Samanyanirukti Gudharthatattvaloka

Author(s): Dharmadattasuri
Publisher: Chaukhamba Vidyabhavan

Page 115

सामान्यनिरुक्तिविवेचना
१०७
विशेषणदले स्वपदार्थतयापि तत्प्रवेश एव करणीयः तथाच स्वभिनं यत्ताहरूपं तदवच्छिन्नानुयोगिताक पर्य्याप्तिकावच्छेदकत क विषयताशून्यप्रतीतिविषयतावच्छेदकत्ता पर्याप्त्यनुयोगितावच्छेदक त्वम्पर्यवसितं तत्र न मेयत्वविशिष्टव्यभिचारादावतिप्रसङ्गसम्भावना पतियुक्त ग्रन्थसङ्गतिरिति । नच धीविशेषविषयत्वात्मक समुदायत्वस्या. नेकस्यापि विनिगमनाविरहेण वह्नद्यभाववद्भदत्वावच्छिन्नस कल विषयतावच्छेदकतापर्थ्याप्त्यनुयोगितावच्छेदकतया वह्न्यभाववदूध. दस्वगतैकसमुदायत्वभिन्ना परतादृश समुदायत्वावच्छिन्नानुयोगिताक पर्याप्तिकावच्छेदकता कविषयताकत्वस्यैव वहयभाववदूधदविषयकश्चा ने सत्त्वेनासम्भवापत्तिरितिवाच्यं प्रकृतानुमितिप्रतिबन्धकतावृत्त्य भाषीय प्रतियोगितानिरूपित परम्परावच्छेदकतावद्विषयताविशिष्टरूपवस्वस्यैव लक्षणत्वात् वैशिष्टयञ्च स्वावच्छेदकताप्रतियोगिक पर्याप्यनुयोगितावच्छेदकत्व स्वावच्छेदकतात्वावच्छिन्नपय्यायनुयोगि
तावच्छेदकरूपभिन्नतादृशरूपावच्छिन्नानुयोगिताकपर्य्याप्तिकावच्छे. दकत्ताकविषयता शून्य प्रतीतिविषयतावच्छेदकता प्रतियोगिकपर्धा. प्यनुयोगितावच्छेदकत्वोभयसम्बन्धेनोतचेन्न तादृशविषयताविशि वह्नयादिरूपबाधैकदेशेऽतिव्यपत्या
ष्टवहित्वगैतकत्वादिकमादाय
पस्तेः स्वावच्छिन्नानुयोगिताकपर्याप्तिकावच्छेदकता ताकविषयतावच्छे कतात्वावच्छिन्नपर्याप्त्यनुयोगितावच्छेदकरूपभिन्नत्वविवक्षणे दोषाभावपि तद्विवक्षायामप्यन्तरपदस्य पारिभाषिकत्वतादवस्थ्यात् । यत्र स्थलविशेष एक दोषविषयकज्ञानस्य नियमतोदोषान्तरविषयकत्वं तत्र तद्देोषेऽव्याप्तेः सम्भावितत्वाश्चेतिध्येयम् ।
ननु विशेषणीयञ्च तादृशविशिष्टान्तरा घटितत्वेनेतिदांधितेर्विशिष्टान्तराघटितत्वस्य यद्रूपविशिष्टविशेषणताया एव प्रतीयमानतया तदुपेक्ष्य निरुक्तप्रतीतिविषयतावच्छेदकत्वात्मकयद्रूपविशेषणे तप्तात्पर्य्यवर्णनवीजं दर्शयति ।
मेयत्वविशिष्टव्यभिचारादेरपीति । एतेन प्रागुक्तस्वावच्छिन्नत्वादिव्यावृत्तिप्रदर्शनमुल्लङ्घ्य चरमोपात्तप्रतीतिविषयतावच्छेदकत्वनिवेशनप्रयोजनस्य प्रथममुपदर्शनं रीतिविरुद्धमितिशङ्का निरस्ता उक्तग्रन्थस्य तत्परत्वाभावात् । केचित्तु व्यभिचारकालीन घटादावतिव्याप्तिवार. णाय चरमस्य प्रतीतिविषयतावच्छेदकत्वस्य स्वावच्छिन्नाविषयकत्व