarUpa subAMdhana yukata, nipApa ane jJAnamaya sumanavALa cAsvirUpa mahA jahAja.... ke je saMvarathI nichidra karAyatuM tArUpI pavanathI prerita adhika vegavALuM, vairAgarUpa mArge paDeche, huNanirUpa lagathI akSobhAyamAna.....mahAI zIlAMgarUpI ranothI bharela te jahAjamAM ArUDha thaIne munirUpI vaNiko zIgha, nirvine nivaNI nagare pahoMce che. vaLI te nivaNi nagamAM traNa rananA viniyogamaya ekAMtika, nirAbhAi, svAbhAvika, anupama ane kSaya sukha je rIte pAme che, te ciMtave. vadhu zuM kahevuM? jIvAdi padArthanA vistArathI saMpanna ane sarva nayasamUhamaya samasta siddhAMtanA sadbhAvane ciMtave. * vivecana-pa2 thI 62 - [5] fnana - tIrthakaro, temanA dvArA kahevAyela te jinadezita. zuM ? lakSaNa Adi. tene ciMtave. gAthAmAM lakhela 'dravyonA' zabdane dareka pada sAthe joDavo. temAM dravyonA lakSaNa * dhimastikAyAdinA gati Adi saMsthAna-mukhyatA pudgala racanAnI AkArarUpa parimaMDala Adi jIvonA che te ane jIva zarIronA samacaturasa Adi cha jANavA tathA dharma-adharma astikAyanA lokakSetranI apekSAthI kahevA. Asana - AdhAra lakSaNa, dhamastikAyAdino AdhAra lokAkAza Adi che. vidhAna-dhamastikAyAdinA ja bhedo che. jemake dhamastikAya, dhamastikAyanA dezo, dhamastikAyanA pradezo vagere. mAna-pramANa, dhamastikAyAdine AtmIya che. utpAda AdimAM utpAda, bhaya, dhrauvya A badhAMne ciMtave. - X - X - [53] paMcAstikAyamaya loka anAdi anaMta che, tema jinezvaroe kahela che. gati - pradeza, tenI kAyA te utA A dhamastikAyAdi gati Adino upakAra karanArA jANavA. kahyuM che ke - jIvone ane pudgalone gatino upakAra karavAmAM dhamastikAya che, sthiti upakAra karavAmAM kAraNa adhamastikAya che, AkAzAstikAya avakAza dAna kare che. je jJAnAtmA che, sarvabhAvajJa che, karmano kartA ane bhoktA che, saMsArI ke mukta kahevAya che, tene jinAgamamAM jIva kahelo che. je sparza, rasa, gaMdha, varNa, zabda yukta mUrta svabhAvI che, bheda ane saMghAtathI nipajJa che, tene jinezvaroe pudgala kahela che. A baghAM yukata evo loka che, je kALathI anAdi anaMta che ane A tIrthaMkara praNIta ja che. tathA nAma Adi bhedathI avasthApita che. kahyuM che ke- nAma, sthApanA, dravya, phoga, kALa, bhAva, bhava paryAya e ATha bhedathI lokano nikSepa che. [54] have kSetralokane AzrIne kahe che - te adholokAdi bhedathI traNa prakAre che to zuM phogalokamAM A ja vicAravuM ? te pratipAdana kare che - kSiti-valayAdi ciMtave, temAM fkSatti - dharmAthI ISahAbhArA sudhInI AThe pRthvI levI. valaya - ghanodadhi, dhanavAta, tanuvAta rU5, dharmAdi sAta pRthvIne vIMTAIne rahelA 21-che. hIpajaMbUdvIpathI svayaMbhU maNa dvIpa sudhInA asaMkhya. sAgara - lavaNathI svayaMbhUramaNa samudra sudhInA asaMkhya. naka - sImaMtaka Adi apratiSThAna sudhInI saMkhyAta. kahyuM che - 30 lAkha, 5 lAkha, 15 lAkha, 10 lAkha, 3 lAkha, pAMca nyUna eka lAkha ne pAMca nakAvAso anukrame che. | vimAna-jyotikathI anutara sudhInA asaMkhyAta vimAno che. kemake jyotikonA asaMkhyaya vimAno che. bhavana-bhavanavAsInA Alaya rUpa, asura Adi daza nikAya saMbaMdhI asaMkhyaya bhavano che. kahyuM che ke - bhavanapatinA 7,72,00,ooo bhavano jANavA. mAre zabdathI asaMkhyAta vyaMtara nagarane paNa levA. A kSiti, valaya Adino saMsthAna - AkAra vizeSa ciMtavavo. tathA te AkAza AdimAM pratiSThita che, A zabdathI vAyu Adine paNa levA. AvI lokanI sthiti che. ahIM vidhi - vidhAna ke prakAra. lokanI sthiti eTale loka vyavasthA ke loka maryAdA. kevI che ? niyata ke zAzvata che.
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya 4/ra1, dhyAnazataka-para thI dUra 151 [55] jenA dvArA upayukta thavAya te upayoga te AkAra ane anAkAra be bhede che. te jenuM lakSaNa che te upayoga lakSaNa, jIva che te bhava ke apavarga pravAhanI apekSAthI nitya che tathA zarIranI pRcaka che. zarIra - audArika Adi levA. je jIve che, jIvaze ke jIvyo te jIva. te amUrta che. karmanA kartA-nirvataka che ane potAnA bAMdhela jJAnAvaraNIyAdi karmono upabhoktA che. [56] te jIvanA potAnA karmathI nirvartita-janita saMsAra sAgarane kahe che. A saMsAra sAgara janma, jarA, maraNa rUpa jaLathI bharelo che kaSAya ja agAdha bhavajananI sAmyatAthI pAtALa jevo che. vyasana-du:kha ke dhuta temAM seMkaDo pIDAnA hetupaNAthI zvApado temAM rahelA che. vaLI moha - mohanIya karmathI temAM viziSTa bhramaNa karatA hovAthI Avarta svarUpa che ane A saMsAra mahAbhayAnaka che. [5] jJAnAvaraNa kamoMdaya janitane Atma pariNAma te ja ajJAna. tenA prekapaNAthI vAyu vaDe prerita saMyoga ane viyoga rUpa taraMgo jemAM che, tevA prakArano che. maMthana * koIka sAtheno saMbaMdha ane viyojana - tenAthI ja vipayoga. e ja satata pravRta hovAthI taraMga che, teno pravAha-saMtati. saMsavuM te saMsAra te sAgara jevo hovAthI saMsArasAgara kahyo. te 'anopAra' eTale anAdi anaMta che. azobhana che. ema vicAravuM. | [58] te saMsArasAgaramAM taravAne mATe samartha jahAjane kahe che. A jahAja - samyagudarzanarUpa zobhana baMdhanavALuM che. anaya - apAya che. jJAnarUpa niyamika vizeSathI yukta che, evuM te cAritara jahAja che. A mahAbodhistha jahAjane ciMtave. | [59] Azravano nirodha te saMvara. tenA dvArA jenA chidrone baMdha karU che, anazana Adi lakSaNa tapa e ja ISTanagara prati pekANe hovAthI pavana che, tenA vaDe prerAIne jaldIthI jeno vega ce tathA virAgano je bhAva tevairAgya, e ja ISTapune prApta karavAno mArga hovAthI vairAgyamArga kahyuM, te mArge jatA tathA apadhyAnAdi vihnorUpa taraMgo vaDe je jarA ja kaMpatuM na hovAthI niprakaMpa che. AvuM je jahAja, tenA upara - [60] ArohaNa karIne, munivaNika - Aya ane vyayanI pravRttimAM ati nipuNa te vaNik evA muni jahAjamAM besIne. vaLI te jahAja mahAmUlyavAnuM che, pRthvIkAyAdino saMrabhAdi parityAga te zIlA aMgovALuM che. ekAMtika ane AtyaMtika sukhanA hetupaNAthI ratno vaDe te bhareluM che. te nirvANapura - siddhi nagare thoDA kALamAM ja ane aMtarAya hitapaNe prApta karAvanAra * pahoMcADanAra che, tema citave. 6i1] te nivaNanagaramAM jJAnAdi traNa rananA viniyoga svarU5, ekAMta bhAvi ane abAdhArahita, svAbhAvika eTale kRtrima nahIM tevA nirupama - upamAvata paryavasAna - akSaya sukhane samIpatAvI pAme che, tenuM ciMtavana kare. vizeSa zuM kahevuM - - [6] saMpUrNapaNe jIva, ajIva, Azrava, saMvara, baMdha, nirjarA ane mokSa nAmaka padArthathI yukta siddhAMtano sadubhAva, dravyAstikAdi naya saMghAtakAya ciMtave. eTale ke siddhAMtanA arthane hadayamAM dhAraNa kare. 152 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 dhyAtavya dvAra kahyuM. have je AnA dhyAtA-dhyAna karanArA che, tenuM pratipAdana karatAM kahe che - * gAyA-63 : sarva pramAdathI rahita muni tathA kSINamoha ane upazAMta mohavALA, jJAnarUpI dhanathI yukatane dharmadhyAnanA gAtA kahelA che. vivecana-63 : pramAda * madha Adi. evA badhAM pramAdathI rahita arthAt te 'apamAdavaMta' kahevAya. muni arthAt sAdhu. kSINamoha - kSaka nirNa9. upazAMtamoha - upazAmaka nirguntha. 'va' zabdathI bIjA paNa pramAdIne levA. yAtA - ciMtaka, dharmadhyAnanA dhyAtA. te kevA che ? jJAnarUpI dhanavALA. evuM tIrthakara ane gaNadharoe kahela che. dharmadhyAnanA dhyAtA kahyA. have zukladhyAnanA paNa pahelAM be bhedanA avizeSathI A ja gAtA hoya che, tethI prasaMgathI lAghavatA mATe chellA be bhedane che - * gAthA-64 - A ja muni zukaladhyAnanA pahelA be bhedanA adhikArI che, mAtra te pUrvadhara ane suprazasta saMghayaNanA dhAka hovA joIe. zukaladhyAnanA pAchalA be prakAranA dhyAtA to sayogI - yogI kevaLI ja hoya. * vivecana-64 : A je anaMtara dharmadhyAnanA dhyAtA kahyA, te zukla dhyAnanA pUrvanA be bheda - pRthakavavitarka savicAra ane ekatva vitarka avicAra e baMnenA dhyAtA hoya che. paNa temAM vizeSa eTale ke cauda pUrvajJAtA ane temAM upayogavALA arthAtu apamata ja jANavA, nirmaLyo nahIM. suprazasta eTale paheluM saMghayaNa, tenAthI yukta hovA joIe. baMne zukladhyAnanA pAchalA ke uttarakALa bhAvi bheda A che - sUkSma kriyA nivRtti ane vyupatakriyA apatipAti. te anukrame sayogI ane ayogI kevaLI dhyAtA hoya che. ( A pramANe jANavuM ke- zukaladhyAnanA be bheda vItI gayA. pachI bIjo bheda prApta na thayo hoya, e dhyAnAMtarikAmAM vartatA kevaLajJAna utpanna thAya. sUkSmakriyA nivRtti sudhI te zuklalezyAno AdhyAnI rahe. have avasara prApta anupeudvAranI vyAkhyA kare che - * gAyA-65 - dhyAna cAlyuM gayA pachI paNa muni haMmezAM anityAdi bhAvanAmAM ramaNa kare ane dharmadhyAnathI citane pUrvavata bhAvita kare. vivecana-65 - dhyAnathI dharmadhyAna levuM. te cAlI jatAM sAdhu sarvakALe anityAdi ciMtanamAM
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyaka 4/21, dhyAnazataka-65 153 154 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 rame. mAra zabdathI azaraNa, ekava ItyAdi bAra anapekSA bhAvavI. tenAthI sacivAdimAM anAsakti ane bhavanirveda thAya. vaLI anityAdinA ciMtanathI subhAvita aMtaHkaraNa dharmadhyAna vaDe thAya che. anupekSA dvAra kahyuM. have leDyA dvAranuM pratipAdana kare che - * gAthA-66 - dharmadhyAnamAM rahelAne tIvra, maMda ke madhyama bhedathI pIta-paThA-zukala legyA hoya che, te kramasara vizuddhivALI che. * vivecana-66 : paripATI vizuddha utpanna thAya che. zuM ? legyA. te pIta, paDA ane zukala kahI. pItalezyAthI pAlezyA vizuddha che, tenAthI zukla legyA kramathI vizuddha che. e kaI rIte bane ? dharmadhyAnayuktane bane. temAM zuM vizeSatA che ? tIvra, maMda, madhyama bhedathI che. athavA sAmAnyathI ja pariNAma vizeSa - tIvra, maMda, madhyama bhedo che. lezyA dvAra kahyuM, have liMga dvAra varNave che - * gAthA-67 - Agama, upadeza, AjJA, nisarga je jinapaNita che, te bhAvonI zraddhA karI, te dharmadhyAnanuM cihna che. * vivecana-67 : A AgamAdi je tIrthaMkara prarUpita dravyAdi padArthonI zraddhA - A avitatha che, ItyAdirUpa. te dharmadhyAnanuM cihna che. tevazraddhAthI dharmadhyAyI oLakhAya che. ahIM mA/TV eTale stra ja, tadanusAra kathana te upadeza, AjJA te artha, nisarga eTale svabhAva. * gAthA-68 : jinendra, sAdhunA guNonuM kIrtana, stuti, vinaya, dAna e badhAMthI saMpanna, zrata-zIla-saMyamaratane dharmadhyAnI jANavA. * vivecana-68 : guNo * niraticAra sabhyadarzanAdi, te guNonuM kIrtana, prazaMsA * vakhANa karavA vaDe bhaktipUrvaka stuti. vinaya - abhyatyAnAdi. dAna-ezana Adi ApavA che. A badhAMthI yukta. zrata - sAmAyikAdi biMdusAra paryanta. zIla-vRta Adi samAdhAna rUpa, saMyama - prANAtipAtAdi nivRtti rUpa hoya. ukta guNavALAne dharmadhyAnI jANavo. liMga dvAra kahyuM. dhe phaLa dvAno avasara che - te lAghavArthe phaLAdhikAramAM zukaladhyAnamAM kaheze. e rIte dharmadhyAna kahyuM. dhe zukla yAnano avasara che - ahIM paNa bhAvanAdithI phaLa sudhInA te ja bAra dvArA thAya che. temAM bhAvanA, deza, kALa, AsanamAM dharmadhyAnathI ahIM vizeSa che. Ane choDIne AlaMbano kahe che - * gAthA-69 - have Asana dvAra pachI jinamatamAM pradhAna kSamA, mRdutA, RjutA ane nilabhatA e AlaMbano che. tenAthI zukaladhyAna upara ArohaNa kare che. * vivecana-69 - kSAMti Adi dharma - krodha, mAna, mAyA ane lobhanA parityAgarUpa. krodhanA udayane aTakAvavo ke udIrNa krodhane viphaLa karavo te koMdhaparityAga. A pramANe mAna AdimAM paNa vicAravuM. A kSAMti Adi cAre jinamanamAM pradhAna che. ninAmata - tIrthakara darzanamAM karmakSaya hetune AzrIne pradhAna. AnuM prAdhAnya eTalA mATe che ke akaSAyathI cAstri che ane sAtrithI niyamA mukti che. tethI A cAre AlaMbanarUpa che, AnuM AlaMbana karavAthI zukladhyAnane AroDhe che. tathA kSamA Adi AlaMbanathI ja zukladhyAna sArI rIte pAme che, anya koI rIte nahIM. zukladhyAnane AzrIne AlaMbana dvAra kahyuM. have krama dvArano avasara che. pahelAM be no krama dharmadhyAnamAM kahyo ja che, temAM A vizeSa - * gAthA-30 : chAstha milokanA viSayamAMthI kramazaH manane saMkocI paramANuM upara sthApita karIne ati nizcala banelo zukaladhyAna dhyAd. chellA be bhedamAM jina manarahita hoya che. * vivecana-70 : tribhuvana - adho, tIcha, urdhva lokanA bhedathI, te viSayaka AlaMbana jenA manamAM hoya. te tribhuvana viSaya kramathI prativastunA parityAgarUpa lakSaNathI saMkocIne aMtakaraNane ay - paramANumAM sthApe. koNa ? chavAstha. avIva nizcala banI zukala dhyAna kare. tyArapachI paNa prayana vizeSathI manane dara karIne avidhamAna aMta:karaNavALA arahaMta ke jina thaI chellA be dhyAna kare che. temAM paNa pahelAMnA aMtamuhathiI zailezIne na pAmIne kare che. chavAstha zA mATe tribhuvanaviSayaka, manane saMkSepIne paramANumAM sthApana kare che ? kevalI temAMthI dUra kare che ? te kahe che - * gAthA-ka1 thI 5 - 3i1] je rIte sarva zarIramAM vyApela jhera maMtra vaDe saMkocIne DaMkha - pradezamAM lAvI mUkavAmAM Ave che, pachI zreSThatA maMgayogathI DaMkha - dezathI paNa dUra karavAmAM Ave che... | [] tevI rIte tribhuvanarUpI zarIramAM prasarela manarUpI jherane maMtranA sAmavALo smAkumAM lAvI mUke che, pachI jinavara rUpI vaidha temAMthI paNa manoviSane dUra kare che.
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya 4/ra1, dhyAnazataka-71 thI 5 155 ]i je rIte kASThasamUha kramazaH dUra thavAthI ani olavAto jAya che, thoDAM ja dhaNa upara thoDo ja agni rahe che, te thoDuM paNa iMdhaNa dUra thatAM zAMta thaI jAya che. [34] e rIte viSayarUpI iMdhaNa kramazaH ghaTatA manarUpa ani thoDAM ja viSayarUpI iMdhaNa paNa saMkocAI jAya che, ane te thoDAM paNa viSaya-iMdhaNa uparatI khaseDa zAMta thaI jAya che. [5] jevI rIte kAcA ghaDAmAM ke tapelA loDhAnA vAsaNamAM rahela pANI kramazaH ghaTatuM jAya che, te pramANe yogInuM manarUpI jaLa jANa. [ema apamAdarUpI anithI tapelA jIvarUpI vAsaNamAM rahuM ochuM thatuM jAya che.) vivecana-31 thI 35 - [1] jema sarva dehamAM vyApaka viziSTa varNAnupUrvI lakSaNathI viSamAraNAtmaka dravya nizcayathI dhAraNa kare che. kyAM ? bhakSaNa dezamAM, pacI te DaMkane dUra karavAmAM Ave che. konA vaDe ? zreSThatara maMtrayogathI athavA maMtra ane yoga vaDe, ahIM 'yoga' zabda vaDe "vaigha' levo. A TAMta che, teno A artha upanaya che - [] tribhuvana zarIra e AlaMbana che. mana ja bhavamaraNanA nibaMdhana svarUpa viSa che, maMtayoMga balayukata - jinavacana dhyAna sAmarthya saMpanna paramANumAM niruddha daSTivALA tathA aciMtya prayatnazI jinavara rUpa vaidha tene dUra kare che. A ja arthane bIjA daSTAMtathI jaNAve che - [23] iMdhaNo dUra karatAM je rIte agnimAM kramathI hAni thAya che, ane thoDAMka ja iMdhaNathI agnimAM hoya che. tene paNa te ala iMdhaNa dUra karatAM olavI devAya che. A TAMtano upanaya - [34] te viSayarUpa iMdhaNa sahita, duHkhadAhanA kAraNavathI mana ja anirUpa che, te paramANane dUra karatAM viSaya iMdhaNa nizcayathI nivRta - zAMta thAya che. A ja arthamAM karI deTAMta kahe che - [5] ghaTikAmAM rahelA jaLanI jema tathA tapatA evA loDhAnA vAsaNamAM kramathI pANI ochuM thatuM jAya che. te prakAre yogInuM mana ja avikalapaNAthI jaLa che tema jANa. tathA apamAdarUpa agnithI tapela jIva rUpI bhAjanamAM manarUpI jaLa hAni pAme che. jinavara rUpa vaidha evo je zabda pUrve vaparAyo, temAM kevalI, manoyogane raMdhe tema kahela che. have zeSa yoga-niyoga vidhine jaNAvatA kahe che - * gAthA-76 : e pramANe vAkyogano nirodha kare che, kramazaH kAyayogano virodha kare che, tyArapachI kevalI meru parvatavat sthira rIlezI bane che. * vivecana-76 :A pramANe A viSAdi dRSTAMtothI vAyogAdi viruddha che, te gAthArtha kahyo. 156 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 Ano bhAvArtha namaskAra niyuktimAM kahelo che. to paNa sthAna zUnyAyeM te kaMIka kahIe chIe. yogonuM svarUpa A pramANe - dArikAdi zarIra yukatane AtmAnI vIrya pariNati vizeSa kAyayoga tathA audArika, vaikriya, AhAraka zarIranA vyApArathI ANela vAkadravya samUhayukta jIva vyApAra te vAyuyoga ane audArika, vaikriya, AhAraka zarIranA vyApAcI ANela manodravyayukta jIvano vyApAra te manoyoga. te A badhAMno virodha karato kALathI aMtarmahad bhAvinI paramapadamAM bhavopagrAhI karmamAM ane vedanIya AdimAM samudaghAtathI ke svAbhAvika samasthiti hotA, te kALe kare che. pariNAmathI paNa - paryApta mAtra saMjJI jeTalAmAM jaghanyayogI thAya che, teTalo mAtra teno manodravya vyApAra hoya che. tenA asaMkhya guNahInane samaye samaye niraMdhatA te manano sarva nirodha asaMkhya samaye kare che. paryApta mAtra beIndriyanA jaghanya vacanayogInA je paryAyo che, te asaMkhya guNahInane samaye samaye ruMdhatA sarva vacanayogano rodha saMkhyAtIta samayothI kare che. pachI sUkSma panakanA pahelAM samaye utpannanA jaghanya yoga che, te asaMkhyaya guNahIna eka eka samayamAM ruMdhatA zarIranA trIjA bhAgane mukto kAyayogane saMkhyAtIta samaye ruMdhe che. pachI yoganirodha karIne zailezI bhAvane pAme che. zaileza eTale meru, zailezI eTale ja tenA jevI acaLatA, sthiratAthI zailezI thAya. athavA zaila samAna RSi te zailarSi ema sthiratAthI thAya che. athavA zIla ke samAdhAna te nizcayathI sarvasaMvara, teno svAmI te zIleza, te avasthAmAM zailezI thAya che. je pAMca hUvAkSara kALa kahevAya che, te kALa mAtra ja zailezI paNAmAM rahe che. pachInA kALe tanurodhanA AraMbhathI te sUmakriyA nivRtti nAme dhyAnane dhyAve che. zailezIkALe vyachinnakriyA apatipAtI hoya che. tenI asaMkhyagaNI guNazreNIthI racita purA karma, samaye - samaye kSaya pAmatA zailezIkALa vaDe badhuM ja khapAvIne pachI keTalAMka kama be carama samaya rahetA ane keTalAMka carama samaye nirlepa thAya che. - x * vizeSa karma prakRti graMthathI jANI levuM. * x* pachI hajuzreNI pAmIne bIjA samaya ke bIjA pradezane na sparzIne eka samayamAM ja siddha thAya che ane tyAre te sAkAra upayogavALo hoya che. krama dvAra kahyuM have dhyAtavyadvAranuM vivaraNa kare che - * gAthA-37,38 : eka vastumAM utpAda, sthiti, nAza vagere paryAyonuM aneka nayothI pUrvagata mRta anusAra je ciMtana che te - savicAra Atha-vyaMjana-cogAMtarathI te paheluM sukaladhyAna che, pRthakRtva
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya04/ra1, dhyAnazataka-33,38 vitarka savicAra che ane rAgabhAva rahitane te thAya che. * vivecana-,38 : utpAdAdi, maf zabdathI mUrta ane amRtane grahaNa karavA. AnA paryAyo je eka ja dravyamAM aNu ke AtmAdimAM dravyAstikAdithI anusmaraNa - ciMtana, je pUrvagata zruta anusAcI che. maradevI Adine anyathA che, te zuM che ? savicAra - vicAranI sAthe varte che te. vivAra - artha, vyaMjana, yoga saMkrama. temAM martha - dravya, vyaMjana - zabda, yoga-mana vagere. eTalA bhede savicAra che. A Adha zukla kahevAya. tene "pRthakatva vitarkasavicAra" kahe che. temAM pRthakavabhedathI, vitarka-zruta ane A rAga pariNAma hitane thAya che. * gAthA-39,80 - pavana rahita sthAnamAM rahela sthira dIvAnI jema je utpatti * sthiti - nAza Adi game te eka paryAyamAM sthira citta che. te - bIja prakAranuM zukaladhyAna che, te avicAra athati artha, vyaMjana ane yoganA pheraphAthI thatAM saMkramaNa vinAnuM, pUrvagata yutanA AlaMbane thanAruM eka vitarka avicAra dhyAna che. * vivecana-39,80 - vaLI je suniprakaMpa : vikSeparahita che, vAyu rahita evA gharanA eka dezamAM rahela dIvAnI jema aMtaHkaraNa utpAda-sthiti-bhaMga Adi koI eka paryAyamAM sthira rahe. pachI zuM ? vicAra * asaMkama. kyAMthI ? artha, vyaMjana, yogAMtarathI, AvA prakAranuM te bIja zukladhyAna che. tenuM nAma ekava-vitarka-avicAra che. jemAM ekatva-abhedathI, vitarka-vyaMjanapa ke artharUpa. A paNa pUrvagata zrutAnusAra thAya che. * gAthA-81,82 - nivaNigamana kALe kevaLajJAnIne kAyayoga aDadho niruddha thatAM sUkSma kAyakriyA rahe, tethI sUkSmakriyA anivRtti nAme trIjuM (zukla) dhyAna hoya che. temane je raulezI thamatAM meravata taddana sthira Atmapadeza thatAM vyachinna kriyA ApatipAtI nAme cothuM zukaladhyAna hoya. * vivecana-81,82 - nivaNigamana kALa - mokSagamananA nIkaTanA samayamAM, sarvajJanA mana ane vacanayoga baMneno rodha thatAM ane kAyayoga aDadho raMdhAyA pachI sUmakriyA anivarti, jemAM pravartamAnatara pariNAmathI na nivarti te anivarti, evuM bIjuM dhyAna hoya che te 'tanukAyakiya' kahyuM arthAt pAtaLA ucchavAsa-vizvAsAdi rUpa kArakriyA jene che tevA prakAranuM. e gAthArya kahyo. te kevalIne zailezIpaNAne pAmIne, niruddhayogatvathI merunI jema sthira thayelane 158 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 vyavacchinnakriya yoganA abhAvathI te apatipAti-anuparata svabhAva, evuM parama zukla dhyAna hoya. A rIte cAra prakAre dhyAna kahIne have AnAthI pratibaddha ja zeSa vaktavyatA kahe che - * gAthA-83 - - paheluM sukala yAna eka ke badhAM yogamAM hoya, bIjuM eka ja yogamAM hoya, trIjuM sUkSma kAyayogamAM ane cothuM AyogAvasthAmAM hoya. * vivecana-83 : pRthaka vitarka savicAra mana Adi yogamAM ke badhAM yogamAM ISTa che, te agamika mRtapAThIne hoya. bIjA ekava vitarka avicAmAM ekayoga ja hoya kemake bIjAmAM saMkramano abhAva che. bIjuM sUphamakriyA anavarti kAyayogamAM hoya, bIjA yogamAM na hoya, cothuM suparata kriyA apatipAtI zailezI kevIla ayogIne hoya. [zaMkA zukaladhyAnanA chellA be bhedamAM manoyoga hoya ja nahIM kemake kevalIne amanakapaNuM hoya, tyAre dhyAna to manovizeSa che, to A kaI rIte bane ? * gAthA-84 - je rIte chAsthane sumina e dhyAna kahevAya che, tema kevalIne sunizcala kAyA e dhyAna kahevAya che. * vivecana-84 : gAthArtha kahyo. cothA zukladhyAnamAM niruddhatvathI kAyayoga paNa hoto nathI, to tyAM zuM kahezo ? te kahe che - * gAthA-85,86 - pUvapayogane lIdhe, karmanirjarAno hetu hovAthI, zabdanA aneka artha thatA hovAthI ane jinendra AgamamAM kahyuM hovAthI... citano anubhava hoya to paNa sadA sUmakriyA ane succhikriyA thAya che. A be avasthA jIvanA upayoga pariNAmathI bhavastha kevalIne dhyAnarUpa hoya che. * vivecana-85,86 : kAyayoga nirodhI, yogIne ke ayogIne paNa yitanA abhAva, chatAM sUkSma uparata kiyA dhyAna hoya tema kahela che. gAyAmAM sUkSma zabdathI sUmakriyA anivarti levuM uparata zabdathI suparata kiyA apatipAtI artha levo. pUrvapayoga e hetu che, tene kuMbhAranA cAkaDAnA svAnA daTAMtathI jANavuM jema caka bhramaNanuM nimita daMDAdi kiyAnA abhAvamAM paNa bhame che, tema AnA mata vagere yoga aTakI gayA hovA chatAM paNa jIvanA upayoganA sabhAvathI bhAvamananA bhAvathI bhavasthane dhyAna hoya. * x - 4 - vizeSathI kahyuM - "karmanI nirjarAnA hetuthI paNa" kSapaka-zreNivatuM thAya che. arthAt kSapakazreNInI jema Ane bhavopagrAhIM karmanI nirjarA thAya che. tathA zadArtha bahuvathI - jema eka 'ri' zabdanA zaka, zAkhA, mRga Adi aneka artho che, e
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya04/ra1, dhyAnazataka-85,86 159 pramANe dhyAnazabdano paNa virodha nathI. jemake dhyAna-ciMtana arthamAM, dhyAna-kAyanirodha arthamAM, dhyAna ayogIva arthamAM ItyAdi jANavuM. tathA "jinacaMdrAgama"thI paNa Ama ja che. kahyuM che ke- je atIndriya artho AgamamAM jaNAya, te sabhAvathI svIkAravA. yAtavyadvAra kahyuM. yAtA dvAra dharmadhyAnAdhikAramAM kahela ja che. have anuprekSAdvAra kahe che - * gAthA-87 : thaRdhyAnathI jeNe citane subhAvita karela che, e cAstri saMpanna AtmA, dhyAnathI viramyA pachI paNa niyamA cAra anapekSAnuM ciMtana kare. * vivecana-87 :tenA pariNAma hitane tenA abhAva che. bhAvanA A rIte - * gAthA-88 - AkyavahAronA anartha, saMsArano azubha svabhAva, bhavonI anaMtara paraMparA, vajunA vipariNAma ciMtave. e cArane * vivecana-88 : (1) AzrayadvAro - mithyAtva Adi, tenA apAyo - du:kha svarUpa. (2) saMsArano anubhAva, (3) bhAvI nakAdi apekSAthI anaMta bhavasaMtati, (4) sacetanA ke acetana vastunA vipariNAma, sarva sthAno azAzvata che. anapekSA dvAra kahyuM. have lezyA dvAra kahe che. * gAthA-89 : pahelAM be dayAna zukala lerAmAM, trIjuM pama zukala leyAmAM ane sthiratAthI merane jItanAra cothuM zukladhyAna lecA rahita hoya che. * vivecana-89 : sAmAnyathI zukla lesthAmAM pahelAM be dhyAna, ukta lakSaNa bIjuM dhyAna parama zukla lessAmAM, meravata niprakaMpatA te lezyAtIta cothuM parama zukla che vaizyAdvAra kahyuM. have liMgadvAra kahevA tenA nAma, pramANAdine kahe che - * gAthA0 thI 92 : avadha, saMmoha, viveka ane vyutsarga e zukala dhyAnanA liMgo che, jenAthI zukladhyAne caDhelA cittavALA muni oLakhAya che. - parISaha ane upayagoMNI e dhIra muni calAyamAna thatA nathI ke nathI bhaya pAmatA, teo sUma padArthomAM ke devamAyAmAM muMjhAtA nathI. potAnA AtmAne dehathI taddana judo temaja sarve saMyogone judA jue che. niHsaMga banelo te deha tathA upadhino sarvathA taje che. * vivecana-90 thI 2 - zukladhyAnanA cAra liMgo hoya che - avadha, asaMmoha, viveka ane vyutsarga 160 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 tenAnI muni zukaladhyAna pAmela citavALA jaNAya che. A gAthArtha kahyo, have bhAvArtha kahe che - (1) dhyAnathI calita thatA nathI ke parISaha ane upayagoMthI je vIra DaratA nathI, te avadhaliMga. (2) atyaMta gahana padArthomAM je saMmoha pAmatA nathI ke anekarUpa devamAyAmAM je saMmoha pAmatA nathI te asaMmoha liMga, (3) dehathI bhinna AtmAdine jue te vivekaliMga. (4) deha ane upadhinA vyasargathI niHsaMga banelA te vyutsarga liMga. liMgadvAra kahyuM. have phaLadvAra kahe che - Ane lAghavatA mATe pahelAM kahyuM. dharmaphaLa nAme zukaladhyAna phaLa kahela che. kemake dharmaphaLane ja zuddhatapaNe kahetA pahelA be zukaladhyAnanA phaLa che. * gAthA-93 - uttama dhyAnanA phaLa vipula zubhaAzrava, saMvaru, nirjaza, divyasukho hoya che, ane te zubha anubaMdhavALA hoya che. * vivecana-93 : zubha Azrava te punya, saMva-azubha karmanA AvavAno rodha, nirjarA - kamAya, masukha-devanA sukha. ATalA dIrdha sthitine vizuddhi upapAtathI vistIrNa dhyAna pradhAnanA zubhAnubaMdhI phaLo - sukulamAM janma, bodhilAbha, bhoga, pravajyA, kevala, zailezI, cA vagadi dharmadhyAnanA phaLo che. dharmadhyAna kahyuM. have zukaladhyAna kahe che - * gAthA-94 - A ja zubhAzrava Adi ane anuttara devanA sukha vizeSapaNe hovA e pahelAM be zukaladhyAnanAM phaLa che, chellA be nuM phaLa parinivaNi che. * vivecana-94 - parinirvANa - mokSagamana, parila-chellA be athavA sAmAnya cakI ja saMsAra pratipakSabhUta A baMne dazavi che - * gAthA-5,96 : AmravanA dvAro e saMsAranA hetu che, je kAraNathI te saMsAranA hetuo dharma ane zukaladhyAnamAM hotA nathI, tethI dharma ane zukladhyAna niyamo saMsAranA pratipakSI che. mokSano mArga saMvara ane nirjasa che, e baMneno upAya tapa che, tenuM pradhAna aMga dhyAna che, tethI te dhyAna mokSano hetu che. * vivecana-5,96 : gAthArtha kahyo. saMsAranA pratipakSapaNe ane mokSano hetu dhyAna che, ema jaNAvatA kahe che - saMvara ane nirjara e apavargano mArga che, te baMneno mArga "tapa" che. tapanA aMtara kAraNapaNAthI saMvara ane nirjarA yAnanuM pradhAna aMga che. A arthane daSTAMtathI kahe che -
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya04/ra1, dhyAnazataka-97,98 161 * gAthA-97,98 : jevI rIte pANI, agni ane sUrya kramazaH vastra, loTuM ane pRvInA mela, kalaMka ane kIcaDanA anukrame zodhana, nivAraNa ane zoSaNane sAdhe che, te rIte dhyAna pANI, agni, sUrya e avarUpI vastra, loTuM ane pRthvImAM rahela kamarUpI mela AdinAM zodhanAdi kare che. * vivecana-97,8 :gAthArtha ja che, vRttimAM koI vizeSatA nathI. * gAthA-99 : je rIte dhyAnathI yogonuM avazya tapana, zoSaNa, bhedana thAya che, tevI rIte dhyAnIne paNa kamanuM avazya tapana di thAya che. * vivecana-9 : tApa eTale du:kha, tethI ja zoSa - daurbalya, tethI ja bheda - vidAraNa, vayanAdi yogothI, te ja prakAre karmano tApa-zoSa-bheda thAya che. kone dhyAtAne. te paNa niyamathI thAya. - vaLI - * gAthA-10o : jema roganA AzayanuM zamana vizoSaNa virecana ane auSadha vidhithI thAya che, tema kamarogonuM zamana dhyAna ane anazana Adi yogothI thAya che. * vivecana-10o : rogAzayazamana roga nidAna cikitsA. vizoSaNa * bhojana, kamamiyazamanA - karmaroga cikitsA. vaLI - * gAthA-101,102 - jema pavanasahita ani dIrdhakALanA saMcita iMdhaNane zIgha bhasmIbhUta karI de che, tema dhyAnAni paNa kSaNavAramAM aparimita karma-iMdhaNane bALI de che... athavA je rIte pavanathI dhakelAyelo vAdaLano samUha kSaNamAM vinaSTa thaI jAya che, tema dhyAnarUpa vanathI haDaselAyela karma vAdaLo jadIthI nAza pAme che. * vivecana-101,102 - cirasaMcita - ghaNAM kALanA ekaThA karelA, iMdhaNa - kAThAdi, anala-agni, duta-jadI, dahati-bhasma kare che. amita - aneka bhavanA bhegA karela, kSaNa-samaya, dhanasaMghAta-meghasamUha, pavanA hatA - vAyuthI prerita, vilaya-vinAza. karma paNa jIva svabhAvanA AvaraNathI dhana che. have AlokamAM pratIta ja dhyAnaphalane dazavi che - * gAthA-103 - dhyAnamAM lAgelA cittavALo AtmA kaSAyothI udbhavatAM mAnasika duHkho, Iccha, kheda, zoka dithI pIDAto nathI. vivecana-103 : kaSAyasamutya - krodhAdi udbhavathI pIDAto nathI. (zenAthI ?) mAnasadu:kha - [33/11] 162 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 mAnasa grahaNa AtApa ItyAdi je kahyuM. tenAthI na pIDAya ISya - sAmApakSanA abhyadayathI utpanna matsara vizeSa. viSAda - vaidbhavya, zoka-dinatA A zabdathI harSa Adi paNa levA. * gAthA-104 - dhyAnathI sunila citavALo zIta, tApa Adi anekAneka prakAre zArIrika du:khothI pIDAto nathI, kemake te nirjarApekSI che. * vivecana-104 - ahIM kAraNamAM kAryano upacAra karela hovAthI zIta, Atapa Adi vaDe, mAruM zabdathI sudhAdi paNa levA. zArIrika aneka prakAranA. dhyAnathI bhAvita mativALo pIDAto nathI. dhyAnathI sukhAdi jANavA. athavA tene calita kasvAnuM zakya nathI. nirjarApekSI - karmakSayanI apekSAvALo. phaLa dvAra kahyuM. have upasaMhAra karatA kahe che * gAthA-105 - A pramANe dhyAna e sarva guNonuM sthAna che. sTa-AdaSTa sukhonuM sAdhana che, suprazasta che, sarvakALa mATe zraddheya che, jJAtavya che ane bhAtavya che. * vivecana-105 - e pramANe ukta prakArathI sarve guNasthAna deTAdeTa sukhasAdhana dhyAnane karelA che, te tIrthakara, gaNadharAdithI sevita hovAthI sArI rIte prazaMsela che. tethI ja zraddheya che. svarUpathI jJAtavya che, kriyA vaDe anuciMtya che, e pramANe hovAthI samyagdarzanajJAna-cA>>i Asevita thAya che. vaLI sarvakALa che. [zaMkA to pachI badhI kriyAno lopa prApta thAya che ? nA, tema nathI. tenuM Asevana dvathI mAnava ja che. evI koI kriyA ja nathI. jethI sAdhune dhyAna na thAya. adhyayana-4-"pratikramaNa' aMtargatu dhyAnazatakano muni dIparatnasAgare karela saTIka anuvAda pUrNa
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya04/22, dhyAnazataka-105 163 164 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 * sUjha-22 - kAyikI, adhikaraNikI, prApleSikI, pAritApanikI, prANAtipAtikI e pAMca kriyAonuM huM pratikramaNa karuM chuM. * vivecana-22 - huM pratikasuM chuM zuM ?] pAMca kriyA vaDe - pravRtti rUpathI je atiyAra thayA hoya. te kriyA kAyikI Adi pAMca che. (1) kAyA vaDe thatI te kAyikI te traNa prakAre che - aviratakAyikI, dupraNihita kAyikI, uparata kAyikI. temAM mithyArdaSTine ane avirata samyaga daSTine avirata kAyikI kriyA lAge. bIjI dupraNihita kAyikI kriyA pramatta saMyatane hoya. te paNa be bhede che - Indriya dupraNihita ane noIndriya dupraNihita. temAM zrotra Adi vaDe ITAniSTa viSayanI prAptimAM je kaMIka saMga nirveda dvArathI apavarga mArga prati je duvyavasthita kAcikI te Indriya dupraNita che ane mana vaDe dupraNihita zubhAzubha saMkalpa dvArathI durvyavasthita te noIndriyadupraNihita kriyA che. trIjI je apamata saMyatane sAvadhayogathI nivRta thatAM je lAge te uparatakAyikI. () adhikaraNikI - jenA vaDe AtmA nakAdimAM laI javAya te adhikaraNa - anuSThAna ke bAhya vastu, tenA vaDe thAya te adhikaraNikI. te be bhede che - pravartinI ane nivartinI. temAM pravartinI te cakamahotsava, pazu baMdhAdi che. nivartinI te khaDjha AdithI che. A baMne tapAtitvathI tenuM adhikaraNikIpaNuM kahyuM. (3) prApleSikI - praaSa eTale matsara, tenAthI nivRta tene prApleSikI kahe che. te paNa be bhede che - jIva prApleSikI, ajIva prApleSikI. pahelImAM jIva prati hepa thAya che, bIjImAM ajIva prati heSa thAya che. jemake pattharAdimAM paDatAM, dveSa thavo. (4) paritApana - tADanAdi du:khavizeSarUpa, tenAthI thatI kriyA pAritApanikI, tenA be bheda - svadeha pAritApanikI, paradeha pAritApanikI. pahelImAM potAnA dehamAM paritApana kare che, bIjImAM paradehamAM paritApana kare che. bIjo roSAyamAna thaIne paNa svadehamAM koIka jaDa paritApana kare. athavA svahasta paritApanikI, paraharUparitApanikI. (5) prANAtipAta- hiMsA, te saMbaMdhI kriyA te prANAtipAtikI. A paNa sva ane para be bhede che. pahelImAM potAnI hiMsA kare che. bIjImAM paranI hiMsA kare che. tathA koI nirvedathI ke svAdi mATe parvata uparathI paDavA Adi vaDe sva hiMsA kare che. krodhAdi vazAta para-hiMsA kare che. krodhathI sepita thaI hiMsA kare. mAnathI jAtyAdi vaDe hIlanA kare. mAyAthI vizvAsa vaDe apakAra kare. lobhathI kapAyavatuM. mohathI saMsAra mocaka yANa kare. e rIte pAMca kriyA kahI. kriyAnA adhikArathI vIsa kriyA batAve che - (1) AraMbhikI - be bhede che. jIvAraMbhikI, ajIvAraMbhikI. temAM je jIvono AraMbha-hiMsA kare, te jIvAraMbhikI ane ajIvono AraMbha kare te ajIva AraMbhikI kriyA che. (2) pArigrahika kiyA be bheda - jIva, ajIva jIvono parigraha kare te jIvapArigrahiDI, ajIvono parigraha kare te ajIva pArigrahiDI, (3) mAyA pratyayikI paNa be bhede - Atma bhAva vaMcanatA ane pabhAva vacanatA. AtmAnA bhAvone gopave ane mAyAvI RjubhAvane dazarvi, saMyamAdimAM zithila karaNano phaTATopa dazavi te AtmavaMcanA kriyA. tevuM-tevuM Ayare, jenAthI bIjo chetarAya te paravaMcanatAkiyA. (4) mithyAdarzana pratyayikI kriyA paNa be bhede - anabhigRhIta ane abhigRhIta asaMjJI ke saMjJImAM paNa je kaMI kutIrthika matane na svIkAre te anabhigRhIta mithyAdarzana pratyayikI ane abhigRhIta mithyAdarzana pratyayikI ne bhede - hInAtarikta darzanamAM ane tavyatirikta darzanamAM. 'na' jemake aMguThAnA parva jeTalo ja AtmA che. yava mAtra ja AtmA che Adi. dhavala * AtmA 500 dhanuSa ke sagata che. cakata che. e pramANe hinAtirikta darzana jANavuM. tenAthI vyatirita darzana - AtmA ke AtmAno bhAva nathI. A loka ke paraloka nathI. badhAM bhAvo asat svabhAvavALA che. ItyAdi. (5) apratyAkhyAna kriyA - aviratone ja hoya. temAM koIne virati na hoya. te be bhede che - jIva pratyAkhyAnakriyA, ajIva pratyAkhyAna kriyA. koI jIva ke ajIvane virati hotI nathI. (6) dRSTinA kriyA be bhede - jIva daiSTijA, jIva dRSTijA. jIvadaiSTijA - azvAdine cakSurdarzana pratyayathI thAya che. ajIva daiSTinA citrakamadi vaDe thAya che. (3) pRSTinA ke prAjhuikI kriyA- te be bhede - jIva prAnikI ane ajIva prAnikI. jIvaprAjhuikI - jemAM rAgathI ke dveSathI jIvAdhikAra pUche che ane ajIvamAM jIvAdhikAra pUche. athavA pRSTijA eTale sRSTinA - sparzana kiyA. temAM jIva sparzana kriyA jhI, puruSa ke napuMsakamAM saMvardhana kare che tema kahela che. AjIvomAM sukha nimite mRganA romAdithI vastra banAve, motI ke rano meLave che. (8) prAtItyikI kriyA be bhede - jIva prAtItyikI, ajIva prAtItyikI. jIvane AzrIne je baMdha, te jIva prAtIyika. ajIvane AzrIne je saga-dveSano udabhava che. ajIva prAtIvikI kriyA. (9) sAmaMtopanipAtikI-samaMtAta-cotarapha anupatati paDe che te. A kiyA be bhede che - jIva sAmaMtopatipAtikI ane ajIva sAmaMtopatipAtikI. jemAM eka khaMDanA loko jema jema praloka ane prazaMse che, tema tema hapane pAme che. ajIvomAM ratha kamadi che. athavA sAmaMtopatipAtikI kriyA be bhede che - dezathI ane sarvathI sAmaMtopatipAtikI, prekSako prati jemAM eka dezathI saMyatonuM Agamana thAya te dezasAmaMtopanipAlikI ane jemAM cotaraphathI prekSakonuM Agamana thAya te sarvasAmaMtopanipAtikI athavA pramata saMyatone apAna prati anAcchAditA saMpAtimAM jIvo vinAza pAme tene sarva sAmaMtoSa nipAtikI kriyA kahe che. (10) naiHzagikI kriyA be bhede che - jIvanaiHzaDhiAkI, ajIva naiHzaTikI. temAM jIva taiHzakiI te rAjAdinI AjJAcI jema caMgAdithI jaLa kADhavuM. ajIva taiHzaskiI - jema pASANakane gokANI, dhanuSAdithI pheMkavuM athavA taiHzakiI - jema pASANane gophaNasI, dhanurAdithI pheMkavuM athavA vaizarikI te jIvathI jIva nIkaLe te - bAdi. (11) svAhastikI kriyA be bheda - jIva svAhastikI, ajIva svAhastikI.
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya0 4/2, dhyAnazataka-105 165 je jIvathI jIvane mAravo te jIvasvAhastikI, asi dithI mAvo te jIva svAhastikI athavA jIvane sva haste tADana karavuM te jIva svA hastikI ane ajIvanuM sva haste vastra ke pAtrane tADana karavuM te ajIva svAhastikI kriyA che. (12) AjJApanikI kriyA be bhede che - jIva AjJApanikI, ajIva AjJApaviDI. jIva ke jIvane bIjA vaDe AjJA karAvI te. (13) vidAraNikI-kriyA be bhede che - jIva vidAraNikI ane ajIva vidAraNikI. jIvatuM vidAraNa kare ke jIvanuM vidAraNa kare che. - x - athavA Ane vicAraNikI kriyA kahe che te paNa be bhede che - jIva vicAraNikI, jIva vicAraNikI. temAM asat guNo vaDe tuM Avo che ke tevo che, tema vicAravuM te jIva vicAraNikI ane ajIvane vipatAraNa buddhithI kahe ke - A Ama che. (14) anAbhoga prAyikI kriyA be bhede che - anAbhogadAnane ane anAbhoganipajA. anAbhoga eTale ajJAna, tethI AdAna, grahaNa, nikSepaNa ane sthApana. te grahaNa ke sthApana anAbhogathI apramArjitAdi grahaNa kare ke mUke athavA anAbhoga kriyA be bhede - levuM ane mUkavuM athavA anAbhoga kriyA be bhede - AdAna nikSepa anAbhogakriyA ane utkramaNa anAbhoga kriyA. temAM Adena niphopamAM joharaNa vaDe pramAIne patra, vastra Adine levA ke mUkavAnI kriyA kare. utkramaNa anAbhoga kriyAmAM laMghana, havana, pAvana, asamIkSya gamanAgamana Adi hoya. (15) anavakAMkSa pratyayikI kriyA be bhede che - Islaukika anavakAMkSa pracayikI ane pAslaukika anavakAMkSa pratyacikI. Ihakika anavakAMkSamAM lokaviruddha corI Adi karmo kare, jenAthI A lokamAM ja vadha-baMdhanAdi prApta thAya che. paravaloka anavakAMkSamAM hiMsAdi karmo karato paralokanI AkAMkSA karato nathI. (16) prayoga kriyA - traNa bhede :- manaHprayoga kriyA, vacanapayoga kriyA ane kAya prayoga kriyA. temAM manaprayogakriyA te Ad-raudra thAyI IndriyathI janmela aniyamita mana che. vAprayoga te sAvadha Adi je gahita te sva IcchAthI bole. kAyapayogakriyA - kAyA vaDe pramatanuM gamana, Agamana, kaMcana, prasAraNa Adi. (17) samudAna kriyA - samagranuM upAdAna te samudAna. samudAya te ATha karmo che. temAM jenA vaDe upAdAna karAya che te sAmudAna kriyA. te be bhede che - dezopaghAta samudAnakriyA, sarvopaghAta samudAnakriyA. temAM dezopaghAtathI samudAna kiyA karatA koIka kyAMka Indriya dezopaghAta kare che. sarvopaghAta samudAna kriyAmAM sarva prakAre Indriya vinAza kare che. (18) prema pratyacikI kriyA - te be bhede che. mAyA nizritA ane lobha nizritA athavA te vacana bole che, jenA vaDe bIjAne rAkha thAya. (19) dveSa pratyayikI kriyA - te be bhede che - krodha nizritA ane mAna nizritA. krodha nizritA svayaM kope che ke bIjAne krodha utpAdita kare che, mAnA nizritA * svayaM mada kare che athavA bIjAne mAna utpAdita kare che. (20) IyapisinI kriyA, te be bhede che - kriyamANa ane vedhamAna. te 166 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 apamata saMyatane, vItarAgajIdAsyane ke kevalIne Ayukta jatA, Ayukta ubhatA, Ayukta besatA, Ayukta paDakhAM badalatA, Ayukta bhojana karatA, Ayukta bolatA, Ayukta vA, pAtra, kaMbala, pApoMchaNaka letA ke mUkatA yAvatA AMkhanI pAMpaNa uMcI-nIcI karatA je sUkSmakriyA thAya che, te IpathikI kriyA kare che. te pahelA samaye baMdhAya che, bIjA samaye vedAya che. te baddhA, RSTA, veditA, nirvANa ane bhaviSya kALamAM akasmaza paNa thAya che. A pacIza kriyAo [20] kahI. * sUtra-23 : huM zabda, rUpa, rasa, gaMdha, sparza e pAMca vaDe lAgatA aticArone pratikakuM chuM. huM pAMca mahAvato - prANAtipAta viramaNa, mRSAvAda viramaNa, adattAdAna viramaNa, maithuna viramaNa ane parigraha viramaNane AcarA lAgelA aticArone pratikakuM chuM. huM pAMca samiti - Iyasimiti, bhASAsamiti, eSaNAsamiti, AdAna bhAMDa mAma nikSepaNA samiti ane uracAra prasavaNa khella-jalla-siMghANa pAriSThApanikA samiti pALatA lAgelA aticAronuM pratikramaNa karuM chuM. * vivecana-23 : huM pratikasuM - pAMca kAmaguNo vaDe, pratiSedha karelanA karavA rUpa prakAranA hetubhUta je aticAra karAyelA che, te A rIte- zabdAdi vaDe. temAM kAmanA karAya te vaFTY zabdAdi. te ja sva svarUpa guNa baMdha hetuthI guNo che. tethI kahe che - zabdAdi Asakta karmo vaDe baMdhAya che. huM pratikasuM chuM - pAMca mahAvrato karavA vaDe je atiyAra thayA hoya, audayika bhAvamAM javAthI je khaMDana karela hoya. mahAvratomAM aticAra kema lAge ? pratiSedha karAyela kaMI karavAthI. huM pratikasuM - pAMca samiti vaDe AdaratA koI aticAra lAgela hoya to tene. te Iyasimiti Adi pAMca che. san - ekIbhAvathI te samiti - zobhana ekAgra pariNAma ceTA. (1) Iya samiti - IryA viSayaka ekIbhAvathI ceSTA. ra-zakaTacAna-vAhanathI AkAMta mArgamAM sUryanA kiraNothI pratApita, prAsuka vivikta mArgomAM yugamAmadaiSTi vaDe je gamana-Agamana kartavya. (2) bolAya te bhASA, te viSayaka samiti te bhASA samiti, hita-mita, asaMdigdha AryanuM bhASaNa. (3) eSaNA - gaveSaNA Adi bhedo ke zaMkAdi lANavALA. tenI je samiti te eSaNA samiti. eSaNAsamiti eTale gaucarI gayela muni vaDe samyak upayukta thaIne nava koTI parizuddhanuM levuM. (4) AdAna-bhAMDa-mAna-niphopaNA samiti - bhAMDa mAmamAM AdAna-nikSepa
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya 4/23 167 viSayaka samiti arthAt suMdara ceSTA. ahIM sAta bhaMgo thAya che - pAtrA Adi paDilehaNa na kare, na pramAe~. caubhaMgI che. temAM cothAmAM cAra gamo che - dupatilekhita, duSpramArjitanI caturbhUgI. pahelAM cha aprazasta che, chello prazasta che. (5) uccAra - prAvaNa-zleSma-siMghAna-melanA pariSThApana viSayaka samitiarthAt suMdara ceSTA, tenAthI. ahIM uccAra-viSTA, prAvaNa-mUtra, zleSma-baLakhA, siMghAna-nAkano mela, jalla-mala. ahIM paNa ukta sAta bhaMgo ja levA. 0 ahIM IsimitinA viSayamAM eka dRSTAMta che - eka sAdhu Isimiti vaDe yukta hatA. zanuM Asana calita thayuM. zakra e devonI vacce prazaMsA karI. tyAre te sAdhunI prazaMsA karI tenI koIka mithyArdaSTi deve zraddhA na karI. devalokathI AvIne te deva mAkhI pramANa deDakIne vipurve che. sAdhunI pAchaLa hAthIne vikrvIne choDe che. te sAdhu Isimiti pAlana karatAM cAle che, gati bheda karatA nathI. hAthIe upADIne pADI dIdhA. paNa sAdhune zarIranI spRhA nathI. mAtra duHkha che ke - mArA paDavAthI jIvo maryA. ema jIvadayA pariNata rahe che. athavA Iyasimita arAka che, devIe pagane chedI nAMkhyA. 0 bhASAsamiti sAdhu hatA, bhikSArthe nIkaLyA, nagara ruMdhela hatuM. koIka nirguntha bahAra kaTakamAM cAlatA hatA, koIe pUchyuM - keTalA hAthI, ghoDA, dhAnyAdi che? sAdhue kahyuM - svAdhyAya-dhyAna yogathI vyAkSipta hovAthI huM kaMI jANato nathI. 0 eSaNA samiti - vasudevanA pUrvajanmamAM eSaNA samitinuM udAharaNa che. magadhamAM naMdIgrAme gautama nAme eka cakrakara brAhmaNa hato. tenI patnI dhAriNI hatI. koI divase temaIne garbha rahyo. te brAhma marIne te garbhamAM ja janmyo. mAmAe ucheryo. loko tene kahetA ke ahIM tAruM koI nathI. tyAre mAmAe tene kahyuM ke lokonI vAta na sAMbhaLavI. huM tane mArI moTI dIkarI paraNAvIza. huM tane kahuM te kAmo kara. samaye tAro vivAha goThavI daIzuM. - te moTI putrI, tenI sAthe vivAha karavA IcchatI nathI. te brAhmaNa viSAda pAmyo. mAmAe kahyuM - huM mArI bIjI putrI paraNAvIza, tuM ciMtA na kara. te pramANe te bIjI putrI paNa tenI sAthe paraNavA IcchatI nathI. e pramANe trIjI putrI paNa tenI sAthe lagna karavA IcchatI nathI. saMsArathI kheda pAmIne te dhiAtIya brAhmaNe naMdIvardhana AcArya pAse dIkSA lIdhI. te chaTTha-aTTamano tapasvI thaI A abhigraha le che - mAre bALa ane glAna AdinI vaiyAvacca karavI. tIvra zraddhAthI te [naMdISeNa] vaiyAvacca kare che. vikhyAta yazavALo thayo. zakra e devasabhAmAM tenI prazaMsA karI. koI devane zakranA vacanamAM zraddhA na thatAM te nIce Avyo. be zramaNanA rUpo vikaryA. ekane atisArano rogI banAvI aTavImAM rAkhyo ane bIjo te vaiyAvaccI muni pAse Avyo. eka glAna sAdhu che, jo tuM vaiyAvacca kare to. naMdISeNa muni te sAMbhaLI jaldI ubhA thayA. chaTThanA pAraNe AhAra laIne AvelA, koLIyo levA jatA hatA, sAMbhaLatA ja bolyA - cAlo, zuM kArya che ? Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 te deva-sAdhu bolyo, tyAM pAnakadravya - pANI nathI, teno amAre khapa che. naMdISeNa muni pANI levAne mATe nIkaLyA. nirdoSa pANInI gaveSaNA karatA phare che, deva pANIne aneSaNIya karato jAya che. A pramANe eka vakhata bhramaNa karyu, bIjI vakhata karyu ema karatAM trIjI vakhata bhramaNa karatAM nirdoSa pANI prApta thayuM. anukaMpAthI turaMta ja te rogagrasta sAdhu pAse pahoMcI gayA. te glAna sAdhu kaThora ane niSThura vacanothI Akroza karato ropAyamAna thaI bole che - he maMdabhAgya ! khAlI-khAlI nAma mAtrathI ja tuM vaiyAvaccI cho. "sAdhu upakArI cho'' ema mAnato phogaTa phUlAya che. mArI AvI avasthAmAM paNa tuM bhojana lolupatA choDato nathI. 168 naMdISeNa muni, te sAdhunI vANIne amRta samAna mAnato, te kaThora vANI sahana karato, te glAna muninA paga pAse jaIne temane khamAve che, te muninI azucinuM prakSAlana kare che. vinaMtI kare che, uTho, ApaNe cAlIe huM evI sevA karIza ke thoDAM ja kALamAM Apa nIrogI thaI jazo. glAna muni kahe che ke - huM javA mATe zaktimAnlR nathI, mane pIThe besADI de. naMdISeNa temane pIThe besADe che. tyAre te muni viSThA choDe che. te parama azuci durgandhI vALI viSThA choDato naMdISeNamuninI pITha bagADe che ane kaThora vANI bole che. he muMDita ! tane dhikkAra che. vegamAM vighAta karIne mane duHkhamAM pADyo. ema ghaNo badho Akroza kare che. naMdiSeNa muni tene gaNakAratA nathI. temane doSa paNa detA nathI. viSThAdi gaMdhane caMdana samAna mAnatA micchAmi dukkaDaM Ape che ane vicAre che ke huM zuM karuM ? kaI rIte A sAdhune samAdhi thAya ? teNe eSaNA samitinuM ullaMghana na karyu. A pramANe eSaNA samitimAM prayatno karavA joIe. athavA A bIjuM paNa eka udAharaNa che. jemake - koIka pAMca saMyato tRSNA ane kSudhA vaDe mArgamAM kaleza pAmatA koI eka gAmamAM vikAle pahoMcyA. pANInI mArgaNA-gaveSaNA kare che paNa te loko tene aneSaNIya karI de che. te saMyato tevA pANIne grahaNa karatAM nathI. bIje kyAMyathI paNa pANI na maLatA teo tRSAthI abhibhUta thaI kALadharma pAmyA. cothuM udAharaNa - AcAryae sAdhune kahyuM - gAmamAM jA. udghAhita karAtA koI kAraNe tyAM rahyA. eke tyAM paDilehaNa karIne sthApavAno AraMbha karyo. sAdhue tene TapArIne kahyuM - kema zuM ahIM sApa rahe che. nIkaTa rahelA deve sApa viryo. A jaghanya asamita. bIjAe te ja sthAna vidhithI paDilehaNa karIne sthApyuM, te utkRSTa samita. ahIM eka udAharaNa che - eka AcAryane 500 ziSyo hatA. temAM eka zreSThIputrae dIkSA lIdhI hatI. te jyAre je sAdhu Ave teno teno daMDa rAkhe. e pramANe te ubho thAya. pachI bIjo Ave.pachI bIjo Ave, to paNa te muni bhagavaMta atvarita, acapala, upara-nIce pramArjIne daMDane sthApe. e pramANe ghaNAM kALe paNa
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya 4/23 169 paritajyA nahIM. vItarAga tene carama samitimAM kahelA che. pAriThApanA samitimAM dharmacinuM dRSTAMta che. kAyikIsamAdhi ane pAriSThApanAno teNe abhigraha lIdho hato. zake tenI prazaMsA karI koI devane azraddhA thatAM deve AvIne ghaNI kIDIo vidurthI. kAyikI-samAdhimAM bAdhA utpanna thaI. bIjo sAdhu ubho thaIne moTe moTethI barADA pADe che. ahIM kAyikI vaDe pIDAu chuM, ubho rahe, mane pariSThApana karI de. dharmaruci nIkaLIne jyAM vyasarjana karavA - pAThavavA jAya che. tyAM tyAM kIDIo sake che. thAkI jatAM te mULa pIvA jAya che, tyAre deve tene aTakAvI dIdho. tenI pAriSThapanikA samitapaNAnI bhAvanAthI prasanna thaI temane vaMdana karIne gayo. bIjo eka dRSTivAdika kSallaka hato. teNe kAyikI spaMDilane lobhathI saginA joyelanahIM. caMDila bhUmi joI na hovAthI te paraThavato na hato. devatAo anukaMpAthI udhota karyo. tyAM bhUmi joIne pAThavyuM. A samitane batAvyo. bIjo vaLI asamita batAve che - te kAyikIbhUmi Adi eka eka AgaLa paDilehe che, paNa traNa traNanuM pratyupekSaNa karato nathI ane bolato ke zuM ahIM uMTa besavAno che ? tyAM devatA uMTanuM rUpa karIne beThA. te raNe uThIne gayo, tyAM uMTane jue che. bIjI vakhata gayo tyAre paNa uMTane beThelA joyo, trIjI vakhata gayo, to paNa uMTa beThela hato. pachI bIje sthApita karyo. te pramANe ja devato kahyuM kema barAbara purI pratilekhaNA karato nathI ? tyAre samyak svIkAra karyo. uccArAdinI A pAriThApanikA saMkSepamAM varNavI. kahe che ke zuM ATalI ja pAriThApanA che ke anya paNa che ? kahe che ke bIjI paNa che, kyAM ane kaI rIte pariThApanA karavI joIe ? A saMbaMdhathI pAriThApanikI niryukti Avela che - che pAriSThApanikI niyukti che 0 vRttikArazrIe ahIM niyukti noMdhela che. jenI 83 gAthAo che, tenI haribhadrasUrijInI vRtti thAya che. ame ahIM pAriSThApatrikA viryakti mATe ".ni." saMththI kamAMkana karela che. jemAM niyukti gAthAno artha ane tenI vRttino bhAvArtha noMdhela che. * pA.ni.-1 - dhIra puruSoe kahela pAriSThApanikAnI vidhi huM kahuM chuM, je jANIne suvihito pravacanano sAra pAme che. * vivecana-1 - sarva prakAro vaDe sthApana te paristhApana - pharI grahaNa na karavA rUpe mUkavuM. tenAthI nivRtta-thayela te pAristhApinikI. tenI vidhipakAra huM kahIza. zuM svabuddhithI ? nA, artha ane sUtro vaDe je tIrthakara ane gaNadharoe prarUpela che te - dhIrapuruSa prajJad. ekAMtathI vIryAntarAyano agama te dharapuraSa-tIrthakara ane gaNadhara, dhI 130 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 buddhi, tenAthI zobhe che te - dhIra. zaMkA - jo A paristhApatikA vidhi ghIrapuraSe prarUpela che ja to zA mATe pratipAdita karAya che, tema kahyuM. samAghAna - dhIrapura yukti-prayuktithI kahela che, te ja saMkSepa racithI jIvonA anugrahane mATe ahIM saMaopathI kahe che. suvihita-sAdhu. pravacanano sAra - pravacana saMdohane jANe che. vaLI te pAristhAnikI oghathI ekendriya-noekendriya paristhAyI vastu bhedathI be prakAre che. te kahe che - prA.ni.-2 : pAriSThapanikA saM@opathI be bhede che - ekendriya ane nokendriya A padonI pratyekanI prarUpaNA kahuM chuM. * vivecana-2 - ekendriya-pRthvI Adi. noekendriya-trasAdi. saMkSepathI be prakAre A pAristhApanA kahI che. A baMne padonI pratyekanI pRthaka pRthak prarUpaNA-svarUpa kathana huM kahIza. temAM ekendriya pAristhApanikInuM pratipAdana karavAne tenA svarUpane pahelAM pratipAdita karIza. * prA.ni.-3 : pRthvI, apu, ted, vAyu ane vanaspatikAya e pAMca prakAre ekendriya pAristhApinakI che, tenA taddAta ane atata be bheda che. * vivecana-3 : pRthvI Adi pAMca prakAre ekendriyo che. jene eka mAtra vayA-sparzana Indriya che, te ekendriya kahevAya. A ekendriya pAristhApanikI be bhede che - tajjAta ane atajjAta. Ano bhAvArtha AgaLa kahIza. grahaNanA saMbhavathI judI paristhApanA thAya, to pRthvI AdinuM grahaNa kaI rIte thAya ? te kahe che - * pA.ni.-4 : grahaNa be prakAre thAya - Atmasagulya ane parasamu. te eka eka paNa be bhede che - AbhogamAM ane anAbhogamAM. * vivecana-4 - pRthvI AdinuM grahaNa be bhede - (1) Atmasamutya - svayaM grahaNa karato ane (2) parasamulya - bIjA pAsethI grahaNa karato. vaLI A baMne paNa be bhede che. kaI rIte ? AbhogaNI - upayoga vizeSathI te AbhogathI Atmasamutya ane parasamutya kahevAya, anAbhoga eTale anupayogathI. temAM anAbhoga Abha ke para samutya kahevAya.
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya 4/23prA.ni.4 131 132 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 Ano bhAvArtha A pramANe - Atmasamulya hoya te AbhogathI kaI rIte thAya ? sAdhane sarpa vaDe DasAtA ke viSa khAtA ke viSa phoTikA ubhI thAya, tyAM je ayita pRthvIkAya, koI vaDe ANela hoya te mAMge - gaveSaNA kare. jo koI na lAvela hoya to jAte paNa lAve. temAM paNa jo ayita na hoya to mizra lAve. chelle haLathI khola ke bhIMta AdithI lAve. te paNa na maLe to aTavIthI lAve. mArgamAM rahela ke davathI bALela lAve. te paNa na maLe to sacita mATI paNa lAve. jadImAM jo kArya hoya to je maLe te lAve. A pramANe lavaNa paNa jANavuM. anAbhogika - te lavaNa mAMgyA pachI acita ema karIne mizra ke sacita lAvIne Avela hoya, pachI jANe tyAre tyAM ja tyajI de. khaMDamAM mAMgela hoya Avo khaMDa-gAMgaLo lavaNa Apo. to paNa tyAM ja choDI de. na Apela hoya to jAte ja tyajI de. A Atmasamutya be prakAra jANavA. pasamutya AbhogavI cAvata sacitadeza mATI ke lavaNano kAryane mATe ApelA gaveSatA anAbhogathI Ape, tyAre pUche ke- tame kyAMthI lAvyA cho? jyAre kahe tyAre tyAM tyajI de. jo na kahe ke na jANe to tenA upalakSitavya varNa-gaMdha-rasa-sparzathI jANe. te khANamAM paraThave. khANa na hoya to mArga ke vikAsa vartato hoya to zuka madhura kapura gaveche. te na maLe to vaDa ke pIpaLAnuM pAna laI, temAM mUkIne paraThave. akAyamAM grahaNa be bhede - potAthI jANela ke na jANela. e rIte bIjA vaDe jANela ke na jANela. e rIte bIjA vaDe jANela ke na jANela. potA vaDe jANatAM viSakuMbha haMtavya che ke viSasphoTikAsiMcela che ke viSa khAdhela che ke mUchavI paDela che ke glAna che. to - ukata kAryomAM pahelAM acita, pachI mizra, hamaNAM ja dhoyela cokhAnuM dhovANa Adi AturanA kAryamAM sacita paNa hoya. kArya para thayA pachI bAkInuM tyAMja paraThavI de. Apela na hoya tyAre pUche ke kyAMthI lAvyA? jo kahI de, to tyAM ja khANamAM paraThavI de. je na kaheke na jANato hoya to pachI varNAdithI oLakhIne temAM paraThavI de. anAbhogathI koMkaNamAM pANI ane asta bhegAM vedikAmAM rahela hoya. ane bhUlathI grahaNa karela hoya.]. dhe aviratikA mArgaNA kahe che - te grahaNa kare pachI, jyAre jANe tyAre tyAMja paraThavI de. na Apela hoya to khANamAM paraThavI de. jANavA chatAM anukaMpAvI Ape ane ema kahe ke- "bhagavAna ! A pANIno rasa nathI paNa sarovaranuM jaLa che athavA pratyunIkatA - zatrutAthI ApI de ke bhale, AnuM vrata bhAMge. jo A vAta sAdhu jANe to tyAM ja te jaLa paraThavI devuM joIe. jona ApeluM lAvela hoya, to te sthAnane pUchIne tyAM te jaLa laI jaIne paraThavI de. je na jANI zake to varNa Adi vaDe oLakhe - pachI nadInuM pANI nadImAM paraThaNe,. e rIte taLAvanuM pANI taLAvamAM paraThave, vAva-kUvA-sarovaradinuM sva sva sthAne parave. jo taLAva sukAyela hoya to vaDa ke pIpaLAnA pAnamAM laIne dhImethI tyajI. de, jethI pravAha na thAya. jo koI bhAjana-vAsaNa na hoya to kAnathI cAvatu nIce sudhI pachI dhImethI pANI coTe tema taje. jo kUvAnuM pANI hoya ane jo kUvAno vaTa bhIno hoya, to temAM dhImethI pANIne vahAve. jo suko taTa hoya ane bhInuM sthAna na hoya to bhAjana-pAkane sikkA vaDe bAMdhe, mULamAM doraDuM bAMdhe, pANIne sIMcIne mULa dorI uMce pheMke, pachI paloTe. kavo dura na hoya paNa cora ke zikArIno bhaya hoya tyAre zItala madhara vRkSanI nIce pAtra sahita paraThavI de. jo patra paNa na hoya to bhInA pRthvIkAyane zodhIne tenA vaDe paraThave. jo te na maLe to zukane uSNa jaLa vaDe bhInuM karIne pachI paraThave. je vyAdhAna na hoya to kaImamAM khADo karIne punAlikA vaDe tyAga kare ane zuddhi kare che. e vidhi che. jo zatrutAthI akAya mizra karIne Apela hoya to teno tyAga kare. jo saMyate pUrve grahaNa karela pANImAM akAya anAbhogathI Apela jo pariNata hoya to bhogave, jo na pariName to je kALe aMDilabhUmi prApta thAya tyAre tyAga kare. jo haratatuka hoya to thoDo kALa rAha jue pachI tyAga kare. vaijakAya te pramANe ja prApta, AbhogathI, saMyata sva agnikAyathI kArya paDe tyAre - jemake - sarpa DaMsathI ke phoTikAthI jo baLe che, vAtagraMthi ke aMgravRddhithI baLe. vasatimAM pravezIne udaranA zULane tapAvavuM joIe. AvA koI kAraNathI je kArya mATe lAvela hoya te purU thatAM temAM paraThavI de. jo na Apela hoya to te ja kASTha vaDe je agni hoya, tene tenI jAtinA kAThamAM tyAM ja temAM paraThavI de. paNa kadAca na hoya to athavA koIe na Apela hoya to temAMthI thayela rAkha vaDe AcchAdita kare, pachI anya jAtiyatI paNa kare. dIvAthI tela gALI le. mallaka saMpuTa kare. pachI yathAyuka pALe, bhaktapatyAkhyAnAdimAM malaka saMpuTa karIne rahe, saMrakSaNa kare. kArya pUrNa thatAM te pramANe ja viveka rAkhe [tyAga kara] anAbhogathI glemanuM mallaka loca kSArAdimAM rAkhe. te pramANe ja bIjAnA AbhogathI ApelamAM kare. vasatimAM agni ke jyoti kare, to te rIte ja viveka rAkhe. anAbhogathI paNa A rIte ja aMgArA Ape to pUrvavat viveka rAkhe. vAyukAyamAM Atmasamutya AbhogathI, kaI rIte ? basti ke kRtithI kAryamAM te kadAcita sacitta ke acita ke mizra paNa hoya. kALa be prakAre nigdha ane sUkSa. niSpa gaNa bhede - utkRSTa. madhyama ane jaghanya. rUkSa paNa traNa bhede - utkRSTAdi. utkRSTa zItamAM jo bALela hoya to pahelI paraSI sudhI acita, bIjImAM mizra ane bIjImAM sayita thAya. madhyama zIta hoya to bIjIthI AraMbhIne cothI sudhI sayita thAya che. maMdazItamAM trIjIthI pAMcamI parapI sudhI sacitta thAya che. uNakALamAM maMdafNamAM utkRSTathI divasathI pachI be, traNa, cAra ane pAMca.
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya04/23, prA.ni.4 13 e pramANe 'bastinI daitimAM' pUrve bALalano A kALavibhAga che, tema jANavuM. je vaLI A pramANe ja bALIne pANI utArela hoya to tenA pahelAM so hAthamAM ayita, bIjAmAM mizra, bIjamAM sacita thAya, temAM kALano vibhAga nathI. je pANI kudaratI rIte ja zItala hoya, te pUrve acita hoya to mAMge, pachI mizra ane na maLe to sacita zodhe. anAbhogathI A acita che ema mAnato mizra ke saciva zodhe. bIjo paNa e pramANe ja jANato ke ajANato Ape, to jANyA pachI tene levA ja na Icche, dhImethI kamADamAM pravezI tene mUkI de. na maLe to zAkhAmAM mUke, pachI vananikuMjamAM mUke. na maLe to zRMgATikAmAM yatanAthI mUke, tema jANavuM. e pramANe daitimAM paNa sayita ke acita ke mizra hoya, to badhe A ja vidhi jANavI. bIjI virAdhanA na karavI. vanaspatikAyikamAM Abha samutya AbhogathI glAnAdinA kAryane mATe mULa AdinuM grahaNa thAya che. anAbhogathI grahaNa karIne bhogave ke pahelAnA pIse, cUrNa kare ItyAdi to paraNI vibhAga pUrvavat kahevo. dukRSTa lAMbo kALa rahe, paNa bhInAzathI mizrita ke capalaka mizrita kUkoTikA AdimAM aMdara nAMkhIne kamaInI sAthe ke kAMjI ke bIjA kaMImAM bIja kAya paDela hoya. talanI jema tenuM grahaNa thAya. jo AbhogathI grahaNa karela ke AbhogathI Apela hoya to temAM viveka karavo. jo anAbhogathI gRhIta ke anAbhogavI Apela hoya to jo teno tyAga karasvAnuM - paravavAnuM zakya hoya to bIjA pAkamAM ke svapAkamAM paraThavI de. saMthArAmAM lIla ke panaka hoya, to uSaNa ke zIta jANIne pAThave. A paNa vanaspatikAyika che. chellA vanaspatikAyanI A vidhi che. Adrane Addha kSetramAM, bAkInAne khANamAM paraThave. jo khANa na maLe to nircAghAta hoya to madhura bhUmimAM paraThave. jo vyAghAta hoya to pAtra AdithI A vidhi kare. je bhinna jAtiyamAM pAristhApanikA kare, to te pAristhApinikA karpara AdimAM yathAyoga paristhApanA kare tema jANavuM. ekendriya pAristhApinikA kahI. have no ekendriya pAristhApanikA pratipAdana karatAM kahe che - ukata vRttimAM je tAta ane ataknAta pAristhApanA pRthvI Adi pratyekamAM kahI, tene bhANakAra sAmAnyathI jaNAve che - * bhANa-205 - tajAta pAristhApanA khANa AdimAM thAya, tema jANavuM. paNa atAta pAristhApanA karpara AdimAM jANavI. * vivecana-205 - tAta eTale tulya jAtiya, AkarUpRthvI AdinI khANo, atajAta-bhinna 134 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 jAtiya. bAkI pUrvavat. * pA.ni.-5 : noekendriya pAristhApanikA che te be prakAre anukrame A rIte che - he suvihitA basa pANa ane nonasathI jANa. * vivecana-5 - je ekendriya nathI te noekendriya-basa Adi. noekendriya pAristhApinikA be prakAre hoya che. anukramathI A vaividhya-be bhedane dazavi che. je trAsa pAme te basa, basa evA te pANI * te traNa prANI suvihitA e suziSyanuM AmaMtraNa che, AnA dvArA kuziSyone A na ApavuM, te darzAve che. tema jANavuM. nobasa-je trasa nathI te - AhArAdi, tenAthI karaNabhUta. * pA.ni.-6 : basapANI vaDe A paristhApinikA che te be bhede anukrame che - te vikasendriya basa ane paMcendriya vaDe jANa. * vivecana-6 :vikalendriya * beIndriyathI cAra Indriya sudhInA rasa jIvo. * pA.ni.-3 : vikalendriya vaDe A paristhApanikA che, te traNa prakAre anukrame thAya che - be, traNa, cAra Indriyane AzrIne tajAta ane atajAta. * vivecana-7 : beIndriyAdi traNe pratyeka be bhedathI che. tajAta-turAjAtiyamAM je pAristhApanA karAya che te tajAtA ane atajjAta-atulya jAtimAM je pAristhApanA karAya che. Ano bhAvArtha A che - beIndriyamAM Atmasamutya jataukA, gaMDAdimAM kArya hoya tyAre grahaNa karIne tyAMja paraThavAya. satukA ke Alepana nimite urNikA saMsakta gRhIta hoya vizodhi karI AkAramAM paraThave. jo Akara na hoya to sakatukanI sAthe nityaghAtamAM paraThave. athavA koI saMsakta dezamAM kyAMka hoya to, anAbhoga grahaNa thayela hoya tyAre te dezamAM na jAya, azivAdi hoya to jAya. jyAM samatukA hoya temAM kara - [bhAta] mAMge. jo te na maLe to te ja divasanA sakatuka [sAcavAne zodhe. ItyAdi pUrvavat. jo tema na maLe to paDilehIM-paDilehIne grahaNa kare, veLA vItyA pachI ke mArga maLe tyAre paraThave. jo zaMkita hoya to mAtrakamAM grahaNa kare. udhAnanI bahAra, devakelamAM upAzrayanI bahAra ANane vistIrane tenI upara eka ghana masRNA
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyaka 4/23, prA.ni. 15 paTalane tyAM DhAMke. urNikAnI traNa vakhata pratilekhanA kare. jo tema na hoya to pharI pratilekhanA kare. trIjI vakhata muThThImAM grahaNa karI, jo zuddha hoya to paribhoga kare. eka vakhata joIne pharI paNa mULathI patilekhanA kare. temAM je jIvo hoya tene malakamAM sAthavAnI sAthe sthApe. pachI khANa AdimAM tene tyaje - paraThavI de. jo tema na hoya to bIjarahitamAM paraThave. e pramANe jyAM pANI hoya te paNa bIjA pAtramAM paDilehIne ujJAhikamAM pheMke che. sajathI saMsakta hoya to pAtra sahita tyAga kare. patra na hoya to ciMciNikA prAtihArika mAge. te paNa na maLe to sukI siMciNikAne bhInI kare. bIjI paNa koI ciMciNikA na maLe to bIjo nAMkhI paraThave. te paNa na hoya to bIjarahitamAM tyAga kare. tyArapachI prAtihArika ke aprAtihArika upAzrayamAM traNe kALa rojeroja paDilehaNA kare. jo pariNata hoya to tyAga kare. bhAjana-patra hoya to pAchuM Ape. jo bhAjana-pAtra na hoya to aTavImAM anAgamana mArgamAM chAyAmAM je kAdava hoya, tyAM khADo khodIne nichidra lepIne pranAla vaDe cattApUrvaka mUkI de. eka vakhata pANI vaDe bhInuM kare che, pachI paNa tyAM ja pheMke che. e pramANe traNa vakhata kare che, pachI kaye che - glaSNa kASTha vaDe mALa kare che. kAdava vaDe lIdhe che, kAMTAnI chAyAthI AcchAdita kare che. te bhAjana vaDe zItala pANI lAvatA nathI, apazrAvaNa kUra vaDe bhAvita kare che. e pramANe divasanA be-traNa vakhata kare che. saMsaktane grahaNa karIne na cAle, kemake virAdhanA thAya che. saMsaktane grahaNa karIne na khAya, thAkI jAya to je na cAlatA hoya te laI le ItyAdi * x - eka vakhata paDilehaNa karela, bIjI vakhata, trIjI vakhata paDilehIne pachI zuddha thayA pachI paribhoga kare che. e pramANe gorasa paNa gALIne le. dahIM ke mAkhaNamAM zuM vidhi che? chAsano 18 bhAga nAMkhe temAM temAM jue. chAsa na hoya to zuM vidhi che? gosa ghoLe, pachI . uNa jaLa zItaLa kare. pachI madhura cokhAnuM pANI nAMkhe, temAM zuddha hoya te khAya, zuddhane paraThave. pachI jatA-AvatA paDilehaNa kare. samudra Adine kinAre sutA hoya tyAre paNa A vidhi che. bIjA dvArA Abhoga-anAbhoga vaDe te vidhi dhAraNa kare. 0-o dIndriyonuM grahaNa karavAmAM pUrve kahela vidhi che. tilakITako paNa te pramANe ja kahevA. dahIM AdimAM paNa te pramANe ja che. 176 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 chANanI kRmimAM paNa te pramANe ja che. saMthArA grahaNamAM paNa ghaNAdino khyAla AvatA te pramANe ja tevA prakAranA lAkaDAmAM saMkramavAya che. uddehikA-dhImela grahaNa karAya to tene paNa paraThave. tyAre tene paNa avatAraNa karAya che, tene laIne svasthAne mUke. jU-papadikAne sAta divasa vizrAma apAya che. kAraNe gamana karavAnuM thAya tyAre zItaLa sthAne nirNAghAta hoya to mUkAya. - 4 - kIDA Adi vaDe saMsata pANI hoya to ane kIDA jIvatA hoya to pANIne jadI gALI levuM. jIvaDAne nIce pADIne lepa karelA - bhInA hAthe ja uddharaNa karavuM - kADhI levA. e pramANe mAkhI AdimAM paNa jANavuM. saMghATaka hoya temAM eka bhojana grahaNa kare, jethI paDI na jAya ane bIjo pANI grahaNa kare. hAthane sukavelA rAkhe. jo kIDI marI gayela hoya to paNa pANI gALI le. anyathA buddhine haNe che ane mAkhI AvI jAya to vAyanuM darda thAya. jo cokhAnA dhovANAdimAM pUrA hoya to prakAzamAM vAsaNamAM nAMkhIne vara vaDe AcchAdana kare, pachI koza ke kSauka vaDe kADhe, thoDAM pANI vaDe sArI rIte paraThave. akAya jIva prApta thatAM kASTha vaDe laIne jaLane agra bhAge dhAraNa kare, tyAre jAte ja temAM pADe che. e pramANe teIndriyomAM kIDI ke kIDAthI saMsakta hoya to zuka ke kUramAM polANamAM vikhere. te pramANe ja te praveze che. pachI muharta mAtra tenI rakSA kare che, jayAM sudhI te temAM pravezI jAya. caurindriyamAM azcamakSikA, AMkhanI pupikAne bahAra kADhe te grahaNa kare. bIjAnA hAthe, bhojanamAM ke pANImAM ja mAkhI hoya to te aneSaNIya che, saMyata sAthe uddharI levI. nigdha-cIkAzamAM nAMkhI, kSArAdi vaDe avaguMDita karAya che. kolyalakArikA hoya to vAmAM ke pAtramAM ghara banAvIne badhuM paraThave. athavA bIjAnA gharamAM saMkramita karAve. saMthArAmAM mAMkaDa hoya to pUrve grahaNa kare to uparokta vidhi. jo grahaNa karato hoya to pAdaprIMchanathI je traNa vakhata paDilehaNa karavA chatAM rojeroja sArI rIte jotAM tevA prakAranA ja kAThamAM mUkI de. daMDakamAM paNa A ja vidhi jANavI. bhamaramAM viveka rAkhavo, sAMDamAM kASTha sahita paraThave. pUtarakamAM pUrve kahela viveka rAkhe. e pramANe yathAsaMbhava vibhASA karavI. vikalendriya trasanI paristhApanikA kahI. have paMcendriya basanI pAristhAnikAnuM vivaraNa karatAM kahe che -
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya 4/23, prA.ni.8 1es 138 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 * pA.ni.-8 : paMcendriyanI je paristhApanikA che, te anukame be bhede hoya che. he suvihitA manuSya vaDe ane nomanuSya vaDe. * vivecana-8 : sparza Adi pAMca Indriyo jemane che te paMcendriya-manuSyAdi temanA viSayamAM A pAristhAnikA anukrame be bhede che - he suvihita ! te manuSya ane nomanuSya-tiryaMca vaDe. bhAvArtha AgaLa kahIzuM. gAthAno akSarArtha kahela che. * pA.ni.-6 : manuSyamAM je pAristhApinikA che, te be bhede hoya che. anukrame A pramANe - saMyatamanuSyo vaDe ane asaMyata manuSyo vaDe jANavI. gAthArtha kahyo, bhAvArtha AgaLa kahIzuM. * pA.ni.-10 : saMyata manuSya vaDe je pAristhApinikA che, te anukame be bhede hoya che. he suvihitA sayittathI ane acittathI jANavI. * vivecana-10 - saMyatamanuSya sAdhu vaDe karaNabhUta je pAristhApinikA, te be bhede hoya che. yita sakti varte te saciva-jIva. avidhamAta cita te cita- mRta. A gAthArtha kahyo. ahIM sudhI uddeza karyo. have bhAvArtha kahe che. temAM je rIte sacita saMyatonuM grahaNa ane pAristhAnikA saMbhave che, te pramANe pratipAdita karatA kahe che - * pA.ni.-11 - anAbhoga kAraNathI ke napuMsaka AdinI dIkSA thaI hoya to te sacitta kahevAya che. tyAre napuMsakane vosirAvavo, bAkInA jaDa AdimAM teTalo kALa pratikSA karavI. * vivecana-11 - Abhoga eTale upayogavizeSa. Abhoga nahIM te anAbhoga. anAbhogathI ke azivAdi kAraNe napuMsakAdine dIkSita karatAM thAya che. tene vyavahArathI sacita saMyata manuSya pAristhApanikA kahevAya, e bhAvanA che. A zabdathI "jaDa' Adine levA. tenI vidhi A pramANe che - je anAbhogathI dIkSita thayA, hoya tene AbhogivamAM - jANa thatAM tyAga karavo joIe. tethI kahyuM ke - napuMsakano parityAga karavo. bAkInA kAraNe dIkSA karI hoya tevA jaDa AdimAM, jeTalA kALe te kAraNanI samApti thAya, eTalo kALa jaDa AdimAM pratikSA karavI, paNa teno tyAga na karavo. have tenuM zuM kAraNa che ke AvAne dIkSA apAya che ? temAM aneka bheda - kAraNane darzAvatA kahe che - [3312] - pA.ni.-12 - azivamAM, dumikSamAM, rAjadvipa, bhaya e badhAM AgADha kAraNe tathA glAnatva, uttamArthamAM, jJAna-darzana-cAstri-tapa nimitte dIkSA Ape. * vivecana-12 : ziva - vyaMtaraskRtu upadrava, avamaudarya - durmikSa, rAjadviSTa - rAjAno dveSa, bhaya-zatruo dvArA. baTTTi * khUba ja. A AgADha zabda baghAM sAthe saMbaMdha dharAve che. glAnatva - bimArI, uttamArca - kALadharma. jJAna-zrutaAdi, darzana-tenA prabhAvaka zAstrarUpa, cAstri-prasiddha che. A azivAdimAM upakAra kare che, je napuMsakAdine dIkSA Ape che. kahyuM che ke - rAjadviSTa bhayomAM rakSaNanA mATe rAjAnI pAse javuM, glAnanuM vaidho pAse javuM guru pAse jJAnAdi mATe javuM ItyAdimAM caraNadezathI nIkaLI azivAdimAM tenI pAse javuM. A AgADha kAraNomAM jene dIkSA apAya che, te napuMsakAdimAM kArya pUrNa thatAM viveka rAkhavo - tyAga karavo. je te azivAdi kAraNe dIkSA apAya che te napuMsaka be bhede che - jJAyaka ane ajJAyaka. je jJAyaka che, te jANe che ke sAdhune napuMsakane dIkSA devI kalpatI nathI, paNa jJAyaka jANatA nathI. temAM jJAyaka kahe tema na varte te pravajyA jJAnAdi mAma virAdhanArUpa tene thaze. te gharamAM rahine ja sAdhunA anugrahane mATe varte to tene vipula nirjasa thaze. jo Ama kahevAthI te tema karavA Icche, to suMdara, jo na Icche to tenA ajJAyakane ane kAraNe dIkSA apAyelAne A yatanA karAya che - * pA.ni.-13 : kaTipaka karavo, zikhAne na IcchatA kAtarIne vALane dUra kasvA, muMDana ke loya ke pADhane kare. saMjJIne dharmakathA kahe, rAjakuLamAM A vyavahAra kahI de ane viziMyana karavuM joIe. * vivecana-13 :gAthArtha kahyo. bhAvArtha A pramANe che - dIkSA detA tene kaTipaka karAya che. kahe che ke - amAre dIkSA detA A pramANe ja karAya che. silI nAme zikhA, te maMDatA nathI, loca karatA nathI. tene kAtarelA vALa rAkhavA kare che athavA charA vaDe muMDe che. jo tema karavA na Icche to loya paNa karAya che. jethI loko jANe ke A napuMsaka che. ajJAta-ajANa hoya to paNa Ama ja karAya che, e ja sAru che ke loko jANe ke - A gRhastha ja che. pATha grahaNathI be prakAranI zikSA - grahaNazikSA ane Asevana zikSA Ape. temAM grahaNa zikSAmAM bhikSukAdinA mato zIkhave. je kaMI sva siddhAMtamAM zIkhavA na Iche, to paratIrthika mato tene zIkhave. te paNa jo zIkhavA na Icche to svasamayasiddhAMta vaktavyatA paNa bIjAe kahelA artha-visaMvAdana bhaNAve. athavA kramathI
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya4/ra3, prA.ni.13 16 vIryasta AlAvA tene ApavAmAM Ave, A grahaNa zikSA. Asevana zikSAmAM caraNa-karaNa na grahaNa karAve. paraMtu vicA-gocara grahaNa karAve. saginA sthaviranI pAse ane taruNothI dUra rAkhe ema kahe ke- jo huM bhaNAvuM tyAre sthaviro prayatnathI zIkhe che. vairAgya kathA, viSayonI niMdA, uThavA-besavAmAM gupta ane khalana thAya to ghaNAM ja saroSanI jema taraNo tarjanA kare. saroSathI tarjanA karatAM sAruM vipariNamana - dharmakathA bhaNAve athavA tene dharmanuM AkhyAna kare ke - tArI aNuvrata dIkSA nathI, mATe bIjA lokane na haNa. saMjJIdvAra - ema kahevA chatAM jo na mAne to saMjJIo ke kharakarmiko bIvaDAve. ahIM Avo saMvigna kyAMthI Avyo ? rAjAnI AjJAthI Ane dIkSA ApI che athavA ajANatAM ja pratiSedha karela che. saMjJI eTale zrAvaka ke kharakamika ke yathAbhadraka. pUrvajJApita tene DarAve che ke - A tamArI madhye Avo napuMsaka kyAMthI ? tuM jaldI bhAgI jA, kyAMka tane A badhAM mArI nAMkhaze. - sAdhuo paNa te napuMsakane kahe che - are o ! A anAryo tane mArI nAMkhaze, to jaldI tuM bhAgI jA. jo bhAgI jAya to sAruM che, paNa jo kadAca te rAjakuLamAM jaIne phariyAda kare ke - A loko mane dIkSA ApIne kADhI mUke che [dabaDAve che) to rAja-vyavahAra karavo joIe. jo te ajJAta hoya ane jo rAjakula vaDe na jaNAya ke AmanA vaDe ja A dIkSita karAyela che, bIjA koI paNa na jANatA hoya tyAre kahe - A zramaNa nathI, tame ja teno colapaTTaka Adi veza juo. zuM amAro Ave veza che? have jo A badhuM karavA chatAM teo na mAne to, kahevuM ke - A svayaM veza dhAraNa karelo che. tyAra te napuMsaka kaheze ke - huM AmanI pAse ja bhaNelo chuM. tyAre pUchavuM ke zuM bhaNelo che ? tyAre chalita kathAdi kaheze. e badho artha ahIM niryuktikAra svayaM kahe che - * pA.ni.-14 thI 16 : (14) huM AmanA dvArA ja bhaNelo chuM, tene aTakAvIne pUchavuM ke - zuM bhaNela cho ? pachI chalita kathA Adi kahe che. tyAre kahevuM ke kayA A yatio ane kyAM A chalitAdi ? (15) pUrvApara saMyukta vairAgyakara svataMtra aviruddha. sUtra pusaNI ardhamAgadhI bhASAmAM niyata thayelA che. (1) je subaguNo kahA, te pUrve viparIta grahaNa karAyelA che. nitInA kAraNomAM tenA tyAgamAM yatanA karavI. 180 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 * vivecana-14 thI 16 :gaNe gAyA sUga siddha ja che. have kadAcita jo te ghaNAM svajanavALo ke rAjano priya hoya ane teno tyAga karavo zakya na hoya to A yatanA karavI - * pA.ni.-13 : kApAlika, saraska, tadvarNika veza-rUpethI vase. veDuMbaga dIkSita thayA pachI vidhipUrvaka teno parityAga karavo. * vivecana-17 : kApAlika-gyAbhAgI, te kApAlikanA veza-rapathI tenI sAthe hoya che. saraska veza-rUpathI arthAt bhUtavezarUpI. tardhvarNika-lAla vastranA vezarUpathI. veDaMbara pravajita - narendra Adi viziSTa kuLathI udbhavela hoya tene veDaMbaga kahe che. temAM pravajita thayela hoya to ukta vidhithI tene vosirAvavo - tyAga karavo. gAthAno bhAvArtha A pramANe che - pA.ni.18,19 :rAjane priya ane ghaNAM svajana paTAvALo hoya, taruNa vRSabha sama tene paratIrthikonI bheda kathAo kahevI ItyAdi. bhikSA Adi lakSaNathI tArI sAthe AvIne nAsI jaze athavA tene choDIne taruNa sAdhuoe cAlI javuM. * vivecana-18,19 :baMne gAthA svAbhAvika siddha ja che. A napuMsaka viveka - bhAgavidhi kahI. have jaDanI vaktavyatA. * pA.ni.20 : jaDa traNa prakAre hoya che - bhASADa, zarIraja, karaNajas. bhASAjaka praNa bhede hoya che - jala, mammaNa, ekamUka. * vivecana-20 : temAM jalamUka A pramANe - jema jaLamAM bUDato "bUDa-bUDa" ema bole che, tenI koIpaNa parIkSA karI zakatuM nathI, AvA prakArano je zabda che, tene jalamUka' kahevAya che. eDakamUka - jema eDaka-gheMTo babaDe che tema bole.. mammaNamUka - makhkhana karatA jenI vAcA khalanA pAme che, tene "mammaNamUka' kahevAmAM Ave che. kadAca jo AvAne meghAvI samajIne dIkSA apAya to AvA jalamUka, eDakamUka ane mammaNamUkane dIkSA ApavI kAtI nathI. kyA kAraNe ? kAraNAMtarathI temAM bIjA paNa A doSo lAge. * pA.ni.21 thI 24 - [1] darzana, jJAna, cAritra, tapa, samiti ane karaNayogamAM upadeza karAyela
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya0 4/ra3, prA.ni.21 thI 4 chatAM jalamUka ane eDakamUka te grahaNa karatA nathI. [22] jJAnanA hetuthI dIkSA mATe paNa bhASAjaDa yogya nathI te paNa grahaNa, adhikaraNAdithI niyamA bahAra che. [3] zarIra jaDa traNa bhede che - mArgamAM, bhikSAmAM ane vaMdanamAM. A kAraNothI jaDane dIkSA ApavI kAtI nathI. [24] mArgamAM palimaMtha, bhikSAmAM apariharata ItyAdi doSo gacchamAM zarIra jaDane hoya che. * vivecana-21 thI 24 : cAre gAyA sabasiddha che. bIjA kAraNothI temAM bIjA paNa A thAya che, te jANa - * pA.ni.-25 thI 28 : [5] ud zvAsa, aparAkama, gelam, lAghava, hitodayAdimAM jaDane AgADha ane glAnanuM asamAdhimaraNa che. [26] seka vaDe kakSAdi, kucchathI dhavaNapilAvaNa (?) -x - muMDAtipAtamAM coro niMdA pAme che. [2] Iyasamiti, bhASA-goSaNA ane AdAna samiti tathA guptimAM, caraNakaraNamAM karmodayane kAraNe je kaNaja che, te sthira thaI zakato nathI - sthAyI na thAya. [28] AvAne dIkSA na ApavI, te utsarga mArga che. athavA jo koIne tevA kAraNathI dIkSA apAya, to temAM je AgaLa vidhi che, te huM kahIza. * vivecana-5 thI 28 :cAre gAthA svayaM siddha che [sugama che.] temAM je mamana che, tene jo dIkSA apAya, to tenI vidhi kahe che - pA.ni.-29 : plAnanuM kArya choDIne durmeghane cha mAsa sudhI pratiyare che. eka-ekamAM cha mAsa, pachI joI-tapAsIne viveka rAkhavo. vivecana-29 : eka-ekamAM arthAt kuLamAM, gaNamAM ane saMghamAM cha-cha mAsa pratire. jene joIne jaDa mUkane mATe A viveka hoya che. athavA jene joIne suMdara thAya, tene te AbhAbha thAya athavA na thAya to viveka [tyAga karavo. zarIra jaDa cAvajajIva paricaryA kare. * pA.ni.30 : vaLI je karaNa jaDa hoya, tene utkRSTathI cha mAsa thAya che, kula, gaNa, gaMdha nivedana (kare ke) A vidhi tyAre karavI. * vivecana-30 :A niyukti pragaTArtha ja che. Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 A sacita manuSya saMyata viveka [pAristhApana] kahyuM. have acita saMyata pAriThApanavidhi kahe che. te A rIte - * pA.ni.-31 - AsukAra, jJAna, pratyAkhyAta anukame acita saMmatane vidhipUrvaka vosirAvavo tene kahIza. * vivecana-31 : vIrA - acitta karavuM te levuM. AsukAra-zIdhra karanAra, te hetupaNAthI 'ahiviSaya' vizUcikAdi grahaNa karAya che. tenA vaDe je nize ayittibhUta thayela hoya che. glAna-maMda je hoya te athavA anapUrvIthI pratyAkhyAta-karaNa zarIra paskirmakaraNanA anukramathI ke bhojanamAM pratyAkhyAta hoya ane je ayitIbhUta thAya che. A acita saMyatone jinokta prakArathI kaI rIte vosirAvavA - parityAga karavo, te kahIza. * pA.ni.32 - e pramANe kALa karela muni vaDe sUkAI gRhita sArathI viSAda na karavo joIe paNa vidhipUrvaka paraThavavA joIe. * vivecana-32 - A prakAre sAdhu mRtyu pAme tyAre bIjA sAdhu vaDe - kevA prakAranA ? gItArtha hoya temaNe viSAda - snehAdi samutva saMmoha karavo na joIe. paraMtu vidhipUrvaka - pravacanokta prakArathI parityAgarUpa vyutsarjana kare. have adhikRta vidhinA pratipAdana mATe be gAyA svayaM niryuktikArazrI kahe che - * niryukti-122,123 : paDilehaNA, dizA, aMtaka, kALa-divasa ke rAtrimAM, kusapaDimA, pAnaka, niyaNa, tRNa, zira, upakaraNa... utthAna, nAmagrahaNa, pradakSiNA, kAyotsarga karaNa, kSapaNa, svAdhyAya ane avalokana [ pramANe niyuktikArazrI 16-dvAro kahelA che.]. * vivecana-122,123 - paDilehaNa * pratyupekSaNa, mahAcaMDicanuM kArya. disa-dizA vibhAga nirUpaNA, naMtaka - gacchanI apekSAthI sadA upagrahika mRta AcchAdanamAM samartha vA dhAraNa karavuM jorTe. - x - = zabdathI kASTha levA. kALa-divase ke rAtre maya ichatAM yathocita lAMchanAdi karavA kusapaDimAM - nakSatronI vicAraNA karI ghAsanI eka ke be pratimA karavI ke na karavI. pAnaka - upaghAtanI rakSA mATe pAnaka grahaNa karAya che. niyataNa - kaMIka spaMDilanA atikramamAM bhramaNa karIne jo jANe ke A mArga nathI. taNa - samAna tRNa ApavuM joIe. sIsa - gAma, jyAMthI zira kArya thAya. upakaraNa * cihane mATe joharaNAdi upakaraNa mUkAya che.
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya04/23, ni.1272,1233 183 184 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 utthAna - uThatA zabanuM grAma tyAgAdi kArya karavuM. nAmagahaNa - jo koIka ke badhAMnuM nAma grahaNa kare, to loca Adi kArya kare. pAhiNa - sthApIne pradakSiNA na karavI. paNa svasthAnathI ja nivavuM - pAchA karavuM joIe. kAyotsargakaraNa - vasatimAM sthApita karIne, AvIne, kAyotsarga karavo joIe. svAdhyAya - rAdhika Adi mRtyu pAmatAM kSapake asvAdhyAya karavo. pachI bIjA divase parijJAnArthe avalokana kArya karavuM joIe. have badhAM dvArono avayavArtha kahe che. temAM pahelAM dvAra avayavArthane jaNAvatAM kahe che - * propa-1 + vivecana : je koI grAma AdimAM sAdhu mANakA ke vipakalAne mATe vAsa kare che, gItArtho pahelAM to tyAM mRtakanA tyAganA sthAno ke jene mahAgraMDila kahe che, tenI traNa pratyupekSaNA kare. A vidhi che. A acakatanI gAthA kahI. have "diggadvAra'nI nirUpaNA kare che - * pA.ni.33 thI 35 : [33] dizA-pazvima dakSiNa, dakSiNa, pazcima, dakSiNa pUrva, pazcima uttara, pUrva, uttara pUrva ane uttara. [4] pahelImAM pracura annapAna, bIjImAM bhojanapAna na lahe, bIjImAM upadhi Adi, cothImAM sajhAya nathI... [5] pAMcamImAM asaMkhaDI, chaThThImAM gaNavibhedana jANavuM. sAtamImAM glAna ane AThamImAM maraNa kahela che. * vivecana-33 thI 35 - ukta niryuktinuM vyAkhyAna karatA vRttikArazrI lakhe che - pazcima-dakSiNa dizAmAM mahAtyaMDila bhUminuM paDilehaNa karavuM. temAM ATalA guNo thAya che - bhojana, pAna, upakaraNanI samAdhi thAya che. A dizAmAM traNa spaMDilanI pratilekhanA thAya che, te A pramANe - nIkaTa, madhya ane dUra, zA mATe traNa caMDilanI pratilekhanA kare ? vAghAta thAya, kSetra kheDAI jAya, pANI vaDe palALAI jAya, vanaspatikAya ugI jAya, prANIo vaDe saMsakta thaI jAya, gAma vasI jAya, sAthe teno paDAva nAMkhe tevA kAraNe traNa graMDila bhUminI paDilehaNA karI rAkhavI joIe. pahelI dizA vidhamAna hovA chatAM jo dakSiNa dizAne paDilehe, te AvA doSo lAge- bhojana, pAna, prApta na thAya. te prApta na thavAthI saMyama virAdhanA prApta thAya che ke eSaNA samiti bagaDe. athavA bhikSA na prApta thatAM mAsakAno bhaMga thAya, cAlavA mAMDe te mArgamAM virAdhanA thAya, te be bhede - saMyamanI ane AtmAnI virAdhanAne prApta thAya che. ukta kAraNe pahelI dizAne ja paDilaihavI. vaLI jyAre pahelI dizA zakya na hoya, jaLa-cora ke zikArI pazu Adino vyAghAta hoya, tyAre bIjI dizAnuM paDilehaNa kare. bIjI dizA vidhamAna chatAM jo bIjI dizAne paDilehe to tene upakaraNa prApta na thAya. - 4 - cothI dakSiNapUrva dizA, tyAM vaLI svAdhyAya na kare. pAMcamI pazcima uttara dizA, A dizAmAM saMyata, gRhastha ke anya tIrthika sAthe kalaha thAya che, temAM ujJahaNA ane virAdhanA thAya. chaThThI pUrva dizA. temAM gaNabheda ke cA>>i bheda saMbhave che. sAtamI uttara dizA. temAM glAnatvathI paritApa pAme ane AThamI pUrvotarAmAM bIjA paNa mArI nAMkhe. A doSo hovAthI pahelI dizAmAM paDilehaNa kare. te zakya na bane to bIjI dizAmAM pratilekhe. temAM e ja guNo che, je pahelImAM che. bIjI vidhamAna hovA chatAM jo bIjI dizAne paDilehe to e ja doSo prApta thAya, je trIjI dizAmAM kahelA che. e pramANe chellI dizA sudhI pratilekhanA caramAmAM te doSa thAya. bIjI dizA vidhamAna na hoya to bIjI dizAmAM paDilehaNa kare, temAM e ja guNo prApta thAya, je pahelImAM kahyA che. trIjI dizA vidhamAna hovA chatAM jo cothI dizA paDilehe, to te ja doSa pAme, je doSa cothImAM kahyA che. e pramANe bAkInI dizA paNa jANavI. dizA nAme bIjuM dvAra kahyuM. o have anaMtaka - laMbAI ane pahoLAImAM anaMtakanuM je pramANa kahela che, tenI laMbAI-pahoLAmAM je atirekava prApta thAya, cokhuM - pavitra ane take jemAM mela nathI, citrayukta na hoya, pavitra sugaMdhI hoya te gacchamAM jIvitopakama nimite dhAraNa karavuM joIe. jaghanyathI traNa vA (anaMtaka) che. eka - vistAravA mATe, bIjA vaDe DhAMkavA mATe ane je trIju che, te upara oDhADAya che. A traNe jaghanyathI utkarSathI gacchane jANIne vadhAre paNa grahaNa kare che. jo na grahaNa kare to prAyazcitta Ave che - AjJA virAdhanA thAya. virAdhanA A rIte - malita kuvo laI javAtA joIne loko kahe che - A lokamAM ja AnI A avasthA che, to paralokamAM pApatA thaze. pavitra ane cokhA vaane loko prazaMse che - aho suMdara dharma che, e rIte dIkSA svIkAre che ke zrAvakadharma aMgIkAra kare che. athavA anaMtaka na hoya tethI rAtrinA laI jaze, ema vicArI sthApI rAkhe, to utthAnAdi doSo lAge che. - ukta kAraNe anaMtakone grahaNa karavA joIe. tene moTA sAdhu rakSaNa kare che. pakina, caumAsI, saMvatsarImAM pratilekhanA kare che. anyathA te melA thaI jAya che.
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya0 4/ra3, prA.ni.33 thI 35 185 rojeroja jo paDilehaNa kare to paNa te vastro melA thAya. ahIM A gAthA kahI che- * pA.ni.-36 : pUrve dravyAlocana, pUrve kAThanuM grahaNa karavuM. animite mRtyu thaI jAya to ? te mATe A ka5 gacchamAM jANavo. * vivecana-36 :A niyukitanI akSaNamanikA A pramANe che - pUrvanA rahelAM ja tRNaDagala-rAkha Adi dravyanuM avalokana kare. kASThanuM grahaNa paNa tyAM ke bIje pahelAM kare. kASTha grahaNanI vidhi - vasatimAM rahetA sAgAkine tyAM vahana lAyaka kASThanuM avalokana kare che. A vahanakAThanuM avalokana zA mATe ? koI animitta maraNathI jo be kALa kare, tyAre jo sAgArika vahananA kASThanI anujJA Ape to tene uThAve. tyAre akAya, udhota Adi adhikaraNa doSo tema uThAvavAmAM na lAge. jo eka ja sAdhu tene laI javA samartha hoya to kASTha grahaNa na kare. jo samartha na hoya to tyAre jeTalo samartha hoya tema kare, pachI te pUrva pratilekhita kASTha vaDe mRtakane laI jAya. je te kASTha tyAM ja jo paraThave to bIjA vaDe grahaNa karatAM adhikaraNa thAya. sAgArika ke koI tene na jue e rIte laI jAya to veSathI succheda Adi kare. tethI (vidhipUrvaka) lAvavA joIe. je pharI lAvIne te rIte ja praveza kare to sAgArika joIne mithyAtvane pAme. A loko bole ke- amane Adata na kaze. A kASTha A rIte grahaNa karelA hatA. athavA ema bole ke - o zramaNo ! pharI paNa te pramANe ja lAvelA cho, zuM AnA vaDe sarajo paNa jitAyA. guptanIya mRtakanuM vahana karIne mAre ghera lAvo cho ? A pramANe ujhuhaNA kare ke succheda kare. je kAraNe A doSo che, te kAraNe e rIte lAve ke- eka tene grahaNa karIne bahAra ubho rahe, bAkInA aMdara Ave. jo tyAM sudhI sAgArika ubho na thayo hoya to aMdara lAvI, te pramANe ja mUkI de, jemAM pahelAM hatA athavA jo te uThI gayo hoya to ema kahe ke - tame uMghatA hatA, tethI ame tamane uThADyA nahIM. saminA ja sAdhu kALadharma pAmyA. tethI ame tamArI A vahanI ninAmI jevA kATho]. laI gayelA. dhe jo te ema kahe ke A pAristhApanA karo athavA dara lAvo to te pramANe kare. have jo tenA vaDe na jANe tema sthApela hoya ane pachI te sAmAki jANe ane kahe ke A vahanIne paraThavI do, to paraThave. jo tyAM te tIvraroSa kare, to AcArya koIkane pUche ke - A koNe karyuM? amuka sAdhue Ama karyuM. pharI AcArya 186 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 tene kahe ke- kema pUchaDyA vinA A pramANe karo cho ? ema bolIne te sAgArikanI AgaLa nirbharcanA karI sAdhune kADhI mUke. te vakhate jo sAgArika ema bole ke - tene kADhI na mUko, te pharI AvuM nahIM kare, to ghaNuM sAruM. paNa jo ema kahe ke - ahIM rahetA nahIM. to pachI te sAdhu bIjAnI vasatimAM rahe. mAyAkapaTathI jo koI sAdhu bole - A mAro svajana che, jo tene kADhI mUkazo to huM paNa cAlyo jAuM chuM. athavA koI sAmAki sAthe kalaha kare, to tene paNa kADhI mUke. jo bahAra kaMI bhaya hoya ke vasati ja na hoya to badhAM ja tyAMthI nIkaLI jAya. anaMtaka kASTha dvAra kahyuM. have "kALa" e dvAra, te divase kALa kare ke saginA kare. * pA.ni.33 : muni jo sahasA kALa pAmI jAya to, sUtrArthagRhIta sAramuni vaDe viSAda na karavo, paNa vosirAvavAnI vidhi karavI. sahasA kALa pAme te AsukArI vaDe - * pA.ni.38 rI 40 : (38) je veLA kALa pAme, nikAraNa kAraNe nirodha thAya, chedana-baMdhana-jammaNakAyika mAba-hastapuTa vyiAkhyA juo.] (39) anyAviSTa zarIramAM, prAMtA ke devatA ubhA thAya, DAbA hAthe kAyiDIpezAba laI chAMTe, he guhyaka ! ubho na thA. (40) trAsa Ape, hAsya kare, bhIma ke aTTahAsya mUke, to DaryA vinA tyAM vosirAvavAnI vidhi karavI joIe. * vivecana-38 thI 40 :ukta traNa niryuktinuM vyAkhyAna karatAM kahe che ke - divasanA ke rAtrinA je veLAe kALadharma - mRtyu pAme, te ja veLAmAM jo koI kAraNa na hoya to kADhI javo. jo koI kAraNa hoya to mRtakane sthApI rAkhe. zuM kAraNa hoya ? rAtrimAM tyAM ArakSako, cora ane vyApadano bhaya rahe che. tyAM sudhI dvArA paNa na ughADavA. te nagaramAM mahAjana nyAyI hoya athavA daMDikAdi vaDe Adara kare, te nagaramAM zrAvakomAM, kuLomAM je loka vikhyAta hoya ke pratyAkhyAta bhakta hoya, sajJAtIyo hoya tene kahe - amane pUchyA vinA A mRtaka na laI jazo. athavA te lokomAM evo rIvAja hoya ke rAtrinA na kADhavA. to evA kAraNothI rame mRtakane na laI jAya. divasamAM paNa cokhA anaMtaka na hoya to ke daMDika Avato ke jato hoya to, te divasamAM pratIkSA kare. AvA kAraNe niruddhamAM - mRtaka na laI javAmAM A vidhi che -
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya 4/ra3, pA.ni.38 thI 40 183 chedana baMdhana ItyAdi te je mRtaka hoya tene lAMchita kare baMdhana eTale aMguThAnuM baMdhana kare athavA saMthArAne paristhApatikA nimitte doraDA vaDe uMco vahana kare. jAgaraNa - jeo zaikSa, bAla ke apariNata hoya teone dUra karAya che ane je gItArtha ane abhIra hoya, nidrAvijetA, upAya kuzala, AzakArI hoya, mahAbala parAkramI, mahAsI, durgharSa hoya, kRtakaraNa ane apamAdI hoya AvA viziSTa guNavAno jANe che. kAyikI mAtra * jAgatA hoya te kAyikI mAtra na paraThave. hastapuTa - jyAre mRtaka ubho thAya tyAre kAyikI makathI hastapuTa vaDe kAyikI grahaNa karIne sIve che. jo pharI ubho thAya to tenuM zarIra chedhA ke bAMdhyA vinA te jANe che ke suto che tema kahe to AjJAdi doSa lAge. kaI rIte doSa lAge? te kahe che - anyAviSTa zarIra - vizeSathI pharI prAMtA ke devatA ubhA thAya. ahIM prAMta eTale pratyunIko, te prAMtA devatA chaLa kare che. mRta phlevaramAM pravezIne ubhA thAya che, nRtya kare che ke doDe che. je kAraNe A badhAM doSo che, te kAraNe mRtakane cheda karAya che ke bAMdhavAmAM Ave che. pachI jAgavAmAM Ave che. jAgavA chatAM kadAca ubho thAya to A vidhi che - "kAyikI vAmona" kAyikI eTale mUtra. tene pAtramAM laI DAbA hAthathI grahaNa karavuM. pachI A pramANe bole ke - he guhyaka! tuM bodha pAma ane Ane choDI de. athavA mukta thA. have saMthArAmAMthI uThato nahIM. bodha pAma ane pramAdI na thA. ahIM guhyaka zabdano artha "deva" evo karyo che. kemake deva guhya rIte tyAM vase che.] . vaLI te jAgRta thAya ane kathaMcit AvA doSo thAya - kemake trAsa pahoMcADe, hase vagere te A pramANe - vatrAsana - vikarALa rUpa Adi dekhADe. sana - svAbhAvika hasavuM. bhIma-bhayAnaka, aTTahAsabhISaNa roma harSajanaka zabdone choDe. AvuM kare tyAre zuM karavuM ? jarA paNa DaryA vinA, jyAre te AvuM vimAsana Adi kare tyAre vidhipUrvaka pUrvokta pratipAdhamAna evA vyutsarjana - mUtrane tyAM paraThavavuM [mRtaka upara chAMTavuM) jyAre sAdhu kALadharma pAmela hoya tyAre ja tenA hAtha ane paga baMnene sIdhA karI devA, kemake pachI jo akkaDa thaI jAya to tene sIdhA karavAnuM saheluM hotuM nathI. tenI AMkhone paNa baMdha karI devI joIe. tenA mukha upara muhapati bAMdhI devI joIe. tenA AMgaLAnA aMtaramAM je sAMdhA hoya, temAM pAThA bharAve, paganA aMguThA ane hAthanA aMguThA sAthe tene bAMdhI de. dRSTAMtAdi kahe. e pramANe jAgatA rahe, A vidhi karavI joIe. kALa-dvAra prasaMgasahita kahyuM. Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 have kuzapratimA dvAra kahe che. temAM A gAthA che - * pA.ni.41 - be sAITa - aDhI kSetramAM, darbhamaya putaLA banAvavA, sama kSetramAM eka, apAI ane abhijitumAM putaLA na karavA. * vivecana-41 : aDhI kSetra nakSatramAM ghAsanA be putaLA banAvavA, samojhamAM eka putaLu banAve. apAI bhogI nakSatra ane abhIci nakSatramAM putaLuM na banAve A gAthAnI akSarArtha kahyo. e pramANe bIjAnI paNa akSaragamanikA svabuddhithI karavI. A gAthAno bhAvArtha A pramANe che - je samaye sAdhukALa kare tyAre kahyuM nakSatra che, te jovuM. jo na jue to te asamAcArI che. joIne pIstALIza muhUvALA nakSatramAM be putaLA karavA. jo tema na karAya to bIjA be ne mArI nAMkhe che. to te pIstAlIza muhadvALA nakSatra kayA che ? te nAmone havenI gAthAmAM batAve che * pA.ni.4ra : traNe uttara, punarvasa, rohiNI ane vizAkhA. A che nAmo pastAlIza muhurta saMyogavALA che. * vivecana-4ra :traNa uttarA - uttarA phAgunI, uttarASADhA, uttarAbhAdrapada. gIza muddatamAM vaLI paMdara nakSatromAM eka puchuM karAya che. tema na karavAthI ekanuM mRtyu thAya che. trIza muhUrtavALA nakSatra A che - * pA.ni.43,44 - azvinI, kRtikA, mRgazira, puSya, maghA, bhu, hasta, yimAM, anurAdhA, mUla, aSADhA, zravaNa, ghaniSThA, bhAdrapada, svatI. A paMdara namo gIza muvALA thAya. pAriSThApanAvidhinA kuzaLa sAdhu nAmo jANavA joIe. paMdara muhUrtavALA nakSatro ane choka abhijitamAM eka paNa putaLuM karavuM nahIM. te nakSatro A pramANe - * pA.ni.4pa : zatabhiSaja bharaNI, Adra, AzleSA, svAti ane yeThA. A namo paMdaramuhUrNa saMyogavALA che. * vivecana-4pa :kuzapatimA dvAra kahyuM. have 'pAnaka' dvAra kahe che - * pA.ni.46 : sUtra, artha ane tadubhayanA jANakAranI AgaLa pAnaka ane ghAsa laIne jAya ane je rIte uThThANA na thAya, te rIte hAtha-paganI pAriThApanA karI Ayamana kare. * vivecana-46 :Agama vidhijJa mAnaka vaDe sArI rIte saMskRSTa pANI ane ghAsane samacheda karIne
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyao 4/23, prA.ni.46 189 190 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 paraspara asaMbaddha hAya cAra gula pramANa laIne AgaLa ke pAchaLa na joto cAle spaMDilAbhimukha jAya ke je pUrve joyela hoya. dabhadi na hoya to kesarA ke cauNane grahaNa kare. jo sAgArika hoya to tyAre baMne hAtha-pagane sthApita karIne zauca kare, Acamana kare. tyArapachI Acamana grahaNa karIne je-je rIte ugruhaNA na thAya tema kare. have nivartana dvAra kahe che - * pA.ni.-43 : vyAghAtamAM spaMDila athavA anAbhogathI aniSTa spaMDita hoya tyAre pharIne - pradakSiNA na karato jAya. te ja mArge na nivarte. * vivecana-47 : e pramANe laI jatAM caMDilane vyAghAtamAM, jo vyAghAta hoya to te pANI ane vanaspati saMmizra thaI jAya. athavA anAbhogavI ke aniSTa thaMDilabhUmi hoya tyAre pharIne pradakSiNA na karato jAya. jo te ja mArgathI nivarte to asAmAcArI thAya. kadAcita mRtaka ubhuM thAya. te jyAM ubho thAya, pachI cAlavA mAMDe [doDe pachI jyAMthI uThe, to te tarapha cAlavA mAMDe. je gAmathI hoya te tarapha ja cAle. tethI pharIne jyAM spaMDita bhUmi avadhArelI hoya tyAM javuM joIe. paNa te ja mArge javuM nahIM. nivartana dvAra kahyuM. * pA.ni.48 : kuza muSTi vaDe eka avicchinna evI dhArAthI saMthAro pAtharavo, sarvatra sama ja karavo joIe. * vivecana-48 : jo caMDilabhUmi pramArjita hoya to kuzamuSTi vaDe eka ane avicchinna dhArANI saMcAro saMghare-phelAve. te badhe ja sama ko joIe. viSama saMthArAmAM A doSo lAge che - * pA.ni.49,50 : jo tRNo upara, maLe ke nIce viSama hoya to maraNa ke glAvAva Ave tethI A traNeno nirdeza karyo che - jo viSama saMthAro hoya to temAM upara AcAryanuM, madhye vRSabha-moTA sAdhunuM ane nIce bhikSa-sAdhunuM. maraNa ke glAnatva anukrame viSama saMthArAmAM jANavuM. tethI A traNenI rakSA mATe sarvatra sama saMthAro karavo. * vivecana-49,50 - baMne gAthA pAThasiddha che, jo tRNa na hoya to A vidhi che - - pA.ni.51 - jo tRNo na hoya to tyAM cUrNa ke kezarA vaDe avvacchinna dhArAthI ja kAra karavo, tenI nIce ta kAra bAMdhavo. jo cUrNa ke kesara na hoya to pralepAdi vaDe paNa kare che. tRNanuM dvAra pUruM thayuM. have zIrSa dvAra kahe che * pA.ni.para - je dizAmAM gAma hoya te dizAmAM mastaka karavuM, jo ubho thAya to saMkSepathI A vidhi rakSaNArthe kahI che. * vivecana-para : pariSThApana karavA jatI veLAe je dizAmAM gAma hoya te mastaka karavuM joIe. upAzraya-vasatithI laI javAtA hoya tyAre pahelA baMne paga bahAra kADhavA, pachI mastaka kADhavuM. zA mATe ? ubho thaI jAya to rakSaNa mATe ja ubho thAya to sIdho cAlavA mAMDe, kemake pharIne javAnuM te amaMgala che, ema mAne che. -0- mastaka dvAra kahyuM. have upakaraNa dvAra kahe che - - gAyA-pa3 : upakaraNone sthApavA joIe, tema na karavAmAM doSa lAge che. mithyAtva pAme, gAmanA vadhakaraNamAM pravRtta thAya. * vivecana-53 : pAriSThApana karatI veLAe cayAjAta upakaraNa- mukhavaTikA, joharaNa ane colapaka sthApavA - rAkhavA joIe. jo e pramANe na sthApe to asAmAcArI, AjJA virAdhanA doSa lAge. tyAM tene jonAra lokoe daMDika kahyo, te sAMbhaLI, kopAyamAna thaI, koIne upadrAvita kare, e rIte grAma vadha kare, mithyAtva pAme. jema ujainImAM te varNanA vezathI kALadharma pAmI - marIne mithyAtva uparyuM, pachI AcArya vaDe pratibodhita karAyo, je gAmanI samIpe paraThavela hato, te gAme amuka samaya pachI daMDika vaDe prativaira ApyuM. A doSo acihna karavAmAM thAya che. upakaraNa dvAra kahyuM. have utthAna dvAra kahe che. temAM A be gAthA che - * pA.ni.54,55 - vasati, nivezana, zAkhA, grAma maLe, grAmadvAre, aMtara, udhAnAMtara, aidhikI, usthita kahevuM. vasati, nivezana, zAkhA, grAmoddha, gAme mUkavo. maMDala kAMDa dezamAM vaidhikI, gaye, mukavuM joIe. * vivecana-54,55 - ukta be gAyAnuM vyAkhyAna- mRta phlevara kADhatI vakhate vasatimAM ubhuM thAya, to vasati choDI devI. nivezanamAM ubhuM thAya, to nivezana choDI devuM temAM nivedana eTale eka hAravALuM, pharatuM baMdhAyelA anekagRha saha phaLIyu hoya che. pATaka [pALA] mAM ubho thAya, to pALo choDI devo. ahIM pATaka eTale zAkhA-gharonI paMkti. jo gAma madhye ubho thAya to grAmAddha choDI devI. grAma dvAre jo ubho thAya
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya04/23, prA.ni.54,55 11 192 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 to gAma choDI devuM. gAmanA udhAnanA aMtaramAM ubho thAya to maMDala choDI devuM. maMDala eTale viSayamaMDala - dezano laghutama vibhAga. udhAnamAM ubho thAya to kAMDa [-dezano laghutara bhAgamAM choDI devuM. ahIM kAMDa e deza khaMDa che, te maMDalathI moTuM kahevAya che. udhAnanI naiSelikInA aMtare ubho thAya to te deza (laghu) choDI devo. naiSelikImAM ubho thAya to te rAjya choDI devuM. e pramANe laI javAnI vidhi kahI. temAM pariThApita karavAmAM gItArtho eka paDakhe muhartanI pratikSA kare che. kadAcita jo pariThApita karavA chatAM paNa ubho thAya, tyAM taiBdhikImAM ubho thAya ane jo tyAM ja paDI jAya to te upAzraya choDI devo. naidhikIya udhAnanA aMtarAmAM ja paDI jAya to te nivezana choDI devuM. udhAnamAM paDI jAya to zAkhApALo choDI devo. udhAnanA ane gAmanA aMtarAmAM jo paDI jAya to grAmA choDI devuM. gAmanA dvAre paDI jAya to gAma choDI devuM, gAmanI madhye paDI jAya to maMDala choDI devuM. zAkhAmAM paDI jAya to kAMDa choDI devo. nivezanamAM paDI jAya to te deza choDI devo, vasatimAM paDI jAya to rAjya choDI devuM. kADhI gayA pachI jo bIjI vakhata paNa AvI jAya to be rAjyo choDI devA. trIjI vakhata Ave to traNa rAjyo choDI devA. tyArapachI ghaNIvAra jo praveze, to traNa ja rAjyo choDavA. bhANakAra kahe che - * bhANa-206 + vivecana : ahIM viparyaya kamanA svIkAramAM turatA ja vaividhya che. tathA nirgamanamAM paNa grAma dvAre utthAnamAM grAma parityAga kahyo che. ahIM paNa te ja tulyatA che. niryuTa-kADhI gayA pachI jo bIjI vakhata pAcho Ave to be rAjyo choDI devA, bIjI vakhata pAcho Ave to traNa rAjayo choDI devA. tyArapacI jo ghaNIvAra Ave to paNa traNa ja rAjya choDavA. * pA.ni.56 : azivAdi kAraNe tyAM vasatAne jene je tapa hoya, abhigRhita abhigrahathI tene te yoganI parivRddhi thAya che. * vivecana-56 - jo aziva Adi kAraNothI bahAra na nIkaLe, tyAre tyAM ja vasato yoganI vRddhi kare che. namaskAskiA [navakArasIvALA] pauruSI kare che, pauruSavALA purima kare che. jo sAmarthya hoya to AyaMbila pAre che. jo te mATe samartha na hoya to vivigaI kare che. te mATe paNa samartha na hoya to ekAsaNuM kare che. e pramANe sadvitIya, pUrvArdhayAthI caturtha, caturthIyA cha kare ItyAdi vibhASA. utthAna dvAra kahyuM. have tAmagrahaNa dvAra kahe che - - pA.ni.53 : jo ekanuM nAma grahaNa kare to ekano, benuM grahaNa kare athavA to badhAMnuM grahaNa kare to jaldIthI teno loya karavo. parijJA gaNa bheda bArano tapa apAya che. [athavA vRttimAM kahyuM tema jANavuM]. * vivecana-pa7 :jeTalAM nAmo grahaNa kare che, teTalAno jaldI loca karavo. 'parijJA' pAMca upavAsa apAya che. te mATe samartha na hoya to cAra upavAsa, aTTama, cha ke eka upavAsa apAya che. gaNabheda karAya che, gaNathI bahAra kaDhAya che. nAmagrahaNa dvAra kahyuM. have pradakSiNA dvAra kahe che - * pA.ni.58 : je jyAM hoya te tyAMthI ja nivarte che, pradakSiNA karato nathI. kemake utthAnAdi doSo ane bAla-vRddhanI virAdhanA thAya che. * vivecana-58 : pAriSThApana karIne je jyAM hoya te tyAMthI ja tivarte che. paNa pradakSiNA karatAM nathI, kemake jo tema karatAM mRtaka ubho thAya to bALa ane vRddha AdinI virAdhanA thAya che. kemake te jenI abhimukha sthApita hoya te tarapha ja cAle che (doDe che.] pradakSiNA pada kahyuM. have kAyotsargakaraNa - * pA.ni.-59 : utthAnAdi doSo tyAM ja kAyotsarga karavAmAM thAya che. tethI upAzraye AvIne gurunI pAse vidhipUrvaka kAyotsarga kare. * vivecana-59 - koI pUche ke - tyAM ja zA mATe kAyotsarga karatA nathI. to kahe che ke - utthAnAdi doSo lAge che. tyAMthI AvIne caityagRhe jAya che. caityone vAMdIne zAMtine mATe ajitazAMti tava kahe che. athavA bIjI stuti ghaTADatAM kahe che. tyAMthI AvIne AcAryanI pAse avidhi pAriSThApanAne mATe kAyotsarga kare che. ATalo vRddha saMpradAya che. vaLI AcaraNA unmastaka joharaNa vaDe gamanAgamana Aloce che. pachI Ipitha pratikrame che. pachI caityAne vAMde ItyAdi zivamAM - jo ziva na hoya to vidhi kahI che. azivamAM na kare. je upAzraya-vasatimAM uccAra-prazravaNa-plekha-mAnakone zodhe che [zuddhi kare che) vasatine pramArje che. kAyotsarga dvAra kahyuM. have kSapaNA ane asvAdhyAya dvAra - * pA.ni.60 :paNa ane svAdhyAyamAM sanika, mahAninAda ke vijakone che. bAkInAne
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya04/23, prA.ni.60 194 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 paNa ke asvAdhyAya hotI nathI. - vivecana-60 : kSapaNa ane asvAdhyAya, sanika eTale AcArya, mahAninAda te mahAjanajJAta ke nijako- sajJAtIyone hoya che. kemake temane adhRti hoya che. bAkInA sAdhumAM paNA karAtI ke svAdhyAyika hotA nathI. eTale ke svAdhyAya paNa karAya che, tema kahyuM. A pramANe aziva na hoya tyAM sudhI [zivamAM kahyuM. azivamAM kSapaNane yogavRddhi karAtI nathI. kAyotsarga avidhipariSThA panikImAM karAto nathI. upAzrayamAM muhUrta pratikSA kare che, jyAM sudhI upayukta thAya. tyAM yathAkAta karAtA nathI. - temAM je saMthArA vaDe niAkAzita karAyA hoya - kaDhAyelA hoya te avikatapya karAya che. jo na kare to asAmAcArI vadhe che athavA prAMtA devatA adhikaraNa lAve che. mATe vikaraNa e kartavya che. kSapaNA svAdhyAya dvAra kahyuM. have avalokana dvAra - - pA.ni.61,62 - avajjaya, pachI sUjhAI vizArada vaDe . sthavira vaDe avalokana karAya ke zuM zubhAzubha gati thaI che ? je dizAmAM te zarIra kaDhAyuM hoya, akSaNa te samyaka juo. te dizAmAM sUtrArtha vizArada, dhIra zivane kahe che. vivecana-61,62 - upavanaya - bIje divase avalokana karavuM joIe, zenuM ? zubhAzubhanA jJAnArthe ane gatinA jJAnArthe. pachI konuM grahaNa kare ? AcAryanuM, mahardhikanuM, pratyAkhyAta bhaktanuM ke bIjA koI mahAtapasvInuM, je dizAmAM tenuM zarIra kaDhAyela hoya, te dizAmAM subhikSa ane sukha vihArane kahe che. jo tyAM ja kaDhAyela hoya, tyAre te dezamAM ziva, subhikSa ane sukha vihAra thAya che. jeTalA divasa rahe, teTalAM varSo subhikSa thAya. A zubhAzubha kahyuM. have vyavahArathI gati kahuM chuM. * pA.ni.63 : ahIM sthala karaNamAM vaimAnika, jyotika vANavyaMtara samamAM thAya. khADo paDe to bhavanavAsI thAya. saMkSepathI A gati kahI. * vivecana-63 - A gAthA nigada siddha ja che. be dvAra gAthAnI vyAkhyA kahI. have te ja hAgAthA bIjImAM je vidhi kahI che, te sarve kayAM karavI, kayAM na karavI, te pratipAdana karatAM kahe che - pA.ni.64 - A badhI vidhi jo ziva hoya to karavI, je jyAM vase che. zivamAM khamaNa vivRddhi ane kAyotsarga varjavo joIe. [33/13]. vivecana-64 - anaMtara vyAkhyAta vidhi, maryAdA - sImA - AcaraNa e kAryaka zabdo che, te karavI joIe. vyavahita saMbaMdha kartavya che. kyAM ? je sAdhu, je phonamAM vase che. azivamAM zuM kare ? azivamAM kSapaNAnuM varjana kare. bIjuM zuM ? yoga vivRddhi kare che. kAyotsarga paNa karatAM nathI. have ukatArthanA upasaMhAra mATe gAthA kahe che - * pA.ni.6pa : A dizA vibhAga jANavo. dvividha dravya haraNa kahyuM. vosirAvavuM, avalokana ane zubhAzubha gativizeSa. * vivecana-65 : A anaMtara gAvAhikano artha che. te zuM che ? dizA vibhAgane jANavo joIe. temAM dizAvibhAga - acita saMyata pAriThApanikI vidhi prati dipradarzana sopathI dikapratipAdana kahela che athavA dizAvibhAga e mUlahAra grahaNa che. bAkInA dvAranA upalakSaNa A rIte jANavA. aciyata pAriThApatinI prati A dvAra viveka jANavo. be prakAre dravyaharaNa - be prakAre dravya eTale pUrvakALe gRhita kuza Adi jANavA te anuvarte che. vyatsarjana eTale saMyatanA zarIrane pAThavavuM te avalokana eTale bIjA divase zubhAzubha gati vizeSa ane vyaMtarAdimAM upapAtanuM nirIkSaNa kahyuM che. AvI aciyatta saMyata pAriSThApanikA kahI. have asaMyata manuSyonI pAriThApanikA kahIe chIe - * pA.ni.6 : asaMyata manuSyonI pAriSThApanikA be bhede che - he suvihitA te sacittathI ane acittathI jANavI. * vivecana-6 : A gAthA svayaM siddha ja che. temAM je sacivano bheda kahyo, to teno saMbhava kaI rIte thAya ? te kahe che - - pA.ni.63 : kalpasthaka rUpa saMyatane vasatimAM vosirAve. udayapathe, bahusamAgamamAM avalokana karIne tyAga karavo. * vivecana-67 : koI vakhata koI aviratika saMyatane vasatimAM kalAsthaka rUpe saMhare, te traNa kAraNe paraThave kyA ? Ano uha thAya, pratyunIkatANutAthI pheMke, koI sAgharmiNI liMgArthInI ANe mAro veza harI lIdho che. ema mAne pratinivezathI vAsthaka rUpe vasati najIkamAM saMhare.
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya04/23, prA.ni.67 195 athavA carikA ke te varSanI brAhmaNI vagere "amane ayaza na thAo" ema vicArI saMyata upAzrayanI najIka sthApe tenAthI uluha thAya. anukaMpAthI koI dukALamAM bALakarUpane tajavAnI IcchAthI vicAre ke - A bhagavaMto satvanA hitArthe rahelAM che. AmanI vasatimAM jo huM saMha. to Ane bhojana-pAna Apaze athavA koI zayyAtara ke bIjAnA gharamAM mUkaze. tethI sAdhunA upAzraye rAkhe. bhayathI koIka raMDA ke pati bahAra gayo hoya tevI saMhare ke AnI anukaMpA karaze ema mAne. tyAre zuM vidhi che ? rojeroja vasati vaDIla sAdhue cAre taraphathI pharIne jovI - vahelI savAre, saMdhyAkALe, madhyAhe ane ardharAtrimAM. jethI AvA AvA doSo na lAge. jo koI AvIne choDI jAya to phariyAda kare ke- A strI bALakano tyAga karIne nAsI gaI. te jANIne loko jatI evI teNIne pUchaze. pachI te loko je jANaze tema karaze. paNa na joI hoya to ? to te bALakano pANI levAnA mArge athavA je pradezamAM jyAM loko jatAM hoya tyAM AgaLa jaIne ubho rahe, pachI tyAM rAkhIne anyatomukha karIne pAcho phare, jethI loko ne jANe athavA koIkanI pratikSA karato rahe. je rIte tene kAgaDo, bIlADo ke kutarA mArI na nAMkhe. jyAre koIka jue tyAre te tyAMthI saskI jAya. A rIte sacita saMmata manuSya pariSThApanA kahI. have acita asaMyatA manuSyanI pAriSThApanA kahe che - * pA.ni.68 : koI prayafIka zarIrane pheMke je vanIpakanuM ayitta zarIra hoya, to kALanI upekSA karIne vivekathI teno tyAga karavo. * vivecana-68 : koI prayanIka - gu koI vanIka-bhIkhArInA zarIrane pheMke ke jethI AmanI uahaNA thAya. te vanIpaka hoya ke tyAM AvIne marI gayo hoya athavA koIe tene mArIne ahIM nirdoSa sthAna mAnIne tyAga karela hoya. athavA aviratika manuSya vaDe udgaddha karela hoya, to tyAM te pramANe ja bumo pADato kahe che - A marI gayo che. A bAMdhela sthitimAM maryo che, tenuM nivAraNa karo, te mArita AtmA thaze. tethI joyA pachI saheja paNa samaya na gumAvavo. - jo koI na hoya to paDilehaNa karIne, jyAM koInuM nivezana na hoya, tyAM tyAga kare ke upekSA kare. jyAre pradoSakALa thAya tyAre nIkaLe. lokono saMsAra tyAre na hoya to viveka-tyAga karavo. je rIte ahIM AdezanI upekSA na thAya te pramANe ja tyAga karavo. atiprabhAte apasAvAskinI pratikSA karIne pachI teno tyAga karavo. jo koI tyAM pharatuM na hoya to. 196 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 je koI tyAM pharatuM hoya, to tenI upara ja pheMke. A pramANe vipadAna - tyAga karavo joIe. viveka eTale je te tyAM bhAMDa-upakaraNa hoya teno tyAga kare. jo lohI hoya to tyAga na kare. acita asaMyata manuSyanI pAriThApanA kahI. have nomanuSya pAriSThApanikI kahe che - * pA.ni.69 : nomanuSyathI je te tiryaya pAriSThApanikA che, te be bhede che. he suvihitA sacitta ane ayitta bhede jANavI. * vivecana-69 :svAbhAvika siddha che. baMne paNa eka gAthA vaDe kahe che - * pA.ni.90 - cokhAnA pANImAM jalayara Adi sacitta hoya athavA jaLa-sthaLa-AkAzamAM kAlagata acittano tyAga karavo. * vivecana-90 - nomanuSya be bhede che - saciva ane acita. sacitta - cokhAnA pANImAM cokhAnuM dhovANanuM grahaNa jema oghaniryuktimAM tyAM bUDatAM evA matsya, deDakI rahelAM che, tene grahaNa karIne thoDAM pANI vaDe bahAra laI javA. pANIno deDako jaLa joIne ja uchaLaze. matsyane pakaDIne nAMkhavo. Adi nA grahaNathI saMskRSTa pANI vaDe ke gorasa kuMDamAM, ke telanA bhAjanamAM vagere jANavuM. e pramANe sacita kA. acita - animeSa koI pakSI ke pratyunIke ANela hoya. sthalacara - uMdara, garoLI vagere. khecara - haMsa, kAgaLo, mora vagere. jyAM sadoSa hoya tyAM vika-akA sAgArika pAse jaIne rAva-phariyAda karavI vagere vagere. jyAM nirdoSa hoya to ye tyAre tyAga kare. basa-prANanI pAriSThapanikA kahevAI. haveno rasa-prANanI pAriThApanikI kahe che - * pA.ni.-31 : notrapANa vaDe je A pAriSThApanikA che te anukrame be bhede kahelI che - he suvihitA AhAramAM ane noAhAramAM. * vivecana-71 - A gAthA sugama ja che. vizeSa e ke noAhAra te upakaraNAdi. * pA.ni.kara :AhAramAM je A pAriSThApanikA che, te anukrame be bhede che - he suvihitA
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyao 4/3, prA.ni. 197 jAtA ane jAtA. * vivecana-7ra : AhAranA viSayamAM je paristhApatikI che, te be prakAre anukrame hoya che - A be bhedane dazavei che - je parityAgane yogya AhAra viSayaka che te jAtA. suvihita! sAdhune mATenuM AmaMtraNa pUrvavat jANavuM. ajAtA - temAM atikita niravadha AhAra parityAga viSayA pAristhApinikA che te ajAtA kahevAya che. temAM "jAtA' pAristhApanikA svayaM ja pratipAdana kare che - * pA.ni.73 - AghA karma, lobhayukta, viSakRta ke Abhiyogika grahaNa karela hoya, Ane jAtA' AhAra kahyo, te vidhithI tyAga karavo. * vivecana-33 :AdhAkarma-prasiddha che, te AdhAkarmamAM, lobhathI grahaNa karela hoya, viSakRta karAyela hoya. vazIkaraNane mATe maMgAdithI saMskArAyela AhAra lIdhela hoya. AvA prakArano AhAra che, tema koIpaNa rIte jANe tyAre. AvA AdhAkamadi doSathI "jAtA' pAristhAnikAno doSa thatAM te parityAgane yogya AhAra viSayA pAristhApatikA kahI. tene vidhipUrvaka vosirAvavo joIe. ahIM vidhi eTale jinezvare kahela ane vosirAvavuM eTale parityAga artha jANavo. * pA.ni.34 - ekAMta, anApAta, ayitta sthaMDita bhUmimAM, gurunA kahyA pachI, rAkha vaDe Akamita traNa vakhata zrAvaNA karI paraThave. * vivecana-34 - ekAMtamAM, strI Adi ApAta hita sthAnamAM, acita-jIvarahita evA spaMDilabhUmi bhAgamAM, guru vaDe kahevAyelA, AnA dvArA avidhijJa vaDe paristhApana na karavuM joIe tema darzAve che. te AhArane rAkhamAM saMmizra karIne [coLI daIne sAmAnyathI traNa vakhata zrAvaNA karavI ke - "A AhAra amuka doSathI duSTa che, have huM teno parityAga karuM chuM." vizepathI vipamizrita ane Abhiyogika - vazIkaraNAdivALA AhAramAM A vidhi upakAraka che, AdhAkamadimAM nahIM. tene prasaMgathI ahIM ja AgaLa huM kahIza. ema gAthArtha kahyo. have ajAta pAristhApinikIne kahe che - 198 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 * pA.ni.pa : AcArya, glAna, prAdurNaka, durlabha ane sahasA lAbhamAM A jAtA pAristhApanikA kahI che, te vidhipUrvaka vosirAvavI. * vivecana-75 - AcAryanA hovAthI kaMIka adhika grahaNa karela hoya, e pramANe glAna ke prAdhuka * AvelA sAdhunA nimite che, koI viziSTa dravya durlabha hoya ane be, sahasAlAbha - viziSTamAM kathaMcita lAbha thatAM kaMIka atirikta - vadhAre grahaNa saMbhave che. tenI je pAristhApanikA che A 'ajAtA' - aduSTa AhAraviSayA pAriSThApanikA - parityAgaviSayA kahI che. tene vidhipUrvaka vosirAvavuM ItyAdi pUrvavat. - pA.ni.76 - ekAMta, anApAta, ayitta sthaMDilabhUmimAM gurunA AdezathI avalokana karI, traNa puMja karI, traNa sthAne zrAvaNa kare. vivecana-6 :- gAthAnA pUrvAddhinI vyAkhyA niyukti-34 mujaba jANavI. - Ano - prakAzamAM traNa pUMja kare, tethI ja mUlaguNa duSTa eka ane uttaraguNa duSTa bIjo prasaMga Ave. tathA traNa sthAne zrAvaNA pUrvavatu. AhAra pArissAyanikA purI thaI. have noAhAra pAristhApanikAnuM pratipAdana kare che - * pA.ni.-37 : noAhAramAM je A pAriSThApanikI kahI, te be bhede anukame kahI. he suvihitA te upakaraNamAM ane noupakaraNamAM jANa. * vivecana-33 :gAthA sugama che. vizeSa e - noupakaraNa te glekha Adi. * pA.ni.-38 : upakaraNanI je A pAriSThApanikA che te anukame be bhede che - he suvihitA te jAtA ane ajAtA jANa. * vivecana-38 :gAthA svayaM siddha che. vizeSa e - upakaraNa eTale vastrAdi. * prakSepa gAthA-1 - jAtA-vastra ane patramAM kahevI. paga ane vastra vaMka (vAMkA) karavA. ajAtA * vastra ane patrane gaju sthApavA. * vivecana-1 : jAtA - vA jo mUla guNAdi duSTa hoya to pAtra ane vaane vaMka-vaka kasvA. ajAtAmAM tene haju sthApavA. siddhAMta huM kahIza. A anyakaUkI gAthA che.
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya 4/23, prA.ni.79 19 200 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 * pA.ni.39 : be bhede jAtA ane ajAtA che, abhiyoga ane viSakRta. te paNa zuddha ane zuddha bhede che. eka, be ane traNa mUlottara zuddha jANavI. * vivecana-39 : jAtA ane ajAtA be bhede pAristhAnikA kahI - Abhiyogika ane viSakRta. te azuddha ane zuddha bhede che. zuddha jAtA thaze, ahIM pUrva nirdiSTa siddhAMta che - mUlaguNa azuddhamAM eka graMthi-pAnamAM ane rekhA. utaguNa azuddhamAM be ane zuddhamAM traNa rekhA karavI. have avayavArthamAM baMne gAyA A rIte - upakaraNamAM ane noupakaraNamAM. upakaraNamAM jAtA ane ajAtA. jAtI- ane pAtramAM, ajAtA paNa vastra ane pAtramAM jANavI. jAtAva ane pAtra mULaguNa azuddha ke uttaraguNa azuddha. abhiyogathI viSathI hoya. jo viSa vaDe ke Abhiyogika vasa ke paga hoya to tenA TukaDA karIne paraThavI devA. rekhA pUrvavatu. je vadhArAnA vasa pAtra kALadharma pAmatA ke bhAMgI jatAM sAdhAraNarUpe grahaNa karyA hoya ke mAMgyA hoya to tenI ahIM zuM pAriThApana vidhi che ? Abhiyogika ane viSayukta hoya to upara pramANe ja TukaDA karavA te viveka. mUlaguNa azuddha vastramAM eka vaka karAya che. uttaraguNa azuddhamAM be vaka karAya che. zuddha bAjuka paraThavAya che. pAtramAM mUlaguNa azuddhamAM eka vastra apAya che, uttaraguNa azuddhamAM be vaDha khaMDa pAtramAM nAMkhavA. zuddhane tuccha karAya che - rikta karavA kahe che. AcArya kahe che - e pramANe zuddha paNa azuddha thAya che. kaI rIte? juka sthApita, eka vakarI mUlaguNa azuddha thayela. be vaka vaDe utaguNa azuddha, eka vaka ke dvivaka thAya che athavA dvivaka eka vaka thAya che. e pramANe mUlaguNa udNuNa thAya ane uttara guNa mUlaguNa thAya che. e pramANe patramAM paNa thAya. eka vA nIkaLe to mUlaguNa azuddha thAya, be vA nIkaLe to baMne zuddha thaze. je te vA-pagano paribhoga kare temane doSanI Apatti Avaze. tethI je tame kaho cho, te yukata nathI. to pachI zuM karIne cihno judA pADavA ? AcArya kahe che - mUlaguNa azuddha vastramAM eka gAMTha karavI, uttaraguNa azuddhamAM be gAMTha zuddha vastramAM traNa gAMTha karavI. e pramANe vastramAM kare. pAtramAM mUlaguNa azuddhamAM cheDe eka glaNa rekhA kare, uttaguNa azuddhamAM be rekhA ane zuddhamAM traNa rekhA karavI. e pramANe jaNAya che. jANIne te pramANe karavuM joIe. kyAM paraThavavA ? ekAMtamAM, anApAtamAM pAgabaMdha ane jarmANa sahita paraThavavA. jo pANa pratilekhanikA na hoya to dorA vaDe mukha bAMghavuM. udhaImukha sthApavA. jo tevuM sthAna na hoya to paDakhe mUkavA. athavA jyAMthI Agamana hoya te dizAmAM puMThe mUkavA. A vidhi vaDe teno tyAga karavo. jo kadAca koI apavAda prApta thAya, to paNa vosirAvanAre adhikaraNane AzrIne zuddha sAdhu che. je bIjA sAdhu vaDe grahaNa karAyela hoya ane jo te kAraNe grahaNa karAya to zuddhane sAvajajIva bhogave. mUlotara guNomAM utpanna hoya teno viveka kare. upakaraNa sthAnikA kahI. have noupakaraNa sthApanikAnuM pratipAdana kare che - - pA.ni.80 : no upakaraNamAM je paristhApanikA che te cAra bhede anukrame hoya che - uccAramAM, prasavaNamAM, khela-baLakhAmAM, siMghAnakamAM. * vivecana-80 :gAthA sugama che. have vidhi kahe che - * pA.ni.-81,8ra : uccA-maLatyAga karatA chAyAmAM kare jethI trasa prANanI rakSA thAya, kAyadvika, dizAbhisaha ane be abhigahe. pRthvI karapANa samusthita thatAM A cAra bhaMga thAya. paheluM pada prazasta che ane bAkInA pazasta che. * vivecana-81,82 - jenI grahaNI saMsajya hoya teNe chAyAmAM maLa tyAga karavo kevI chAyAmAM ? je lokonA upabhogamAM vRkSa hoya temAM tyAga na karavo. upayogamAM na hoya, temAM tyAga karavo. temAM paNa je svakIya pramANathI nIkaLela hoya che tyAM ja tyAga kare. jo nIkaLavAnuM zakya na hoya to tyAM ja tyAga kare. jo vRkSa na hoya to kAyA vaDe chAyA karAya che. temAM pariNata thaI cAle. kAyA be bhede - trasakAya ane sthAvakAya. jo paDilehaNa ane pramArjanA kare to ekendriyanI paNa rakSA thAya, trasanI paNa thAya. have jo paDilehe paNa pramA nahIM, to sthAvaranI rakSA thAya, basano tyAga thAya. have paDilehe nahIM, paNa pramArje to sthAvarano tyAga thAya, trasanI rakSA thAya. athavA baMne na kare to baMneno tyAga. jo supatilekhita ane supamArjita hoya to paheluM pada prazasta che. bIjA ane trIjA padamAM eka eka prazasta che ane cothAmAM baMne paNa pazasta che. paheluM pada AyaravuM. bAkInA pariharavA. dizA abhigrahamAM A be ja grahaNa karAya che. tRNa-DagalanA grahaNamAM pUrvavata caturbhagI. sUrya ane gAmamAM e pramANe ja vibhASA yathAsaMbhava karavI. have ziyanA anuzAsana mATe parisamApti gAthA kahe che - * pA.ni.83 + vivecana : gurunI samIpe vasavA chatAM jeo gurune anukULa thatAM nathI. ukta lakSaNa A padothI teo dUra dUra thaI jAya che. kemake teo avinita hovAthI temane zrutanI apariNati thAya che. adhyayana-4-aMtargatu pAriThApanikAniryuktino mani dIparatnasAgare karela saTIka anuvAda pUrNa
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya4/24 201 202 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 * sUtra-24 - huM cha javanikAya : pRthavIkAya, akAya, teukAya, vAyukAya, vanaspatikAya ane trasakAyanI virAdhanAthI thayela aticAro pratikakuM chuM. | cha vezyA - kRSNa vezyA, nIla glezyA, kApota vezyA, tejalezyA, pAlezyA ane zuklalezyA nimitte thayela aticArone pratikramuM . huM pratikasuM - sAta bhayasthAnothI, ATha madasthAnothI, nava brahmacaryatithI, dazavidha zramaNa dharmamAM, agiyAra upAsaka pratimA vaDe, bhAra bhinna pratimA vaDe, tera kriyA sthAno vaDe thayelA aticArone. * vivecana-24 : * huM pratikramaNa karuM chuM [zenuM ?] cha javanikAya vaDe pratiSedhane karavuM Adi prakArothI hetubhUta je meM daivasika atiyAra karyA tenuM. * huM pratikamaNa karuM chuM. [zenuM ?] cha lezyAo vaDe karaNabhUta evA meM je daivasika aticAro karyA tenuM. te A - kRSNalezyAdi. - kRSNAdi dravyanA sAvyithI AtmAnA je pariNAma sphaTikanI jema thAya temAM A leNyA zabda prayojAya che. kRSNAdi dravyo sakala prakRtinA niNaMdanarUpa che. AnuM svarUpa jAMbukhAnAranA dauTAMtathI ane gAmaghAtakanA daSTAMtathI kahe che - jema jAMbUnA vRkSamAM eka sArI rIte pAkelA phaLanA bhArathI namela zAkhANa joIne cha paraSo bolyA ke ApaNe jAMbu khAIe. paNa kaI rIte khAvA ? temAM eka bolyo - jo tenA upara caDIzuM to jIvano saMdeha raheze. tethI tene mULathI chedIne pADI daIne pachI jAMbu khAIe. bIje bolyo - ATalA taruNa vRkSane chedavAthI ApaNe zo lAbha ? moTI zAkhAne chedI nAMkhIe. trIjo kahe - nA, mAtra prazAkhA chedIe. cotho kahe - nA, mAtra gucchAne chedIo. pAMcamo kahe che - mAtra phala toDI laIe. chaThTho bolyo - ATalAM badhAM phaLa paDela che, te ja laIne khAI laIe. A daTAMtano upAya batAve che - (1) je vRkSane mULathI chedavAnuM kahe che, te kRSNalezya jANavo. (2) moTI zAkhAne chedavAnuM kahenAro nIlalezya jANavo, (3) prazAkhA chedavAnuM kahenAro kApotA lezyI jANavo. (4) gucchAvALo taijasalezya, (5) phaLavALo pAlezyI ane (6) paDelA phaLo levAnuM kahenAra zukalezyI jANavo. athavA bIjuM daTAMta Ape che - coro gAma bhAMgavA nIkaLyA. temAM eka cora bolyo - je sAme Ave te dvipada ke catupadane mArI nAMkho. bIjo cora bolyo - manuSyo ja haNavA. bIjo bolyo - mAtra paraSone haNo. coro bolyo- nA, mAtra AyudhavALA pote ja haNavA. pAMcamo kahe ke - nA, yuddha karavA Ave tevAne ja haNavA. chaThTho A pramANe bolyo ke - dhanane paNa haravuM ane mANasone paNa mAsvA, e baMne na karo, mAtra dhananuM haraNa karyuM. A dAMtano upasaMhAra A pramANe che - (1) badhAMne mAravAnA vicAravALo kRSNalezyA pariNAmI che. AvA kama vaDe cAvat chello (6) zuklalezyI che. pahelAMnI traNa lezyA ahIM apasasta che, pachInI traNa lezyA prazasta che. A apazastamAM vartatA ane prazastamAM na vartatA je atiyAra A lephsAmAM thayA hoya, tenuM huM pratikramaNa karuM chuM. pratikULa va chuM, ema je kahyuM - teno artha e ke pharI sevIza nahIM. o huM pratikakuM chuM - sAta bhayasthAno vaDe karaNabhUtathI meM je daivasika aticAra karyA hoya tene. temAM 'bhaya' te mohanIya samulya AtmapariNAma che, tenA sthAna-AzrayarUpa te bhayasthAno - Isloka Adi. tethI saMgrahaNIkAra kahe che - Ihaloka, paraloka ItyAdi. te A - (1) Ihaloka bhaya, (2) paraloka bhaya. temAM manuSyAdi sajAtIyathI evA bIjA manuSyothI bhaya te Ihaloka bhaya, vijAtIya tiryaMcAdithI je bhaya te paraloka bhaya. (3) AdAna bhaya - dhana, te mATe sadithI je bhaya AdAna bhaya. (4) akasmAta bhaya - bAhya nimitonI apekSA vinA ghara AdimAM ja rahIne sajhi AdimAM bhaya. (5) AjIvikA bhaya - nirdhana, kaI rIte durmikSa AdimAM AtmAne huM dhAraNa karIza ? (6) maraNa bhaya - maraNathI bhaya. (3) aglAdhAbhaya - yazano bhaya. Ama karavAthI ghaNo ja apayaza thaze. te bhayamAM na pravartavuM. ATha mada sthAno vaDe karaNabhUta je meM daivasika atiyAra karyA. e pramANe bAkInA sUtromAM paNa joDavuM. A ATha madasthAno kayA che? saMgrahaNIkAra batAve che ke - jAti, kuLa, baLa, rU5, tapa, aizvarya, zrata ane lAbhamada. (1) jAtimada * koI narendra Adi dIkSA laIne jAtimada kare che. e pramANe kuLa, baLa, pAdi paNa yojavA. o nava brahamacarya gupti vaDe thatAM aticArone huM pratikakuM chuM. te nava brahamacaryagupti A pramANe - vasati, kathA, nipadhA, Indriya, kuyaMtara, pUrvadIDita, praNita, ati mAtrAmAM AhAra ane vibhUSA. brAhAcArIe te guptinA anupAlanarate strI-pazu-napuMsaka saMsa% vasatinuM Asevana na karavuM joIe. strIne ekalIne dharmakathA na karavI, strInI nipadhA na vAparavI, teNI uThe te Asane na besavuM, strIonI IndriyonuM avalokana na karavuM, strI ne bhIMtanI pAchaLa maithuna saMsakta hoya to teno vaNita dhvani na sAMbhaLavo, pUrvakIDita hoya te smaraNa na karavuM, praNItarasa bhojana na karavuM, ati mAtrAmAM AhAra na karavo. vibhUSA na karavI. o daza vigha zramaNa dharma :- zramaNa e pUrve nirUpita zabda che, dharma-kSAMti Adi
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyao 4/4 203 lakSaNavALo che, temAM daza prakArano zramaNa dharma hotA, te viSayamAM pratiSedha karAyelanA karavAthI je meM atiyAra karyA hoya tene huM pratikakuM chuM. dazavidha dharmanA pratipAdana mATe saMgrahaNIkAra kahe che - kSAMti, mArdava, Arjava, muni, tapa, saMyama, satya, zauca, AkiMcanya ane brahmacarya e yatidharmo che. (1) kSAMtizramaNadharma - krodha viveka. (2) mArdava-mRdutAno bhAva, te mAnanA tyAgathI varte che. (3) Arjava-RjubhAva, mAyAno parityAga. (4) mukti-choDavuM che, lobhano parityAga. (5) tapa-anazanAdibAra. (6) saMyama - AzravanI viratirUpa zramaNa dharmapaNe jANavo. (7) satya-pratIta che. (8) zauca - saMyama prati nirUpalepatA. (9) AkiMcanya-suvarNa Adi rahitatA. (10) brahmacarya. A yatidharma che. bIjA A pramANe kahe che - kSAMti, mukti, Arjava, mArdava, lAghava, tapa, saMyama, tyAga, akiMcajo ane brahmacarya. temAM lAghava eTale pratibaddhatA, cAgasaMyatone vastrAdi dAna bAkI pUrvavatuM. gupti AdimAM Adha daMDakamAM kahela nAmono ahIM upanyAsa chatAM, bIjAnA vizeSa abhidhAnamAM koI doSa nathI. agiyAra upAsaka pratimA vaDe karaNabhUtamAM je atiyAra, tene huM pratikazuM chuM. upAsako eTale zrAvako, tenI pratimA - pratijJA, darzana Adi guNa yukata karavI te, upAsaka pratimA. A upAsaka pratimA agiyAra che, te A pramANe - darzana, vrata, sAmAyika, pauSadha, pratimA brahma, sacitta, AraMbha, pRSAraMbha, uddiSTa, zramaNabhUta e agiyAra che. (1) darzana pratimA - zaMkAdi doSa zalyathI mukta ane samyakatva yukata je che, paNa bAkInA guNothI rahita che, te A pahelI pratimA. (2) vrata pratimA - vrata dhAraNa karavA te. (3) sAmAyika pratimA - sAmAyika karanArane hoya che. (4) pauSadha pratimA - caudaza, AThama Adi divasomAM cAra prakAranA pauSadhane pratipUrNa samyak pAlana karavA te. (5) pauSadha kALe eka sagikI pratimA kare, snAna na kare, divasanA bhojana kare, prakAzamAM bhojana kare, rAtre na khAya, kaccha [pATalI]na bAMdhe. divase brahmacArI, rAtrimAM kRtaparimANa apauSadhika, pauSadhika hoya to saginA niyamathI brahmacArI. pAMca mAsa e pramANe vicaratA pAMcamI pratimA thAya. (6) brahmacArI - cha mAsa sudhI brahmacArIpaNe vicare. (7) sacita pratimA - sAta mAsa sacita AhAra na kare. -- je-je pahelAMnI pratimAmAM kahyuM, te badhuM uparanImAM samAvavuM. (8) AraMbha varjana-ATha mAsa ravayaM AraMbha na kare. (9) pepyAraMbha varjana-nava mAsa pUSAraMbhano tyAga kare. 204 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 (10) daza mAsa uddiSTa bhojana na khAya, charAthI mastakane muMDe. zikhAne dhAraNa kare. nihita arthone pUchatAM jaNAve. jo jANato hoya to artha kahe, na jANato hoya to na kahe. (11) atarAthI maMDita ke loca karela, joharaNa ane pAtrA laIne je zramaNarUpa laI vicare, sajJAtIya pallI joIne temAM jAya, tyAM paNa sAdhu mAphaka pAsuka AhArane grahaNa kare e 11-mAsika zramaNabhUta pratimA. A pratimAmAM viparIta prajJApanA karavAthI ke azraddhA karavAthI aticAra lAge che. 0 bAra bhikSa pratimA vaDe pratiSedha karaNAdithI je atiyAra thayA. * x * udgama, utpAdana, eSaNAdi zuddha bhikSA kare te bhikSa kahevAya. bhikSu eTale sAdhu. tenI pratijJA ne bhikSapatimA. te A bAra che - eka mAsathI sAta mAsa sudhInI sAta, pahelI-bIjIbIjI sAta sagikI pratimA. ahorAgikI ane bAramI ekasagikI bhikSu pratimA. A pratimAone saMpUrNa saMvanana vALA, dhRtiyukta, mahAlavI, jinamatamAM samyak pratipanna ane guru vaDe anujJA pAmelA Adare. vaLI te - gacchamAM hoya, niSNAta hoya cAvat asaMpUrNa evA daza pUrvanA jJAtA hoya, navamAM pUrvanI trIjI vastuno jaghanyathI zrutAdhigama hoya che. te vosirAvela - tajela dehavALo, upasargane sahana karanAra, eSaNA abhigRhita alepakRta bhojana lenAra hoya che. te ga7thI nIkaLIne mAsikI mahApratimAno svIkAra kare che. eka mAsa sudhI bhojana ane pANI baMnenI eka-eka datti le che. pachI pAcho gacchamAM Ave che. e pramANe bemAsikI, traNa mAlikI cAvatuM sAta mAsikI pratimAM jANavI. vizeSa e ke dattinI vRddhi sAta sudhI karavI yAvatu sAtamI pratimAmAM sAta dati thAya. tyArapachI AThamI pratimA "pahelAM sAta ahorAtra"nI che. temAM soya bhaktacotha bhaktanI hoya, vizeSa nirjaLa rahe te jANavuM. pahelI "sAta ahorAkanI bhikSupatimAne prApta aNagAne nirjaLa caturthabhaktathI gAmanI bahAra rahevuM kahyuM, uttAnapAzcacato paDakhe ke niSadhA karIne sthAnamAM rahe, ghora-divyAdi upasaNone nizaLapaNe sahe. bIjI pratimA paNa AvI ja che, gAmanI bahAra ja kare, paNa temAM ukuTuka Asane ke vakakAThazAyI ke daMDAyatika rahIne kare. bIjI pratimA paNa A pramANe ja che. paraMtu ahIM sthAnamAM godohika Asane athavA vIsasane ke amakubhra Asane rahe. e pramANe ahorAgikImAM nirjaLa cha bhakta kare, gAma ke nagara bahAra lAMbI bhUjA sakhIne rahe. e pramANe ja ekarAmiDI pratimA amabhakatathI bahAranA sthAnamAM kare. temAM kaMIka bhArathI namelo hoya te rIte animeSa nayane eka daiSTi rAkhIne rahe. sthAnathI - baMne paga saMkocIne ane hAthane lAMbA karIne rahela hoya. vAyara eTale bhujA lAMbI karIne. bAkI badhuM dazAzrutaskaMdhamAM kahyA mujaba jANavuM.
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ 206 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 adhya, 4/4 205 0 tera diyAsthAno vaDe pratiSedha karaNa Adi prakArathI hetubhUta je atiyAra thayA hoya tene pratikakuM chuM. karavuM te kriyA at karmabaMdha nibaMdhana ceSTA. tenA sthAno eTale bhedo, pacayio, ane mATe, anarthane mATe ItyAdi kriyA sthAno tera hoya che. saMgrahaNIkAra kahe che - (1) arthakriyA, (2) anarthakriyA, (3) hiMsA mATe kriyA, (4) akasmAta kriyA, (5) daiSTi viSayasa kriyA, (6) mRSA kriyA, (9) adattAdAna kriyA, (8) adhyAtma kriyA, (9) mAta kriyA, (10) mitra doSa kriyA, (11) mAyA kriyA, (12) lobha kriyA, (13) Ipitha kriyA. ukta tera kriyAno bhAvArtha A pramANe che - (1) arthadaMDa kriyA - basa ane sthAvarabhUtano je kAryamAM joDIne potAnA ke bIjAnA artha mATe virAdhe tene arthadaMDa kriyA. (2) anarthadaMDa kriyA - je vaLI saraTa Adine, sthAvara kAyane, vanalatAdikane mArIne ke chedIne tyAga kare te anarthadaMDa kriyA. (3) hiMsA kiyA - sarSa Adi ke vairIne haNyA - haNe che ke haNaze, te mATe jeo daMDano AraMbha kare che, te hiMsAdaMDa kriyA. (4) akasmAta kiyA - bIjA mATe kaDhAyela OM Adi, bIjAno ghAta kare athavA zasya dhAnyamAM jatAM zAlI Adi chedAI jAya to tene akasmAta daMDa kiyA kahe che. (5) daSTi vipayasi karyA - ukta akasmAtadaMDa daiSTi viparyAsathI thAya che. athavA je mitrane amijha mAnIne ghAta kare athavA prAmAdi ghAtamAM cora nathI tene cora mAnIne mAre te dRSTi vipasa kriyA. (6) mRSA kriyA - potAne mATe ke jJAtijanane mATe je mRSA bole che, tene mRSA pratyayika daMDa thAya che. (3) adattAdAna kriyA - e pramANe potAnA ke jJAtijano mATe je adattane grahaNa kare che, tene AvI adatta pratyaya kriyA lAge. (8) adhyAtma kiyA - koIe kaMI ja na kahyuM hovA chatAM hRdayamAM keme paNa damana thAya, tene adhyAtmakriyA. te cAra sthAne saMzayita thAya, krodha, mAna, mAyA, lobha. A ja adhyAtmakriyA che. (9) mAnakriyA - je vaLI jAtimada Adi ATha bhede mAnathI mata thaI bIjAnI helaNA kare, niMdA kare, paribhAva kare che tene mAnapatyayikI kriyA. (10) mitra kriyA - je mAtA, pitA, jJAtijanane sAta paNa aparAdhamAM tIvra daMDa kare, dahana-aMkana-baMdha-tADanAdi kare, tene mitra dveSa pratyayika nAme dazamuM kriyA sthAna lAge. (11) mAyA kriyA - hRdayamAM judu ane vacanamAM judu, AcaraNamAM vaLI judu te karma vaDe gUDha sAmarthyane A mAyA pratyayikI kriyA lAge. (12) lobha kriyA * vaLI A lobhapratyayikI che, sAvadha AraMbha ane parigrahamAM ghaNo Asakata hoya, strI ane kAmamAM vRddha hoya. potAne rakSato bIjA jIvone vadha-mAraNa-aMkana-baMdhana kare che. (13) Iyapiyika kriyA - A niro je samitigupti gupta AmagAranuM satata apamata rahI cAvatu AMkhanI pApaNa paDe che tyAM sudhI sUma IcapacikI kriyA ja lAge. * sUtra-5 - huM pratikramaNa karuM chuM. zenuM cauda bhUtagrAmothI, paMdara paramAdhAmIthI, soLa gAthA SoDazakathI, sattara bhede saMyamathI, aDhAra bhede abhahAthI, ogaNIsa jJAta adhyayanothI, vIsa asamAdhi sthAnothI [lAgela aticAronI. * vivecana-25 :0 cauda bhUta grAmo vaDe - bAkI pUrvavat. bhUta-jIvo, temano grAma-samUha, te bhUtagrAma. te cauda che. [1] ekendriya, sUma-Itara, saMjJI-Itara paMcendriya, be-traNa-cAra IndriyovALA sahita paryAptA ane aparyAptA bhede cauda grAma thAya. ekendriyo - pRthvIkAyAdi, sUma ane bAdara bhede hoya. paMcendriyo - saMjJI ane asaMjJI be bhede hoya. be, traNa ane cAra Indriyo sahita arthAta vikasendriya saha te paryAptA ane apayaktiA bhedathI hoya. A rIte ekendriyonA sUkSma ane bAdara, te baMne apayaktiA ane payaktiA e pramANe cAra bheda thayA. vikalaeNndriyanA traNenA piyaktiA ane paryAtA ema che bheda thayA. paMcendriyanA asaMjJI ane saMjJI baMnenA pati ane paryAptA e cAra bheda thayA. badhAM maLIne A cauda prakAre bhUtagrAma-jIvasamUho kahyA. have Ane ja guNasthAnaka dvArathI dazavitA saMgrahaNIkAra be gAthAmAM guNasthAnanA cauda bheda kahe che - ' (1) mithyAdeSTi, (2) sAsvAdana, (3) samyakatva-mithyASTi, (4) avirata samyardaSTi, (5) viratAvirad, (6) pramag, (3) apamata, (8) nivRtti bAdara, (9) anivRttibAdara, (10) sUkSma saMparAya, (11) upazAMta moha, (12) kSINa moha, (13) sayogI kevalI, (14) ayogI kevalI. o baMne gAvAnI vyAkhyA - keTaloka jIva samUha mithyAdaSTi hoya, bIjA sAsvAdana hoya. o sAsvAdana - tava zraddhAna sa AsvAdanI sAthe varte che. * x * prAyaH parityakta samyakatva, tenA uttarakALe cha AvalikA kALa. tethI kahyuM che ke- upazama samyakatvathI cyavato ane mithyAtvane na pAmelo evo te sAsvAdana samyakatva, tenA aMtarAlamAM ja AvalikA kALa thAya. o samyamithyArdaSTi - samyakatva pAmato prAya: saMjAta tavaraci. o avirata samyagadaSTi - dezavirati hita evo samyaESTi.
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyao 4/5 o viratAvirata - zrAvaka samUha. o pramatta - pramatta saMtasamUha ahIM levo. o apamausaMyatano samUha ja Ave. nivRtti bAdara - kSapaka zreNI aMtargat jIva samUha kSINa darzana saptaka hoya te nivRttinAdara kahevAya. 0 anivRtti bAdara - kSapaka zreNIthI lobhanA anuvedana sudhI te jIva anivRtti bAdara kahevAya. o sUkSma saMparAya - lobhANune vedato jIva. o upazAMta moha - zreNi parisamAptimAM aMtamuhad sudhI upazAMta vItarAga hevAya, (tyAra pachI) ane kSINamoha - kSINa vItarAga thAya. o sayogI kevalI - aniruddha yogavALA, bhavastha kevalI. 0 ayogI kevalI - aniruddha yogavALA, zailezI avasthAmAM jaIne pAMca hRsvAkSara jeTalA uccAraNa kALa sudhI. ahIM baMne gAthAno artha saMkSepamAM kahyo. vistArathI artha prajJApanA AdithI jANavo. 0 paMdara paramAdhArmika - kriyA pUrvavat. parama evA te aghArmika, saMkSipta pariNAmavALA hovAthI teo paramAdhArmika kahevAya che. saMgrahaNIkAra kahe che - (1) ba, (2) aMbarisa, (3) zyAma, (4) zabala, (5) sTa, (6) uparudra, (7) kAla, (8) mahAkAla, (9) asipatra, (10) dhana, (11) kuMbha, (12) vALu, (13) vaitaraNI, (14) kharasvara, (15) mahAghoSa. A be gAthA sUtrakRta niyukti gAthA sAthe ja pragaTa artha vaDe vyAkhyAyita karIe chIe - (1) aMba - nairayikone ghATita kare, jamADe, haNe, bAMdhe, bhUmi upara pachADe, AkAza talathI nIce pheMke, tene vize "aba jANavo. (2) aMbarisa - tyAM upahata ane hata thayelA, niHsaMjJa thayela nairayikane kalAnI vaDe kApe che, be daLanI jema tIrSo chedI nAMkhe che te aMbarisa paramAdhAmI. (3) zyAma - pujoka nairayikone doraDAnI latAnA prahArothI zAtana, pAtana ane vyayanAdimAM pravatavi che. (4) zabala - apunya evA nairayikone AMtaraDAmAM rahela kIkasane, hadayane, kalejAne ane phephasAne cUrNa karI de che. (5) raudra - ruddhamANa evA nakapAlo tyAM asi, zakti, kuMta, tomara, zULa, trizULa, sUcitikAthI nAkIne chede-viMdhe che. () upaddha - pApakarmarata uparaddho nArakInA aMgopAMgone bhAMgI nAMkhe che ane sAthaLa, bAha, mastaka, hAtha, pagane kAnI-kataraNI vaDe kApe che * vidAre che. 208 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 () kAla-nAkone dIrdha zullImAM zuMkamAM, kuMbhImAM, kaMdUmAM, prasanakamAM pakAve che. kuMbhImAM loDhImAM rAMdhe che. (8) mahAkAla nairayikone kAkiNI vaDe kApe che, plaNa mAMsane chede che, pRthyivardhane pApakarmarata mahAkAla khAya che. (9) asinarakapAla - nairayikonA hAtha, paga, sAthaLa, bAhu, mastaka, aMgopAMgane prakAma rIte chede che. (10) asima - nAkInA kAna, hoTha, nAka, hAtha, paga, dAMta, stana, kUlA, sAthaLa, bAhane chedana-bhedanathI pIDe che ane dhanuSya vaDe pADe che. (11) kuMbha - kuMbhImAM nAskIne pakAvIne, loDhI ane kaMdU loha kuMbhImAM A kuMbhika narakapAlo haNIne rAMdhe che. (12) vAlU - vAvUka nakapAlo nairayikone taDa taDa taDatuM karatAM kadaMba vAlukAne bhAThAmAM nAkhIne muMje che, AkAzataLe gadoDe che. (13) vaitaraNI - narakapAlo nArakone carabI, para, lohI, keza, asthine vahAvanArI, kalakala karatAM jaLa sotamAM vahAve che. (14) kharasvara - nairayikone karavatathI kApe che, paraspara pasuthI che ke che, zAbhalIvRkSe caDAve che. (15) mahAghoSa - jema pazune pazuvadha mATe laI javAtA hoya tema DaratA, cotarapha bhAgatA nairayikone ruMdhe che. o gAthA SoDazaka - A soLa bhede ja atiyAra kahyo te sUtrakRtu aMga sUtranA 16-adhyayanonA viSayamAM mArAthI je koI daivasika atiyAra thayo hoya tene huM pratikakuM chuM. te soLa adhyayana A pramANe che - (1) samaya, (2) vaitAlIya, (3) upasargaparijJA, (4) rIparijJA, (5) narakavibhakti, (6) vIrastava, (3) kuzIla parihAsa, (8) vIrya, (9) dharma, (10) samAdhi, (11) mArga, (12) samosaraNa, (13) yAyAvacca, (14) graMtha, (15) camaIka, (16) gAyA. ukta baMne mAthAmAM adhyayananA nAmo hovAthI sugama che. o satara prakAre saMyama mUrtimAM ahIM spaSTa asaMyama ja lakhela che, 13-asaMyama - sattara prakAranA saMyama chatAM, te viSayamAM athavA pratiSedha karaNAdi vaDe je aticAra karyA hoya. te aticArone huM pratikakuM chuM. - sattara prakAre saMyamanuM [asaMyamanuM pratipAdana karatAM kahe che - (1) pRthvI, (2) pANI, (3) agni, (4) vAyu, (5) vanaspati, (6) beIndriya, () teIndriya, (8) caurindriya, (9) paMcendriya, (10) ajIva, (11) prekSA, (12) upekSA, (13) pramArjana, (14) pAriSThApana, (15) mana, (16) vacana, (13) kAyA. (1) pRthvIkAyathI paMcendriya sudhI jeo traNe karaNa yogathI saMghana Adi
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyaH 4/5 209 karatAM nathI, temane saMyama hoya che. (2) sAdhune AjIvomAM jene grahaNa karyA hoya tene A rIte saMyama thAya tema kahela che. jemake - pustaka, vastra paMcaka, tRNa paMcaka, carma paMcakamAM. ahIM vItarAga bhagavaMte pustaka paMcakane kahetA - gaMDI, kacchapI, muSTi, saMpUTalaka ane supATikA e pAMca kahyA che.. bAhalya ane pRcakavathI gaMDI pustaka lAMbu hoya, kacchapI aMte pAtaLu ane madhya pRyu kahela che. muSTi pustaka cAra AMgaLa lAMbu ke vRta AkAra athavA cAra AgaLa lAMbu ane cAra khUNAvALuM jANavuM. saMpuTa phalaka drikAdine kahe che ane sRpATikA pAtaLA monA uMskRita rUpe hoya tene vidvAnoe kahela che. te dIrdha hoya ke hasva hoya, je pRthu hoya atha bAhavALuM hoya tene siddhAMtano sAra jaNanArAo sRpATikA pustaka che, tema kahe che. duSya paMcaka saMkSepathI be prakAre hoya che, tema jANavuM. apatilekhita paMcaka ane dupratilekha paMcaka jANavuM. temAM - patilekhita dUSya paMcakamAM tUlI ane upadhAnaka jANavA. gaMDopadhAna, AliMginI ane masUraka potamaya hoya che. palhavI, kautaSI, prAvAra, navatvaka ane daMSTraNAlI A bIju paMcaka duSyapratilikhita dUSyamAM jANavuM. palhavI hastAMtaraNa rU5, kautapa rutapUrita paTa rUpa, daMSTraNAlI potapotarUpa che, bAkInA bhedo prasiddha che. rAga-dveSa-mohane jitelA jinezvare tRNapaMcaka kahela che, te A pramANe - zAli, vrIhi, kodarA, salaka ane araNya tRNa. ajita-carma pAMca bhede kahela che - bakarA, gheTA, gAya, bheMsa ane mRganuM carma arthAt ajina che. athavA bIjI rIte - lalikA, khalaka, vardha, koza ane kaIrIe pramANe paNa pAMca bheda kahelA che. dhe hirAya - vikaTa Adi ajIvone asaMyamatvathI sAdhu grahaNa karatA nathI, te ja saMyama jANava. 0 prekSA saMyama - jyAM sthAnAdi kare tyAM joI, pramAjIne karavA te. o upekSA saMyama - be bhede thAya che, tema jANa. vyApAramAM, avyApAramAM. vyApAramAM je pramANe IndriyasamUhano kahyo. Ano upekSA karanAra je rIte avyApAramAM vinAza pAme che. AnI upekSA kema kare ? tene ahIM be prakAre adhikAra che. jema ke- vyApAra upekSA, temAM sAMyogika sIdAtAne preraNA karavI. bIjAne paNa prAvasanIya kAryamAM preraNA karavI. [33/14 210 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 avyApAra apekSAe sIdAtA gRhIne preraNA na kare. ghaNAM badhAM kamoMmAM saMyama A upekSAno che. 0 pramArjanA saMyama - sAgArikanA paganI apamArjanA chatAM saMyama thAya che, te ja asAgArikanA pramArjanA saMyama thAya che. o pAriThApanA saMyama - pANI vaDe saMsakta bhojana ke pAna hoya athavA avizuddha hoya athavA upakaraNa ane pAtra Adi atirikta hoya to pAriSThApana vidhi vaDe tyAga karatA saMyama thAya che. o mana, vacana, kAyAno saMyama - akuzala mana ane vAcAnA rodhamAM ane kuzala, mana, vacananI udIraNAmAM yatnathI A saMyama thAya. A mana-vacanano saMyama che, kAyAmAM vaLI je Avazyaka kAryamAM gamanAgamana thAya. temAM samyaka upayoga rAkhavo te kAyasaMyama che. kAcabAnI jema susamAhita hAtha-paga-kAyAne karatA sAdhune kAyasaMyama thAya che. mUrtinI vyAkhyA khAsa jovI, ahIM asaMyama zabdathI ja vyAkhyA spaSTa bane che.) odhe aDhAra prakAre abrahma - abrahmacaryamAM rahevAthI te viSayamAM pratiSedha karAyelane karavAthI je atiyAra thayA hoya, te devasika aticArone huM pratikaruM chuM. A aDhAra bhede abrahmanA pratipAdana mATe kahe che - audArika ane divya, mana-vacana-kAyAthI, karaNa yogathI - anumodanAkarAvatA ema [2 x 3 x 3] aDhAra prakAre abrahma thAya. ukta saMgrahaNInI vyAkhyA karatAM A pramANe kahe che - - maLathI be bhede abrAhma thAya che, dArika * temAM tiryaMca ane manuSya saMbaMdhI, divya-bhavanavAsI Adi deva saMbaMdhI. - mana, vacana, kAyA e traNa yogathI. - karaNa, karAvaNa, anumodana e traNa karaNathI. e pramANe A abrahmanuM nirUpaNa karAyela che. ahIM bhAvanA A pramANe jANavI - (1) mana vaDe svayaM dArika na kare, (2) mana vaDe bIjA pAse na karAve, (3) mana vaDe karatAMne na anumode. e pramANe vaikriyamAM paNa jANavuM. 0 ogaNIsa jJAtA adhyayanothI azraddhAdi kAraNe thayelA daivasika aticArone huM pratikakuM . jJAta adhyayana eTale jJAtadharmakathA aMtarvata adhyayano, te ogaNIsa adhyayanone nAmathI pratipAdita karavAne mATe saMgrahaNIkAra zrI be gAthA noMdhe che. (1) u@opaNa, (2) saMghATa, (3) aMDa, (4) kAcabo, (5) zailaka, (6) tuMba, (2) sehiNI, (8) mallI, (9) mAkaMdI, (10) caMdramA, (11) dAvadrava, (12) udaka, (13) maMDuka, (14) teTalIputra, (15) naMdIphaLa, (16) aparakaMkA, (17) aa, (18) suMsamA, (19) puMDarIka.
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ 21 adhya 4/5 | 211 baMne gAthA svAbhAvika siddha che. o have vIsa asamAdhisthAnone kahe che. AmAMthI koIne sevatA lAgela aticArone huM pratikakuM chuM. vIsa asamAdhi sthAnone jaNAvatA saMgrahaNIkAra traNa gAthAo noMdhe che, te A pramANe che - (1) davadavasArI, (2) apamArjita, (3) dupamArjita, (4) atirikta zayanaAsana, (5) sanika paribhASita, (6) sthavira0, (3) bhUtopaghAtika, (8) saMjavalana (9) kohaNa, (10) pRSThimAMsika, (11) abhiNAvadhAridanI, (12) adhikaraNa kara, (13) udIraNa, (14) akAla svAdhyAyakArI, (15) sasarakakha hAtha-paga, (16) zadakara, (17) kalahakArI, (18) jhaMjhAkArI, (19) sUryapramANabhojI ane (20) eSaNAsamitimAM. ukta traNa gAthAnI vyAkhyA A pramANe - samAdhAna te samAdhi arthAt citanI svasthatA, mokSamArgamAM avasthiti. samAdhino abhAva te asamAdhi. A asamAdhinA sthAno eTale ke Azrayo, bhedo - pacayio. e badhAM asamAdhi sthAnathI oLakhAya che. (1) davadavacAri - jaldI jaldI nirapekSa cAlato ahIM ja AtmAne patana Adi asamAdhi vaDe joDe che ane bIjA jIvone bAdhA karato asamAdhi vaDe yoje che. jIvanA vadhathI janita karmo vaDe paralokamAM paNa AtmAne samAdhithI joDe che. (2) pramArjita sthAnamAM besavuM, suvuM Adine Ayarato AtmAne ane vIMchInA deza Adi zrI jIvone saMghata Adi asamAdi vaDe joDe che, te apamAjita-samAdhi. (3) pramArjita - ukta badhI kriyA duSpamArjita sthAnamAM kare to paNa e pramANe ja asamAdhi thAya. (4) atirikta zasyA-Asana-vadhArAnI zayyAmAM ghaMghazALAmAM - moTI zALAmAM bIjA paNa rahelA hoya che. adhikaraNAdi vaDe potAne ane bIjAne samAdi vaDe joDe che. - Asana-pIThaphalakAdi, te paNa atirikta hoya - vadhAre hoya to AtmAne ane bIjAne asamAdhimAM joDe. (5) sanika paribhASita - ahIM sanika eTale AcArya athavA bIjA koI mahAnuM jAti, zrata, paryAya Adi vaDe. tene paribhASI - parAbhava karanAra azuddha citatvathI AtmAne ane bIjAne asamAdhimAM joDe che, te sanika paribhASita asamAdhi. (6) sthaviropaghAtI - sthavIra eTale AcArya ke guru varya, temane AcAra doSathI ane zIladoSathI jJAnAdi vaDe upaghAta pahoMcADe. e rIte ducitapaNAthI upaghAta karato AtmAne ane bIjAne asamAdhimAM joDe che, te sthaviropaghAtI asamAdhi. () bhUtopaghAtI - bhUta eTale ekendriyo tene anarthane mATe haNIne asamAdhi 212 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 vaDe joDe che. (8) saMjvalana * muharta muhamAM roSa pAme, roSa pAmIne potAne ane pAkAte asamAdhi vaDe joDe che. (9) krodhana - eka vakhata kuddha, te atyaMta kuddha thAya che. te bIjAne ane potAne asamAdhi vaDe joDe che. (10) pRSThamAMsa - eTale parAMcamukha, je sAme na hoya teno avarNavAda kare, e rIte asamAdhi utpanna kare. (11) abhINa-amINa avadhAraka - vAraMvAra avaghAriNI bhASA bole che. jemake - tuM dAsa che, tuM cora che. athavA zaMkitane niHzaMkita kahe, ItyAdi prakAre asamAdhi joDe. (12) adhikaraNakara - adhikaraNo kare che, bIjAne kalaha karAve che e rIte asamAdhimAM sthApe che. (13) udIraNAkara * caMgAdine udIre che athavA upazAMta AdinI udIraNa karIne asamAdhimAM joDe che. (14) akAla svAdhyAyakArI - jemake kAlikazrutane ugvADA pauruSImAM bhaNe che. prAMta devatA asamAdhi vaDe joDe che. (1jJa) sarajaka hAtha ane paga, te sarajakapANipAda. rajanI sAthe te saraska, aspaMDilathI spaMDilamAM saMkramatA - jatAM pramArjanA na kare ke caMDilAdithI atyaMDila kaNa bhUmi AdimAM jatAM paNa pramArjanA na kare, te sarajakapANipAda doSa kahyo. athavA sarajaka hAtho vaDe bhikSAne grahaNa kare. athavA aMtahiMta pRthvImAM besavuM vagere kare to pama sarajaka pANipAda doSa kahevAya che. saMkSepamAM ukta traNe kAraNe asamAdhi thAya che. (16) zabda kare - jhaghaDAnA bola bole, vikAle paNa moTA-moTA zabdomAM ja bole che, vairAmikamAM paNa gAuMsthabhASA bole che. ItyAdi rIte zabdo karatAM svaparane asamAdhi thAya che. (17) kalahakara - jAte ja kalaha kare che, athavA tevuM kare che, jethI kalaha utpanna thAya che, tenA dvArA asamAdhimAM joDe. (18) jhaMjhAkArI - jenA vaDe gaNanA bhedo thAya che, athavA Akho gaNa ja jhaMjhAkArIpaNe bijhato hoya tema varte tevA prakAranI bhASA kare che, tethI asamAdhimAM joDe che. (19) sapramANa bhoi - surya ja pramANa hoya, tenA udaya mAtrathI AraMbhIne cAvatuM sUryano asta na thAya tyAM sudhI khA-khA kare. svAdhyAya Adi na kare, tene preraNA - praticodanAdi karo to paNa roSAyamAna thAya, tevAne jIrNatva Adi asamAdhi thAya che.
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya 4/5 24 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 (20) eSaNA samiti - aSaNAno tyAga-parihAra na kare. jo koI tenI paDigoyaNA - preraNAdi kare to te sAdhu sAthe paNa jhaghaDavA lAge. vaLI teno aparihAra karatAM kAyAnA uparodhamAM varte che, te rIte vartatA potAne asamAdhimAM joDe che. A rIte saMkSepathI traNe gAvAno artha kahyo. vistArathI jANavA dazAzrutaskaMdha Agama dvArA jANI levuM. * sUjha-26 - ekavIsa baladoSa, bAvIza parISaho, tenIza sUtrakR4 AgamanA kula AdhyAno, covIza devo, pacIza bhAvanA, chanIza - dazAputaskaMdha bRhad kahyuM ane vyavahAra e traNanA maLIne uddezanakALa, sattAvIza prakAre aNagAranuM cAstri, phAvIza bhede AcAra prakalpa, ogaNatrIza bhede pApakRtanA prasaMgo vaDe, kIza mohanIya sthAno vaDe, ekaMIza siddhonA guNo vaDe, [plIza yoga saMpaha vaDa]... - je koI paNa prakAre mane divasa saMbaMdhI aticAra thayA hoya te-te aticAronuM huM pratikramaNa karuM chuM.. * vivecana-26 : [ sUjhamAM ra1 thI 3rathI sudhInA 12 bolanuM pratikamaNa che, jemake - zabala doSa, parISaho, ItyAdi temAM batrIsamo bola yogasaMgraha che, tenI niyukti ane viveyana A bhAgamAM nathI paNa cothA bhAgamAM che.] 0 ekavIsa zabala doSa vaDe thayela aticAronuM - zathana * kAbacItaruM, te zabala cAstrinA nimittatvathI hasta karmakaraNa Adi kriyA vizepane zabala kahe che. kahyuM che - thoDAM paNa aparAdhamAM jemAM sAdhu mUlaguNamAM na varte, te cAritrane malina karavAthI zabalava kahevAya che. AvA ekavIza zabala sthAnone darzAvatA kahe che - (1) hastakarma kare, (2) maithuna seve, (3) rabe khAya, (4) AdhAkarma bhogave, (5) rAjapiMDa bhogave, (6) kIta bhogave, (3) prAmitya bhogave, (8) abhihatA bhogave, (9) Azledha bhogave, (10) abhISNa bhogave. (11) gaNa saMkramaNa kare, (12) dak lepa kare, (13) mAyA sthAnone seve, (14) prANAtipAta AkRddhi kare, (15) mRSAvAda kare, (16) dattane grahaNa kare, (17) aMtara vinA pRthvI sthAne zayyA ke niSadhA kare, saniSpa, saraska citavatuM zilAdimAM AvAsa kare, AkaSTithI sAMDasarANasabIja vAvatuM sasaMtAnakamAM sthAnAdi kare, (18) AdithI mULa, kaMda Adi tathA haritakAyAdine khAya. (19) udaka lepa kare, (20) zItodakAdiyukta bhAjanathI apAtA bhojana-pAna grahaNa kare ane (21) AvA prakAranA zabala doSayuktane bhogave. [ahIM vyAkhyA karIe chIe to paNa mUrNinI vyAkhyA ane dazAzrutaskaMdhanI mUrNi paNa jovA sUyA che.] o have ukta daza gAthAmAM jaNAvelA 21-zabala doSanI vyAkhyA - (1) hastakarma svayaM kare che, bIjA pAse karAve che. (2) maithuna te deva, manuSya ke tiryaMca viSayaka e traNemAM atikrama Adi vaDe sAlaMbana sevatA zabala doSa. (3) saginA khAtA zabala doSa. ahIM caturbhAgI jANavI. (1) divase grahaNa karI divase khAya, (2) divase grahaNa karela rame khAya, (3) rAge grahaNa karela rame khAya, (4) rAtre grahaNa karela divase khAya. AmAM traNa bhaMgo azuddha che mAtra pahelo bhaMga yogya che, tene atikamatA zabala doSa thAya che. temAM saMnidhi Adine sevatA paNa doSa lAge. (4) AdhAkarma bhogave - pragaTa artha che. (5) rAjapiMDa bhogave - prasiddha che. (6) krIta-kharIdIne lAvelane bhogave. (3) prAmItya - udhara lAveluM Ape te bhogave. (8) abhihata - sAmethI lAvela hoya te bhogave. (9) Azledha - chInavIne lAvela hoya te bhogave. cArathI nava doSa piMDaniryukti AdimAM prasiddha che, te pramANe jANI levA. A doSa sevanathI zabala cAritri thAya. (10) asakRtu paccakhANathI bhogavatA zabala doSa. (11) cha mAsanI aMdara ja eka gaNathI bIjA gaNamAM saMkramaNa karatAM zabaLadoSa thAya. sivAya ke jJAna, darzana ke cAstrinA hetuthI AvuM saMkramaNa kare. (jJAnAdimAM doSa nathI.) (12) eka ja mAsamAM traNa vakhata udaka lepa kare, lepa eTale nAbhipramANa jaLa, kahyuM che ke- jaMghAddha saMgha nAbhilepa tenAthI AgaLa te 'lepopari' tene zabala doSa kahyo. (13) traNa mAyA sthAnonuM pracchAdanAdi karato zabala doSa pAme. (14) AkathiI - jANIne pRthvI Adino prANAtipAta karatAM zabaladoSa lAge. (15) mRSAvAda karatAM zabala doSa. (16) adad grahaNa karatAM zabala doSa.. (17) aMtararahita eTale sIdhAM ja sacita pRthvI upara sthAna-kAyotsarga kare, zayyA, zayana, naidhikI karatAM zabala doSa. - sanigdha jaLa vaDe, sarajaka pRthvI, ja vaDe citrita zilA kadAca sacetana paNa hoya. lelu-TekuM, kola-dhuNo, teno AvAsa eTale dhuNA vaDe khavAyela kASTha, tyAM sthAnAdi karatAM zabala doSa. e pramANe iMDA AdinI sAthenI bhUmi upara paNa sthAnAdi karatAM zabala doSa lAge che.
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyaH 4/26 (18) AkRddhi - jANIne mUla Adi bhojana kare to zabala. (19) varSamAM daza vakhata udakalepa kare to zabala. (20) varSamAM daza vakhata mAyAsthAnane sparze to zabala. (21) zItodaka - sacita jaLa vaDe bhInA hAtha ke pagathI pANI TapakatuM hoya ke kaDachIthI pANI TapakatuM hoya, tevA bhajanAdithI apAtA ane levAtA AhArane bhogave to zabala. A artha saMkSepathI kahyo che. vistArathI artha jANavA mATe dazAzrutaskaMdha graMthathI jANavuM. asaMmohane mATe dazAzruta skaMdhathI zabalanuM A svarUpa kahela che. saMgrahaNIkAra A pramANe kahe che. (1) varSamAM daza vakhata, (2) mahinAmAM traNa vakhata udakalepa kare. e pramANe ja (3) ane (4) mAyA sthAnone sparze. jANavA chatAM ke jANIne (5) vadha, (6) asatya, (7) aMdad, (8) maithuna ane (9) rAtri bhojana kare. (10) AdhAkarma, (11) nRpapiMDa, (12) krIta, (13) pAmitya evA AhAra doSane seve - khAya. (14 thI 16) abhikSasaMvarita. (13) kaMdAdine khAto (18) bhInA hAthe grahaNa karato (19) sacita zilAdi upara besato. (20) cha mAsamAM gaNa saMkramaNa karato, (21) karakarma karato. A pramANe 21-zabala doSane seve che. ahIM saMgrahaNInI traNa gAvAnI vyAkhyA pUrve nirUpela zabala anusAra karI devI. o have bAvIza parISaha - mArgathI khasyA vinA nirjasane mATe sahana karavuM te parISaha. temAM samyagadarzanAdi mArgathI calita na thavuM ane jJAnAvaraNIya Adi karmanI nirjarA mATe, ghara - cotaraphathI AvI paDela bhukha-tarasa Adi dravya, ga, kALa, bhAvanI apekSAthI sajja kasvA joIe. have parISahanA svarUpane jaNAvatAM kahe che - (1) bhukha, (2) tarasa, (3) zIta, (4) uSNa, (5) daMsa, (6) ayela, (7) ti, (8) strI, (9) caryA, (10) naiSedhikI, (11) zayyA, (12) Akroza, (13) vadha, (14) yAcanA, (15) alAbha, (16) roga, (13) tRNa sparza, (18) mala, (19) sakAra, (20) prajJA, (1) ajJAna, (22) samyakatva. have A bAvIzanI vyAkhyA karIe chIe - (1) kSudhA parISaha - sudhA vedanIyanA udayathI sarve vedanAnA atizayapUrvaka sArI rIte na sahevAtA, jaTharamAM vidAha karatI hoya tene Agama vihita vidhithI zamAvato ane aneSaNIyane pariharato phudhA parISahano jaya thAya che. aneSaNIya grahaNa karatAM vijita thato nathI. (2) e pramANe tRSA parISaha paNa jANavo joIe. 216 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 (3) zIta - ghaNI ThaMDI hoya to paNa jIrNa vastra rU5 rakSaNano tyAga karIne akSaya vastro na grahaNa kare ke na bhogave. zItathI pIDAIne agni na pragaTAve, bIjAe pragaTAvelane paNa na seve. e pramANe rahetA zIta parISano ya karanAra thAya che. (4) uNa - garamIthI paritad hoya to paNa jalaavagAhana kare, nAna na kare, vIMjhaNAdithI kRtrima vAyu na Icche, AtapatrAdine garamI sAme rakSaNane mATe grahaNa kare, paNa uNatAne samyakapaNe sahe. e pramANe rahetA uNaparISaha jaya karela thAya. (5) deza-daMza, mazaka Adi vaDe DasAya to paNa te sthAnathI dUra na jAya, tene dUra karavAne mATe dhUmADA Adino prayatna na kare, vIMjhaNAdithI tene nivAre nahIM. e pramANe anuSThAna karatA daMza parISahano jaya karelo thAya che. A pramANe badhe kriyA joDavI. (6) acala-mahAdhananA mUlyavALA nahIM evA, khaMDita ane jIrNa vastro na dhAraNa kare, tevA prakAranI dainyatA pAme. AgamamAM kahyuM che ke- "parijIrNa vastromAM huM alaka thaIza ke sacelaka thaIza tevuM bhikSu-sAdhu na ciMtave." ItyAdi. (3) arati - vicarato hoya ke rahelo hoya, jo arati utpanna thAya, to paNa samyadharmamAM rata banIne saMsAranA svabhAvane avalokIne rahevuM. (8) strI - strInA aMga, pratyaMga, saMsthAna, hAsya, lalita, nayana, vizvamAdi ceSTA na ciMtavavI. jatI hoya tyAre te tarapha daiSTi paNa na mUkavI. kemake kAmabuddhi e mokSamArgamAM argalA che. (9) caya - ALasane choDIne gAma, nagara, kuLa AdimAM aniyata vase ane nirmama pratimAsa caryAne Acare. (10) niSadhA - jemAM besAya te niSadhA - sthAna, te strI napuMsaka pazuthI hita vasatine seve ane pazAbhAvI ISTa-aniSTa upasargone samyak rIte sahe. (11) zayyA - zA, saMthAro. caMpakAdi paTTa, mRdu-kaThinAdi bhedathI uMcInIcI vasati-upAzraya ke dhuLanI pracuratA hoya, ThaMDI hoya ke ghaNI gamI vALI niSadhA hoya, to paNa tyAM udvega na pAme. (12) Akroza - aniTa vacana, te sAMbhaLIne paNa bIjAnI AlocanAthI kopa na kare. (13) vadha - koI pattharathI, latAthI, cAbukathI tADana kare to paNa zarIra avazyatayA vidhvaMsa thavAnuM che ema mAnIne samyak sahana kare, potAnA karelA karmonuM phaLa che A, evuM vicAre. (14) yAcanA - mAgavuM, bhikSune vastra, pAtra, anna, pAna, upAzrayAdi bIjA pAsethI ja badhuM maLe che, tethI yAcanA prati anAdara na kare, sAdhue kArya paDe tyAre svadharma kAya paripAlana mATe yAcanA avazya karavI joIe, ema anuSThAna karato cAcanA parISahano jaya karanAra thAya. (15) alAbha - mAMgavA chatAM na maLe to paNa prasanna cite ja avikRta
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyaH 4/ 21 218 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 vadanathI rahevuM joIe. (16) roga - javara, atisAra, kAsa, zvAsa Adino prAdurbhAva thAya to paNa gaccha bahAra jaI cikitsAmAM na pravarte. gacchamAM vasato alapa-bahaTava AlocanAthI samyak sahana kare. pravacanamAM kahela vidhithI pratikriyAne Acare che, e rIte rogaparISaha jaya kare. (17) tRNasparza - polANa rahita ghAsAdithI paribhoganI AjJA apAI che. temAM jemane zayana anujJA niSpanna che, te tevA darbhane bhUmi upara pAtharIne athavA saMthAro, uttarapaTTo darbhanI upara rAkhIne suve. paraMtu te kaThora kuza-dabhadi tRNa sparzane samyak sahana kare. (18) mala - parasevA ane pANInA saMparkathI kaThina thayela rajane mela kahe che. te zarIramAM sthiratA pAmIne unALAmAM uNa saMtApa janita dharma-baphAro vagerethI durgAdi vaDe ghaNo udvega pahoMcADe che. tene dUra karavAnI kadI abhilASA na kare. ' (19) sakAra - bhojana, pAna, vastra, pAnAdino bIja taphathI lAbha ane puraskAra - sadbhuta guNanuM kirtana, vaMdana, abyutthAna, Asana pradAnAdi vyavahAra, temAM asahakAra ke apuraskAramAM dveSa na kare. (20) prajJA * buddhino atizaya. te pAmI garva na kare.. (21) ajJAna - karmanA vipAkathI janmela ajJAna thakI uThega na kare. (22) asamyakatva - sarva pApa sthAnothI virad, prakRSTa tapa-anuSThAthI ane niHsaMga chuM huM, to paNa dharma-adharma - Atma - deva - nAkAdi bhAvo meM joyA nathI, tethI A badhuM mRSA che. te asamyakatva parISaha. tyAM Ama AlocanA karavI ke - dharma-adharma, punya-pApa lakSaNa jo karmarUpa pudagalAtmaka che, to temanA kArya darzana anumAnane sArI rIte jANavA. have kSamA-krodhAdika dharma - adharma che. te svAnubhavathI ane AtmapariNAmarUpathI pratyakSa che. devo atyaMta sakhAzakinathI ane manAyalokamAM kAryanA abhAve duSamAnubhAvathI jovA maLatA nathI. nArako tIvra vedanAthI pIDAI, pUrvakRta karmodayanA nIgaDa baMdhanathI vaza thaIne asvataMtra che, to kema Ave? e pramANe AlocanA karatA asamyakatvano parISahajaya thAya che. o have 23-sUtrakRta adhyayanothI thayelA aticArone huM pratikakuM chuM. te A pramANe che - soLa adhyayana pUrve kahyA che ane sAta adhyayana A pramANe - puMDarIka kriyAsthAna, AhAra parijJA, pratyAkhyAna kriyA, ANagAra, AduM ane nAlaMdA. o have 24-devo vaDe te kahe che - bhavanapati-daza, vyaMta-ATha, jayotika-pAMca ane eka prakAre vaimAnikone gaNatA covIza devone kahyA che. to koI covIza arahaMtone covIza deva kahe che. * have-5-bhAvanAo vaDe. prANAtipAtAdinI nivRttirUpa mahAvratanA saMrakSaNane mATe bhAvavAmAM Ave che, te bhAvanA. te A pramANe che - [ahIM vRttikArazrIe pAMca gAthAo Apela che, proka gAyAmAM eka-eka mahAvatanI pAMca-pAMca bhAvanA batAvI che, e rIte - 5 x 5 = 5 bhAvanA thAya che, tenI vyAkhyA A pramANe che - (1) IryAsamiti - IryA eTale gamana, javuM. temAM samita - samyak rahelo hoya te Iyasimita. pahelI bhAvanA che - IsamitatA. kemake asamita hoya te prANInI hiMsA kare che, tethI sadA vata' sarvakALe upayukta thaIne rahe. (2) avalokana karIne pAna-bhojana vApare. joyA vagara khAtA-pItA jIvanI hiMsA thAya. "avalokya bhoktavyam" e bIjI bhAvanA. e pramANe anyatra paNa akSaragamanikA karavI joIe. (3) AdAna-nikSepa, patra AdinuM grahaNa ke mUkavA. tene samyak prakAre nA AdaranAra, prANInI hiMsA kare che, A bIjI bhAvanA. (4,5) saMyata - sAdhu samAhita thaI saMyamamAM aduSTa manathI pravarte. kemake duSTa manathI pravartanAra prANInI hiMsA kare che, te cocI bhAvanA ane e pramANe vacanamAM vicAravuM te pAMcamI bhAvanA. - pahelA vratanI pAMca bhAvanA kahevAI. - have bIjA vratanI pAMca bhAvanA kahe che - (1) hAsyanA parityAgathI satya, hAsyathI juThuM paNa bole. mATe hAsya paratiSNA e pahelI bhAvanA. (2) anuviciMtya - vicArIne bole, anyathA juThuM paNa bolAya. (3 thI 5) je krodha, lobha ane bhayano tyAga kare che, te AvA prakAre dIrdharaNa - mokSane sAmIpyathI jonAra thAya. tethI munie A rIte sadA mRSAno tyAga karavo. krodhAdithI asatya bhASaNa thAya ema traNe bhAvanA bhAvavI. - bIjI vrata bhAvanA karI. - have bIjI vratanI pAMca bhAvanA kahe che - (1) adhikRta avagraha yAcanAmAM pravartavuM, vicArIne prava nahIM to dattanA grahaNano saMbhava rahe A pahelI bhAvanA. (2) tRNAdi anujJApanAmAM ceSTA kare, ema sAMbhaLIne pratigraha dAtAnI anujJA le, anyathA adatta grahaNa thaze, eka bIjI bhAvanA. (3) sadA bhikSu avagraha - spaSTa maryAdA vaDe anujJA pAmIne rahe, anyathA adattano saMgraha thaze. A trIjI bhAvanA. (4) guru ke bIjAnI anujJA laIne bhojana-pAna kare, anyathA yAdad grahaNa karaze, A cothI bhAvanA. (5) sAdharmikono avagraha, sthAnAdi cAvIne rahe, anyathA trIjA vratanI virAdhanA thaze A pAMcamI bhAvanA. - have cothA vratanI bhAvanA kahe che -
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya, 4/6 rara0 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 (1) AhAra gupta thAya, ati mAtrAmAM ke niSpa bhojana na kare anyathA brahmacarya virAdhaka thAya A pahelI bhAvanA. (2) avibhUSita AtmA thAya - vibhUSA na kare, e bIjI bhAvanA. (3) strIne na nIkhe, teNInI Indriya Adi na avaloke. (4) A Adi saMmata vasatine seve nahIM. (5) avagata tavavALA muni zudra kayA na kare. strInI kathA ke A kathA na kare. anyathA brahmacarya virAdhaka bane, A pAMcamI bhAvanA. - pAMcamAM vratanI bhAvanA kahe che - je ISTa ke aniSTa zabda, rUpa, rasa, gaMdha, sparzane pAmIne gRddhi ke prasveSane pragaTa na kare te paMDita. te dAMta, virata, akiMcana thAya che, pAMce paNa bhAvanA kahI. A rIte pAMca mahAvratanI bhAvanAo kahI. [ahIM vRttikAra maharSi bAra bhASyagAthA vaDe payIza bhAvanAo pharIthI jaNAve che. pAMca mahAvratanI A pAMca-pAMya bhAvanAono artha upara spaSTapaNe jaNAvela hovANI pharI ame bhASyagAthAno artha ahIM noMdhela nathI.] o have 26-dazA, kalpa, vyavahAranA uddezakALa - A uddezana kALa arthAt mRtopacArane darzAvatA saMgrahaNIkAra kahe che - dazAzruta skaMdhanA daza-uddezA, kalpanA cha uddezA ane vyavahAra sUganA daza uddezA. badhAM maLI chavvIsa uddezA thAya che. o have 23-aNagAra guNone kahe che - satAvIza prakAre aNagAra cAstri-sAdhunA guNo hovAthI te viSayamAM ke pratiSedha karAyelAmAM je atiyAra thayela hoya, tene huM pratikakuM chuM. A 23-bhedone jaNAvatA kahe che - ahIM saMgrahaNIkAre jaNAvela be gAthAnI vyAkhyA A pramANe che - (1) cha vrata - prANAtipAta AdinI viratirUpa, atri bhojana sudhInA vrato. (2) zrotra Adi pAMca Indriyono nigraha - ISTa ke aniSTa zabdAdimAM rAga-dveSane na kasvo te. (3) bhAva satya bhAvaliMga, aMtara zuddhi. (4) karaNa satya bAhya pratyupekSaNA Adi. (5) kSamA-krodha nigraha, (6) virAgatA-lobha nigraha, (9) mana Adi nirodha - mana, vacana, kAyAnA akuzala vyApAra na karavo ane kuzaLa vyApArano anirodha. (8) kAyaSaka - pRthvI Adi cha kAyonI samyak anupAlanAthI aNagAra guNa thAya. (9) yogayukatatA - saMyama yoga sahitapaNuM, (10) vedanA - zIta Adipane sahana karavI. (11) mAraNAMtika vedanAne sahana karavI - kalyANa mitranI buddhithI mAraNAMtika upasargone sahevA. - A rIte 6 + 5 + 2 + 1 + 1 + 3 + 6 + 1 + 1 + 1 e. pramANe aNagAranA 27 guNo jANavA. o aDhAvIza AcAra prakalA- kahe che. AcAra e ja AcArapraka5, tenA 23-bhedo A pramANe che - (1) zastra parijJA, (2) lokavijaya, (3) zItoSNIya, (4) samyakatva, (5) AyaMti, (6) dhuta, (3) mahAparijJA, (8) vimokSa, (9) upadhAna zrata, (10) pinDeSaNA, (11) zayyA, (12) Iya, (13) bhAsajAta, (14) vauSaNA, (15) pAnaiSaNA, (16) avagrahapratimA, (13) sthAna, (18) naidhikI, (19) ucyAprasavaNa, (20) zabda, (21) rU5, (22) parakriyA, (23) anyonya kriyA, (24) bhAvanA, (5) vimukti, (26) udghAta, (27) anurghAta, (28) AropaNA. A chellA traNa nizIyanA che. A aThThAvIsane AcAraprakA kahe che. o 29-pApagruta prasaMgo vaDe pApanA upAdAna rU5 zruta te pApakRta. tenA prasaMgo - tenI AsevanArUpa. A pApakRtane darzAvatI be gAthA saMgrahaNIkAre noMdhI che. A baMne gAthAnI vyAkhyA A pramANe che - ATha nimittAMga:- divya-vyaMtarAdinA aTTahAsya viSayaka, utpAta-sahajarudhira vRSTi Adi. aMtarikSa - grahabheda Adi. bhauma-bhUminA vikAsa darzanathI amane Ama thaze te. aMga-aMga viSayaka, svara, vyaMjana-masA Adi. A aMga AdinA darzanathI tenA jANakAra bhAvanA sukha Adine jANe che. A divya Adi pratyekanA sUtra, vRtti ane vArtika che. e rIte ATha aMga x A traNa prAdi eTale 24-bhedo thaya.. gaMdharva, nRtya, vAstu, vaidhaka, dhanurveda e pAMca. e rIte 24 + 5 thatAM kula 29 papa zrato kahyAM che. ahIM vAstu eTale vAstu vidhA samajavuM. o 30-mohanIya sthAno kahe che. sAmAnyathI eka prakRti karma mohanIya kahela che ATha kamoMmAM cothI karma prakRti te mohanIya kahI che. tenA sthAno - nimitta, bheda ke payaya, te mohanIya sthAno kahyA. [a saMgrahaNIkArazrIe paMdara gAthA noMaula che. A paMdara gAthAmAM gIza mohanIya sthAno ane pragaTa karela che. ame ame A paMdara gAthaolI vyAkhyAno anuvAda karIne gIza sthAnone spaSTa karela che. vizeSa jijJAsuo dazAzruta skaMdha paNa joI zake che - (1) pANInI madhye tIvra manathI - bhAvathI paga vaDe AkramIne gasa prANanI je hiMsA kare che, tene "mahAmoha utpAdana karatA, saMkSipta citapaNAthI bhadzata du:kha vedanIya evA pote mahAmohane bAMdhe che." - [ahIM avataraNa cihamAM noMdhela vAkya badhe ja joDavuM (2) mukhane hAtha vaDe DhAMkIne dAbIne, upalakSaNathI kAna vagere paNa levA, e pramANe ghaNAM du:khane ApIne atyaMta raDAvatA - trAsa ApatA hiMsA kare to
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ 222 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 adhya 4/26 - 221 mahAmoha bAMdhe. (3) mastakane vIMTIne, tIvra azubha pariNAmothI te jIvane mAsvo eTale ke hiMsA karavI. (4) mastakamAM mudbhara Adi vaDe AghAta karIne mastakane bhedI nAMkhe, du:khamAcI hiMsA karavI. (5) ghaNAM lokono je netA-svAmI ke mukhIyo hoya, hIpa-samudra samAna DUbatA evAne AzvAsana sthAnarUpa dvIpa samAna gANa arthAta rakSaNa ApanAra hoya, tevA jIvanI hiMsA kare, to tevAnI hiMsA karatA ghaNAM, lokonA saMmoha kAraNathI mahAmohane bAMdhe che. (6) sAdhAraNa - sAmAnya plAnamAM prabhU-samartha, upadezathI ke sakRta karaNathI sAjo thAya, to paNa mahA ghora pariNAmathI auSadhanI yAyanAdi na kare, te paNa mahAmohane bAMdhe che. * x - ahIM eka sAkSI pATha ApatA kahe che - bhagavan! je glAnane praticare che, te dhanya che ke je ApanA darzanane svIkAre che te dhanya che ? gautama ! je glAnane praticare che, te mArA darzanathI yukta ja che ane je darzanane svIkAre che, te plAnane pratiyare che. AjJA karaNa sAra e ja arahaMtanuM darzana che. tethI A arthane kAraNe - he gautama! e pramANe kahyuM che. - 4 - (9) sAdhu-tapasvIne baLAtkArathI zruta ane rAtri rUpa dharmathI je bheda pamADe che, te mahAmoha pariNAmamAM bhraSTa thaIne samIpe rahIne mahAmohanIya karma bAMdhe che. (8) taiyAyika - jJAnAdi lakSaNa nayanazIla mArgane dUSaNa prakArathI potAne ke bIjAne vipariNAmita karato apakAramAM varte che, o jJAna - kAyA, vrato te ja che, ItyAdi vaDe. 0 darzana - A jIvo anaMta che, kaI rIte asaMkhyAta pradezika lokamAM rahe ? ItyAdi vaDe. 0 cAstri - jIva ghaNAM che, kaI rIte ahiMsakava thAya, mATe cAritrano abhAva che ItyAdi vaDe. ukta rIte mArgane daSita karato mahAmoha bAMdhe. (9) jina * tirthaMkara ane anaMtajJAnI - kevalI A baMneno je avarNa vAda - niMdA kare, mahAghora pariNAmathI kahe che ke - anaMtatvathI kaI rIte jANavuM, tethI sarva artha ane jJAnano abhAva ja che. tathA - hajI paNa jJAna doDI rahyuM che, hajI paNa loko anaMta che, hajI paNa tame koIe jIvanI sarvajJatAne pAmI nathI. AvaraNo kSINa thatAM jinezvaro eka sAthe loka ane alokane prakAze che, te dhanapaTala dUra thatAM sUryanA parimita deza samAna che. (10) AcArya, upAdhyAyanI khrisA, niMdA kare. A badhAM bahuzruto che, to paNa amane A badhAMnI sAthe kaMIpaNa, kyAMya paNa apahAra kare che. ItyAdi bole. (11) AcArya, upAdhyAya, paramabaMdhu, paramopakArI, A badhAM guNothI prabhAvita che, to pachI temane kArya utpanna thatAM AhAra ane upakaraNAdithI samyak paritRpta kema thatAM nathI. (12) vAraMvAra adhikaraNa, jyotikAdi utpAdane kahe, jJAna Adi mArganI virAdhanA karatA tIrthabhedane kare. (13) vazIkaraNa Adi lakSaNane prayoje, vAraMvAra A pramANe karatAM mahAmohane bAMdhe. (14) kAma eTalA IcchA, madana bheda bhinna, jeno tyAga karIne vamIne pravajyAne prApta karelI che, chatAM te kAmanI abhilASA Ihabhavika ane anyabhavikanI kare che. (15) vAraMvAra "huM bahuzruta chuM'' e pramANe bole che. bIjI koI tene pUche ke zuM tame bahuzruta cho ? to 'hA' pADe athavA mauna thaIne ubho rahI jAya, jethI sAdhuo tene bahuzruta kahe. ema potAnI jAte 'bahuzruta' batAve. (16) bahuzruta na hovA chatAM jema bahuzruta kahevaDAve, te rIte atapasvI chatAM potAne tapasvI batAve. (13) je gharamAM ghaNAM loko rahelA hoya, tyAM aMdara dhumADo vikva, temanI hiMsA kare. (18) akRtya - prANAtipAtAdi pote jAte karIne pachI bIjae karyA che, tevA ALa caDAve. (19) nikRti - anyathA karaNa lakSaNA mAyA, upadhi evI rIte kare che, jethI te bIjA dvArA karAyela che tema jANe. ItyAdi rIte bIjAnI vayanA - chetarapIMDI kare. (20) azubha manoyogayukta rahe. (21) sabhAmAM badhuM ja mRSA bole. (22) jhaMjhA - kalaha. akSINakalaha - sadA kalaha karato evo te mahAmohane bAMdhe che. (23) jIvone vizvAsa pamADIne koI sAthe atula prIti karIne jenI sAthe prIti hoya tene lobhAve che. (24) mArgamAM pravezato jANIne vizvAsa pamADIne tenA dhana, suvarNAdinuM haraNa kare, hAtha chedI nAMkhe. (25) kumAra hovA chatAM potAne 'kumAra' kahevaDAve. (26) abrAhamacArI hovA chatAM potAne bahAcArI manAve. (27) jenI pAsethI aizvarya pAme, tene ja lobhAvIne dhute. (28) jenA prabhAvathI usthita thAya, tene ja koI prakAre aMtamaya ubhA karI
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyaH 4/26 223 224 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 bAkInA cAra karmo - vedanIya, mohanIya, nAma ane gotra. A darekanA babbe bhedo kahyAM che. jemake kSINa sAtAvedanIya, kSINa asAtA vedanIya, kSINa darzana mohanIya ane kSINa cAtri mohanIya. kSINa zubha ane nAma ane kSINa azubhanAma. kSINa nIca gotra ane kSINa uccagotra. [ ahIM A ""Avayaka sukha saTIka anuvAda/bhAga-3 pUro thAya che. che A cAg sUN-26-no chello bhAga bagIza yoga saMgraha bAkI che 0 baMIza yogasaMgrahasthI AraMbhI AkhuM cothuM adhyayana pUruM thAya te temaja mAdhyayana-5, adhyayana-6 badhuM cothA bhAgamAM jovuM muni dIparatnasAgare karela adhyayana-4, sUtra-26 paryAno saTIka anuvAda pUrNa - 0 - 0 - 0 - 0 - bhAga-33-mo pUrNa parezAna kare. (29) senApati, rAjAnA anujJAta ke cAturaMta svAmI, lekhAcArya, svAmInI hiMsA kare athavA rASTranA ke nigamanA nAyakane ke zreSThInI hiMsA kare. (30) na joto hovA chatAM pote devane jue che, tema bole athavA devanA avarNavAda kare. - te mahAmoha praka che. 0 siddhanA 31-guNo vaDe karmane mULathI bALI nAMkhela che jeNe, te siddha. siddhanA Adi guNo, te siddhAdi guNo. te yugapatuM bhAvI che kramabhAvi nathI. tene ja jaNAvatA saMgrahaNIkAra kahe che - ahIM phakta eka gAthAnI saMgrahaNI che, tenI A vyAkhyA che ne. saMsthAna, varNa, gaMdha, rasa, sparza vedanA pratiSedhathI. keTalA bhedonA ? pAMca, pAMca, be, pAMca, ATha ane traNa. tenAthI zuM thAya ? e rIte siddhonA 31-guNo thAya. [ahIM to 28-bhedo thayA, to pachI 31-bhedo kema kahyAM ?] akAya, asaMga, aruha e traNa umeratA 31-OAya. o saMsthAnanA pAMca bheda. varNanA pAMca bheda, gaMdhanA be bheda, sanA pAMca bheda, sparzanA ATha bheda, vedanA traNa bheda, akAya, asaMga ane aruha ema badhAM maLI, 31-bhedo thayA. tethI kahe che ke - teo dIrdha nathI ke dUra nathI, vRta nathI ke vyasa nathI, caturasa nathI ke parimaMDala nathI. kRNa nathI, nIla nathI, rakta nathI, pILA nathI, zeta nathI. sugaMdhI nathI ke durgadhI nathI. kaDavA, turA, khATA, madhura, kASAyita nathI. karkaza, mRdu, bhAre, halakA, zIta, uSNa, snigdha ke sukSa nathI. puruSa nathI, strI nathI ke napuMsaka nathI. zarIravALA nathI, saMgasahita nathI, pharI janmanAra nathI. o have bIjA prakAre siddhonA guNone kahe che - athavA A siddha bhagavaMto karmaviSayamAM kSINanA AlAvAthI rokagIza guNavALA thAya che. te A pramANe - - darzanAvaraNIyanA nava bhedo, te A pramANe- kSINa cakSuH darzana AvaraNAdi cAra ane kSINa niddha Adi cAra, - jJAnAvaraNIya karmanA pAMca bhedo te A pramANe - kSINa Abhinibodhika jJAnAvaraNa Adi pAMca. - AMtarAya karmanA pAMca bhedo te A pramANe - kSINa dAnAMtarAya ItyAdi pAMce aMtarAyano kSaya. - AyuSyanA cAra bheda - kSINa nakAmuka Adi.
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama saTIka anuvAdanuM vibhAgIkaraNa 15 - 16 | 17 | AgamanuM nAma bhAga kramAMka AcArAMga | | 1 ane 2 sUtrakRtAMga 3 ane 4 sthAnAMga 5 thI 7 samavAyAMga bhagavatI 9 thI 13 jJAtAdharmakathA 14 upAsakadazA, aMtakRtadazA, anuttaropapAtikadazA, praznavyAkaraNa vipAkazruta, aupapAtika rAjapraznIyA jIvAjIvAbhigama 17 thI 19 prajJApanA 20 thI 22 sUrya/caMdra-prajJapti 23,24 jaMbUdvIpa prajJapti 25 thI 27 nirayAvalikA paMcaka ane payannAsUtro-10+1 | 28 nizItha, vyavahAra, bRhatkalpa dazAzrutaskaMdha ane jItakalpa mahAnizIthA Avazyaka 31 thI 34 piMDaniryukti, oghaniryukti | 35 | dazavaikAlika 36 uttarAdhyayana 37 thI 39 naMdIsUtra | 40 anuyogadvArA kalpa (bArasA) sUtra | 42. 29 30 ] 41.