Book Title: Panchastikay
Author(s): Kundkundacharya, Shreelal Jain Vyakaranshastri
Publisher: Bharat Varshiya Anekant Vidwat Parishad

Previous | Next

Page 343
________________ पंचास्तिकाय प्राभूत कथन है वहाँ इन पुण्य पापके आनेके पीछे स्थिति व अनुभाग बन्धके रूपसे उनके ठहरनेकी मुख्यतासे कथन है, वह विशेषता है। इस तरह नव पदार्थके बतानेवाले दूसरे महाअधिकारमें पुण्य व पापके आस्रवके व्याख्यानकी मुख्यतासे छ: गाथाओंके समुदायसे छठा अन्तर अधिकार पूर्ण हुआ। अथ संवरपदार्थव्याख्यानम् अनन्तरत्वात्पापस्यैव संवराख्यानमेतत् । इंदिय-कसाय-सण्णा णिग्गहिदा जेहिं सुट्ट मग्गम्मि । जावत्तावत्तेहिं पिहियं पावासव-च्छिदं ।। १४१।। इन्द्रियकषायसंज्ञा निगृहीता यैः सुष्ठु मार्गे । यावत्तावत्तेषां पिहितं पापास्रवच्छिद्रम् ।।१४१।। मागों हि संवरस्तत्रिमित्तिमिन्द्रियाणि कषायाः संज्ञाश्च यावतांशेन यावन्तं वा कालं निगृह्यन्ते तावतांशेन तावन्तं वा कालं पापास्रवद्वारं पिधीयते । इन्द्रियकषायसंज्ञा: भावपापासूचो द्रव्यपापास्रवहेतुः पूर्वमुक्तः । इह तन्निरोधो भावपापसंघरो अध्यायसंवरहेतुरवधारणीय इति ।।१४१।। अब, संवरपदार्थका व्याख्यान है। अन्वयार्थ (यैः ) जो ( सुष्ठु मार्गे ) सम्यग मार्गमें [ संवरमार्गमें ] रहकर [ इन्द्रियकषायसंज्ञाः ] इन्द्रियाँ, कषाय और संज्ञाओंका ( यावत् निगृहीताः ) जितना निग्रह करते हैं, [ तावत् ] उतना ( पापासवच्छिद्रम् ) पापास्रवका छिद्र ( तेषाम् ) उनके ( पिहितम् ) बन्द होता है। टीका-पापके अनन्तर होनेसे, पापके ही संवरका यह कथन है। मार्ग वास्तवमें संवर है, उसके निमित्तसे ( उसके हेतुसे ) इन्द्रियों, कषायों तथा संज्ञाओंका जितने अंशमें अथवा जितने काल निग्रह किया जाता है, उतने अंशमें अथवा उतने काल पापास्रवद्वार बन्द होता है। ___ इन्द्रियों, कषायों और संज्ञाओं-भावपापास्रव को द्रव्यपापास्त्रवका हेतु [ निमित्त ] पहले ( १४०वों गाथामें ) कहा है, यहाँ ( इस गाथामें ) उनका निरोध रूप भावपापसंवर-द्रव्यपापसंवरका हेतु अवधारना ( समझना ) ||१४१॥ __ सं० ता०-अथ ख्यातिपूजालाभदृष्टश्रुतानुभूतभोगाकांक्षारूपनिदानबंधादिसमस्तशुभाशुभसंकल्पविकल्पवर्जितशुद्धात्मसंवित्तिलक्षणपरमोपेक्षासंयमसाध्ये संघरव्याख्याने "इंदियकसाय" इत्यादि गाथात्रयेण समुदायपातनिका ।।

Loading...

Page Navigation
1 ... 341 342 343 344 345 346 347 348 349 350 351 352 353 354 355 356 357 358 359 360 361 362 363 364 365 366 367 368 369 370 371 372 373 374 375 376 377 378 379 380 381 382 383 384 385 386 387 388 389 390 391 392 393 394 395 396 397 398 399 400 401 402 403 404 405 406 407 408 409 410 411 412 413 414 415 416 417 418 419 420 421