Samanyanirukti Gudharthatattvaloka

Author(s): Dharmadattasuri
Publisher: Chaukhamba Vidyabhavan

Page 161

सामान्यनिरुक्तिविवेचना
नानुयोगिताकपर्य्याप्तिकावच्छेदकताकनिरूपकत्वसम्बन्धावच्छिन्न
१५३
सम्बन्धित्वाभाववश्वसम्बन्धावच्छिनं ग्राह्यम् न तत्राभाववद्धदत्वावच्छिन्नविषयत्वमादाय दोषसम्भवः वह्नह्यभाषद्धदत्वगतसमुदा
यत्ववृत्तेर्विशिष्टनिश्चयत्वावच्छिन्नप्रतिबन्धकत्ववत्त्वस्याभाववद्धन् स्वगतसमुदायत्वे विरहेण साजात्यविरहादिति वाच्यं तादृशप्रति वध्यतानिरूपित प्रतिबन्धकतावस्थ विशिष्टनिश्वयत्वावच्छिन्न
प्रतिबन्धकत्वज्ञानवैशिष्टयावच्छिन्नप्रतिबन्धकत्वोभयसाधारणतया - तादृशप्रतिबन्धकतात्वावच्छिन्ननिरूपकताकाधिकरणत्वस्यैक्यादन्य थाऽसम्भवापत्तेः वाधविपरीतवाधयोः प्रतिबन्धकत्वस्यैक्याभावा. दिति वह्नयभाववद्धदस्यगत समुदायस्याभाववदत्वगत समुदाय. स्वयोः साजात्यसम्भवात् अतएव तादृशतत्प्रतिबध्यतात्त्वमपि न साजात्यघटकं प्रतिबन्धकतामेत्रे प्रतिबध्यताभेदस्यावश्यकत्वारस्था वच्छेदकधम्मविच्छिन्नप्रतिबध्यतानिरूपित प्रतिबन्धकतागर्भसम्ब न्धोपादाने क्षत्यभावः विशिष्टनिश्चयत्वावच्छिन्नप्रतिबन्धकत्वज्ञानवेशिष्ट्या वच्छिन्न प्रतिबन्धकत्व निरूपितयोः
प्रतिबध्यतयोरेकधर्माव
च्छिन्नत्वात् ।
पर्वतोवहयभाव धूमाभा
वस्तुतो इदोमहानसीयवह्निमानित्यत्र वोभयचानित्यत्र च महानसीयवहृद्यभावद्धदवह्नन्यभाववदनिचयनिरूपित प्रतिबध्यत्वयोर्वह्निमत्प मत्पर्वतधूमवत्पर्वत रूपवाधनिश्चयनि रूपित प्रतिबध्यत्वयोरेकधम्मविच्छिन्नत्वाभावेन एकप्रतिबध्यताव्य क्तिघटित वाघत्वत्वस्योपादाने वाधद्वये लक्षणसम्भवस्य दुर्घटत्वा दित्यनुगतरूपेणैव प्रतिबध्यत्वस्य वाघत्वत्वादिशरीरे निवेशः कार्य्यः तच तादृशजन्यतावच्छेदकविषयतावच्छेदकत्वमेवास्तु वाघत्वत्वादिकमितियाच्यं यावद्विशेष्यदलानुपादानं कपिसंयो गाभाववद्वृक्षेऽतिव्याप्तेः बाधत्वत्वघटक विशेष्यदलस्यावश्योपादेय. स्वाविशेष्यदलोपादानेपि बहुद्यभाववज्जलव्याप्य वत्कालीनत्वे सति जलाभाववद्वह्निव्याप्यवत्कालीनहृदः शुक्लजलाभाववह्नयुभयवानित्यत्र शुक्लजलवत्तादशहदरूपवाधे तारुराजन्यत्तावच्छेद कजलवद्धदत्याव च्छिन्नविषयतावच्छेदकविशिष्टान्तरर्राभूतजलवत्तादृशदत्वमादाया व्याप्तिवारणाय वाघत्वत्वघटकस्य तस्यावश्य वाच्यत्वात् अनुयोगि स्वत्वान्तर्भावे यस्य स्वपदेनोपादेयता प्रतियोगिस्वत्वान्तर्भावेपि दि२० सा० वि०