Samanyanirukti Gudharthatattvaloka

Author(s): Dharmadattasuri
Publisher: Chaukhamba Vidyabhavan

Page 132

१२५
सामान्यनिरूतिविवेचना ताहशत्वेनातिव्याप्तिः एतेन कल्पेपि दुर्वारता स्यादित्येतादृशस्थल. सम्भावनमनुचितमेव बाधविशिष्टव्यभिचारचाने वाधत्वावच्छिन्नविषयताविशिष्टव्यभिचारत्वावच्छिन्नविषयताया निरुतोभयाभाव. शालिन्या एव सत्त्वेन विशिष्टयविषयताशून्यत्वविरहात् पूर्वपक्षे पिनदोष इतिनिरस्तमितिध्येयम् । ___ नच स्वावच्छिन्नविषयत्वावच्छिन्नप्रतिबन्धकतासामान्यावच्छेदकविषयतावच्छेदकः कश्चिीदति अनोभयप्रापच्छेदकत्वस्य स्वरूपसम्बन्धरूपत्वे वाधवा. दीनामपि स्वपदेनोपादातुं शक्यतया असम्भवः प्रथममात्रस्यानतिरि तवृत्सित्वरूपत्वेपि स एव द्वितीयमात्रस्य तत्वे च मेयत्वविशिष्टवलयभा. पवद्धदादावतिब्याप्तिः मेयत्वविशिष्टवलयभाववज्रदत्वावच्छिन्नविष यत्वावच्छिनायां बाधप्रतिबन्धकतायां धूमाभाववान्मेयत्वविशिष्टय. यभाववानितिनिश्चयविशिष्टमेयत्वविशिष्वयभाववान्हदइतिनिश्च. यत्वावच्छिन्नप्रतिवन्धकतायाश्च कस्यापि यद्रूपावच्छिन्नविषयताया मनतिरिक्तवृत्तित्वरूपावच्छेदकत्वविरहेण स्वपदेन मेयत्वविशिष्टव. हृधभाषबद्धदत्वस्य ग्रहणासम्भवात् स्वपदेन पक्षविशेषणमेयत्व घटितवाधत्वात्मकविशिष्टधर्मस्यैयोपादेयत्वात् तद्धम्नविच्छि. नविषयत्वावच्छिन्नप्रकृतानुमिति प्रतिबन्धकत्वसामान्य एव धूमामावववहयभावपत्कालीनवह्नयभाश्वध्रदत्वावच्छिन्नविषयत्वस्य ताह. शावच्छेदकत्वात् तारशस्वपदार्थावच्छिनाविषयकप्रतीतिविषयतावच्छेदकत्वस्य मेयत्वविशिष्टवयमाववद्धदत्वे सत्त्वात् यदि व मेयस्ववान् वयभाववान् मेयत्ववान् हदइतिनिश्चयविशिष्टनि. श्ववत्वावच्छिन्न प्रतिबन्धकताया अभाववान्धूमाभाववानितिनिश्चय. विशिष्टामाववद्धदत्वावच्छिन्नविषयताशालिनिश्चयत्वावच्छिन्नप्र. तिबन्धकतायाश्च प्रतिबन्धकत्वसामान्यान्तर्गतायाः तादृशकधमाव. छिन्नविषयत्वावच्छिन्नत्वविरहात् तादृशरूपाप्रसिद्ध्या नातिव्याप्ति. रित्युच्यते तदा तद्रीत्याऽव्याप्तिरेवेतिगृहाण अतएवावच्छेदकत्वयोरु. भयोः स्वरूपसम्बन्धरूपत्वमेव विषयत्वसामान्ये च तद्विवक्षणान्नासम्भवइत्यपिनिरस्तम् ।
अथ स्वावच्छिन्नविषयत्वसामान्यावच्छिन्न प्रतिबन्धकत्वे ज्ञानवैशिष्ट्यावच्छिन्नत्वासाधारण्यसत्प्रतिपक्षविषयत्वद्वयानवच्छि. अस्वोभयाभाववस्वम्बिशेषणमित्युक्तरीत्या नाव्याप्तिरिति त.