________________
(૧) તેમાં પ્રથમ તો સ્વભાવથી જ તો રાગાદિ કર્મ કરતો નથી : કર્તા નથી, કર્મયોગ્ય પુદગલ બહુલ લોક તો બંધહેતુ | કેવલ જ્ઞાતા જ છે. છે નહિ. શા માટે સિદ્ધોને પણ તેનો | ૪૦૨. સમયસાર કલશ-૧૭ ૪૦-૪૦૩ પ્રસંગ આવે.
જે જાણે છે તે કરતો નથીઃ જે કરે છે તે (૨) કાય-વા-મનઃ કર્મ પણ બંધહેતુ છે જાણતો નથી નહિ. શા માટે ? જો તેમ હોય યથાખ્યાત રાગ તો અબોધમય અધ્યવસાય સંયતોને પણ તેનો પ્રસંગ આવે.
જાણવું તે આત્માનો સહજ સ્વભાવ : કરવું (૩) અનેક પ્રકારના કરણો પણ બંધહેતુ
તે આત્માનો સહજ સ્વભાવ નથી - વિકૃત છે નહિ. શા માટે કેવલ જ્ઞાનીઓને પણ ચેતન ભાવ - વિભાવ છે, કૃત્રિમ છે - તેનો પ્રસંગ આવે.
કર્મ' છે. (૪) સચિત્તાચિત્ત વસ્તુઓનો ઉપઘાત-હિંસન જાણવું તે ધર્મ છે : કરવું તે કર્મ છે. બંધહેતું નથી. શા માટે ? સમિતિ તત્પરોને
ધર્મમાં સહજપણુંઃ કર્મમાં કૃત્રિમપણું પણ તેનો પ્રસંગ આવે.
૪૦૪. સમયસાર ગાથા-૨૪૭ ૪૦૪-૪૦પ તેથી ન્યાયબલથી આ આવ્યું કે - જે ઉપયોગમાં “રાગાદિ અકરણ” તે સમ્યગુ
જે માને છે કે હિંસુ છું અને પર સત્ત્વોથી દૃષ્ટિને અ-બંધહેતુ છે - બંધહેતુ રાગ
હિસાઉં છું તે અજ્ઞાની મૂઢ છે, જ્ઞાની તો યોગનો અભાવ છે માટે.
એથી વિપરીત ૩૯૮. સમયસાર કલશ-૧૬૫ ૩૯૮-૩૯૯ મિથ્યાષ્ટિના અજ્ઞાનમય અધ્યવસાય એ જ કર્મ વ્યાખ લોક ભલે હો ! પરિસ્પન્દાત્મક
ધ્રુવ
બંધહેતુ કર્મ ભલે હો !
૪૦૬. સમયસારગાથા-૨૪૮-૨૪૯ ૪૦૬-૪૦૭ આમાં તે કરણો ભલે હો ! ચિઅચિનું
જીવોનું સ્વ આયુકર્મ ક્ષયથી જ મરણ વ્યાપાદન ભલે હો ! પણ રાગાદિને અન્ય અન્યનું મરણ ન કરે. ઉપયોગ ભૂમિએ નહિ લઈ જતો, કેવલ તેથી હું હિંસુ છું અને હિંસાઉં છું, એવો જ્ઞાન ભવતુ એવો આ સમ્યગુદૃષ્ટિ આત્મા અધ્યવસાય ધ્રુવ અજ્ઞાન અહો ! ક્યાંયથી પણ ધ્રુવપણે બંધ નથી ૪૦૮. સમયસાર ગાથા-૨૫૦ ૪૦૮-૪૦૯ જ પામતો !
પર જીવોને હું જીવાડું છું અને પર સમ્યગૃષ્ટિ આત્માની આ પરમ અદ્ભુત
જીવોથી હું જીવાડાઉં છું, એવો અધ્યવસાય કળા પરમ આશ્ચર્યકારક છે ! ધ્રુવ અજ્ઞાન : તે અધ્યવસાય જેને છે, તે ૪૦૦. સમયસાર કલશ-૧૬૬ ૪૦૦-૪૦૧
અજ્ઞાનિપણાને લીધે મિથ્યાષ્ટિ : જેને છે તથાપિ જ્ઞાનીઓને નિરર્સલ (અનિયંત્રિત,
નહિ તે જ્ઞાનપણાને લીધે સમ્યગુદૃષ્ટિ સ્વચ્છંદ) ચરવું ઈષ્ટ નથી. કારણકે ૪૧૦. સમયસાર ગાથા-૨૫૧-૨૫૨ ૪૧૦-૪૧૧ નિરર્મલા વ્યાકૃતિ ખરેખર ! તે બંધનું જીવોનું જીવિત સ્વ આયુઃ કર્મ ઉદયથી જ : આયતન છે, તેથી અકામકૃત કર્મ તે આયુઃ કર્મ અન્યથી અન્યને દેવું શક્ય નથી. જ્ઞાનીઓને અકારણ મત છે, કારણકે કરે તેથી કોઈ પણ પ્રકારે અન્ય અન્યનું છે અને જાણે છે - એ ય શું વિરોધ જીવિત ન કરે. નથી પામતું ?
અતઃ હું જીવાણું છું અને હું જીવાડાઉ છે – જો રાગાદિ કર્મ કરે છે તો જાણતો નથી : એવો અધ્યવસાય ધ્રુવ અજ્ઞાન કર્તા છે જ્ઞાતા નથી. જો કેવલ જાણે જ | ૪૧૨. સમયસાર ગાથા-૨૫૩ ૨૫૩-૨૫૪
૨૧
