Book Title: Tattvarthadhigam Sutra Part 01
Author(s): Udayprabhvijay
Publisher: Vijay Kesharchandrasuri Foundation Girivihar Turst

View full book text
Previous | Next

Page 288
________________ स्वोपज्ञभाष्य-टीकालङ्कृतम् • असन्दिग्धध्रुवावग्रहपरामर्शः • २०३ भाष्य- 'असन्दिग्धमवगृह्णाति सन्दिग्धमवगृह्णाति । ध्रुवमवगृह्णाति अध्रुवमवगृह्णाति । इत्येव - મીઠાવીનાપિ વિદ્યાત્ ।।૧૬।। विकल्प उपन्यस्तो निश्चितमवगृह्णातीति निश्चितं सकलसंशयादिदोषरहितमिति, यथा तमेव योषिदादिस्पर्शमवगृह्णत् ज्ञानं योषित एव पुष्पाणामेव चन्दनस्यैवेत्येवं यदा प्रवर्तते तदा निश्चितमवगृह्णातीत्युपदिश्यते। अनिश्चितमवगृह्णातीति च कदा व्यपदिश्यते ? । यदा तमेव स्पर्शं संशयापन्नः परिच्छिनत्ति स्पर्शोऽयं भवति एवं तु न निश्चिनोति योषित एवायं विलोमधर्मादेरपीदृशो भवति स्पर्श इति संशयप्रादुर्भावात् । ध्रुवमवगृह्णातीति । ध्रुवमत्यन्तं सर्वदेत्यर्थः । यदा यदा तस्य तेन स्पर्शेन योगो भवति योषिदादिना तदा तदा तमर्थमविच्छनत्तीत्यर्थः । एतदुक्तं भवति सति चोपयोगे यदाऽसौ विषयः स्पर्शाख्यः स्पृष्टो भवति तदा तमवगृह्णाति एवम् अध्रुवमवगृह्णातीति । सतीन्द्रिये सति चोपयोगे सति च विषयसम्बन्धे कदाचित् तं विषयं तथा परिच्छिनत्ति कदाचिन्नेत्येतदध्रुवमवगृह्णातीत्युपदिश्यते । एवमित्यनेनैतत् कथयति- यथा विषयस्य बह्वादेर्भेदाद् द्वादशप्रकारोऽवग्रहोऽभिहितः क्षयोप→ હેમગિરા – ભાષ્યાર્થ :- અસંદિગ્ધ અવગ્રહ કરે, સંદિગ્ધ અવગ્રહ કરે, ધ્રુવ અવગ્રહ કરે, અધ્રુવ અવગ્રહ કરે. આ પ્રમાણે ઈહાદિમાં સમજી લેવું. ૫૧૬૫ નિશ્ચિત અવગ્રહ :- નિશ્ચિત એટલે સકળ સંશયાદિ દોષથી રહિત એવું જ્ઞાન. તે આ રીતે કે તે જ સ્ત્રી આદિના સ્પર્શને અવગ્રહણ કરતું જ્ઞાન જ્યારે આ સ્ત્રીનો જ સ્પર્શ છે, આ પુષ્પનો જ સ્પર્શ છે, ચંદનનો જ છે, ઇત્યાદિ રૂપે પ્રવર્તે ત્યારે આ નિશ્ચિતને અવગ્રહણ કરનારું છે તે પ્રમાણે કહેવાય. શંકા :- ‘અનિશ્ચિતનો અવગ્રહ કરે છે એવો વ્યપદેશ ક્યારે થાય ?' જવાબ :- જ્યારે તે જ (યોષિતાદિનો) સ્પર્શનો બોધ સંશયયુક્ત હોય ત્યારે અનિશ્ચિત અવગ્રહ જાણવો. આ અવગ્રહમાં સ્પર્શ છે, એવું જ્ઞાન થાય છે. આવો સ્પર્શ તો (સ્ત્રી આદિથી) વિરોધિ ધર્મવાળી વસ્તુઓમાંય જોવા મળે છે.' આવો સંશયનો પ્રાદુર્ભાવ થયો હોવાથી ‘સ્ત્રીનો જ સ્પર્શ છે,’ એવું નિશ્ચિત નથી. ધ્રુવ અવગ્રહ :- ધ્રુવ એટલે અત્યંત (=સર્વદા), જ્યારે જ્યારે તે-તે વસ્તુનો સ્પર્શ થાય ત્યારે ત્યારે તે-તે (સ્ત્રીઆદિ)ને ઓળખી લે છે. આશય એ છે કે વસ્તુ વિશેષના ઉપયોગમાં વર્તતા જીવને જ્યારે તે વસ્તુનો સ્પર્શ થાય ત્યારે તે વિષય સંબંધી જ્ઞાન ગ્રહણ કરી લે તેને ધ્રુવ-અવગ્રહ કહેવાય. અધ્રુવ અવગ્રહ :- ઈન્દ્રિય છતેં ઈન્દ્રિયનો ઉપયોગ છતે તેમજ વિષયનો સંબંધ છતે ક્યારેક તે વસ્તુને જાણે, ક્યારેક ન પણ જાણે, તેને અધ્રુવ- અવગ્રહ કહેવાય. . “અનુમવધૃતિ, ઉમવįાતિ" A.ત્તિ. I

Loading...

Page Navigation
1 ... 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308 309 310 311 312 313 314 315 316 317 318 319 320 321 322 323 324 325 326 327 328 329 330 331 332 333 334 335 336 337 338 339 340 341 342 343 344 345 346 347 348 349 350 351 352 353 354 355 356 357 358 359 360 361 362 363 364 365 366 367 368 369 370 371 372 373 374 375 376 377 378 379 380 381 382 383 384 385 386 387 388 389 390 391 392 393 394 395 396 397 398 399 400 401 402 403 404 405 406 407 408 409 410 411 412 413 414 415 416 417 418 419 420 421 422 423 424 425 426 427 428 429 430 431 432 433 434 435 436 437 438 439 440 441 442 443 444 445 446 447 448 449 450 451 452 453 454 455 456 457 458 459 460 461 462