________________
ગુજરાતી અનુવાદ
સર્વગ અને નિર્વશ્વ માટે કન્યનુ કથન સૂ. ૧૫
૨૩૫
દિવાલની જેમ જડ હાય છે. ગ્રહણ, ધારણ, ઈંડા, અપેાહથી શૂન્ય, મિથ્યાત્વથી ગુપ્ત અને દુષ્ટો દ્વારા છકેલા હાય છે. આવા લોકો પ્રતિ પણ દ્વેષ ન ધારણ કરતા ઔદાસીન્ય રાખવું જોઈ એ.
જમીનની ઉપર વાવેલું શુદ્ધ ખીજ પણ જેમ ફળદાયી નીવડતું નથી તે જ પ્રમાણે આવા લાકાને આપવામાં આવેલા સદુપદેશ સફળ થતા નથી આથી તેમના પ્રતિ ઉપેક્ષા રાખવી જ ઉચિત છે., કહ્યું પણ છે—પતિ ચિન્તામંત્રી ઇંત્યાદિ.
બીજાના હિતનું ચિંતન કરવું મૈત્રી છે, ખીજાના દુઃખાનું નિવારણ કરવું એ કરુણા છે ખીજાનાં સુખે સુખી થવું પ્રમાદ છે અને ખીજાનાં દાષાની ઉપેક્ષા કરવી મધ્યસ્થતા છે.
સૂત્રકૃતાંગસૂત્રનાં પ્રથમ શ્રુતસ્કંધના ૧૫માં અધ્યયનમાં, બીજી ગાથામાં કહ્યું છે—પ્રાણીમાત્ર પર મૈત્રીભાવ ધારણ કરવા જોઈએ.’
ઔપપાતિકસૂત્રના પ્રથમ સૂત્રના ૨૦માં પ્રકરણમાં કહ્યું છે દુનિયાળવા' અર્થાત્ બીજાનાં સુખ જોઈને આનંદના અનુભવ કરવા જોઈએ.' આજ સૂત્રમાં ભગવાનના ઉપદેશના પ્રકરણમાં કહ્યું છે—સાજીદ્દોસવાપ’ અર્થાત્ દયા યુક્ત થઈ ને—
આચારાંગસૂત્રના. પ્રથમ શ્રુતસ્કંધમાં, આઠમાં અધ્યયનના સાતમાં ઉદ્દેશકની પાંચમી ગાથામાં કહ્યું છે ‘અનગાર-મધ્યસ્થ-સમભાવી થઈ ને કેવળ કમ નિર્જરાની જ ઈચ્છા કરતા થકા સમાધિનું પાલન કરે.’ ૫૧૪૫
‘સંવનવ્વિયળનું જ્ઞમાયલમાવા ય' તૂ,
સૂત્રા—સંવેગ અને નિવેદની વૃદ્ધિ માટે જગતના અને શરીરના સ્વભાવનું ચિંતન કરવુ... જોઈ એ. ૫૧પા
તત્ત્વાર્થં દીપિકા—આની પહેલાના સૂત્રમાં અહિંસા આદિ વ્રતાની સ્થિરતા માટે સામાન્ય રૂપથી અર્થાત્ બધાં વ્રતા માટે સમાન રૂપથી ઉપયાગી મૈત્રી, પ્રમાદ, કરુણા તથા માધ્યસ્થ ભાવનાઓનું કથન કરવામાં આવ્યું. હવે તેના તે જ પાંચ મહાવ્રતાદિની દૃઢતા માટે સમાન રૂપથી ઉપયેાગી અન્ય ભાવનાઓનું નિરૂપણ કરીએ છીએ.
સંવેગ અને નિવેદ માટે સૌંસારના તેમજ શરીરના સ્વાભાવનું ચિંતન વારંવાર કરવું જોઈ એ. સંસારથી ભયભીત થવું સ ંવેગ છે અને વિષયાથી વિરક્તિ થવી નિવેદ છે આ નેની વૃદ્ધિ અને પુષ્ટિ માટે અનુક્રમથી સંસાર અને શરીરના સ્વભાવના વિચાર કરવા જોઇ એ. અર્થાત્ જગતના સ્વભાવનું પુનઃ પુનઃ ચિંતન કરવાથી સંવેગની વૃદ્ધિ થાય છે અને કાચાના સ્વરૂપના વિચાર કરવાથી વૈરાગ્યની વૃદ્ધિ થાય છે.
વિભિન્ન મનુષ્ય, તિર્યંચ, નારકી અને દેવતા પર્યાયાને જે પ્રાપ્ત થતા રહે છે તેને જગત કહે છે. આ વ્યુત્પત્તિ મુજબ જગતના અથ થાય છે–જીવસમૂહ. અથવા ધ, અધમ, આકાશ કાળ અને પુદ્ગલ-આદિને રહેવાનુ જે ક્ષેત્ર-સ્થાન છે તે પણ જગત કહેવાય છે જેને સંસાર કહે છે.
જેના ઉપચય થાય છે તે ‘કાય' કહેવાય છે. અથવા જેમાં વ્યવસ્થા આદિના ઉપચય
