________________
જઈ પોતા જ તે
આવા આમંત્રણથી આર્ય તથા છે. ભગવાન બુદ્ધ બધાની વાત શાંતિ
ણમાં પડી જાત. વેશ્યાને ત્યાં
પ્રબુદ્ધ જીવન
તા. ૧૬-૧-૯૨ સ્થૂલિભદ્ર સમકક્ષ એક સાકેત ભિક્ષુ
| | ડૉ. બિપિનચંદ્ર હીરાલાલ કાપડિયા જૈન મહાપુરુષોનો ઈતિહાસ જાણનાર પ્રત્યેક જિનના અનુયાયી આરાધના કે તેના સાંનિધ્યથી પોતાના જીવનનું પરિવર્તન થઈ જશે ! સાધુ પોતાની શક્તિ નિષ્ઠ જૈન નીચેના શ્લોકથી સુપરિચિત હોય છે :
પર મુસ્તાક છે; વેશ્યા પોતાની ભાવનામાં ! मंगलं भगवान् वीरो, मंगलं गौतम प्रभुः । ।
ભિક્ષુ તેના આવાસમાં જે ભોજન વેશ્યા કરતી તે ભોજન કરતો; વેશ્યાએ मंगलं स्थूलिभद्राद्या, जैन धर्मोस्तु मंगलम् ।।
પોતાનું પોત પ્રકાશ્ય. નૃત્ય અને ગીતનો પ્રારંભ કર્યો. અર્ધનગ્ન અવસ્થામાં મંત્રી શકટાલનો આ જયેષ્ઠ પુત્ર કોશા વેશ્યાના પાસમાં જકડાઈને નાચવા લાગી. બધા પ્રયત્નો ભ્રષ્ટ કરવા આદરવા માંડ્યા. શણગારો સજય, માતા-પિતા-ભાઈ-બેનનો ત્યાગ કરી વેશ્યાને ત્યાં બાર બાર વર્ષો સુધી પડયો અવનવા હાવભાવ કર્યા, વિવિધ આકર્ષક મુદ્રાઓ રજુ કરી છતાં તે સાધનામાં પાથરો રહે છે. જ્યારે નાનો ભાઈ રક્તરંગી નાગી તલવાર હાથમાં ઝાલી ભાઈને અડોળ રહ્યો. વેશ્યાનો એક પણ પ્રયત્ન તેને વિક્ષુબ્ધ ન કરી શક્યો. તેની . સંબો છે ત્યારે તેની આંખ ખૂલી જાય છે અને રાજાને આલોચવાનું કહી ચેષ્ટામાં ન રસ બનાવ્યો, ન ઉત્સુકતા બતાવી. આંખોમાં બંધન કરી તેની લોચ કરીને ધર્મલાભ કહેતા ઊભા રહે છે. ત્યાર પછી ફરી સ્થૂલિભદ્ર ગુરુની દરેક યિાનો ઉદાસીન સાક્ષી બની રહ્યો. આજ્ઞાનુસાર કોશાને ત્યાં ચાતુર્માસ રહી, અણીશુદ્ધ ચારિત્ર જાળવી પાછા ફરે ચાતુર્માસ હેમખેમ પસાર થઈ ગયું. ભિક્ષુઓ પરેશાન, ચિંતિત, અસ્વસ્થ, છે ત્યારે દુષ્કર, અનિદકર' કહી ગુરુ તેને નવાજે છે. તેથી ચોર્યાશી ચોવીસી સંદેહશીલ બન્યા. તેઓ રોજરોજ નવી નવી ખબરો ફેલાવે છે. પ્રભુ ! ખબર સુધી યૂલિભદ્રને યાદ કરતો સમાજ શ્રદ્ધાંજલિ અર્પણ કરતો રહેશે. આની સામે છે તમને કે ભિક્ષુ અર્ધનગ્ન વેશ્યાનો નાચે જતો હતો ? પ્રભો ! વેશ્યા તેને ચકલા-ચકલીનું મૈથુન જોઈ આપ મેળે પ્રાયશ્ચિત કરનાર લમણા સાધ્વી એંસી રોજ વિવિધ પ્રકારના મેવા મિષ્ટનો જમાડે છે, અને તે આનાકાની કર્યા વગર ચોર્યાશી સુધી ગર્તમાં ફેંકાઈ જાય છે.
પ્રેમથી ખાય છે. કોઈ કહેતા : ભગવન્! વેશ્યા તેને જાતજાતના સુંદર રેશમી સ્થૂલભદ્રના પ્રસંગ જેવો જ એક પ્રસંગ બુદ્ધના સમયનો જોઈએ. એક વસ્ત્રો આપે છે. કોઈ તેજોષથી ગર્જી ઉઠતા : નાથ ! શાસનની બધી મર્યાદાઓ સાકેત (બૌદ્ધ) ભિક્ષુને એક વેશ્યાએ ચાતુર્માસ માટે આમંત્રણ આપતાં કહ્યું ભ્રષ્ટ થઈ ગઈ છે; નિયમો નષ્ટ થઈ રહ્યા છે. કે આપના સાંનિધ્યમાં મારું મન ખૂબ સંતોષ અને આનંદ પામશે.'
ભગવાન બુદ્ધ બધાની વાત શાંતિથી સાંભળતાં; તમે નિષ્કારણ મુંઝાઓ સાધારણ કોટિનો કોઈ પણ ભિક્ષુ આવા આમંત્રણથી આશ્ચર્ય તથા છો. ભિલુની ચિંતામાં તમે તમારી સાધના કેમ ભુલી જાઓ છો ? જે તે ભ્રષ્ટ વિમાસણમાં પડી જાત. વેશ્યાને ત્યાં ચોમાસાની વાત કેટલી બેહુદી, વિસંગત થશે તો તે થશે, તે ગુમાવશે, બુડશે તો તે બુડશે. તમે શા માટે નિષ્કારણ અને અપવાદ ભરેલી હતી !
પરેશાન થાવ છો? તે માટે તમારી આતુરતા શા માટે ? વેશ્યાના મનમાં નિમંત્રણ સ્વીકારવા વિશે શંકા, સંશય હતો, કારણ કે ચાર માસ પછી ભિક્ષુ ભગવાનના ચરણમાં ઉપસ્થિત થયો. તે એકલો કયાં સાધુનું સદાચરણ અને કયાં વેશ્યાની નારકીય સૃષ્ટિ ! બંનેના જીવન ન હતો. તેની સાથે ભિલુણી હતી. વેશ્યા જયારે પોતાની કોઈ કળા ભિક્ષુ પર વચ્ચે મેળ ન હોવાથી નિમંત્રણ સ્વીકારશે તેનો વિશ્વાસ ન હતો. કારણ કયો અજમાવી ન શકી ત્યારે ભિલુએ પોતાની અધ્યાત્મ સાધનાની કળા, ધર્મકળા, તું અને કયાં હું ? કયાં તારી કક્ષા અને કયાં મારી ? તારી રહેણીકરણી, તેના પર અજમાવી અને પરિણામ સ્વરૂપ તેનું જીવન પરિવર્તન થઈ ગયું ! રીતભાત, રસમ અને જીવનપદ્ધતિ સાથે મારો મેળ ક્યાં જાય? તે વેશ્યા મટી ભિકુણી બની ગઈ. વાત, સાચી છે કે ‘સવ #ા થપ્પા
વાત ઊલટી બની ભિક્ષુએ તરત જ નિમંત્રણ સ્વીકારી લીધું. મહાપુનાં નિrછું.' વ્યક્તિત્વને, મહાનતાને દિવ્યતાને સમજવું મુશ્કેલ છે. સ્વીકૃતિથી વેશ્યા સ્થૂલભદ્દે પણ રૂપકોશાને બાર વ્રત અંગીકાર કરનારી સાચી શ્રાવિકા આશ્ચર્યમાં પડી ગઈ. તેણીએ કહ્યું કે આપ નિમંત્રણ સ્વીકારો છો પણ ભગવાન બનાવી બંને દ્રષ્ટાંતોમાં કેવું અદ્ભુત સામંજસ્ય અને સાદગ્ય રહેલું છે. બુદ્ધ ના પાડશે તો? મુનિએ તેટલા જ વિશ્વાસથી પ્રત્યુત્તર વાળ્યો કે તમે ચિંતા ન કરો. ભગવાન બુદ્ધ આજ્ઞા આપશે એવો વિશ્વાસ હોવા છતાં પણ
સ્વ. ગણપતલાલ મગનલાલ ઝવેરી | તેમની આજ્ઞા મારા માટે અનિવાર્ય છે. આજ્ઞા મળી જશે તેની મને ખાત્રી છે.
- શ્રી મુંબઈ જૈન યુવક સંઘના કાર્યવાહક સમિતિના સભ્ય અને સક્રિય તેનો નિર્ણય આવતી કાલે. સાધુની મર્યાદા પ્રમાણે કેટલાંક ઔપચારિક અને
કાર્યકર શ્રી ગણપતલાલ મગનલાલ ઝવેરીનું ૭૮ વર્ષની વયે થોડા વ્યાવહારિક નિયમો અપરિહાર્ય છે. ભગવાન બુદ્ધને મારામાં સંપૂર્ણ વિશ્વાસ છે આજ્ઞા મળશે જ. મંદિર કે વેશ્યાનું ઘર મારા માટે સમાન છે; મારી વૃત્તિઓથી
દિવસ પહેલાં મુંબઈમાં અવસાન થયું છે. તેમના અવસાનથી સંઘને ભારે ખોટ| ભગવાન બુદ્ધ સુજ્ઞાન છે.
પડી છે. બીજે દિવસે ભગવાન બુદ્ધને વીંટળાઈને ભિક્ષુઓની પરિષદ ભરાઈ
| મુ.શ્રી ગણપતભાઈ મિલનસાર સ્વભાવના હતા. સાહિત્ય, સંગીત અને હતી. ત્યારે આ ભિએ ઊભા થઈ વૈશ્યાના નિમંત્રણની વાત કરી. બુદ્ધ તેને કલામાં તેમને ઘણો ઊંડો રસ હતો. તેઓ કવિતા લખતા અને વિવિધ વિષયો ઓળખતા હતા તેથી કહ્યું કે આશાની શી જરૂર છે? વેશ્યાથી સંન્યાસી ભય ઉપર અભ્યાસપૂર્ણ લેખો લખતા. વ્યવસાયે તેઓ ઝવેરી હતી પરંતુ નિવૃતિ | પામતો હોય તો વેશ્યા બલવત્તર છે. ભય પામનાર મારા મતે સંન્યાસી નથી. પછીનાં વર્ષો તેમણે સામાજિક પ્રવૃતિઓમાં ગાળ્યાં હતાં. અવારનવાર તેઓ વેશ્યા જો સાધુને સાધનાથી ભ્રષ્ટ કરે તો સાધના સાચી સાધના નથી. જાઓ, પોતાના ઘરે લોકસાહિત્ય અને સંગીતના કાર્યક્રમો યોજતા અને નવોદિત મારી આજ્ઞા છે કે તમે ત્યાં ચાતુર્માસ શાંતિથી કરશો.
કલાકારોને પ્રોત્સાહન આપતા. તેઓ જુદીજુદી સંસ્થાઓ સાથે સક્રિયપણે આજ્ઞા મળતાં બીજાં ભિક્ષુઓ ધ્રૂજી ઊઠયાં. કેમકે આ વેશ્યા સાધારણ સંકળાયેલા હતા અને કેટલાકમાં મહત્ત્વનો હોદ્દો ધરાવતા હતા. સમયની ન હતી. રાજાઓ પણ જેના સૌંદર્યથી મુગ્ધ થતા તેવું લોકોત્તર તેનું સૌદર્ય અનુકૂળતા હોય તો જાહેર કાર્યક્રમોમાં તેઓ અવશ્ય હાજરી આપતા. હતું. કેટલાંક ભિક્ષુઓ ભિક્ષાના બહાને તેના સૌંદર્યને નિહાળવા, તેના નિવાસેથી
અંગત રીતે મુ. શ્રી ગણપતભાઈ ઝવેરી મારા એક વડીલ, મુરબ્બી હતા એક ભિલુએ વિરોધ કર્યો : હે પ્રભુ, આ અનુચિત છે, આ કક્ષાની અને તેમની પાસેથી મને વારંવાર પ્રોત્સાહન અને માર્ગદર્શન મળતું. રીત, એમાં શાસનની શી શોભા
બહોળું કુટુંબ ધરાવનાર મુ. શ્રી ગણપતભાઈ ઝવેરીના સ્વર્ગવાસથી ભગવાને કહ્યું કે જો તું આવી આજ્ઞા માંગે તો હું તને ન આપું કારણ |.
છે તેમના કુટુંબીજનોને જે ભારે ખોટ પડી છે તે માટે અમે દિલસોજી દર્શાવીએ કે તું ભય પામે છે. પરંતુ આ સંન્યાસીની સાધનાની કસોટીનો અવસર છે. •
છીએ. . સંન્યાસી હારી જાય તો સાધનાની કિંમત કોડીની પણ ન રહે. વેશ્યાને સંદેહ
સદ્ગતના આત્માને માટે શાંતિ પ્રાર્થીએ છીએ.... " નથી કે સાધુ પોતાના જીવનને આમૂળ ફેરવી નાંખશે, તેમ ભિક્ષુને ભય નથી
તંત્રી
મા મટી ભિકણી
સમજવું મુશ્કેલ છે. મહાપુરૂોનાં
જ વિશ્વાસ વાસ હોવા છતાત્રા છે. \,
બદ્ધ આ
વેલ મળી જશે તેની ચારિક અને કાર્યકર શ્રી ગણે
ગણપત
ના રથને છેતેમના કુટુંબ
