Samanyanirukti Gudharthatattvaloka

Author(s): Dharmadattasuri
Publisher: Chaukhamba Vidyabhavan

Page 158

१५०
सामान्यनिरुतिविवेचना
टितेश्वव्याप्तिवारणमवसेयम् । प्रतिबन्धकत्वाघटितमसिद्धित्वत्वादिकञ्चोपदर्शिततथाविधसत्प्रतिपक्षत्वत्वादिवनिर्वक्तव्यमिति ।
वाधत्वत्वञ्च उद्देश्यतावच्छेदकतातिरिक्तविशिष्टपक्षविशिष्टसा ध्यविषयतान्तः पातिप्रकारत्वावच्छिन्नप्रतिवध्यतानिरूपिता या स्व. निरूपितप्रतिवध्यतावच्छेदकधर्मावच्छिन्नप्रतिबध्यतानिरूपितप्रति. बन्धकतावच्छेदकविषयित्वावच्छिन्नजन्यतानिरूपितजनकतावच्छेदकविषयिस्वानवच्छिन्नप्रतिवन्धकता तदनतिरिक्तवृत्तिविषयितानिरू पकतावच्छेदकत्वम् उद्देश्यतावच्छेदकत्वम्प्रकारतावच्छेदकत्वस्याप्य. पलक्षकं तेन हदः काञ्चनमयवह्निमानित्यत्र काश्चनमयत्वप्रकारताया उद्देश्यतावच्छेदकतातिरिक्तत्वे तथाविधविषयतान्तः पातित्वे पि च म साध्याप्रसिद्धी दोषः पक्षतावच्छेदकसाध्यतावच्छेदकावशिष्टवि. षयकाहाविरोधित्वस्य सुप्रसिद्धस्य वह्निमान्द्वदोवहिमानित्यत्र वा. धाब्याप्तिभयेन परित्यागः पर्वतपक्षकवह्वयभाववाहिव्याप्याभावाभ. यसाध्यकस्थले सत्प्रतिपक्षात्मकबाधे लक्षणसम्पत्तये जनकतावच्छे. दकत्वघटकप्रतिवध्यतायाः प्रकृतानुमितित्वव्यापकत्वेन दीधित्याहा. कायाः स्वनिरूपितप्रतिवध्यतावच्छेदकधम्मावच्छिन्नत्वेन निवेशः घलयधिकरणनिरूपितवृत्तित्वाभावदभाबवत्कालीनवह्वः साध्यत्वे ता.
शहदस्य पक्षत्वे च साध्यपक्षाप्रसिद्धिघटिते वलयधिकरणावृत्तिम त्पक्षरूपवाघेऽव्याप्तिवारणाय प्रकृते उद्देश्यतावच्छेदकत्वातिरिक्त त्वविशेषणम् प्रागुक्त वाधघटित सत्प्रतिपक्षेऽव्याप्तिवाणाय निरुक्तवि षयित्वानवच्छिन्नत्वस्य प्रतिवन्धकत्वाधशेषणतयोपादानम् अस्या . गमश्च तारशप्रतिवध्यतानिरूपितप्रतिबन्धकताविशिष्टप्रतिवन्धकता. वृत्त्यभावायप्रतियोगितानिरूपितपरम्पराबच्छेदकतावत्वम् वैशिष्ट्य. च स्वतादात्म्य स्वनिरूपितप्रतिबध्यतावच्छेदकधर्मावच्छिन्नम तिबध्यतानिरूपित प्रतिबन्धकतावच्छेदकविषयित्वावच्छिन्नजन्यतानि. रूपिसजनकतावच्छेदकविषयित्वानवच्छिन्नत्वोभयसम्बन्धेन प्रति बन्धकस्वाघटितस्यापि निरुक्तिरुह्येति ।
अथ विशेष्यदलवैयर्यमुक्तान्यतमरूपेण व्यभिचारत्वादिरूपदो. षतावच्छेदकभिन्नानां सजातीयाप्रसिद्धयाऽतिव्याप्त्यसम्भवात् एव
प्रतिबन्धकत्वाघटितलक्षणेपि विशेष्यदलसमुदायवैयर्यसम्भवे विरोधिविरोधिविषयताप्रयुक्तत्वदलमात्रवैयर्थ्यप्रतिपादनमप्यसकत.