Samanyanirukti Gudharthatattvaloka

Author(s): Dharmadattasuri
Publisher: Chaukhamba Vidyabhavan

Page 153

सामान्यनितिविवेचना अनुपसंहारित्वञ्च प्रतियोगित्वमिष्ठसाध्यतावच्छेदकसम्बन्धा. वछिन्नत्वसाध्यतावच्छेदकावच्छिन्नत्वोभयाभाववत्वं हेतुतावच्छेदक सम्बन्धावच्छिन्नत्वहेतुतावच्छेदकावच्छिन्नत्वोभयाभाववस्वश्व प्रकृत हेत्वादिनिष्ठाभावप्रतियोगित्वादिकश्च न तथा दुर्वचत्वात् , इत्येतदनुः पसंहारिनन्थे प्रपश्चितम् प्रतिबन्धकत्वघटितकल्पे चोक्तस्थलाना माहार्यस्थलत्वेन तत्रत्यदोषस्य परित्याज्यतया साजात्यशरीरे न साधारण्यतारवादीनां प्रवेशोऽपितु व्यभिचारितात्वस्यैव कार्योलाध वादिति विभाव्यम् अत्र साधारण्यतावशरीरेऽविरोधित्वान्तकारयं. कारिविशेषणफलं व्यभिचारितात्वघटकतत्प्रागुक्तफलवदेव । असाधा. रण्यतात्वशरीरे च वहिव्यापकाभावनिरूपितत्वाभाववत्प्रतियोगित्वका लोनवह्निलाध्यके वन्यभाववपक्षस्यापि वाधतया तदुन्नायकव्यतिरेकव्याप्तिमद्धतारप्यसाधारण्यत्वौचित्येन साध्याप्रसिद्धिघटिते तत्रा. व्याप्तिवारणं वाधवारकस्य च प्रतियोगित्वं ताशनिरूपितत्वाभावव. हाभयवदिस्यत्र प्रतियोगित्वं निरूपितत्वाभाववत्तद्यक्तित्वादिस्यत्र वाध. घटितासाधारण्येऽव्याप्तिवारणफलं वह्निमान् काश्चनजलादित्यत्रेव ष. हिमान् ताशप्रतियोगित्वकालीनजलादित्यत्रापि वहिव्यापकीभूता. भावप्रतियोगिजलस्यासाधारण्यत्वमनुभवसिद्धनच काञ्चनजललितः कस्थले हेतुमत्तानिश्चयस्यानाहार्यत्वमिति तस्य प्रतिबन्धकत्वं युक्त. मत्रतु न तथात्वमितिकुतोस्य दोषतेतिवाच्यं यस्य प्रकृतसाध्याभाव. निरूपितया प्रकृतहेतुनिष्ठया तत्सामान्यनिष्ठया वाव्यतिरेकव्याप्त्या घटितस्य निश्चयोत्तरं प्रकृतानुमितिः प्रकृतहेतुलिङ्गिका न जायते त. स्यैवासाधारण्यत्वादुक्तप्रतिबन्धकत्वस्य तत्रानुपयोगात् अन्यथा प्र तिबन्धकज्ञानविषयवस्थभाववड्यभाववदादांधतापि न स्यादिति उक्तासाधारण्ये साधनाप्रसिद्धिघटितेऽव्याप्तिवारणञ्च उक्तयोरसा. धारण्यत्वं यदि नानुभविक नदेयमेव तद्विशेषणम् अनुपसंहारिता. स्वशरीरे च तत्फलं स्वरूपसम्बन्धावच्छिन्नत्ववाच्यत्वत्वावच्छिन्न. त्वोमयाभाववत्प्रतियोगिस्वकालीनकाञ्चनमयत्ववद्वह्निमान् वाच्यत्वाद्वाच्यत्ववान् ताडशवहरित्येतत्स्थलयोः साध्याप्रसिद्धिसाधनाप्रसि. यो रनुपसंहारित्वघटितयोरव्याप्तिवारणमेवेत्यलम् ।
यच्चासाधारणतात्वमुक्तं तदेव मतभेदेन विरोधतात्वं तत्र सा. ध्यासामानाधिकरण्यस्य विरोधत्वे गोत्वाधिकरणनिरूपितवृत्तित्वा
१ ला. वि.