Satthisay Payaranam

Author(s): Jaydarshanvijay
Publisher: Jinagna Prakashan

Page 8

કારિકા ૧૦૭માં તત્કાલિન એક મહાત્માની અદ્ભુત સ્તુતિ કરી છે. તે સમયે શ્રી જિનવલ્લભ નામના ગુરુવર હતા જેઓ ચૈત્યવાસમાં દીક્ષિત બન્યા પછી સાચું સમજીને સુવિહિતશિરોમણિ પૂ.આ.શ્રી અભયદેવ સૂ.મ. પાસે ચૈત્યવાસનો ત્યાગ કરીને આવી ગયા હતા. તે સમયના શુદ્ધ પ્રરૂપક અને ક્રિયા કઠોર મુનિવરો - સૂરિવરો વચ્ચે આમનું પરાક્રમ અપ્રતિમ હતું.
કારિકા ૧૧૦-૧૧૧માં મરણ પાછળના શોકના રીવાજને બહુ તાર્કિક રીતે ફટકાર્યો છે. આજે પણ ક્યાંક ક્યાંક જોવા મળતો મરણના શોકનો રીવાજ તે સમયે પણ બહુ ફૂલ્યો-ફાલ્યો હશે તેવું અનુમાન થાય છે. જગતમાં તો આવા કર્મબંધ કરનારા રીવાજો ચાલે તેમાં નવાઈ ન હોય પણ જિનશાસનમાં જ્યારે તેનો પ્રવેશ થાય ત્યારે તેને પડકાર્યા વિના ચાલે તેમ નથી. આ વિરોધ તદ્દન યોગ્ય જ છે.
કારિકા ૧૧૯-૧૨૦-૧૨૧-૧૨૨માં ત્રણ પ્રકારના જીવોની વાત ખૂબ સરસ કરી છે.
(૧) જેઓ રાજ્ય-ધનાદિને અતિપાપયુક્ત જાણીને ભવના ભયથી તેનો ત્યાગ કરે છે તે ધન્ય જીવો છે.
(૨) જેઓ સત્ત્વરહિત, ધન-સ્વજનાદિથી મોહિત અને લોભી જીવો ઉદરભરણ માટે પાપ સેવે છે તેને અધમજીવો કહેવાય.
(૩) ત્રીજા અધમોમાંય અધમ જીવો તે છે કે જેઓ કારણ વિના અજ્ઞાન, ગર્વ વડે ઉત્સૂત્ર બોલે છે. તેમના પાંડિત્યને ધિક્કાર છે.
આમાં ઉત્સૂત્રભાષણના પાપને સૌથી ચઢિયાતું બતાવી એમ કહે છે કે ગૃહસ્થો તો બિચારા ઘર-પરિવારના રાગથી તેઓને પોષવા માટે પાપ કરે છે પણ ઉત્સૂત્ર ભાષણ મજબૂરીથી કરવું પડતું નથી. તેમાં ક્યાં તો અજ્ઞાનતા હોય છે, ક્યાં તો ગર્વ નડતો હોય છે. આ ઉત્સૂત્રભાષણ કરનારા જીવો ગૃહસ્થ કરતા પણ વધુ પાપ બાંધતા હોય છે. ઉત્સૂત્રભાષણથી બચવા માટે તે પછીની કારિકામાં પણ સારી વાતો લખી છે.
કારિકા ૧૪૪માં દેવ-ગુરુની ભક્તિના વિષયમાં જણાવ્યું છે કે “આ મારા પૂર્વજોએ કરાવ્યું છે. આને છોડીને બીજા ચૈત્યમાં પૂજાદિ કોણ કરે ? હું જીવું ત્યાં સુધી મેં કરાવેલી પ્રતિમાની આગળ જ બલિ વગેરે કરવું.” આ દેવવિષયક વાત થઈ. ગુરુના વિષયમાં જણાવ્યું છે કે “બન્નેનું સુવિહિતપણું, ગુણવાનપણું, તુલ્ય હોવા છતાં પણ પોતે આદરેલા ગુરુઓનું બહુમાન કરવું અને ઇર્ષ્યાથી બીજાનું અપમાન કરવું.” આવા પ્રકારે માન-કષાય નડે તો સમજવું કે આ પૂર્વનું દુૠરિત છે.
માણસ પોતાના મનમાં જે અયોગ્ય વિચારતો હોય અને પછી તેવું આચરણ પણ કરતો હોય તેના તરફ બરાબર દિશાસૂચન કર્યું છે. આ મારું દેરાસર છે એવા રાગથી વિશેષ ભક્તિ કરવી અને આ બીજાનું છે એવી અવજ્ઞાથી ત્યાં ભક્તિ ન કરવી ઃ આ મોટું અજ્ઞાન છે. વિધિપૂર્વક સ્થપાયેલા ભગવાન દરેક આપણા જ કહેવાય. તેમાં મારા
(7)