Samanyanirukti Gudharthatattvaloka

Author(s): Dharmadattasuri
Publisher: Chaukhamba Vidyabhavan

Page 23

सामान्यनिरुक्तिविवेचना इति वाच्यं निरूपकत्वसम्बन्धन पर्वतनिरूपिताधेयत्वनिकापताधेय. स्वविशिष्ट पर्वतपक्षकवह्निलाध्यकपर्वत निरूपिताधेयत्वहेतौ पक्षता: घच्छेदकनिष्ठपर्वतावृत्तित्वस्य पर्वतनिरूपितभावस्य पक्षतावच्छेदकनिष्ठाधेयत्वनिष्ठस्य पक्षनिष्ठपक्षतावच्छेकाभावस्य च हेतावसत्त्वा. दव्याप्तेर्दुवारत्वादितिचेन्न पक्षतावच्छेदकाभावव्याप्यनिष्ठपक्षवृत्तित्वस्योक्तेषु दोषतया दोषशाने प्रकारीभूतपक्षवृत्तित्वस्य प्रागुक्तस. . बहेतुषु सस्वाभावाहोषाभावादिति ॥
तेनसेद्धवादीत्यादीति तेनेदमुक्तम्भवति आदिपदग्राहो बाधिते. हेतौ पक्षविशेष्यकसाध्याभावशानस्य प्रमात्वेन पक्षविशेष्यकभ्रमवि. षयसाध्याभावासत्त्वेनातिप्रसङ्गविरहादसङ्गतिः भ्रमपदस्य निश्चयप. रत्वे पक्षविशेष्यकप्रमाविषयलाध्याभावादेरेव सस्वेनातिव्याप्त्यान भवतीति तदिदमसङ्गतं पक्षविशेष्यकभ्रमविषयसाध्याभावस्यापि वाधिते सम्भवात वह्नयभाववान् इदोघटवाँश्चेति शानस्य पक्षविशेष्य. कत्वासमत्वाच्च नच पक्षविषयसाध्याभावत्युक्त्या विशिष्टान्वयम हिम्ना पक्षे साध्याभावभ्रमस्यैव लाभेनोक्तभ्रमस्य न तथात्व विशिष्टान्ययविवक्षायाम्प्रयोजनाभावात् पक्षविशेष्यकेत्यस्यापि पक्ष. तावच्छेदकावच्छिन्नविशेष्यकार्थकतया पक्षतावच्छेदकाद्यशे भ्रमरूप. तायाअपि विवक्षितत्वस्य वाच्यत्वात् अन्यथा पर्वततत्वेन जलाद्यवगा. हिवढयभाववान्पर्वत इत्यादिभ्रमविषयसाध्याभावमादायापि दोषस. म्भवे तदप्रदर्शनेन न्यूनतास्यात्तथासति हृदत्वेनपर्वताद्यवगाहिवह्नय भावधान हदे इतिम्रमविषयसाध्याभावसत्वेनासङ्गते१रत्वात् स्व. रुपसमवायोभयसम्बन्धेन वह्नयभाववान हृदइति भ्रमविषयसाध्याभावस्यापि सम्भवाच्चेति प्राप्ते प्रतिविधीयते आदिपदग्राह्ये ऽसतो भ्रमविषयसाध्याभावासत्वेनातिव्याप्तिधिरहादसङ्गतौ न तात्पर्य किन्तु नमविषयेति विशेषकीर्तनाल्लुब्धस्य सद्धेतौ भ्रममात्रविषयसाध्याभा. वमादायातिप्रसङ्गस्यादिपदग्राह्येऽसद्धती प्रमाविषयसाध्याभावादेरपि सत्वादसम्भवेनासङ्गतौ सा च भ्रमपदस्य प्रतिबन्धकत्वोपयोगिः निश्चयत्वविशिष्टपरतया न सम्भवति तथासत्युक्तार्थस्यालाभात् त. देवाह प्रमाविषसाध्याभावादेव सत्वेन भ्रमपदस्य यथाश्रुतार्थे याsसङ्गतिः सा भ्रमपदस्य निश्चयसामान्यपरत्वे प्रमाविषयसाध्याभावा. रेव सत्वेन न भवतीत्यर्थकेन तेनेत्यादिग्रन्थेन । एवञ्चैवकारोपि सन