Nammala

Author(s): Dhananjay Mahakavi, Shambhunath Tripathi
Publisher: Bharatiya Gyanpith

Page 48

नाममाला
५
१.
हिरण्यं गर्भ यस्य, हिरण्यं गभी वा यस्य हिरण्यगर्भः। 'पुराणम्--
"हिरण्यगर्भमभवत्तत्राण्डमुद के तथा।
तत्र यज्ञे स्वय ब्रमा स्वयम्भूलोकविश्रुतः ॥" सूती गेयंशी चहा। न ति राजापतिः । “पद गती ।" पद् । पद्यन्ते गम्यन्ते (गच्छन्ति ) प्राणिनः, तान् पद्यमानान् जस्तून् चरणा एवं प्रक्षते । "पातोश्च देतो" इग, । अत्योप० दीर्घः । पादि जा । पादयन्तीति पादः । क्रिप च । "कारितस्या" कारितलोपः । वेलोपः । पाद । सहसौंपादो यस्य स सहस्रपाद । बुंहन्ति अर्धन्ते चराचराण्यत्र ब्रह्म । उभयम् । इदं ब्रह्म । अयं ब्रह्मा । अथवा बृहन्ति प्रतानि यस्मिन्निति ब्रह्म । बृहे: मन् प्रत्ययो भवति, अच्च इकारात् पूर्वम् । श्रात्मना भवति श्रात्मभूः । न अन्तो विद्यते यत्य सोऽनन्तः, अनन्तो विनाशरहित यात्मा यस्य सः अनन्तात्मा। कायतीति "कः | परमेष्ठी। मुरज्येष्ठ: 1 शतानन्दः । स्वयम्भूः । जगत्कर्ता । शतधृतिः । स्थविरः ।
तत्पुत्रोऽथ नारदः॥७३॥ तस्य पुत्रस्तत्पुत्रः । ब्रह्मणः शब्दात् ( परत्र ) पुत्रशब्द प्रयुज्यमाने नारदनामानि भवन्ति । विधिपुत्रः । वेधःपुनः । विधानूपुत्रः । विरिञ्चिपुत्रः । द्रुहिणपुत्रः । अलपुनः । चतुमुखपुर : ! पद्मयोनिपुत्रः । पितामहपुत्रः । हिरण्यगर्भ पुत्रः । प्रजापतिपुत्र : । सइम्स गत्पुत्रः । ब्रह्मपुत्रः । श्रात्मभूमुतः । अनन्तात्मपुत्रः । इत्यादीनि ज्ञातव्यानि ।
कृष्णो दामोदरो विष्णुरुपेन्द्रः पुरुषोत्तमः । केशवश्च हृषीकेशः शाी नारायणो हरिः॥ ७४ ।। केशी मधुर्वलिर्बाणो हिरण्यकशिपुर्मुरः । तदादिमदनः शौरिः पद्मनाभोऽप्यधोक्षजः ॥७॥
गोविन्दो वासुदेवश्चएकविंशतिर्नारायणे । कर्षत्यरीन् कृष्णवर्णत्वाद्वा कृष्णः । ६ इचिकृषियो नक् ।" दाम उदरे यस्य स दामोदरः । यल्लक्ष्यम् -वालौ हि चापलाद्दाम्ना बद्धोऽभूत् । वेवेष्टि व्याप्नोति विष्णुः ।
विपिन्यां यावत् ।।" उपगतमिन्द्रमुपेन्द्रः । इन्द्र उपगतो नजत्वाद् वा उपेन्द्रः । पुरुषेयु उत्तमः पुरुषोत्तमः । केशाः सन्त्यस्य केशवः । हरीकाणामिन्द्रियाणामीशी वाद हृषीकेशः। शाङ्ग धनुरस्त्यस्य शाही | नारा अपः अयनं यत्य नारायणः । यस्मृतिः १ ---
"आपो नारा इति प्रोचा आपो वै नरसूनवः।
अयनं तस्य ताः पूर्व तेन नारायणः स्मृतः ॥" १. "पुराणम्" इत्यारम्य "लोक विश्रुतः" इत्यन्तम् अभिधान चिन्तामणिटीकायाम् २।१२७/ उपलभ्यते। २. का सू० ३।२।१०। ३. का. सू० ३६४४। ४. 'सर्वधातुभ्यो मन्" का. उ० सू० ४।२८१ ५. "कै शब्दे" वेदश्वनिकत्वेन ब्राणि कायतीति के इति विग्रहः । 'कच दीप्तौ" कचते वा 1 "अन्येभ्योऽपि दृश्यते" पासू० ३।९।१०। सूत्रवार्तिकेन डः । ६. का उसू. २१५१। ७. बालकृष्णो हि यशोदया लाचापल्यनिवारणाय करिनदेशे बद्ध इति पौराणिकी कथा "लक्ष्यम्" इति पदेन स्मायी ८. का० उ० सू० २।८। ९. मराय समूहो नारम्; तदयन यस्य, नराद विराट पुरुपान्जातं तत्त्वं नारम्: सदयते जानाति या, श्राययति प्रवर्तयति धा, "नारायणः' इत्यपि पत्तिरत्र । १२. मनुस्मृति. १।१०। तृतीयचरणे "ता पदस्यायनपूर्वम्” इति पाठी लभ्यते ।
-.
--