________________
અસ્તિત્વ અંગે પશ્ચિમની સંસ્કૃતિએ કોઈ અસરકારક સવાલો ઉઠાવ્યા નહીં અને વિશ્વની તથા તેમના જીવન વ્યવહારની વિવિધતા બાબતના ખુલાસાઓ મેળવવા આવી બાહ્ય સત્તાના અસ્તિત્વનો સ્વીકાર કરવામાં તેમને ઘણી સરળતા રહી. જ્યારે ભારતીય ક્ષેત્રે એક એવા વર્ગની પ્રધાનતા રહી કે જેણે વૈશ્વિક વૈવિધ્યના ખુલાસાઓ તર્કની મદદથી તથા આત્મિક પ્રેરણાની મદદથી મેળવ્યા.
આત્માનું અસ્તિત્વ અને તેનું સામર્થ્ય, કર્મ તથા કર્મફળ, પુર્નજન્મ, પાપ, પુણ્ય, હિંસા, અહિંસા વગેરેના ખ્યાલો ઝીણવટભરેલ રીતે ભારતમાં વિકાસ પામ્યા. પરંતુ પશ્ચિમનું ચિંતન મુખ્યત્વે જુદી દિશાએ જ ભૌતિકક્ષેત્રે વિકાસ પામ્યું.
સરવાળે હવે પશ્ચિમના આઈન્સ્ટાઈન અને તેમની પછીના હાઈઝેન બર્ગ વગેરે વિજ્ઞાનીઓ જે નિષ્કર્ષ ઉપર આવ્યા છે તે ભારતીય તર્કશાસ્ત્ર તથા તત્ત્વજ્ઞાનની ઘણી જ નજીક છે અને ભવિષ્યના ટૂંક સમયમાં જ વિશ્વ રચનાના રહસ્ય બાબત બંને ક્ષેત્રો સમાન નિષ્કર્ષ ઉપર આવશે તેવી આશા નિરાધાર નથી.
ચંબકલાલ ઉ. મહેતા
અમદાવાદ તા. ૧૫-૧-૨૦૦૬ “સિદ્ધાર્થ”, ૩, દાદા રોકડનાથ સો. નારાયણનગર - પાલડી, અમદાવાદ - ૩૮૦૦૦૭ ફોન : ૨૬૬૦૮૮૧૬
Jain Education International 2010_04 For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
