Nammala

Author(s): Dhananjay Mahakavi, Shambhunath Tripathi
Publisher: Bharatiya Gyanpith

Page 80

नाममाला
प्रातः' पूगः समाजश्च समूहः सन्ततिघ्रजः। व्यहो निकायो निकुरो निकुरम्बं कदम्बकम् ।। १३४ ॥
ओघः समुदयः सङ्घः सङ्घातः समितिस्ततिः ।
निचयः प्रकरः पङ्क्तिः विंशतिस्समूहे ! वृणोति छादयति वातः । पूज्यते पूयते या पूगः । संघीय समाजः 1 छ । समूह्यते सन्यग् दौक्यते समूहः। संतन्यते सन्ततिः। प्रजन्स्यत्र बजः । उभयम् । विशेषेण उपते व्यूहः । ५ निचीयते सौ निकायः । मागम । निको ने लिभर ! गुनानिन्ति वदन्ति (छिन्दन्ति) निकुरम्वः । कुरिसतम् अन्नते कदम्बम् । स्वार्थ के कदम्बकम् । द्वौ क्लीवे । उह्यते मोघः । "यकवादीनां हश्च घः।" समुदीयतेऽत्र समुदयः । समुदायश्च । संहन्यन्तेऽस्मिन्नवववाः सङ्घः' । संहन्यते संघातः । हन्तेर्घः । तूण गते) समपूर्वः । समयनं समितिः । स्त्रियां क्तिः । तनने ततिः। निचीयतेसा निचयः । १० उच्चयः । प्रचयः 1 सञ्चयः | प्रक्रियते प्रकरः | पचि विस्तारवचने । पञ्च । इदनुबन्धानां धातूनां नलोशे नास्तीति । पञ्चनं पङ्क्तिः । स्त्रियां क्तिः ।
पशूनां समजो व्रजः ॥ १४ ॥ पशूनां नजः समूहः समजः कथ्यते । अज क्षेत्रणे । अज् सम्पूर्वः । समजनं समजः । "समुदोरमः पशुषुप." अल् ।
समीपाभ्यासमासन्नमभ्यणं सनिधि विदुः ।
अविरं च निकटमबलग्नमनन्तरम् ।। १४१ ॥ नव समीपे । समाप्नोति समीपम्' । अभ्युपेल्थ चास्यते अभ्यासः । घन । श्रासद्यते स्म श्रासनम् । अर्द गतो याचने च । अर्द अभिवः। अभ्यर्द ति स्म श्रभ्यराः: निश्वात्तः । "सामीप्य भे" नेट् । 'दादस्य च" दकारतकारयोर्नत्वम् ! "rees४-धातोर्न कारस्य सत्वम् । १ "तवर्गस्य०"निष्ठा- २० नस्य णत्वम् । सन्निधीयते सनिधिः। श्र(व)विदुनोतीति अघिदूरम् ! “दुनोतेदार्पश्च'६"दुनोतेरक प्रत्ययो भवति दीर्घश्च। दृढ़ उपतापे । निकटति निकटम् । (नि) नास्ति कटो स्येति व निकटः । कटे वर्षावरणयोः । अवलगति (स्म) अवस्तग्नः । न अन्तरम् अनन्तरम् । सनीडम् । समांदम् । श्रारात् । सदेशम् । उपक
१. चेतनाचेतनसर्वसमूहे बातादयो विंशतिशब्दाः प्रयुज्यन्ते । ओषो वर्गश्च सन्तान इति वंशस्यावान्तरवर्गभेद इति द्रष्टव्यः । परन्तु व्यवहारे प्रयोगसायमपि दृश्यते । २. "बृज करणे.'' | पातक प्रत्ययः । अन्यत्र तु प्रत्यते एकस्मिन राशी नियम्यते इति मुण्डमिश्र इति पयन्ताहतेघन । बातफोरिति निर्देशाद् दीर्वः । ३. पूज्यते गशित्वेन मन्यते, पूर्यते जनसमुदायात् गशिभेदेन निर्वाच्यते वा पूगः । "छापूडिम्यः पित" । उ०पू०१२४। इति पूर: पूजो बा कि गश्ययः । पूगयतेः पूगसाधुत्व पत्रि कृतेऽपि स्थानिवत्त्वेन ण्वन्तात्कुत्वं दुस्साध्यम् । ४. "अज गविक्षेपणयोः" । घञ् । ५. "कुर् छेदने"। बाहुलकादम्बच । अस्योत्त्वे निकुरुम्ब इत्यपि । ६. श्राप दूहतर्घन् । "कद वित । ७. का. सू. ४।६।५७ । ८. सम्-उद्पूर्वकः "इण् गत।" इग्वानुः । अलि समुदयः । घधि समुदायः । १. "समुदागणप्रशंसयोः" का सू• ४।५।६४। इति हन्तेईप्रत्ययो धादेशश्च | १८. का सू० १५५१ । ११. साता
आपोस्मिन्निति विनह समासः । अध्समासान्तः । “यन्तरुपसर्ग योऽप ईत्" इतीकारः। उपचारादभ्यामपि समीपम् । १२. का. सू.०४।६।६७ । १३. का० सू० ४।३।१७२। १४. का. सू. २।४।४८ । १५. "तवर्गस्य प्रवर्गावर्गः" का० सू० ३.८१५। १६. का. उ. सू. ६।५ ।