Visheshavashyak Bhashya Part 03

Author(s): Jinbhadragani Kshamashraman, Chaturvijay
Publisher: Harakchand Bhurabhai Shah

Page 117

बृहदा
तो तं कत्तो, भन्नइ तं समयनिबद्धदेवोवहियं । किरियाफलं चिय जओ न मंतनाणोवओगस्स ॥११४१॥ विशेषा०
यदि केवलमन्त्रज्ञानकृतं नभोगमनादिकार्य न भवति, ततस्ताह कुपार ? इति वाच्यम् । भण्यतेत्रोत्तरम् - तद् नभोगम
नादिकार्य समयनिवद्धदेवतोपहितं सत् क्रियाफलमेव यस्मात् , ततो न ज्ञानोपयोगमात्रस्य फलनिवि । इदमुक्तं भवति- समयः संके॥५१५॥
तस्ततो यत्र यत्र देवतानां समये संकेते उपनिबद्धा मन्त्रास्तत् तद् देवताकृतमेव तत्तत् फलम् , देवताश्च सक्रिया एव । अ.. सनिग. देवताभिरुपाहृतं सत् तत्क्रियाफलमेव यतः, अतो न केवलस्य ज्ञानमात्रोपयोगस्य फलमिति स्थितम् ।।
आह-ननु देवताहानं तावत् केवलादेव मन्त्रानुस्मरणज्ञानोपयोगाद् भवति, न वा, इति वक्तव्यम् । यदि भवति, तर्हि शेषकार्याण्यपि केवलात् तत एव किं नेष्यन्ते । अथ न भवति, तर्हि कथमसाविहागत्य नभोगमन-विषवीर्यापहारादिकार्याणि कुर्यात् ।।
अत्रोच्यते- देवताहानं भवति, परं न केवलादेव मन्त्रस्मरणज्ञानोपयोगमात्रात् ; किन्तु पुनः पुनस्तज्जपन-पूजनादिक्रियासहायात् | तस्माद् देवताहानमपि संपद्यते, इत्यलं विस्तरेणेति ॥ ११४१॥
___ आह- किं ज्ञानं सर्वथैव निष्क्रियम् ? , किं वा काचिदेव विशिष्टां क्रियामधिकृत्य तनिष्क्रियम् ? इति । अत्रोच्यते- वस्तुBP परिच्छेदमात्रं तत् करोति, तत्करणादेव च सहकारिकारणतया जीवस्य चारित्रक्रियां जनयति, यत्तु विशिष्टं मोक्षलक्षणं कार्य, तविर्षर्तकं ज्ञानमानन्तर्येण न भवति, इत्येतद् दिदर्शयिषुः, तथा वक्ष्यमाणं च संबन्धयितुमाह
वैत्थुपरिच्छेयफलं हवेज किरियाफलं च तो नाणं । न उ निव्वत्तयमिढे सुद्धं चिय जं तओऽभिहियं ॥११४२॥ 'किरियाफलं ति' क्रियैव फलं यस्य तत् क्रियाफलम् । शेषं सुगमम् ॥ इति षोडशगाथार्थः ।। ११४२ ॥ किं पुनरभिहितम् ?, इत्याहसुयनाणम्मि वि जीवो वढ्तो सोन पाउणइ मोक्खं । जो तव-संजममइए जोगे न चएइ वोढुं जे ॥११४३॥ श्रुतज्ञानेऽपि, अपिशब्दाद् मत्यादिज्ञानेष्वपि जीवो वर्तमानः सन् न पामोति मोक्षम् , इत्यनेन प्रतिज्ञार्थः मूचितः। यः कथं
ततस्तत् कृतो, भण्यते तत् समयनिवदेवतोपहितम् । क्रियाफलमेव यतो न मन्त्रज्ञानोपयोगस्य ॥ १४॥ २ क. ग. 'क्रियां सम' । । वस्तुपरिच्छेदफलं भवेत् क्रियाफलं च ततो ज्ञानम् । न तु निर्वर्तकमिष्टं शुद्धमेव यत् ततोऽभिहितम् ॥११४२ ॥ ४ श्रुतज्ञानेऽपि जीवो वर्तमानः स न प्रामोति मोक्षम् । यस्तपः-संयममयान् योगान् न शक्नोति बोतुम् ॥ 11४३ ॥
५१५॥
For Personal and Prevate Une Grey