Samanyanirukti Gudharthatattvaloka

Author(s): Dharmadattasuri
Publisher: Chaukhamba Vidyabhavan

Page 152

રા
सामान्यनिरुतिविवेचना
आहार्थ्यस्थलानुरोधेन निर्वक्ष्यमाणकल्पानुसारेण व्यभिचारखस्वश्च यद्रूपावच्छिन्नविषयताशालिनिश्चयाव्यवहितोत्तरानुमितिसामा म्ये विरोधिविषयताप्रयुक्तस्तावद्वयाप्तिविषयकत्वाभावस्तस्वं यद्रूपावचिलनविषयकनिश्चयाव्यवहितोत्तरानुमितिसामान्ये साध्यतावच्छेदकादिविशिष्टसाध्य विषयकत्वाभावस्तभिश्व विशेषितम्बोध्यम् प्रकृ तसाध्यव्यापकीभूताभावप्रतियोगिप्रकृतहेतुमत्पक्षस्यासाधारण्यत्वपक्षे च प्रकृतपक्षे प्रकृतसाध्य वैशिष्ट्या वगाहित्वतावद्याप्यवच्कृितहेस्ववमाहित्व समुदायाभावो विशेष्यदलघटकः वाधवारक विशेषणञ्च असाधारण्यविषयिताशुन्धयद्रूपावच्छिन्नविषयताशालिनिश्वयाव्ययहितोत्तरानुमितिसामान्ये पक्षे साध्यवैशिष्ट्या वगाहित्वाभावस्तद्भिनत्वरूपमेवावसेयम् अत्रच पक्षे स्वरूप सम्बन्धावच्छिन्नत्ववाच्यत्व स्वावच्छिन्नत्योभयाभाववत् प्रतियोगित्व कालीनवह्निमान्वाच्यत्वादित्यत्र तादृशवह्यभाववदृत्तिवाच्यत्वेऽनुपसंहारित्वघटितेऽव्याप्तिः एवं साधारण्यघटितेऽसाधारण्ये -
वह्निमान्वन्द्यभाववद्वृचिजलादित्यत्र
व्यव्याप्तिः अतोव्यभिवारतात्वं न साजात्यघटकमपितु ध्यतावच्छेदकादिविशिष्टविषयक ग्रहाविरोधित्वे
सा
सति प्रकृतसाध्यनिरूपित सकलान्वयव्याप्त्यवगाहिग्रहविरोधित्व रूपसाधारण्या नुसारेण प्रतिबन्धकत्वाघटितं साधारण्यतास्वं साध्या सामानाधिकरण्यस्यासाधारण्यत्व पक्षे उक्तग्रहाविरोधित्वे सति लाध्यसामानाधिकरण्यग्रहविरोधिश्वरूपासाधारण्यत्वानुसारेणानुमि
निरुच्यमानमसाधारण्यतात्वं
तिप्रतिबन्ध करवाघटितमुक्तरीत्या प्रकृतसाध्यव्यापकीभूताभावप्रतियोगिप्रकृतहेतुमत्पक्षस्या साधारण्यतायामुक्तबाधवारकविशेषणसहितं यद्रूपावच्छिन्नविषयक निश्चयाव्यवहितोत्तरानुमितिसामान्ये पक्षे साध्य वैशिष्टयावगाहित्वाभावस्तत्वमसाधारण्यतात्वं पक्षवृत्तित्वाघटितस्यासाधारण्यतायां
प्रकृतहेतुधमिकप्रकृतसाध्याभावनिरूपितव्यतिरेकव्याप्त्य भावा व
गाद्दिग्रहविरोधित्वानुसारेणोक्तरीत्या
निरुच्यमानमलाघारण्य
तात्वम् उक्तग्रहाविरोधित्वे सति प्रकृतसाध्यनिरूपितव्यतिरेकव्या पश्यवगाद्दिग्रहविरोधित्वात्मकानुपसंहारितात्वानुसारेणोक्तरीत्योपय. र्णितम् अनुपसंहारितात्वत्वश्चान्यतमत्वादिना तदूघटकं तथा च नानुपसंधारित्वादिघटिते साधारण्यादौ दोषः ।