________________
स्वोपज्ञभाष्य-टीकालङ्कृतम् • मनःपर्यायज्ञानरयविशुद्धता •
२४९ ___भाष्य- अत्रोच्यते- विशुद्धिकृतः, क्षेत्रकृतः, स्वामिकृतः, विषयकृतश्चानयोर्विशेषो भवत्यवधिमन:पर्यायज्ञानयोः । तद्यथा- अवधिज्ञानात् मनःपर्यायज्ञानं विशुद्धतरम् । यावन्ति हि रूपीणि द्रव्याण्यवधिज्ञानी जानीते तानि मनःपर्यायज्ञानि विशुद्धतराणि मनोगतानि जानीते। पश्यन्नेवमाह- अत्रोच्यते-विशुद्धीत्यादि । विशुद्धि:=बहुतरपर्यायपरिज्ञानकारणत्वं, क्षेत्रं-आकाशं दृश्यमानादृश्यमानरूप्यरूपिद्रव्याधारः, स्वामी ज्ञानस्योत्पादयिता, विषयो-ज्ञानगम्यः पदार्थः, एभ्यो हेतुभ्योऽवधिमनःपर्यायज्ञानयोर्विशेषोऽवगन्तव्यः, पञ्चम्यर्थं च कृतशब्देनाचष्टे, विशुद्ध्या कृतो विशुद्धिकृतः क्षेत्रेण कृतः स्वामिना कृतः विषयेण कृतः विषयकृत इति ।
अनयोरिति अवधिमनःपर्यायज्ञानयोः, प्रतिविशेषो=भेदोऽवधिमनःपर्यायज्ञानयोरिति, तद्यथा- एते यथा घटन्ते तथा कथ्यन्ते-अवधिज्ञानादुक्तलक्षणात् मनःपर्यायज्ञानं विशुद्धतरम्, कथं ? विशुद्धतरतां स्वयमेव भाष्यकृदाह-यावन्ति यत्परिमाणानि नियमादनन्तानि, हिरेव इत्यस्यार्थे यावन्त्येव, रूपमेषामस्ति रूपीणि, प्रदर्शनं चैतद्रूप-रस-गन्ध-स्पर्श-शब्दवन्ति, द्रव्याणि=गुणसङ्घातात्मकानि अवधिज्ञानी जानीते पश्यति चेति दृश्यम्, तेषामवधिज्ञानेनोपलब्धानां रूपिद्रव्याणां यांवन्ति मनःपर्यायज्ञानिनो विषयभुवमास्कन्दन्ति तान्यसौ मनःपर्यायज्ञानी विशुद्धतराणि=बहुतरपर्यायाणि जानीते इत्यर्थः। तान्यपि
-- भगिराભાષ્યાર્થ :- જવાબ :- વિશુદ્ધિકૃત, ક્ષેત્રકૃત, સ્વામિકૃત અને વિષયકૃત-ભેદ અવધિ અને મન:પર્યાય વચ્ચે છે તે આ પ્રમાણે -અવધિજ્ઞાન કરતાં મન:પર્યાયજ્ઞાન એ વિશુદ્ધતર છે. અવધિજ્ઞાની જેટલાં રૂપી દ્રવ્યો જાણે તે દ્રવ્ય (ચિંતનસ્વરૂપે) મનોગત હોય ત્યારે મન:પર્યાય જ્ઞાની અવધિજ્ઞાની કરતાં વધુ સ્પષ્ટ રૂપે જાણે. = આકાશ. જે દેખાતા અને નહીં દેખાતા રૂપી કે અરૂપી દ્રવ્યોનો આધાર છે. સ્વામી = જ્ઞાનને પ્રાપ્ત (ઉત્પન્ન) કરનાર. વિષય = જ્ઞાનથી જણાતો પદાર્થ. આ વિશુદ્ધિ આદિ ૪ હેતુઓ થકી सपछि भने मन:पायानम में विशेष पो. सूत्रमा 'विषयेभ्यः'मा ४ पंयमी विमति छ तेनो अर्थ ‘कृतः' (२।येस) मे भु४५ ४२वो. ते 40 प्रभारी 3 विशुद्धि 43 ४२॥येत ते = विशुद्धिकृतः, क्षेत्र 3 रायेल ते क्षेत्रकृतः, स्वामी पढे ४२।येत. ते स्वामीकृत: मने विषय वडे येत તે વિષયવૃત્તિ: ભેદ. હવે અવધિ મનઃ પર્યાયજ્ઞાનનો ભેદ વિશુદ્ધિ આદિ થકી જે રીતે ઘટે છે તે शवि छे.
વિશુદ્ધિકૃતભેદ :- ઉક્ત લક્ષણવાળા અવધિજ્ઞાન કરતાં મન:પર્યાય જ્ઞાન વધુ વિશુદ્ધ છે. તે આ વિશુદ્ધતરતા કેવા પ્રકારની છે તેને ભાષ્યકાર સ્વયં જ કહે છે. :- રૂપ, રસ, ગન્ધ, સ્પર્શ અને શબ્દથી યુક્ત રૂપી દ્રવ્યો જેટલા પરિમાણમાં છે અર્થાતુ નિયમા અનંતા પરિમાણવાળા છે, તેવા આ શબ્દાદિગુણના સમૂહાત્મક રૂપી દ્રવ્યોને અવધિજ્ઞાની જાણે છે અને જુએ છે. ભાષ્યનો 'हि' २०६ 'एव' २न। अर्थमा सेवो अथात् ३पी द्रव्यो नियम अनंतनी संध्यामा ४ डोय छे. १. रूपाणि पा.लिB.I २. मनोरहस्यगतानीव पाA.TA.I
