Samanyanirukti Gudharthatattvaloka

Author(s): Dharmadattasuri
Publisher: Chaukhamba Vidyabhavan

Page 143

सामान्यनिरुकिविवेचना षयितायाश्च तथाविधविशिष्टनिरूपितत्वात् उक्तयुक्त्या ताडशवलय. भावधज्जलवस्यतिष्याप्तेश्च यदिचाभाववद्धटत्वावच्छिन्नविषयितामा दाय गगनाभाववदभावपत्कालीनघटेऽव्याप्तिबारणाय स्वयापि प्राकप. रिष्कृतविशिष्टयविषयताशुन्यज्ञानीयत्वं यदपावच्छिन्नविषयत्वे नि. वेश्य तद्वारकप्रकारान्तरनिराकरणरीतेर्यथाश्रुतविशिष्टान्तरादित. स्वपरिष्काराषसरे दर्शितत्वात् तथाचास्माभिरपि तदेव निवेश्यमि ति नोक्तदोषसम्भव इतिविभाज्यते ।।
- तदाप्येकरूपेण प्रतिबन्धकत्वपक्षे शैवालवद्धदावावच्छिन्नषिः षयित्वसामान्यस्य ताशप्रतिबन्धकतावच्छेदकत्वादुक्तभेदवत्वाउच तद्रूपावच्छिन्नविषयित्वस्य ताशविषयितात्वाधिकरणतया तत्रा. साधारण्यनिरूपितत्वविरहात्तत्राव्याप्तिदुर्वारा । अतएव प्रकृतहेतुमः स्पक्षतावच्छेदकावच्छिन्नविषयिताभिन्नत्वसत्प्रतिपक्षविषयिताभिन्न. प्रकृतसाध्याभावव्याप्यप्रतिहेतुविषयिताभित्रत्वतादृशप्रतिहेतुमस्प. क्षविषयितामिन्नरवादिकमेव निवेश्यं नतूक्तरीत्याऽसाधारण्यादिविषयताभिन्नत्यमपीस्यतिलाघवमिति निरस्तम् प्रतिहतोरनन्ततया ताटतविशिष्टविषयिताभेदकूटनिवेशेऽतिगौरवासदनुगमस्य दु. श्शक्यत्वाच्च ॥
किञ्चाभाववत्ताशघटादावतिष्याप्तिः तत्सनिश्चयानां विशिष्टनि. श्चयत्वेन प्रतिबन्धकत्वपक्षे दुर्वारा गगनाभाववदभाववस्वावच्छिन्नवि. षयित्वसामान्यस्य प्रतिबन्धकतानवच्छेदकत्वात् विशिष्टद्वयविषय. ताशूम्यशानायगगनाभाववत्ताशघटत्वावच्छिन्नविषयितायाः ताडश. विशिष्टनिरूपितत्वादिति तद्वारणप्रकारान्तरस्य लघुभूतस्य विरहेण स्वयापि विशिष्टद्वयविषयताशून्यत्वनिवेशनीयमेवेति लायवादनति. रिक्तवृत्तिस्वमेव वक्तव्यम् यदि च सर्व गगनवद्वाच्यत्वादिस्यादौ वा. धनिश्चयानामेक रूपेण प्रतिबन्धकत्वे हृदोवलयभाववान् हदे वह्नय. भाव इत्यनयोरकरूपेण प्रतिबन्धकत्वे च ताशयत्किञ्चित्प्रतिबन्ध. कतावच्छेदकवाधान्तरविषयतामादाय लक्षणासम्भववारणाय य. त्किञ्चित्प्रतिबन्धकतावच्छेदकविषयितायां स्वावच्छिन्नविषयित्वा व्यापकविषयताशुन्यज्ञानयित्वान्नवेश्यं तथाचाभाववत्तारशघटे ना. तिव्याप्तिः ताशप्रतिबन्धकतावच्छेदकस्याभाचवत्ताशघटरवावच्छि. भविषयित्वस्य विशिष्टद्वयविषयताशून्यथानीयत्वविरहात् गगनाभा