Satthisay Payaranam

Author(s): Jaydarshanvijay
Publisher: Jinagna Prakashan

Page 6

ગ્રંથ અને ગ્રંથકાર ગ્રંથોની રચના કરનારા મોટા ભાગે ગીતાર્થ મહાપુરુષો હોય છે. એમના રચેલા ગ્રંથો જ સુવિહિત મહાપુરુષોમાં માન્ય બને છે. બહુ ઓછા શ્રાવકો થયા છે, જેમણે શ્રવણ અને ગીતાર્થોના સાનિધ્ય દ્વારા ગીતાર્થતા પોતાની કક્ષા મુજબ પ્રાપ્ત કરી હોય. જેઓ એવા ગીતાર્થ શ્રાવક બન્યા છે તેમાં પણ ગ્રંથરચના તો કો'ક કો'ક શ્રાવકોએ જ કરી છે. શ્રાવકની આવી રચના પર પાછી ગીતાર્થ મહાપુરુષની મહોરછાપ લાગવી જોઈએ. “શ્રી સક્રિસય પયરણં ગ્રંથ ગીતાર્થ ભગવંતની મહોરછાપ મેળવવા ભાગ્યશાળી બન્યો છે. ગ્રંથના કર્તા છે શ્રી નેમિચંદ્ર નામના શ્રાવક. એના પર ટીકા એક નહિ પણ બે બે ટીકાઓ રચાઈ છે. એક ટીકા તો આમાં છપાઈ છે. અને બારમી કારિકામાં આ જ ટીકાકાર એમ લખે છે કે “ત્તિ ષષ્ટિશત વૃદવૃત્ત' આના દ્વારા ખ્યાલ આવે છે કે આ ટીકા કરતા પણ મોટી ટીકા આ ગ્રંથ પર રચાઈ હતી. છતાં આ ટીકાના કર્તા કોણ છે તેનું નામ ક્યાંય મળતું નથી.
શ્રી મોહનલાલ દલીચંદ દેસાઈ “જૈન સાહિત્યનો સંક્ષિપ્ત ઇતિહાસમાં ૪૯૩માં પારામાં લખે છે “ખરતરગચ્છીય જિનપતિસૂરિએ શ્રેષ્ઠિ નેમિચંદ્ર ભાંડાગારિકને જૈન ધર્મી કરેલ હતો. તે શ્રેષ્ઠિએ સસિય (ષષ્ઠિ શતક) નામનો ઉપદેશમય પ્રકરણ ગ્રંથ પ્રાકૃતમાં રો.” ટીકા અંગે માહિતી આપતા તેઓ ૭૪૪માં પારામાં લખે છે કે “સં. ૧૫૦૧માં ખરતરગચ્છીય સાધુનંદનના શિષ્યો તપોરત્ન અને ગુણરત્ન નેમિચંદ્ર ભંડારીકૃત ષષ્ટિશતક પર ટીકા રચી કે જેને ખ. જિનભદ્રસૂરિએ શોધી. કર્તાના દીક્ષાગુરુ જિનોદય, વિદ્યાગુરુ વિનયપ્રભ-વિજયતિલક-સાધુનંદન અને મુનિશેખર તથા વ્રતગુરુ ક્ષેમકીર્તિ હતા.”
આ ટીકા જ કદાચ “બ્રહવૃત્તિ’ હોઈ શકે છે. જોકે ષષ્ટિશતકની એક અલગ હસ્તપ્રત શ્રી સિદ્ધક્ષેત્ર જૈન સાહિત્યમંદિરના શ્રી મોહનસૂરીશ્વરજી શાસસંગ્રહમાં છે. હસ્તપ્રત ૭ર પાનાની છે. પણ તે ઉપર જણાવેલી ટીકા હોય તેમ જણાતું નથી.
આ ગ્રંથને મહત્ત્વ એ બાબતથી મળે છે કે પૂ. મહામહોપાધ્યાય શ્રી યશોવિજયજી મહારાજાનો શ્રી જ્ઞાનસાર નામનો ગ્રંથ છે તેની જ્ઞાનમંજરી નામની ટીકા ઉપા. શ્રી દેવચંદ્રજી મહારાજે રચી છે. આ ટીકામાં તેઓશ્રીએ સાક્ષીપાઠો અનેક સ્થળે આપ્યા છે. તેમાં નવમા ક્રિયાષ્ટકની આઠમી ગાથાની ટીકામાં રૂતિ પછાતવરને એમ લખીને આ સક્રિય પયરણની ૧૮મી ગાથા ટાંકી છે. એમના જેવા મહાપુરુષ પણ જ્યારે આ ગ્રંથને આધાર તરીકે ટાંકે ત્યારે આ ગ્રંથનું મૂલ્ય કેવું હોય તે સહેજે કલ્પી શકાય છે. ક્યારેક શ્રાવક પણ એવી રચના કરે છે કે જેને ઘણા મહાપુરુષો પણ સમર્થન આપે.
ખરતરગચ્છના શ્રાવક હોવા છતાં તેમણે ગચ્છની એક પણ વાતને આ ગ્રંથમાં દાખલ કરવાની ચેષ્ટા કરી નથી. જે કંઈ તેમણે ગીતાર્થ ભગવંતોના શ્રીમુખે સાંભળેલું તેને પોતાની મૃતિના આધારે ગાથાઓમાં અવતરિત કર્યું છે. આ ગ્રંથને વાંચતા તે સમયની પરિસ્થિતિનો આપણને થોડો અંદાજ આવે છે. કેટલાક શ્લોકોની વાત જરા જઈ લઈએ.
(5)