Nammala

Author(s): Dhananjay Mahakavi, Shambhunath Tripathi
Publisher: Bharatiya Gyanpith

Page 102

नाममाखा
निः । कुन्तलः ।
चूडापाशं च घम्मिन्लं कबरी केशबन्धनम् || १६५ ।।
चत्वारः केशबन्धने । चुद सं चोदने । "चुरादेश्च २" छन् । नामिनी गुणः । चोदनं चूहा । "ऊन चूदीमृगयतिभ्य इनन्तेभ्यः संज्ञायाम्" अङ् प्रत्ययः । कातिलोपः । निपातनात् उपधाया ह्रस्वत्वम् | दस्य हृक्षम् | चूडायाः शिखायाः पाशः बन्धनं चूडापाशः । धम्मिः सौत्रः । धम्यन्ते केशा ५ वध्यन्ते धम्मिल्लः । ॐ मस्तकं वृणोति कमरो नदादित्वादीः । कबरी । इदन्तोऽपि करिः । श्रावन्तो वा कबरा । केशस्य बन्धनं केशबन्धनम् । वेणी | प्रवेणी | वीणा च
९१
उररीकृतमप्यूरीकृतमङ्गीकृतं तथा ।
योऽङ्गीकारे । ऊरीप्रभृतीनां कृला सह समासी वा भवति । तथाहि - ऊरी उररी अङ्गीकरणे विस्तारे च । आश्रुतम् । प्रतिज्ञातम् | उपगतम् ।
अस्तुकारो ऽभ्युपगमे
r.
श्रभ्युपगमे अङ्गीकारे अस्तुङ्कारः कथ्यते । म करोतीति (करणम् ) अस्तुङ्कारः" | "कर्मण्यण” अण् प्रत्ययः । अस्योपः वृद्धिः । व्यंजनम | ""सत्यागदास्तूनां कारे" । मकारागमः । सत्यङ्कारः पणार्पणे || १६६ ॥
सत्यापणे सत्यं करोतीति सत्यङ्काः ।
सौहार्द सौहृदं हार्द सौहृद्यं सख्यसौरभम् ।
मैत्री मैत्रेयिकाज सहाय्यं संगतं मतम् ॥ १६७ ॥
दश ( एकादश ) सख्ये । सुहृदां भावः सौहार्दम् । सौहृदम् । हार्दम् । सौहृद्यमेकमेव वाक्यम् । सख्युर्भावः सख्यम् । सुरस्येदं ( मेरिदं) सौरभम् । मित्रस्य भावो मैत्री मैत्रेयिकः । न जीर्यते श्रर्थम् । सहाजी (य्य) ते सहाय्यम् | संगमनम् सङ्गतम् ।
मैच्या नियुक्तो
१०
१. वृजिनशब्दो भङ्गुरवाची । तदुक्तम्- "वृजिनं भङ्गुरं भुग्ममरालं जिममूर्तिमत् अभि० चि० ३९३ । लक्षणया भङ्गुरकेशेऽपि वृजिनशब्दप्रयोगः । २. ६१० सू० ३/२/११ । ३. का० सू० ३।५/२ । ४. क०सू० ४/५/८२ । अत्र दुर्गवृत्तिः "ऊनचुदपोड गयतिभ्यइनन्तेभ्यो य प्राप्ते वचनम्" इत्येवंरूपा । ५. अस्तुकरण मस्तुङ्कारः । ६. का ० सू० ४ | ३ | १७ व्यञ्जनमस्वरं परव नयेत्" का ० सू० १११।२१८. का० सू० ४०१ २६ / ६. सत्यस्य करणं सत्यङ्कारः । भावे घञ् । कर्तृविमटीको वस्त्वयुः | १०. का० सू० ४१४३४ । ११. का० सू० २२६/४१ | वृत्तिः २७ ।
१५
२०
क्षेमं कल्याणमुभयं श्रेयो भद्रं च मङ्गलम् ।
भावुकं भविकं भव्यं श्वोवसीयं शिवं तथा ।। १६८ ॥
दश (एकादश ) कल्याणे | क्षिणोति क्लेशान् क्षेमम् । कल्पते ज्ञायते कल्याणम् । कल्यं नीयजत्वमनिति वा कल्याणन् । प्रकृष्ट ं प्रशस्यं श्रेयस् । सान्तम् । भदते ह्रादते सुखीभवत्यनेन भद्रम् । मं पापं गालयतीति मङ्गलम् । भवनशीलं भावुकम्। "कमगमदनकृष भूस्थालत्र पतपदामुकञ् । मशस्ती २५ भवोऽस्यास्तीति भविकम् । पुण्यकृती भवितव्यं भवति भव्यम् । श्वः शोभनञ्च वसोयः श्वोवसीयः । श्वोवसीयसं च । — श्वसो ं `वसीयस्" । शीयते तनुक्रियते दुःखमनेन शिवम् । भाष्यविधाता भीमदमरकीर्ती शिवं भवतु |