Samanyanirukti Gudharthatattvaloka

Author(s): Dharmadattasuri
Publisher: Chaukhamba Vidyabhavan

Page 162

१५४
सामान्यनिरुकिविवेचना शिष्टान्तरीभूतताइशधर्मघटितत्वाद्भवति स्वपदोपादेयता तस्येति तुल्य एवोक्ताव्याप्स्यादिर्दोषः प्रतिबन्धकस्वाघटितनिरुक्तौ स्वरूपस. म्बन्धरूपावच्छेदकत्वस्थानीयनिवेश यदपावच्छिमविषयतासामा. म्ये विरोधिविषयताप्रयुक्तस्य पक्षे साध्यवैशिष्ट्यावगाहित्वाभावस्य प्र. योजकत्वन्तस्वं वाधस्वत्वादिशरीरघटकतयोपादेयम् ताशजन्वताव कछेदकत्वस्थाने च प्रकृतपक्षे प्रकृतसाध्यवेशिष्याधगाहित्वाभावनिक पिता या विधिविषयताप्रयुक्ताधिकरणता तद्विशिष्टजन्यतावच्छन्द कत्वम् वैशिष्ट्यं स्ववृत्तियों यद्रपावच्छिन्नविषयताशालिनिश्चयाव्य. वहितोत्तरानुमितित्वव्यापकतारूपाभावः तदीयप्रतियोगितानिरूपि. तपरम्परीयावच्छदकतापपाधच्छिन्नविषयत्वावच्छिन्नजनकतानि. पितत्वस्वविशिष्टविशेष्यत्वाभावाधिकरणसावृत्तिनिरुक्ताभावीयप. तियोगितानिरूपितपरम्परावच्छेदकतावदपावच्छिन्नविषयत्वावछि. नजनकतानिहातिजन्यताविशिष्टाविषयताकाभावानेलापतत्वलम्ब न्धावच्छिन्नस्ववृत्तित्वोभयसम्बन्धेन जन्यतावैशिष्टयञ्च स्वाव. च्छेदकविशेष्यतावच्छेदकधर्मावच्छिन्नत्व स्वावच्छेदकप्रकारता. बच्छेदकधम्मावच्छिन्नविषयतानिरूपितत्वोभयसम्बन्धनेत्येषादिक् ।
वाधकालीनघटत्वाधवच्छिन्नविषबताया यथा न स्वरूपसम्बन्धरू. पावच्छदकत्वं तथा न प्रयोजकत्वमपि प्रतिबन्धकतावच्छेदकविषय. तायाः एव प्रतिवध्यतावच्छेदकधम्र्माभावप्रयाजकत्वस्थ वक्ष्यमा. णत्वादिति ताशघटेऽतिव्याप्तर्वक्ष्यमाणाया नासङ्गतिः तद्वारणायै. वानतिरिक्तवृत्तित्वप्रवेशो नान्यथा तथाचावश्यकतादृशजन्यताव च्छेदकत्वविशेषणेनैवावच्छेदकधर्मदर्शनविषयविशिष्टातिव्याप्तिवा. रणसम्भवात् । लाघवेन तद्वारणाय विशिष्टद्वयाघटितत्वसहितविशे. ष्यदलस्य नोपादेयतासिद्धिरित्याह ।
तन्मन्दम् प्रागुक्तकालीनत्वचतुष्टयविशेषितहदपक्षकशुक्लजला. भाववह्नयभयसाध्यके जलपत्ताशहदत्वरूपविशिष्टान्तरतावच्छेदकधर्ममादायाव्याप्तेः विशिष्टद्वयाघटितत्वनिवेशनम्बिना वारणस्य दुश क्यतया तस्योपादेयत्वात् तधाचाभाववज्रदत्वावच्छिन्नविषयत्वमा. दायाव्याप्तिवारणाय जन्यतावच्छेदकत्वनिवेशापेक्षया लघुभूतमनति. रिक्तवृत्तित्वरूपावच्छेदकत्वमेव निवेशनीयमित्यन्ययैवानतिरिक्तवृ त्तिस्वरूपावच्छेदकत्वस्योपादेयतासिद्धिः एवञ्च ग्रन्धेऽनतिरिक्तवृत्ति