Samanyanirukti Gudharthatattvaloka

Author(s): Dharmadattasuri
Publisher: Chaukhamba Vidyabhavan

Page 37

सामान्यनिरुक्तिविवेचना
२२
स्य वह्नयभावपद्मवत्वाच्छिन्नविषयताकशाने बिरहादब्याप्त्यापत्तः । नच इदत्वावच्छिन्नानुयोगिताकसमुदायत्वावच्छिन्नानुयोगिकस्वरूप. घटितसामानाधिकरण्यसम्बन्धेन वयभावविशिष्टहदत्वस्यैव दोषतावच्छेदकतया तपावच्छिन्नविषयकत्वस्य हदत्वेन निखिलहदा. वगाहिज्ञाने एव सत्वान्न दोषइति वाच्यं इदत्वसामानाधिकरण्येन वलयभाववद्धदस्यापि दोषतया तत्रोक्तलामानाधिकरण्येन वहयभा. वविशिष्टहदरवस्य दोषतानवच्छेदकत्वात् पर्वतत्वसामानाधिकरण्येन वलयभाववत्पर्वतस्य दोषत्वेन तत्रोक्तरीत्या वह्नयभावविशिष्टपर्वत. त्वस्यासिद्धत्वात्तत्राव्याप्तिर्दुरुद्धरत्वादिति ।
अत्रच येन सम्बन्धेन यद्यपावच्छिन्नस्यति वक्तव्यमन्यथासम्बन्धान्तरेण जातित्वावशिष्टतदत्वस्य दोषघटकत्वे स्वरूपेण जाति. स्वेन हदत्वावगाहिजातिमाआतित्ववद्महत्वकालनिवह्नयभाववानि. तित्रानवारणासम्भवादितिध्येयम् ॥०॥
तथासति ह्रदोजात्यभावेति । अथ प्रतियोगितावच्छेदकताविशिष्टा. न्यत्वघटकवैशिष्ट्यधटकस्वावच्छेदकावच्छिन्नत्व स्वावच्छेदकता. स्वावच्छिन्नप्रतियोगिताकपराप्यनुयोगतावच्छदकरूपवृत्तित्वरूपं वाच्यं तथाच हृदपक्षकजात्यभावसाध्यकस्थले जातिमधदत्वाव छिनावच्छेदकताकप्रतियागितानिरूपितावच्छेदकताविशिष्टा. न्यत्वस्य जातिमज्जातिमत्वावच्छित्रविषयतायां सत्वान्नाव्याप्तिः जा. तिमद्ध्दस्वगतसमुदायत्वस्य जातिमज्जातिमत्वगतसमुदायत्वस्थ चपरस्परम्भेदस्य स्वीकरणीयत्वात् अन्यथा वक्ष्यमाणाव्यापकवि. षयताशन्यत्वनिवेशेप्यप्रतीकारादिति चेन्न यत्र बाधवानमवश्यं प. दार्थान्तरसम्बद्धवाधविषयकमेवजातं तत्रोक्त विषयताया एव बाधक्षाने सत्वेनाव्याप्स्यापत्तेः । यद्वपावच्छिन्नावच्छेदकतेत्यस्यापि यादशलमुदायत्ववृत्यवच्छेदकत्वार्थकत्वस्य जातिमज्जातिमत्वावच्छिन्नावग्छदेकतावारणाय वक्तव्यतया पदार्थान्तरविशेषितवाधत्वावच्छिन्नावच्छदकताया लस्यतावच्छेदकगत समुदायत्षवृ. त्तित्वविरहात् तथाविधावच्छेदकताविशिष्टान्यत्वस्थोक्तहानीय. विषयतायां सत्वात् । न च तत्र पदार्थान्तरघटितवाधस्य विशिष्टान्तराघाटतत्वेनापि न वारणामतिवाच्यं यत्र पदार्थान्तराविशेषितवाध. शानमप्रामाण्यवानास्कन्दितमेव तविशेषितवाधान न तथा