Samanyanirukti Gudharthatattvaloka

Author(s): Dharmadattasuri
Publisher: Chaukhamba Vidyabhavan

Page 124

११६
सामान्यनिरुक्तिविवेचना च पृथक्पृथकप्रतिवन्धकत्वकल्पनापेक्षया समवायसम्बन्धातिरिक्ति. सम्बम्धानवच्छिन्नगोत्वस्वावच्छिन्नविषयतानिरूपितसमवायसम्ब धावच्छिन्नाधयत्वसम्बन्धातिरिक्तसम्बन्धानवच्छिन्नविषयताकनि श्चयत्वेनैकस्यैव प्रतिबन्धकत्वस्य लाघवेन कल्पनीयतया आधेयतयेद बिशिष्टगोत्वत्वावच्छिन्नविषयतासामान्यस्य ताहशप्रतिबन्धकता. वच्छेदकत्वसम्भवेन ताडशगोस्वत्वस्य ताहशविशिष्टान्तर तावच्छे. दकरवसम्भवादब्याप्तीवरहादितिचदत्र केचित् ।
अभावो गगनत्ववानाधयत्वादित्यत्रासाधारण्येऽव्याप्तिः आधेय. स्वादमावस्वावच्छिन्नविषयत्वसामान्यस्यैव तादृशप्रतिबन्धकताव. च्छेदकत्वादिदानीमेकरूपेण प्रतिवन्धकत्वस्यानिराकरणीयत्वात् अन्यथात्रासम्भवस्य वक्ष्यमाणत्वात् एवं जलव्यापकवहथभावसमानाधिकरणजलयद्धदस्य सत्प्रतिपक्षत्वे तत्रापि लजवद्महत्वावच्छिन। विषयत्वमादायान्याप्तिरतोनतिरिक्तवृत्तित्वरूपताद्वितीयाबच्छेदक. तायामवश्यस्बिवक्षणीया अन्याहशतद्वारणप्रकारस्य गौरवानापाद. कस्य विरहात् नच कथमसाधारण्यविषवतायान्तावशावच्छेदक. स्वसम्भव इति घाच्यं यदूपावच्छिन्नविषयताशालिविश्चयस्वव्याप. काभावयिप्रतियोगितानिकापतपरम्परावच्छेदकत्वस्य तारशप्रतिबन्ध कतासामान्ये विवक्षितत्वात् अभावश्र स्वच्छिन्नविषयत्वावच्छिन्न प्रतिवन्धकताशुन्यत्वासाधारणविषयताशून्यत्वोभयाभावरूपाविवक्षि. तः पतभिवेशप्रक्रियाचासकृदावेदितेतिनेहप्रतन्यते नचवमनतिरितवृत्तित्वमनिवेश्य यद्पावच्छिन्नविषयताशून्यत्वदलनिविशिष्टधि षयतायामसाधारण्यघटकविषयताभिन्नत्वमेव निवेश्यमितिवाच्यं मे. यत्वविशिष्टासाधारण्येऽतिव्याप्तेः असाधारण्येऽव्याप्तिवारणायैव वा साधारण्यघटकविषयतात्वस्थासाधारण्यविषयताव्यावृत्तस्य वाध्यतया ततोनतिरिक्तवृत्तित्वपक्षेऽविवक्षणीयसत्प्रतिपक्षेघटकविषय. ताभिस्वस्य सत्प्रतिपक्षविषयतासाधारणस्य निवेशनीयतया तत. धानतिरिक्तवृत्तित्वस्यैव लघुयोपादेयत्वादितिप्राहुः ॥ __ व्यभिचारस्वादिरूपस्वावच्छिन्नति ननु वधभाववान्दः हृदेवह्नयभाव इतिज्ञानयोग स्वरूपसम्बन्धातिरिकसम्बन्धानवच्छिन्नवह्नयभाव. स्वावच्छिन्नविषयतानिरूपितत्वस्वरूपसम्बन्धावच्छिन्नाधेयत्वसव. धातिरिक्तसम्बन्धानवच्छिन्नदत्वावच्छिन्नविषयतानिरूपकनिश्चय