Samanyanirukti Gudharthatattvaloka

Author(s): Dharmadattasuri
Publisher: Chaukhamba Vidyabhavan

Page 92

४
सामान्यनिरुकिविवेचना अन्यतानवच्छेदकत्वेनोभयाभाववत्वात् एवं साध्यवदवृत्तिमत्पक्षस्य पाधत्वे तत्राप्यव्याप्तिः पवमीडशस्य स्वरूपासिद्धत्वे तत्रापि चाव्या. तिर्दुर्वारा स्यादिति तेषामलक्ष्यत्वमभ्युपेत्य सत्प्रतिपक्षविषयताभेद: निवेशवत्ताशवाधादिविषयताभदनिवेशनम्वा समाहत्य निदोष. तोपपादनीया भवतीतिचिन्त्यम् वह्नयभाववज्जलवकालीनत्वेसति जलाभाववहिमत्कालीनत्वेलति वयभाववज्जलव्याप्यवस्कालीनत्वे सति जलाभाववह्निव्याप्यवत्कालीनइदो वहिमानित्यत्र जल. वत्ताहशाहदे एकरूपेण प्रतिबन्धकत्वानभ्यपगमपक्षे ताशजन्यता: विशिष्टत्वस्य जलवत्ताशहदत्वावच्छिन्नविषयतायां सत्त्वेन विशिष्ट. द्वयविषयतानन्तर्गततयाऽतिव्याप्तः, जन्यताविशिष्टत्वपरिकारेणापि वारणासम्भवात्तीद्वषयताभेदघटितत्रितयाभावनिवेशे जलाभाव. हतुकोक्तस्थले तत्राव्याप्त्यापत्तेरिति ।
परेतु प्रकृतानुमितिप्रतिबन्धकतातिरिक्तवृत्तित्वम्विशिष्टद्वयवि. षयताविशेषणमिति वलयभाववद्धदत्वाधवच्छिन्नविषयतामादाय न दोषसम्भवः यद्वा परस्परस्वावच्छिन्नविषयताशन्यज्ञानीयत्व यद्रपाष. च्छिन्नविषयताविशेषणम्वाच्यम् तथापि न वाधाद्यव्याप्तिः नचाननुगमः निश्चयनिष्ठावच्छेदकतावैशिष्टयस्य विषयतायां स्वविशिष्टरूपाव. च्छिन्नत्वस्वविशिष्टरूपावच्छिन्नविषयतासामानाधिकरण्योभयसम्बधेन वाच्यत्वात प्रथमवैशिष्टयञ्च स्वनिरूपितविषयत्वनिष्ठावच्छे. दकतानिरूपितावच्छिन्नत्वलम्बन्धावच्छिन्नावच्छेदकतावत्वस्वनिरू. पितसामानाधिकरण्यसम्बन्धावच्छिनावच्छेदकतासामानाधिकरणाभावीयप्रतियोगितानिरूपितावच्छिन्नत्वसम्बन्धावच्छिन्नावच्छेदकता. वस्वोभयसम्बन्धेन द्वितीयवैशिष्टयञ्च स्वनिरूपितसामानाधिकरण्य. सम्बन्धावच्छिन्नावच्छेदकतानिरूपितविषयत्वनिष्ठावच्छेदकतानिरू. पितावच्छिन्नत्वसम्बन्धावच्छिन्नावच्छेदकतावत्व स्वसामानाधिकर. णाभावीयप्रतियोगितानिरूपितावच्छिन्नत्वसम्बन्धावच्छिन्नावच्छेद. कतावत्वोभयसम्बन्धेनेत्याहुः ।।
तदसत् गगनाभाववदभाववत्कालीनघटोगगनवामित्यत्राभावव. ताइशघटे रूपन्त्रीलरूपवदित्यत्र नीलरूपाभाववन्त्रीलेऽभावो वह्निमा. नित्यत्र वयभाववति वह्निमति वयभाववज्जलवत्कालीनहदो वह्निमानित्वत्र जलवचाहशहदे हृदरशैवालवद्ध्दकालीनवहिमाजलादित्यत्र ता