Samanyanirukti Gudharthatattvaloka

Author(s): Dharmadattasuri
Publisher: Chaukhamba Vidyabhavan

Page 58

सामान्यनितिधिवेचना
स्वम्बिहाय प्रकृतानुमितित्वव्यापकप्रतिबध्यतानिरूपितवानवशिष्टका. मच्छिमप्रतिबन्धकतावच्छेदकावच्छिन्नजनकतानिरूपितजन्यतान. वच्छेदकत्वस्य वाच्यत्वात् वलयभाववज्जलवत्कालीनत्वेसति वहुब. भाववज्जलव्याप्यवत्कालीनहदपक्षकह्निसाध्यकस्थले जलवत्ताहश. इदेऽतिव्याप्तिः साध्यवत्ताबुद्धिं प्रति ताटशहदो जलव्याप्यवानिति खानस्य निश्चयविशिष्टनिश्चयत्वेन प्रतिबन्धकतया तज्जन्यतावच्छ दकत्वस्यैव ताडशहदविषयतायां सत्त्वादतो ज्ञानवैशिष्टयानवच्छिन्नस्वनिवेशः । नचैवमपि वह्निव्याप्यवह्निमत्कालीन पर्वतपक्षकवाहव्या. प्याभावसाध्यकस्थले वह्निमत्ताशपर्वतेऽतिन्याप्तिः तद्विषयताया निश्चयविशिष्टनिश्चयत्वावच्छिन्नप्रतिवन्धकतावच्छेदकत्वेऽपि साध्यवत्ताबुद्धिप्रतिबन्धकवहिव्याप्यवत्ताशानजन्यतावच्छेदकत्वादिति धाच्यम् प्रतिबध्यताविशिष्टजन्यतानवच्छेदकत्वस्य विवक्षि. स्वात् वैशिष्ट्यञ्च स्वनिरूपित प्रतिबन्धकतावच्छेदकावच्छिन्नजनकतानिरूपितत्वस्ववृत्तित्वोभयसम्बन्धेन वृत्तित्वच स्वावच्छे. दकावच्छिन्न प्रतिबध्यतानिरूपित प्रतिबन्धकतावच्छेदकावच्छिन्नजन. कतानिरूपितजन्यतावच्छेदकावच्छिन्नत्वसम्बन्धेन तथाच वहिम भन्साशपर्वतनिश्चयप्रतिबन्धकनिरूपितजन्यतावच्छेदकत्वस्य सा. ध्यवत्ताज्ञानविषयतायाम्बिरहानातिव्याप्तिः वह्यभाववद्वह्निब्याप्याभाववत्कालीनहदपक्षकवह्निसाध्यकस्थले वह्निव्याप्याभाववद्धदेऽति .व्याप्तिः तन्निश्चयप्रतिबन्धकवह्निव्याप्यवत्ताज्ञानजन्यतावच्छेदकत्व. स्य साध्यवत्ताज्ञानीयविषयतायां सत्वादतः प्रथमसम्बन्धनिवेशः । __ यत्तु वन्यभाववज्जलवत्कालीनत्वे सति वन्यभाववज्जलव्यावत्कालीनत्वे सति जलाभाववद्वह्निव्याप्यवत्कालीनहदोवह्निमानि. त्यत्र जलवत्तादृशहदेऽतिव्याप्तिः साध्यवत्ताबुद्धिम्प्रति निश्चयवि. शिष्टनिश्चयत्वेन प्रतिबन्धकतादृशहदधर्मिकजलव्याप्यवत्ताझानज. न्यतावच्छदकत्वस्थ जलवत्तारशहदविषयतायां तन्निरूपकग्रहम्प्रति निश्चयविशिष्टनिश्चयत्वेन प्रतिबन्धकताहशहदधर्मिकवाह्नव्याप्यवतानिश्चयजन्यतावच्छेदकत्वस्य साध्यवत्त्वज्ञानविषयतायाञ्च सत्त्वादु. तजन्यतानवच्छेदकत्वस्य तादृशहद विषयतायाम्बिर हात् । नच हृदो. वह्निमानित्यत्रैव जलवज्रदेऽतिव्याप्तिः वह्निमत्ताबुद्धिम्प्रति जलव्या. प्यवसाबुद्धर्जलवत्ताबुद्धिम्प्रति वहिव्याप्यवत्ताबुद्धर्वह्नयभावावच्छेदक