Samanyanirukti Gudharthatattvaloka

Author(s): Dharmadattasuri
Publisher: Chaukhamba Vidyabhavan

Page 40

सामान्यनिरुकिविवेचना
वच्छेदकत्वनिरूपितत्वस्य निवेश्यतया गौरवात् । . __ अथैवमपि अभास्वेनहदत्वावगाहिवह्नयभाववानभाववानितिश्चाने हवाशे इदत्वस्य भासमानतया वह्नयभाववज्रदत्वावच्छिन्नविषयस्वस्य सत्वेन तत्राव्यापकविषयताशून्यत्वस्य च सत्वेनासम्भवतादवस्थ्यमितिचेदत्रकेचित् भ्रमत्वशुन्यत्वस्य निवेशे यद्यपि यथार्थ स्वघटितत्वं तथापि तत्प्रथमलक्षणे भ्रमसामान्यभिनत्वरूपम् अत्रच. प्रकारेप्रकारतावच्छेदके विशेष्यतावच्छेदकेच भ्रमत्वस्याभावरूप. मिति नक्षतिः तन्निवेशश्चावच्छेदकताििवशिष्टविषयताशून्यत्वेन बोध्यः वैशिष्टयश्च स्वनिरूपितत्व स्वविशिष्टप्रतियोगिताकाभावनिष्ठत्वोभः यसम्बन्धेन वैशिष्टयच स्वावच्छेदकलम्वन्धावच्छिन्नत्व स्वावच्छिनत्वोभयसम्वन्धेन एधश्च घटोनद्रव्यमित्यत्र घटोद्रव्यमितिज्ञानवि. षयीभूतद्रव्यत्ववघटरूपवाधतावच्छेदकगत समुदायत्वावच्छिन्नानुयोगिताकपर्याप्तिकावच्छेदकताकविषयताकत्वस्य घटत्वेनद्रव्य त्वावगाहिघटवान्घटइतिज्ञाने वहिमपर्वतत्वगतसमुदायत्वाच्छिन्नानु. योगिताकपर्याप्तिकावच्छेदकताकविषयताकत्वस्य पर्वतत्वेनवहित्वाव गाहिपर्वतवद्वान्पवतइतिज्ञानेच सत्त्वोपन तन्तस्थलम्वव्याप्तिः वृत्यनियामकसम्बन्धस्य प्रतियोगितानवच्छेदकत्वे विषयताविशिप्टावच्छेदकताकत्वशुन्यत्वमेव तद्वैशिष्टञ्च स्वनिरूपितत्व स्थाश्रयः निष्ठसंबन्धितानिरूपितनिरूपकताविशिष्टान्यत्वोभयसम्बन्धेन वै. शिष्ट्यञ्च प्रसिद्धचतुष्टयेषु यावदादेयन्तावद्भिस्सम्बन्धैरितिवदन्ति
वस्तुतस्तु वह्नयभाववजातिमन्तानामीत्यनुव्यवसायस्याम्रान्ता नाजायमानत्वेन वलयभावजात्युभयावच्छिन्नविशिष्टविषयता जाति मान वलयभाववानितिशाने स्वीक्रियते वह्नयभाववानभाववानिति भ्रभम्प्रमात्वेन जानत एवच वह्नयभाववदभाववन्तानामीत्यनुव्यव सायान्न तविशिष्टविषयतास्वीक्रियते म्रान्नवुद्धेर्विषयासाधकत्वात् तस्वीकारोपिघा, न सा विषयता हृदत्वांशेभासमानाभावत्वेन नावच्छि द्यते इतिवक्तुंशक्यते तथाचतज्ज्ञाने वह्निवह्नित्वाभावत्वस्वरूपहदत्वग तसमुदायत्वावच्छिन्नानुयोगिताकपर्याप्तिकावच्छेदकताकविषयताय। पवाभावोभावेपि वा तदध्यापकत्वस्य वह्नित्ववह्नयभावःवाभावस्वरूपा. भावत्वहदत्वगतलमुदायत्वावच्छिन्नानुयोगिताकपथ्र्याप्तिक्रावच्छदक ताकविषयतायां सत्वेन साशसमुदायत्वाच्छिन्नानुगिताकपा