Samanyanirukti Gudharthatattvaloka

Author(s): Dharmadattasuri
Publisher: Chaukhamba Vidyabhavan

Page 45

सामान्यनिरुकिविवेचना शिष्टव्यभिचारविषयत्वाव्यापकविषयताशून्यज्ञानीयत्वविरहात तज्ज्ञानीयस्य तथात्वेपि तदव्यापकविषयताशुन्यत्वस्य मेयत्वविशि. व्यभिचारशाने सत्वात यदपावच्छिन्नविषयत्वावच्छिन्नप्रतिबन्धके. त्यत्रावच्छेदकत्वस्य स्वरूपसम्बन्धरूपत्वे साध्याभाववत्साध्याभाव. वगृत्तिहेतुरूपपक्ष एवोक्तयुक्त्या स्थल विशेष ध्याप्तिवाध्या । नच वाधे दोषस्तत्रसिद्धान्ते दुरुद्धरः बाधशानस्याव्यापकविषयताशुन्यत्व विरहादितिवाच्यं किश्चिद्रूपावच्छिन्नविषयत्वाव्यापकविषयताशुन्यत्व. स्यैव ज्ञानविशेषणत्वात् किश्चिद्रूपमध्येऽलक्ष्यतावच्छेदकोक्तधर्ममा दाय लक्षणसम्भवात् । नच सर्वगगनवद्वाच्यत्वादित्यत्राव्याप्तिवारणाय किश्चिदूपावच्छिन्नविषयत्वाव्यापकविषयताशुन्यज्ञानीययदपावच्छिन्नविषयता ताशप्रतिबन्धकतानतिरिक्तवृत्तिस्तदूपावच्छिन्नविषयतायां न स्वावच्छिन्नविषयत्वाध्यापकविषयता शुन्य ज्ञानीयत्वविशेषणं द्वि. धाऽव्यापकविषयताशुन्यत्वप्रवेशे गौरवादपितु लक्ष्यतावच्छेदकीभू तयटूपावच्छिन्नविषयित्वाव्यापकविषयताशून्यज्ञानयियद्रूपावच्छिन्न विषयत्वं ताशप्रतिवन्धकतानतिरिक्तवृत्ति तदपावच्छिन्नविषयि. त्वमेव निवेश्यम् ।। __ नचाननुगमः यद्पविशिष्टनिश्चयवृत्तिभेदप्रतियोगितावच्छेदक. स्वाभावस्यैवनिवेश्यत्वात् वैशिष्टयञ्च स्वावच्छिन्नविषयताकत्व स्ववि शिष्टनिश्चयनिष्ठावच्छेदकतानिरूपितविषयित्वनिष्ठावच्छेदकतानिरू. पितनिरूपकत्वनिष्ठावच्छेदकतानिरूपितावच्छिन्नत्वसम्बन्धावच्छि. नावच्छेदकतावद्धर्मावच्छिन्नविषयित्वाव्यापकविषयिताशून्यत्वोभय सम्बन्धेन स्ववैशिष्टय स्वावच्छिन्नविषयित्वावच्छिन्नप्रतिवन्धकता वृत्यभावीयप्रतियोगितानिरूपितप्रतियोगित्वनिष्ठावच्छेदकतानिरूपि तभेदनिष्ठावच्छेदकतानिरूपितवृत्तित्वनिष्ठावच्छेदकतानिरूपितत्व स्वावच्छिन्नविषायत्याव्यापकवियिताशुन्यत्वनिष्ठावच्छेदकताक त्वोभयसम्बन्धेन तथाच नोक्तस्थलविशेषऽतिव्याप्तिरितेवा च्यं वयभाववजातिमत्कालनिवहयभाववध्रदेऽतिव्याप्तः तादृश हदत्वावच्छिन्नविषयित्वाव्यापकवियिताशुन्यवहयभाववज्रदत्वावच्छिन्नविषयताकत्वस्य जातिमान् वह्नयभाववानितिज्ञानेपि सत्वेन तत्र प्रतिबन्धकत्वाभावात् वह्नयभाववज्रदत्वावच्छिप्रविषयित्वस्थ ताशप्रतिबन्धकतावच्छेदकत्वविरहात् तादृशल.