Tattvarthadhigam Sutra Part 01

Author(s): Udayprabhvijay
Publisher: Vijay Kesharchandrasuri Foundation Girivihar Turst

Page 445

२७
तुलनात्मकटीप्पणी
परिशिष्ट-५ 31A. कतिविहाणं भंते ! पासणया पण्णत्ता ?, गो० ! दुविहापासणया पं० तं०- सागारपासणया अणागारपासणया,
सागारपासणया णं भंते ! कइविहा पं० ?, गो० ! छव्विहा पण्णत्ता, तं०- सुयणामपा० ओहिणाणपा० मणपज्जवणाणपा० केवलणाणपा० सुयअण्णाणसागारपा० विभंगणाणसागारपासणया, अणागारपासणया णं भंते ! कइविधाo ?, गो० ! तिविहा पं०, तं०- चक्खुदंसणअणागारपा० ओहिदंसणअणा० केबलदंसणअणा०,
(पश्यतापद-प्रज्ञापनापद-३० पृष्ठ-५२८) {पृ.२४५} 31B. अथ मनपर्यायदर्शनमपि कस्मान्न भवति येन पञ्चमोऽन्ताकारोपयोगो न भवतीति चेत् ? उच्यते,
मनःपर्यायविषयं हि ज्ञानं मनसः पर्यायानेव विविक्तान् गृह्णद्नुप जायते पर्यायाश्च विशेषाः विशेपालम्वनं च ज्ञानं ज्ञानमेव न दर्शनमिति मनःपर्यायदर्शनभावस्तदभावाच्च पञ्चमानाकारोपयोगासम्भव इति ।
(प्रज्ञापना-उपयोदपदे पद-२९ सूत्र-३१२ वृत्ति) {पृ.२४५} 31C. 'न य अण्णं च' त्ति । 'न च अन्यच्चतुष्प्रकाराद्' दर्शनादधिकं ‘मनःपर्यायदर्शन'मस्ति, “चक्षुरचक्षुरवधिकेवल
दर्शनमि"ति सूत्रश्रुतेरिति गाथार्थः ।।८१४-८१५।। 'अहवे'त्यादि ।। ‘अथ चेन्मनःपर्यायदर्शनस्यावधिदर्शनमिति संज्ञा मता' तस्यां सूत्रश्रुताविति । कस्येवेत्यत आह- ‘विभंगदंसणस्स व' यथा विभङ्गदर्शनस्यावधिदर्शनमिति संज्ञा। सिद्धश्च दृष्टान्तः। उच्यते'भणितं नव्विदं त्वया 'श्रुतातिक्रान्त' किं वाङ्मात्रेण ? नेत्याह- 'जेणे' त्यादि । ‘येन मनोज्ञानविदो' भगवत्यामासीविषोद्देशके 'द्वे दर्शने प्रतिपादिते' चक्षुरचक्षुर्दर्शने, त्रिज्ञानित्वाद्, 'त्रीणि वा' चतुर्जानित्वे सति । ततश्च 'यद्यवधिदर्शनं स्या'न्मनःपर्यायदर्शनं सत्रश्रुतौ 'ततः स्यान्नियमेन त्रीणी'त्यतस्त्रयमेवावक्ष्यदिति गाथार्थः । ।८१६-८१७।। 'अन्ने' इत्यादि । 'अन्ये तु' मन्यन्ते- अयं 'जानाति पश्यति चेति । क इत्यत आह- यो ऽवधिज्ञानवानपि'। क इत्यत आह- यो ऽवधिज्ञानवानपि'। 'इतरस्तु जानात्येव' केवलं त्रिज्ञानी। अतः सूत्रे ‘सम्भवमानं भणितं' नन्द्यादौ “जाणति पासती” ति गाथार्थः ।।८१८ ।। 'अन्ने' इत्यादि । 'अपरे'ऽभिदधति, ‘यद्'- यस्मात्तन्म'नःपर्यायज्ञानं 'साकारं' सविशेष 'तो' ततस्तज्ज्ञानमु'च्यते, तेन जानात्येव । 'न तत्र दर्शनम्' । 'यस्मात्पुन'स्तानेव स्कन्धान् ‘प्रत्यक्षं पश्यति' साक्षात्करोति, 'तो' ततस्तेन' प्रत्यक्षद्रष्ट्टत्वेन, ‘तज्ज्ञानी' भण्यते। क्षमाश्रमणटीका त्वियम्- “अन्ये त्वाहुः साकारोपयोगान्तपातित्वान्न तद् दर्शनं, दृश्यते चानेन प्रत्यक्षत्वादवधिवदिति। एतदपि- न दर्शनं, दृश्यते चानेन-विरुद्धमुभधवर्मान्वयाभावाद्वा न किञ्चिदिति ।” गाथार्थः ।।८१९।। (विशेषा
वश्यकभाष्य-स्वोपज्ञ टीका) {पृ.२४५) 32A. नन्वेकादीनि भाज्यानीत्यादेरस्य सूत्रस्य “जीवाणं भंते ! किं नाणी अन्नाणी ? गोयमा ! जीवा नाणी
वि अन्नाणी वि, जे नाणी ते अत्थेगइआ दुन्नाणी अत्थेगतिया तिन्नाणी अत्थेगतिया चउनाणी अत्थेगतिया एगनाणी, जे दुन्नाणी ते आभिणिबोहिनाणी य सुयनाणी य, जे तिन्नाणी ते आभिणिबोहियनाणी सुयनाणी ओहिनाणी, अथवा आभिणिबोहियनाणी सुयनाणी मुणपज्जवनाणी, जे चउनाणी ते आभिणिबोहियनाणी सुयनाणी ओहीनाणी मणपज्जवनाणी, जे एगनाणी ते नियमा केवलनाणी” इति